Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

“Be ti-man mɛn nunfuɛ”

“Be ti-man mɛn nunfuɛ”

“Be ti-man mɛn nunfuɛ”

“Mɛn nunfuɛ’m be kpɔ be, afin be ti-man mɛn nunfuɛ.”​—ZAN 17:14.

?Ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? Zezi w’a yoman mɛn nunfuɛ. I sɔ’n ti’n, w’a yoman politiki kpɛkun w’a fɛmɛn i wun w’a wlaman sran’m be ndɛnnganndɛnngan’m be nun wie. Ɔ seli kɛ: “Sɛ mɛn nga nunfuɛ mun yɛ be sieli min’n, wuun bé jrán n sin kún min ti alɛ, yɛ kusu wuun be su fa-man min man-man Zuif mun. Sanngɛ ɔ ti-man sɔ, nán mɛn nga nunfuɛ mun yɛ be sieli min-ɔn.” (Zan 18:36) I sɔ’n ti’n, ɔ wlali i sɔnnzɔnfuɛ’m be su nun kɛ ɔ fataman kɛ be yo kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be sa. Yɛle kɛ be ijɔlɛ nun o, be ayeliɛ’n nun o, ninnge kwlaa nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n bu be fɔ’n, ɔ fata kɛ be kpalo be.​—Matie 20:25-27.

Like nga klistfuɛ klikli’m be yoli’n: Fluwa klɛfuɛ kun kannin Klistfuɛ klikli’m be ndɛ seli kɛ: “Kannzɛ bé kpɛ́ be nzowa o, annzɛ bé wlá be bisua o, annzɛ bé kún be o, sanngɛ b’a kplinman su kɛ bé kún [alɛ].” Kannzɛ bɔbɔ bé fɛ́ sɛ’n, be kplinman su kɛ bé fá be wun wlɛ́ i mɛn nun ninnge’m be yolɛ’n nun. Asa ekun’n, wafa nga be fa nantili’n, ɔ kleli kɛ be ti be liɛ ngunmin. Be seli Klistfuɛ klikli’m be kɛ: “Kɛ be nga be ti-man Kristfuɛ’n be wun kɛ amun nin be san-man nun yo-man sa tɛtɛ sɔ’m be kun’n, ɔ bo be nuan, yɛ be kpɛ amun nzowa.” (1 Piɛr 4:4) Laa sa’m be su like suanfuɛ kun m’ɔ suan Will Durant klɛli i kɛ Klistfuɛ klikli’m “be blɛ sufuɛ’m be ti amuɛn sɔfuɛ. Yɛ fɛ dilɛ’n yɛ be fa cicili be ti ɔ. Ɔ maan, kɛ be wun i kɛ Klistfuɛ’m be faman Ɲanmiɛn sulɛ’n be tratraman be sa bɛ nun’n, mɔ be nanti seiin’n, ɔ yo be ya lele kpe nun.”

?Wan yɛ ɔ yo i sɔ wie andɛ ɔ? ?Klistfuɛ’m be kun alɛ annzɛ be kunman alɛ? Katoliki’m be fluwa kun nun’n, be seli kɛ: “Sran fi leman atin seman kɛ i liɛ’n, ɔ traman tui nun kunman alɛ.” (New Catholic Encyclopedia) Fluwa kun ekun nun’n, be kannin Rwanda lɔ alɛ ng’ɔ tɔli 1994 nun’n i ndɛ. I waan asɔnun’m be kwlaa be fali be wun wlali alɛ sɔ’n nun, “saan Zoova i Lalofuɛ mun be ngunmin cɛ” yɛ b’a kunman wie ɔ.​—Reformierte Presse.

Cɛn kun suklu klefuɛ kun kannin abɔlɛ nga be nga be flɛ be Nazi’n be fa yoli sran mun’n, i ndɛ. I waan like ng’ɔ yo i ya’n, yɛle kɛ ato nga be buali’n ɔ nin ninnge tɛtɛ nga be fa yoli sran mun’n, nvlefuɛ annzɛ anuannzɛ wie fi w’a bumɛn i fɔ. Ɔ ko usali be nga be di junman Amlɛnkɛn’m be lɔ lika nga ɲrɛnnɛn nga Nazi’m be kleli sran mun’n i su foto’n tata lɔ’n, be ngwlɛlɛ afɛ. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ klɛli i kɛ: “M’an wun like nga n kunndɛ’n.” Ɔ wunnin kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n, kannzɛ be yoli be sɛ, sanngɛ b’a kplinman su kɛ bé yáci Ɲanmiɛn sulɛ.

Amlɛnkɛn’m be lɔ Katoliki fluwa kun seli kɛ: “Like nga e fa kle sran mun’n, yɛle kɛ ɔ fataman kɛ be nga be nin a jaman’n be tran kɛ sran kun nin i yi sa. Sanngɛ be nga b’a ju bian annzɛ bla jalɛ’n, be nun sunman be waan ndɛ sɔ’n timan be liɛ’n su.” Fluwa sɔ’n waan be lɔ asɔnun kpɛn kun seli kɛ: “Sran sunman lika be dun mmua tran kɛ sran kun nin i yi sa, kwlaa naan b’a ko ja asɔnun lɔ.” ?Yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be li? Fluwa kun waan: “Be nian be wun su, naan be nzuɛn’n w’a yo kpa titi. Be fɛmɛn i sɔ’n be fa kankanman ngowa.”​—The New Encyclopædia Britannica.