1. ?Ngue ti yɛ sɛ e nanti Zezi i ajalɛ su’n, e nin Zoova e afiɛn’n mántan ɔn?

 KƐ SRAN kun i wun yo e fɛ’n, e kunndɛ kɛ é níɛn i ayeliɛ’n su. Sran’m be kwlaa be nun’n, sran nga i nzuɛn’n leman wunsu m’ɔ fata kɛ e nian su’n, yɛle Zezi Klist. I bɔbɔ seli kɛ: “Sran ng’ɔ wun min’n, wuun w’a wun e Si’n.” (Zan 14:9) Zezi fɛli i Si i nzuɛn’n. Ɔ maan, sɛ e wun Zezi’n, ɔ ti kɛ y’a wun i Si’n sa. Sɛ e nanti Zezi i ajalɛ’n su’n, e nin Zoova m’ɔ sie nglo nin asiɛ’n, e afiɛn’n mántan kpa. I sɔ’n ti e cenjele dan!

2, 3. (a) ?Ngue ti yɛ Zoova yoli maan Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be klɛli Zezi i wun ndɛ kpanngban ɔn? (b) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga, ɔ nin ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n be nun ɔn?

² Zoova yoli maan Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be klɛli Zezi i wun ndɛ kpanngban. I wun ndɛ sɔ’n o Biblu’n nun. Zoova yoli sɔ naan e si i Wa’n naan like ng’ɔ yoli’n, e nian su e yo. (An kanngan 1 Piɛr 2:21 nun.) Ninnge nga Zezi yoli be mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, be ti ajalɛ yɛ Zezi kleli e ɔ. Zoova  bɔbɔ si kɛ fɔ’n wo e nun, naan e kwlá nantimɛn i Wa’n i ajalɛ’n su trele kpɔ. Sanngɛ, ɔ kunndɛ kɛ e mian e ɲin e nanti su.

³ Maan e kan Zezi i ajalɛ kpa sɔ’m be nun wie’m be ndɛ e nian. Like suanlɛ nga nun’n, é kán Zezi i wun ase kanlɛ’n nin i sran aunnvuɛ silɛ’n be ndɛ. Kpɛkun like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n nun’n, é kɛ́n i yakpa yolɛ’n nin ngwlɛlɛ m’ɔ si i’n be ndɛ. Kɛ e fa Zezi i ajalɛ kun’n, é dún mmua yíyí nun. I sin’n, é wún wafa nga Zezi kleli ajalɛ sɔ’n. Kpɛkun i agualiɛ su’n, é wún like nga é yó m’ɔ́ klé kɛ e nanti i ajalɛ liɛ’n su’n.

4. ?Kɛ be se kɛ sran kun ti wun ase kanfuɛ’n, i bo’n yɛle benin?

⁴ ?Kɛ be se kɛ sran kun ti wun ase kanfuɛ’n, i bo’n yɛle benin? Sran kpanngban bu i kɛ sran ng’ɔ ti wun ase kanfuɛ’n, ɔ lafimɛn i wun su annzɛ ɔ timan yakpafuɛ. Sanngɛ i sɔ’n timan su. Sran ng’ɔ ti wun ase kanfuɛ’n ɔ ti yakpafuɛ wie. Sran sɔ’n ɔ ti wɛtɛɛfuɛ, ɔ tumɛn i wun, yɛ ɔ yomɛn i wun dandan. Wafa nga e fa bu e bɔbɔ e wun’n, i ti yɛ e yo wɛtɛɛfuɛ annzɛ e yo e wun dandan ɔn. Fluwa kun m’ɔ yiyi Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n se kɛ: “Sɛ e wun i wlɛ kɛ e ti kaan Ɲanmiɛn ɲrun’n, é yó wun ase kanfuɛ.” Nanwlɛ, sɛ e ti wun ase kanfuɛ sakpa’n, e su buman e wun sran dan traman e wiengu mun. (Rɔm. 12:3; Fil. 2:3) Fɔ m’ɔ o e nun’n ti’n, kɛ ɔ yo naan e yo wun ase kanfuɛ’n, ɔ timan pɔpɔ. Sanngɛ, sɛ e bu Zoova mɔ like fi nunmɛn i sin’n i akunndan’n, naan e nanti Zezi i ajalɛ’n su’n, é yó wun ase kanfuɛ.

5, 6. (a) ?Wan yɛ ɔ ti anzi’m be su kpɛnngbɛn mɔ be flɛ i kɛ Misɛli’n niɔn? (b) ?Ngue yɛ Misɛli yoli m’ɔ kle kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ ɔ?

⁵ Zezi yoli wun ase kanfuɛ titi. I nun ng’ɔ ti anzi kwlafuɛ ɲanmiɛn su lɔ’n nin o, i nun ng’ɔ o asiɛ’n su wa’n nin o, ɔ kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ. ?Ngue yɛ ɔ kle sɔ ɔ?

⁶ I akunndan bulɛ wafa’n. Sa kun mɔ Zezi yoli i laa kpa lele naan w’a ba asiɛ’n su wa’n, Ɲanmiɛn maan Zidi kɛnnin i ndɛ. (An kanngan Zid 9 nun.) Blɛ sɔ’n nun’n, nn be flɛ Zezi m’ɔ ti anzi’m be su kpɛnngbɛn’n kɛ Misɛli. Kɛ Zezi nin “mmusu’m be si Satan bé kplí Moiz fuɛn’n, bɔ bé sí akplowa’n,” yɛ ɔ yoli sa sɔ’n niɔn. Yɛle kɛ, kɛ Moizi wuli’n, Zoova yoli maan b’a wunmɛn i asieliɛ’n. (Mml. 34:5, 6) Atrɛkpa’n, mmusu’m be si Satan kunndɛli kɛ ɔ́ yó naan Izraɛlifuɛ’m be yo Moizi i fuɛn’n i su ninnge wie mun mɔ be timan Zoova liɛ’n su. Sanngɛ, Misɛli w’a kplinman Satan su. Ɔ jrɛnnin i ɲrun kekle. Kɛ Biblu’n se kɛ Zezi nin Satan be ‘kplili’ Moizi i fuɛn’n, naan be ‘sili akplowa’n,’ fluwa kun yiyi nun. Fluwa sɔ’n se kɛ nán “sinnzin akplowa yɛ be sili ɔ.” Kannzɛ Zezi nin Satan be sili akplowa’n, sanngɛ ɔ wunnin i wlɛ kɛ nɛ́n i bɔbɔ yɛ ɔ fata kɛ ɔ kpɛ ndɛ sɔ’n nun ɔn. I sɔ’n ti’n, ɔ fali ndɛ’n wlali Zoova m’ɔ ti Jɔlɛ Difuɛ Dan’n i sa nun naan ɔ kpɛ nun. Nanwlɛ, Zezi ti wun ase kanfuɛ dan!

7. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zezi i nuan nun ndɛ’n kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zezi i ayeliɛ’n kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ ɔ?

⁷ I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, i nuan nun ndɛ’n nin i ayeliɛ’n be kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ. I nuan nun ndɛ’n: Zezi w’a kunndɛman dunman  le. I Si’n i dunman fɛ yɛ ɔ boli i titi ɔ. (Mar. 10:17, 18; Zan 7:16) Asa ekun’n, w’a guɛmɛn i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲin ase le. Yɛ w’a yomɛn i wun dandan be su le. Sanngɛ, ɔ buli be sran. Kɛ be yo like ng’ɔ ti kpa’n, ɔ yo be mo. (Lik 22:31, 32; Zan 1:47) I ayeliɛ’n: Zezi w’a kunndɛman like kpanngban. (Mat. 8:20) Junman nga sran’m be buman be junman nanndoliɛ’n, ɔ dili be. (Zan 13:3-15) Asa ekun’n, ɔ yoli aɲinyiɛfuɛ. (An kanngan Filipfuɛ Mun 2:5-8 nun.) Be nga be tu be wun’n, be ɲin yiman Ɲanmiɛn nin sran. Zezi w’a yoman sɔ. I liɛ’n, i ɲin yili Ɲanmiɛn “lele ɔ fa wuli.” I bɔbɔ seli kɛ i “awlɛn’n ti flɔlɔ.”​—Mat. 11:29.

8, 9. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti wun ase kanfuɛ ɔ?

⁸ ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti wun ase kanfuɛ kɛ Zezi sa ɔ? E akunndan bulɛ wafa’n. Sɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, é wún i wlɛ kɛ e leman atin yoman ninnge wie mun. I wie yɛle kɛ ɔ fataman kɛ e bu e wiengu fɔ. Yɛ ɔ fataman kɛ e kan be wun ndɛ tɛ. (Lik 6:37; Zak 4:12) Wienun ɔn, e si like wie yo tra e wiengu mun. Annzɛ kusu junman nga e di’n, e wiengu’m be diman wie. Sɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, e su buman e “wun sran kpa” traman be. (Aku. 7:16) Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kusu’n, be yoman be wun dandan be wiengu’m be su. Sanngɛ, be bu be wiengu’m be “sran tra” be bɔbɔ be wun.​—Fil. 2:3; Lik 9:48.

⁹ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Wɔltɛli Tɔni. Ɔ yoli akpasua sunianfuɛ. Ɔ boli junman sɔ’n i dilɛ bo afuɛ 1894 nun. Ɔ dili i lele ɔ cɛli kpa. Kpɛkun cɛn kun’n, be flɛli i kɛ ɔ ko ta akɔ Niyɔki lɔ anuannzɛ’n i bo bia’n su lɔ. Ɔ ju cɛn wie’n, ɔ yoli i kɛ junman ng’ɔ su di’n, ɔ nin i fataman sa. Kɛ ɔ yo i sɔ’n, ɔ se i klun lɔ kɛ: “?Ndutre kɛ ɔ bɔbɔ sa’n, ngue ti yɛ á kó tú ɔ wun ɔn?” (An kanngan Ezai 40:12-15 nun.) Nanwlɛ, aniaan bian’n yoli wun ase kanfuɛ!

10. (a) ?Wafa sɛ yɛ e nuan nun ndɛ’n kwla kle kɛ e ti wun ase kanfuɛ ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e ayeliɛ’n kwla kle kɛ e ti wun ase kanfuɛ ɔ?

¹⁰ E nuan nun ndɛ’n. Sɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, e nuan nun ndɛ’n yí i nglo. (Lik 6:45) Kɛ e nin e wiengu mun é kókó yalɛ’n, e su kanman junman nga e di’n, ɔ nin like nga e si i yo’n be ndɛ trilili. (Nya. 27:2) Sanngɛ, é fá e ɲin síe i like nga be yo’n, ɔ nin be nzuɛn kpa’n su. Kpɛkun, é yó be mo. (Nya. 15:23) E ayeliɛ’n: Klistfuɛ nga be ti wun ase kanfuɛ’n, be kunndɛman kɛ bé yó sran dan. Sanngɛ, be ɲin yi like nga be le i’n. Be kunndɛ kɛ bé tú be klun sú Zoova. I sɔ’n ti’n, junman nga sran’m be bumɛn i junman nanndoliɛ’n, be di. (1 Tim. 6:6, 8) Like cinnjin kpafuɛ nga e kwla yo e kle kɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, yɛle kɛ maan e yo aɲinyiɛfuɛ. Like nga asɔnun kpɛnngbɛn’m be kle e’n, ɔ nin atin nga anuannzɛ’n kle’n, maan e nanti be su kpa. Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ: “Maan amun nyin yi amun kpɛnngbɛn mun, an bu be sran.”​—Ebr. 13:17.

11. ?Ngue yɛ sran ng’ɔ ti aunnvuɛ sifuɛ’n, ɔ yo ɔ?

¹¹ Sran ng’ɔ ti aunnvuɛ sifuɛ’n, ɔ klo sran. Biblu’n kle kɛ Zoova nin Zezi be  si aunnvuɛ dan yɛ be klo sran. (Lik 1:78; 2 Kor. 1:3; Fil. 1:8) Fluwa kun m’ɔ yiyi Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n se kɛ: “Sran ng’ɔ si aunnvuɛ’n, sran yomɛn i annvɔ sa ngbɛn. Sanngɛ, like ng’ɔ kwla yo naan sran’n w’a yoman annvɔ kun’n, ɔ yo mɛn i sɔfuɛ’n.” Ɔ maan, sran ng’ɔ ti aunnvuɛ sifuɛ’n, ɔ yo i wiengu ye.

12. ?Ngue yɛ Zezi yoli m’ɔ kle kɛ ɔ si aunnvuɛ ɔ?

¹² ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ si aunnvuɛ ɔ? Like ng’ɔ yoli’n: Kɛ Lazali wuli mɔ Zezi wunnin kɛ i janvuɛ Mali nin sran wie’m be su sun’n, be yoli i annvɔ. Ɔ maan, ɔ “sunnin” wie. (An kanngan Zan 11:32-35 nun.) Kpɛkun, ɔ ko cɛnnin Lazali. I sɔ m’ɔ yoli’n ti’n, atrɛkpa’n, Lazali kwla trannin be nga bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n, be nun wie. I sran aunnvuɛ silɛ kunngba’n ti’n, ɔ cɛnnin angbeti bla kun i wa yasua’n. (Lik 7:11-15; Zan 11:38-44) I sin naan Zezi w’a cɛn Lazali’n, cɛn kun’n, sran kpanngban be bali Zezi i wun lɛ. Sran sɔ’m be yoli i “annvɔ.” Ɔ maan, ɔ “boli be like klelɛ’n bo.” (Mar. 6:34) Be nga be nantili like ng’ɔ kleli be’n su’n, be liɛ yoli ye. Nanwlɛ, kɛ sran’m be yoli Zezi i annvɔ’n, w’a kokoman be sa ngbɛn. Sanngɛ, ɔ yoli be ye.​—Mat. 15:32-38; 20:29-34; Mar. 1:40-42.

13. ?Wafa sɛ yɛ Zezi i nuan nun ndɛ’n kleli kɛ ɔ si aunnvuɛ ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

¹³ I nuan nun ndɛ’n. Zezi kannin ndɛ fɛfɛ kleli sran mun. I Ii be nga be awlɛn w’a kpɔtɔ’n, be yɛ ɔ kannin ndɛ fɛfɛ kleli be kpa ɔ. Ndɛ kun mɔ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n, Matie boli su fa kannin Zezi i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Ɔ su bu-man ndɛ mma nga w’a bli’n. Ɔ su nuan-man kannin ng’ɔ su nuan’n.” (Eza. 42:3; Mat. 12:20) Ndɛ sɔ’n kle kɛ Zezi w’a yoman sran’m be finfin yɛ w’a buman be lufle. Sanngɛ, ɔ kannin ndɛ fɛfɛ kleli be. Ɔ maan, be wla guali ase. Zezi boli jasin fɛ’n fa cicili “be nga be anwlɛn’n w’a kpɔtɔ be klun’n be wla.” (Eza. 61:1) Be kwlaa nga b’a ‘sua trɔ mɔ b’a fɛ’n,’ ɔ seli kɛ be blɛ i sin naan ɔ́ “síke” be. (Mat. 11:28-30) Kpɛkun, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ Ɲanmiɛn nían be lika be tinuntinun. Naan be nga sran’m be buman be wie mɔ be ti kɛ “ba kanngan” mun sa’n, be ndɛ lo Ɲanmiɛn kpa.​—Mat. 18:12-14; Lik 12:6, 7.

14. ?Ngue yɛ maan sran yó e annvɔ ɔ?

¹⁴ ?Wafa sɛ yɛ e kwla nanti Zezi i ajalɛ’n su ɔ? Maan sran yo e annvɔ. Nán sran ngba yɛ ɔ si aunnvuɛ ɔ. Sanngɛ, Biblu’n wla e fanngan kɛ e fa nzuɛn uflɛ m’ɔ fa Ɲanmiɛn liɛ’n. I wie yɛle kɛ ‘maan sran yo e annvɔ.’ (An kanngan Kolɔsfuɛ Mun 3:9, 10, 12 nun.) ?Ngue yɛ maan sran yó e annvɔ ɔ? Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ maan sran ndɛ lo e kpa. (2 Kor. 6:11-13) Ɔ maan, kɛ sran kun kókó i sa yalɛ wie klé e’n, maan e sie e su kpa i nuan bo. (Zak 1:19) Maan e usa e wun kɛ: ‘?Sɛ min yɛ sa sɔ’n wo min su’n, wafa sɛ yɛ sa sɔ’n yó min ɔn? ?Ngue yɛ ń kúnndɛ kɛ be yo be man min ɔn?’​—1 Piɛ. 3:8.

15. ?Sɛ e wun kɛ sran kun ti ɲrɛnnɛnfuɛ’n, ngue yɛ é yó naan y’a kle kɛ e si aunnvuɛ ɔ?

¹⁵ Like nga e yo’n. Sɛ e si aunnvuɛ’n, é fɔ́nvɔ sran. I li be nga be ti kɛ ndɛ mma mɔ w’a bli’n sa’n, annzɛ be ti  ɲrɛnnɛnfuɛ’n, yɛ é fɔ́nvɔ be kpa ɔ. Rɔmfuɛ Mun 12:15 se kɛ: “Sɛ sran kun sún’n, maan ɔ yo amun annvɔ.” Blɛ sunman’n, nán like yɛ ɲrɛnnɛnfuɛ’m be kunndɛ kɛ be man be ɔ. Sanngɛ, be kunndɛ kɛ sran kpa kun sie i su be nuan bo naan ɔ fɔnvɔ be. I wie yɛle aniaan bla kun mɔ i wa bla’n sacili’n i liɛ’n. Kɛ sa sɔ’n ɲɛnnin i’n, i niaan Klistfuɛ’m be ko wunnin i wun. Ɔ seli kɛ: “Kɛ min niaan’m be bali mɔ be sunnin wie’n, i sɔ’n fɔnvɔli min dan.” Wafa nga e kwla kle kɛ e si aunnvuɛ’n i wie ekun yɛle kɛ, maan e ti sran wun ɲanman nun. Wienun ɔn, e niaan angbeti bla wie i sua’n i nun like wie w’a saci. Annzɛ kusu’n, aniaan oke kun i ngunmin kwlá kɔman aɲia’m be bo, annzɛ jasin fɛ’n i bolɛ. Wie liɛ kusu’n, ɔ fata kɛ be ko sunmɛn i dɔɔtrɔ. Sa kɛ ngalɛ sa’m be nun’n, maan e yo aniaan sɔ’m be ye. Sɛ e yo sɔ’n, be klun jɔ́ dan. (1 Zan 3:17, 18) Like cinnjin kpafuɛ nga e kwla yo e kle kɛ e si aunnvuɛ’n yɛle jasin fɛ’n i bolɛ. Sɛ e yo sɔ’n, be nga be klo ndɛ nanwlɛ’n be liɛ yó ye dan.

16. ?Ndɛ benin yɛ e kwla kan e wla be nga be anwlɛn sɔman’n be yakpa ɔ?

¹⁶ E nuan nun ndɛ’n. Sɛ e si aunnvuɛ’n, é ‘wlá be nga be anwlɛn sɔman’n be yakpa.’ (1 Tɛs. 5:14) ?Ndɛ benin yɛ e kwla kan e wla be yakpa ɔ? Maan ndɛ nga e kan kle be’n, ɔ kle kɛ be ndɛ lo e kpa. I wie yɛle kɛ, maan e kan like nga be si i yo’n, ɔ nin be nzuɛn kpa’n i ndɛ e kle be. Yɛ maan e yo be mo. Maan e kpɛn be wla kɛ Zoova bu be sran kpa, naan i sɔ’n ti yɛ ɔ tikeli be ɲin mɔ be wunnin i ndɛ’n i wlɛ ɔ. (Zan 6:44) Asa ekun’n, e kwla se be kɛ Zoova mantan i sufuɛ nga “be akunndan’n w’a sanngan’n. Yɛ ɔ de be nga be wla’n w’a bo’n.” (Jue. 34:19) Sɛ e fɔnvɔ be kɛ ngalɛ’n sa’n, be wla gúa ase.​—Nya. 16:24.

17, 18. (a) ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo ɔ? (b) ?Ngue su yɛ like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá fá e ɲin síe ɔ?

¹⁷ Asɔnun kpɛnngbɛn mun, Zoova kunndɛ kɛ amun nian i bua fa’n i lika kpa. (Yol. 20:28, 29) Yɛle kɛ amun fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle be, an wla be fanngan yɛ amun fɔnvɔ be. (Eza. 32:1, 2; 1 Piɛ. 5:2-4) Asɔnun kpɛnngbɛn ng’ɔ si aunnvuɛ’n, ɔ miɛnmɛn i niaan mun kɛ be yo like nga be kwlɛmɛn i yo’n. Sanngɛ, ɔ kunndɛ kɛ i niaan’m be su Zoova aklunjuɛ su. Yɛ ɔ lafi su kɛ klolɛ mɔ i niaan’m be klo Zoova’n ti’n, bé tú be klun bé sú i.​—Mat. 22:37.

¹⁸ Kɛ e wun kɛ Zezi ti wun ase kanfuɛ naan ɔ si aunnvuɛ’n, e kunndɛ kɛ é yó kɛ i sa. Sanngɛ, Zezi ti yakpafuɛ nin ngwlɛlɛfuɛ wie. Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá fá e ɲin síe i Zezi i nzuɛn wafa sɔ’m be su.