1-3. ?Ngue ti yɛ aniaan bla kun wunnin i wlɛ kɛ Zoova si like nga i sa miɛn i wun’n niɔn?

 BE FLƐ aniaan bla kun kɛ Lana. Ɔ ti titi atin bofuɛ. Afuɛ 2012 nun’n, ɔ ɔli Alemaɲi lɔ silɛ. I blɛ sɔ’n nun’n, ɔ wunnin kɛ Zoova tɛli i srɛlɛ nɲɔn su. I sɔ liɛ’n, i wla su fiman su le. Yɛle kɛ, kɛ i sin salɛ’n juli’n, ɔ fuli keteke kun nun naan ɔ́ kó fá alapla. Kɛ bé kɔ́’n, ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ jrɛn i sin naan ɔ ɲan sran kun m’ɔ kwla bo jasin fɛ’n kle i ɔ. Kɛ be juli alapla jranwlɛ lɔ’n, alapla ng’ɔ fata kɛ ɔ fa’n, w’a baman. Sɛ aliɛ’n cɛn’n, yɛ ɔ́ bá ɔ. Sika ng’ɔ o i sa nun’n kusu w’a sɔnman. I sɔ’n ti’n, ɔ srɛli Zoova kɛ maan ɔ ɲan sran wie m’ɔ kwla sike i kɔnguɛ sɔ’n nun’n.

² Kɛ ɔ wieli srɛ cɛ’n, gbanflɛn kun yoli i like. Ɔ seli kɛ: “?Lana, ngue yɛ a su yo i wa ɔ?” Gbanflɛn sɔ’n, ɔ nin Lana be dili suklu likawlɛ laa. Ɔ bali i nin’n, ɔ nin i nannan bla’n be wun wunlɛ. Yɛ ɔ su sɛ i sin kɔ́ sran ble mɛn’n i lika nga be flɛ i kɛ Afriki di Sidi’n. Kɛ Lana kannin sa ng’ɔ wo i su’n i ndɛ’n, gbanflɛn’n i nin’n ɔ nin i nannan’n, be seli i kɛ ɔ bla be awlo lɔ naan bé síke i. Kɔnguɛ sɔ’n nun’n, be usali Lana i Ɲanmiɛn  junman m’ɔ di’n, ɔ nin Ɲanmiɛn su m’ɔ lafi’n be su kosan kpanngban kpa.

³ Kɛ aliɛ’n cɛnnin mɔ be wieli nglɛmun aliɛ’n i di’n, Lana fali Ɲanmiɛn Ndɛ’n tɛli kosan kwlaa nga i sikefuɛ’m be usɛli i’n be su. I sin’n, ɔ fali be adrɛsi’n naan sran uflɛ ko nian be lika. Lana kwla sɛli i sin be klɔ. Yɛ ɔ te yo titi atin bofuɛ. Ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova tili i srɛlɛ’n, naan ɔ niɛnnin i lika.​—Jue. 65:3.

4. ?Ngue yɛ like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe su ɔ?

⁴ Kɛ kekle’n tɔ e su’n, e ka lɛ e srɛ Ɲanmiɛn. Kpɛkun, kɛ ɔ tɛ e su’n, ɔ yo e fɛ. (Jue. 34:15; Nya. 15:8) Sanngɛ, kɛ Zezi wá gúa Ɲanmiɛn srɛlɛ ng’ɔ kleli e’n i bo’n, ɔ kannin ninnge cinnjin nnan be ndɛ. Like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe i ninnge cinnjin sɔ’m be su. Kpɛkun, é wún wafa nga e kwla yo naan e nin Zoova e afiɛn’n w’a mantan kpa titi’n.​—An kanngan Matie 6:11-13 nun.

5, 6. ?Kannzɛ e ɲan aliɛ e di’n, ngue ti yɛ Zezi waan maan e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ man e aliɛ ng’ɔ ju e’n niɔn?

⁵ Zezi seli kɛ sɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, maan e se kɛ: “Man ye aliɛ ng’ɔ ju ye ndɛ’n.” W’a seman kɛ e se kɛ: “Man min aliɛ ng’ɔ ju min ndɛ’n.” Be flɛ aniaan kun kɛ Viktɔlu. Ɔ ti akpasua sunianfuɛ sran ble mɛn’n nun. Ɔ seli kɛ: “Kpɛ sunman’n, n la Zoova i ase. Afin, e nin min yi’n e nin a kokoman le kɛ wan yɛ cɛn uflɛ’n, ɔ́ mán e aliɛ ɔ, annzɛ wan yɛ ɔ́ túa e sua’n i ti kalɛ ɔ. E niaan’m be nian e lika cɛn kwlakwla. Sanngɛ, e srɛ e man be wie naan sika ndɛ’n m’ɔ ti kekle be su’n, be wun i trawlɛ.”

⁶ Sɛ e ɲan aliɛ e di’n, nán e wla fi e niaan nga be ti yalɛfuɛ’n, annzɛ sa yalɛ ɲan be’n be su. Kɛ e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ nian be lika’n, maan e bɔbɔ e yo e srɛlɛ sɔ’n i su sa wie. I wie yɛle kɛ like nga e le i’n, maan e man be wie. Asa ekun’n, e kwla man sika titi e fa suan junman nga Zoova i Lalofuɛ’m be di i mɛn wunmuan nun’n i bo. Sika sɔ mɔ e man’n, be fa yo aniaan’m be ye.​—1 Zan 3:17.

7. ?Kɛ Zezi se kɛ “nán an koko ainman liɛ’n,” sunnzun ase benin yɛ ɔ fa e ɲin sie su naan y’a wun i wlɛ ɔ?

⁷ Kɛ Zezi guɛli i Ɲanmiɛn srɛlɛ’n i bo’n, ɔ kleli kɛ nán e koko ninnge wie mɔ e leman be’n be ti. Ɔ kannin wafa nga Ɲanmiɛn yo ijre’m be klanman’n i ndɛ. Kpɛkun, ɔ seli kɛ: “?Sɛ Nyanmiɛn yo ijre’n bɔ ndɛ ɔ o blo lɔ bɔ ainman bé gúɛ i sin nun’n i klanman kɛ nga sa’n, ɔ su kata-man amun wun sɔ kpɛ blu? ?An lafi-man Nyanmiɛn su? I sɔ’n ti, nán an koko se kɛ: ‘[...] ?Nguɛ yɛ é klá-a?’” Kpɛkun, ɔ seli ekun kɛ: “I sɔ’n ti, nán an koko ainman liɛ’n.” (Mat. 6:30-34) Ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n, ɔ kle kɛ maan cɛn kun like nga e le i’n, ɔ ju e. E kwla srɛ Ɲanmiɛn naan e ɲan lawlɛ, e ɲan junman e di naan e nian e fuɛ’m be lika. Sɛ e tɔ tukpacɛ’n, e kwla srɛ i kɛ ɔ man e ngwlɛlɛ naan e fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n. Sɛ e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo ninnge sɔ mun man e’n, ɔ timan tɛ. Sanngɛ, ninnge cinnjin kpa wie mun ekun be o lɛ m’ɔ fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn ɔn.

8. ?Kɛ Zezi waan e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ man e aliɛ ng’ɔ ju e’n, ndɛ uflɛ benin yɛ ɔ kannin mɔ e wla kpɛn su ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁸ Zezi waan sɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, e se kɛ ɔ man e aliɛ ng’ɔ ju e andɛ’n. I afɔtuɛ sɔ’n ti’n, e wla kpɛn ndɛ kun mɔ cɛn kun ɔ kannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Nán aliɛ kunngba yɛ ɔ man sran nguan-an, sanngɛ ndɛ kwlaa ng’ɔ fin Nyanmiɛn nuan fite’n, i yɛ ɔ man sran nguan-an.” (Mat. 4:4) I sɔ’n ti, maan e srɛ Ɲanmiɛn titi kɛ ɔ man e aliɛ blɛ ng’ɔ ti su’n i su titi.

9. ?Ngue ti yɛ kɛ e tɔn Ɲanmiɛn i mmla’n, ɔ ti kɛ i kalɛ o e su sa ɔ?

⁹ Zezi waan kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, e se kɛ: “Yaci sa nga e yo wɔ’n cɛ e.” (Mat. 6:12; Lik 11:4) Kɛ e yo sa tɛ’n, ɔ ti kɛ Ɲanmiɛn i kalɛ o e su sa. Afuɛ 1951 nun’n, Sasafuɛ Tranwlɛ’n kleli kɛ, kɛ e tɔn Ɲanmiɛn i mmla’n, ɔ ti kɛ i kalɛ o e su sa. Afin, ɔ fata kɛ e klo Ɲanmiɛn naan e ɲin yi i. Sɛ e yo sa tɛ’n, i sɔ’n kle kɛ e ɲin yiman Ɲanmiɛn naan e klomɛn i. Ɔ maan, Ɲanmiɛn kusu kwla se kɛ ɔ nin é bú. I sɔ’n ti, Sasafuɛ Tranwlɛ’n seli kɛ: “Sran ng’ɔ yo sa tɛ’n, nn ɔ kloman Ɲanmiɛn.”​—1 Zan 5:3.

10. (a) ?Ngue ti yɛ Zoova kwla yaci sa nga e yo i’n cɛ e ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ i sɔ’n yo e ɔ?

¹⁰ Ɲanmiɛn maan Zezi fɛli i wun yili e ti tɛ. Ɔ maan, ɔ kwla yaci sa nga e yo i’n cɛ e. Zezi fɛli i wun yili e ti tɛ’n i afuɛ kɔe 2.000 tra su yɛ. Sanngɛ, andɛ e te ɲɛn i su mmlusuɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e la Ɲanmiɛn i ase cɛn kwlakwla. E nun wie fi e kwlá manman Ɲanmiɛn i sika kɛ é fá tó e ti. Afin e nguan’n i “gua’n cɛnnin lele tra su.” (An kanngan Jue Mun 49:8-10; 1 Piɛr 1:18, 19 be nun.) Zezi waan kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, maan e se kɛ: “Yaci sa nga e yo wɔ’n cɛ e.” W’a seman kɛ e se kɛ: “Yaci sa nga n yo wɔ’n cɛ min.” I sɔ mɔ e kan’n, ɔ kle kɛ nán e ngunmin e ti yɛ Zoova yili e ti kpɔlɛ tɛ’n niɔn. Sanngɛ, e niaan Klistfuɛ’m be kwlaa be liɛ ti ɔ. Zoova kunndɛ kɛ e srɛ e man e niaan mun naan be nin i be afiɛn’n mantan kpa wie titi. Be nga be yo e sa bɔbɔ’n, ɔ kunndɛ kɛ e srɛ e man be wie. Blɛ sunman sa nga be yo e’n, ɔ timan tɛ dan. Sɛ e yaci e cɛ be’n, é klé kɛ e klo be. Asa ekun’n, é klé kɛ Ɲanmiɛn m’ɔ yaci e wun sa cɛ e’n, e niɛn i ajalɛ’n su.​—Kol. 3:13.

11. ?Sɛ e wiengu yo e sa’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yaci e cɛ i ɔ?

¹¹ Fɔ’n m’ɔ o e nun’n ti, wie liɛ’n, kɛ e wiengu kun yo e sa’n e fa sie e klun. (Sau. 19:18) Sɛ e kan kle sran uflɛ asɔnun’n nun’n, sran sɔ’n kwla jran e sin. Kpɛkun, ndɛnngan kwla tɔ asɔnun’n nun. Sran ng’ɔ fɛ i sɔ yolɛ’n fa kaci i nzuɛn’n, ɔ kle kɛ ɔ buman e ti kpɔlɛ tɛ’n i like. Ɔ maan, Ɲanmiɛn kwlá simɛn i aunnvuɛ. Nanwlɛ, sɛ e wiengu’m be yo e sa naan e yaci cɛman be’n, Ɲanmiɛn su yaciman e liɛ  nga e yo i’n cɛman e. (Mat. 18:35) Kɛ Zezi wieli i sɔnnzɔnfuɛ’m be Ɲanmiɛn srɛlɛ’n i kle cɛ’n, yɛ ɔ kannin kɛ sɛ be wiengu yo be sa ɔ, be yaci be cɛ i ɔ. (An kanngan Matie 6:14, 15 nun.) Ɔ maan, sɛ e waan Zoova yaci sa tɛ nga e yo i’n cɛ e’n, ɔ fataman kɛ e fa sa tɛ yolɛ’n e kaci e nzuɛn.​—1 Zan 3:4, 6.

12, 13. (a) ?Kɛ be yoli Zezi i batɛmu cɛ’n, ngue sa yɛ ɔ juli i su ɔ? (b) ?Sɛ e yo sa tɛ’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e fa guɛ i sran uflɛ su ɔ? (c) ?Kɛ Zezi nantili seiin lele ɔ fa wuli’n, ngue yɛ i sɔ’n kle ɔ?

¹² Zezi kleli e kɛ sɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, e se kɛ: “Nán yaci e lɛ maan Lakafuɛ’n laka e.” I sɔ m’ɔ kannin’n, ɔ maan e wla kpɛn sa nga kɛ be yoli i batɛmu’n, ɔ juli i su’n i su. Yɛle kɛ, Ɲanmiɛn wawɛ’n fa Zezi ɔli aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ kɛ “mmusu’m be si Satan ko lɛkɛ i.” (Mat. 4:1; 6:13) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn kplinnin su kɛ Satan laka Zezi ɔ? Yɛle kɛ, kɛ Adam nin Ɛvu b’a kunndɛman kɛ Ɲanmiɛn sie be’n, Satan tɔnnin Ɲanmiɛn nin sran’m be suɛn. I waan Ɲanmiɛn w’a yiman sran’m be kpa. Naan i bɔbɔ Satan m’ɔ ti “Lakafuɛ’n,” ɔ kwla laka sran bɔbɔ nga fɔ’n nunmɛn i nun’n. Kpɛkun, ɔ́ ɲán sran sɔ’n. Ɔ seli ekun kɛ, sɛ sran’m be sie be bɔbɔ be wun’n, be liɛ’n yó ye dan. (Bob. 3:4, 5) Zezi kleli kɛ Satan bua ato. Afin, w’a kacimɛn i sin w’a siman Ɲanmiɛn le. Cɛn wie lele’n, be mɔ be o asiɛ’n su wa’n nin be mɔ be o ɲanmiɛn su lɔ’n, bé sí kɛ Satan ti ato buafuɛ. Naan Ɲanmiɛn yɛ ɔ si sran’m be sie kpa ɔ.

¹³ Zoova i nzuɛn’n nin klɔ sran liɛ’n, ɔ timan kun. Ɔ maan, ɔ kwlá lakaman sran kun kɛ ɔ yo sa tɛ. Mmusu’m be si Satan yɛ ɔ ti “Lakafuɛ’n” niɔn. (Mat. 4:3) Ɔ kwla fa sa fanunfanun sie e ɲrun naan e fɔn. Sanngɛ, sɛ e bɔbɔ y’a loman e wun y’a mɛnmɛn i’n, ɔ kwlá ɲanman e. (An kanngan Zak 1:13-15 nun.) Kɛ Satan láka Zezi’n, Zezi w’a lomɛn i wun. Ɔ fali Ɲanmiɛn Ndɛ’n kpaloli Satan i nuan ndɛ’n. Zezi kleli kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Sanngɛ, Satan w’a yaciman Zezi i diin. Ɔ minndɛli “blɛ uflɛ ekun” naan ɔ́ láka Zezi. (Lik 4:13) Sanngɛ, Zezi i ɲin yili Ɲanmiɛn titi sa’n kwlaa nun. Asa ekun’n, Zezi kleli kɛ sran mɔ fɔ’n nunmɛn i nun’n, ɔ kwla nanti seiin guɛ i ti’n nin bo. Sanngɛ, Satan i sa sin bubumɛn i. Ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ láka e wie.

14. ?Sɛ e kunndɛman kɛ Satan ɲan e’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

¹⁴ Satan tɔnnin Ɲanmiɛn i suɛn kɛ ɔ siman sran’m be sie naan sran’m be kwla sie be bɔbɔ be wun. Ndɛ sɔ’n te o lɛ. I sɔ’n ti yɛ Ɲanmiɛn man Satan i atin kɛ ɔ laka e ɔ. Sanngɛ, ɔ yaciman e lɛ naan Satan ɲan e. Ɲanmiɛn lafi e su. Yɛ ɔ yiman e ase. Kusu’n, ɔ mianman sran fi kɛ i ɲin yi i. Sɛ e ɲin yí Ɲanmiɛn, annzɛ e ɲin su yimɛn i’n, ɔ ti kɛ e bɔbɔ sa. Sanngɛ, sɛ e kunndɛman kɛ Satan ɲan e’n, ɔ fata kɛ e yo like nɲɔn. Yɛle kɛ, maan e fa e wun mantan Ɲanmiɛn titi. Yɛ maan e srɛ i titi e jran su kpa. ?Kɛ e srɛ Zoova kɛ nán ɔ yaci e lɛ maan Satan ɲan e’n, wafa sɛ yɛ ɔ tɛ e su ɔ?

15, 16. (a) ?Sa benin wie mun yɛ e srɛ Ɲanmiɛn kɛ nán e yo be ɔ? (b) ?Sɛ sran kun yo sa tɛ’n, ɔ fin wan?

¹⁵ Kɛ e srɛ Zoova’n, ɔ fɛ i wawɛ’n suan e bo naan Satan w’a ɲanman e. Asa ekun’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun nin e aɲia’m be bo’n, Ɲanmiɛn kle e ninnge ng’ɔ fataman kɛ e yo be’n. I wie yɛle kɛ, nán e kplin e ɲin e kunndɛ sika e fa to ninnge nga be timan cinnjin’n. Be flɛ yasua kun kɛ Ɛspɛni. Yɛ i yi’n suan Zanɛti. Be tran Abloki lɔ nvle nga be flɛ i kɛ  Nɔrvɛzi’n. Laa’n, be yoli titi atin bofuɛ afuɛ kpanngban kpa be nvle’n su lɔ akpasua kun mɔ be sa mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n. Kɛ be wuli ba’n, be yacili atin bolɛ junman’n. Dɔ nga su’n, be le ba nɲɔn. Ɛspɛni waan: “Siɛn mɔ e ɲanman e ti naan y’a bo jasin fɛ’n i kɛ laa sa’n, kpɛ sunman e srɛ Zoova kɛ nán ɔ yaci e lɛ maan lakafuɛ’n laka e. E srɛ Zoova kɛ ɔ suan e bo naan e su i titi, nán maan e kpɔnzɔ.”

¹⁶ Like tɛ nga sran’m be niɛn i siɛn’n m’ɔ fataman kɛ e nian wie’n, yɛle bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Sɛ e niɛn i sɔ like’n, e kwlá seman kɛ Satan yɛ ɔ lakali e ɔ. Afin, Satan kwlá mianman e kɛ e yo like nga e klomɛn i’n. Sran wie’m be liɛ’n, akunndan tɛtɛ nga be bu’n i ti yɛ be niɛn i sɔ like’n niɔn. Sanngɛ, e niaan sunman be nianman ninnge sɔ mun wie. E kwla yo kɛ be sa.​—1 Kor. 10:12, 13.

17. (a) ?Kɛ e srɛ Zoova kɛ ɔ de e lakafuɛ’n i sa nun’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e yo e srɛlɛ sɔ’n i su sa ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ ka kan Zoova yó ɔ?

¹⁷ Kɛ e srɛ Zoova kɛ ɔ “de e” lakafuɛ’n i sa nun’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin e yo e srɛlɛ sɔ’n i su sa. Yɛle kɛ, nán e yo “mɛn nga nunfuɛ” yɛ nán e “klo mɛn dilɛ’n, nán [e] klo ninnge nga be o mɛn’n nun’n.” (Zan 15:19; 1 Zan 2:15-17) I sɔ’n timan pɔpɔ. Kɛ Zoova wá núnnún Satan nin klunwifuɛ mun’n, yɛ mɛn’n i nun tranlɛ’n wá yó fɛ dan ɔn. Sanngɛ, kwlaa naan blɛ sɔ’n w’a ju’n, maan e si kɛ Satan w’a fa ya. Afin, ɔ si kɛ i cɛn’n w’a sɔnman kun. Ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá blɛ kan ng’ɔ le i’n saci e. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn titi kɛ ɔ de e Satan sa nun.​—Ngl. 12:12, 17.

18. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan kɛ Satan su tranman lɛ kun’n, y’a tran mɛn fɔuun i nun wie ɔ?

¹⁸ Kɛ Satan su tranman lɛ kun’n, mɛn’n yó fɔuun. ?Amun kunndɛ kɛ amun trɛn i sɔ’n mɛn’n nun wie? Sɛ ɔ ti sɔ’n, maan e tinuntinun e srɛ Ɲanmiɛn titi kɛ maan i Sielɛ blɛ’n ju, naan i dunman’n ɔ yo sanwun, naan be mɔ be o asiɛ’n su wa’n be yo i klun sa’n kɛ be mɔ be ɲanmiɛn su lɔ’n be yo’n sa. Maan e fa e wun wla Zoova sa nun naan ɔ man e aliɛ ng’ɔ ju e’n, naan y’a kwla su i titi. Nanwlɛ, maan e fua kpa kɛ é yó Ɲanmiɛn srɛlɛ mɔ Zezi kleli e’n i su sa.