1, 2. ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn yoli naan e nian su e yo ɔ?

TITI’N, siɛ’m be yo like ng’ɔ ti kpa’n naan be mma’m be nian su be yo. Kɛ ba’m be wun kɛ be si nin be nin’m be klo be’n, be klo be wie. Akoto Zan seli kɛ: “E klo Nyanmiɛn, afin ɔ dun mmua kloli ye.” (1 Zan 4:19) E Si Ɲanmiɛn kloli e naan e nian su e klo i wie.

² ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn yoli m’ɔ kle kɛ “ɔ dun mmua kloli ye” ɔ? Akoto Pɔlu seli kɛ: “Nyanmiɛn kle ye kɛ ɔ klo e, afin kɛ e ti sa tɛ yofuɛ’n, e ti ɔ maan Krist wuli.” (Rɔm. 5:8) E Si Ɲanmiɛn fɛli i Wa’n yili e ti tɛ naan cɛn wie lele’n, e ɲan e ti. I lɛ’n nun yɛ ɔ dun mmua kloli ye ɔ. I sɔ mɔ Ɲanmiɛn yoli’n ti’n, e kwla fa e wun e mɛntɛn i. E kwla kle kɛ e klo i wie. Ɲanmiɛn kleli e ajalɛ kpa. Ɔ kleli e kɛ e klo i naan e yo aklunyefuɛ.—1 Zan 4:10.

3, 4. ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e klo Ɲanmiɛn ɔn?

³ Sran klolɛ’n ti Ɲanmiɛn Zoova i nzuɛn. I sɔ’n ti’n, Zezi kleli kɛ mmla’m be nun danfuɛ’n yɛle kɛ maan e klo Ɲanmiɛn. Ɔ seli kɛ: “Amun klo amun Nyanmiɛn’n kpa, amun fa amun wla’n kwlaa guɛ i su, maan amun akunndan’n kwlaa trɛn i su, yɛ amun fa amun wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ  kle kɛ amun klo i’n.” (Mar. 12:30) Zoova kunndɛ kɛ e klo i naan e fa e wla’n kwlaa e guɛ i su. Sɛ e fa e wla’n kwlaa gua like uflɛ su’n, ɔ su yomɛn i fɛ. Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e fa e wla’n kwlaa gua Ɲanmiɛn su, e akunndan’n kwlaa trɛn i su, yɛ e fa e wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ kle kɛ e klo i’n. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mise waan i sɔ yɛ Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ e yo ɔ.—An kanngan Mise 6:8 nun.

⁴ Kɛ nga Zezi fa kannin’n sa’n, ɔ fata kɛ e fa e wla’n kwlaa gua Ɲanmiɛn su, maan e akunndan’n kwlaa trɛn i su, yɛ e fa e wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ kle kɛ e klo i’n. Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e klo Zoova lele e guɛ i ti nin i bo. Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ’n nun’n, e wunnin like nnan mɔ Zoova yo fa kle kɛ ɔ klo e dan’n. Like suanlɛ nga wá kán like nga é yó naan y’a klo Zoova kpa’n, ɔ nin wafa nga e kwla kle kɛ e klo i wie’n, be ndɛ.

5. ?Kɛ e bu ninnge nga Zoova yo man e’n be akunndan’n, ngue yɛ e kunndɛ kɛ é yó ɔ?

⁵ Kɛ sran kun cɛ e like’n, e lɛ i ase. Kpɛkun, e yoman like sɔ’n i finfin. Zaki seli kɛ: “Like kpa kwlaa nga be fa man sran’n, ɔ nin like kpa kwlaa nga be nyɛn i’n, be fin e Si b’ɔ o nglo lɔ b’ɔ yili anglo’n, nin nzraama, ɔ nin wia’n bɔ be kpaja’n. I liɛ’n ɔ kaci-man mlɔnmlɔn, yɛ ɔ kpɛ-mɛn i wun kɛ lolɛ b’ɔ kpɛ i wun’n sa.” (Zak 1:17) Zoova kunndɛ kɛ e klun jɔ. I sɔ’n ti, ɔ man e like nga e sa miɛn i wun’n. Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n, e kunndɛ kɛ é klé i kɛ e klo i wie. ?Nɛ́n i ɔ?

6. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ Izraɛlifuɛ’m be yo naan Zoova w’a nian be lika titi ɔ?

⁶ Zoova yoli Izraɛlifuɛ’m be kpa dan. Yɛle kɛ, ɔ mannin be mmla. Kpɛkun, ɔ mannin be ninnge kwlaa nga be sa mian be wun’n. Ɔ niannin be lika sɔ afuɛ kpanngban kpa. (Mml. 4:7, 8) Like ng’ɔ fata kɛ Izraɛlifuɛ’m be yo naan b’a kle kɛ be si ye’n, yɛle kɛ be nanti Zoova i mmla’m be su. I wie yɛle kɛ, sɛ be waan bé mán Zoova i like’n, be fie’m be su ninnge’m “be mma klikli’n” yɛ ɔ fata kɛ be fa man ɔn. (Tul. 23:19) Izraɛlifuɛ’m be si kɛ sɛ be ɲin yi Zoova’n, ɔ́ nían be lika titi.—An kanngan Mmla’n 8:7-11 nun.

7. ?E “sa nun ninnge kpakpa’n” nga e kwla fa la Zoova i ase’n, i wie yɛle benin?

⁷ E kusu e kwla fa e “sa nun ninnge kpakpa’n” wie e la Zoova i ase, e kle kɛ e klo i. (Nya. 3:9) Wafa nga e kwla yo sɔ’n i wie yɛle kɛ, maan e man sika e fa suan jasin fɛ’n bolɛ’n i bo. Sɛ sika ng’ɔ o e sa nun’n sɔnnin annzɛ w’a sɔnman o, maan e fa man. Kɛ e yo sɔ’n, e kle kɛ e klo Zoova. (2 Kor. 8:12) Ninnge wie mun ekun be o lɛ mɔ e kwla yo e fa kle kɛ e klo Zoova ɔ.

8, 9. ?Ngue yɛ e kwla yo e fa kle kɛ e klo Zoova ɔ? An fa su kun yiyi nun.

⁸ Zezi seli kɛ e dun mmua e fa e wun man Ɲanmiɛn maan ɔ sie e. Yɛ nán e koko ninnge m’ɔ e leman be’n be ti. Afin, e Si Ɲanmiɛn si kɛ e sa mian ninnge sɔ’m be wun. Ninnge sɔ’m be wie yɛle aliɛ nin tralɛ. (Mat. 6:31-33) Sran nga e klo i’n, e lafi i su. I wafa kunngba’n, klolɛ mɔ e klo Zoova ti’n, e lafi i su. E lafi su kɛ ɔ́ fá ninnge nga e sa mian be wun’n mán e. (Jue. 143:8) Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Ninnge nga min awlɛn o su kɛ ń yó be’n, be kle kɛ n klo Zoova sakpa? ?Min ayeliɛ’n kle kɛ n lafi su kɛ Zoova kwla nian min lika?’

 ⁹ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Maiki. I gbanflɛn nun’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ kó bó jasin fɛ’n nvle nga be sa mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n. Kɛ ɔ jali bla’n, be wuli ba nɲɔn. Sanngɛ, like nga i gbanflɛn’n nun ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó’n, i awlɛn trannin su titi. Maiki nin i yi nin i mma’m be kanngannin e fluwa wie’m be nun. Fluwa sɔ’m be kan aniaan nga be ko boli jasin fɛ’n nvle uflɛ nun’n, be ndɛ. Kɛ be yoli sɔ’n, be kunndɛli kɛ bé nían aniaan sɔ’m be ajalɛ’n su. I sɔ’n ti’n, b’a kunndɛman ninnge kpanngban. Be yoli be sua’n i atɛ. Kpɛkun, be ko trannin sua kaan kun nun. Maiki le i bɔbɔ i junman difuɛ mun. Junman nga be di’n yɛle kɛ be nian sran’m be sua’m be lika. Kɛ ɔ ko yo naan w’a kwla di Zoova i junman’n ti’n, ɔ yacili ninnge wie’m be yolɛ. Ɔ wunnin kɛ sɛ ɔ kɔ nvle uflɛ nun’n, ɔ kwla fa ɛntɛnɛti nian i junman difuɛ’m be su titi. I sɔ’n ti, ɔ nin i awlobo’n be ɔli nvle uflɛ nun jasin fɛ bolɛ. Kɛ be ɔli’n, be klun jɔli dan. Maiki seli kɛ: “E wunnin kɛ ndɛ nga Zezi kannin m’ɔ o Matie 6:33 nun’n, ɔ ti nanwlɛ!” Maiki nin i yi nin i mma’m be kleli kɛ be klo Ɲanmiɛn naan be lafi i su.

10. ?Ngue ti yɛ sɛ e bu ninnge nga Zoova yo be’n be su akunndan’n, ɔ ti kpa ɔ?

¹⁰ Famiɛn Davidi seli kɛ: “Kɛ a nian nyanmiɛn’n b’ɔ la nglo lɔ plaii’n, a wun Nyanmiɛn Kpli’n i nyrun b’ɔ lɛ i’n. Kɛ a nian nyanmiɛn’n b’ɔ la nglo lɔ plaii’n, a wun ninnge nga Nyanmiɛn yili be’n. Anannganman i mmla’n, fiɛn kaan sa nunmɛn i wun. Kɛ sran’n i wunmiɛn’n wie’n, ɔ mɛn i uflɛ. Anannganman i like ng’ɔ kle’n be ti nanwlɛ. Be kle sran ng’ɔ siman sa’n i ngwlɛlɛ. Anannganman, wɔ bɔ a ti kɛ yɔbuɛ sa bɔ n talo wɔ’n, wɔ bɔ a ti min defuɛ’n, ndɛ ng’ɔ fin min nuan fite’n, ɔ nin akunndan nga m bu be min klun lɔ’n, maan be jɔ ɔ klun.” Famiɛn Davidi wunnin kɛ ninnge nga Zoova yili be’n, be yo ɲɛnmɛn. Asa ekun’n, ɔ wunnin kɛ Zoova i mmla mun’n, fiɛn kaan sa nunman be wun. I sɔ’n ti, ɔ kloli Zoova yɛ ɔ kunndɛli kɛ ɔ fɛ́ i wun mɛ́ntɛn i.—Jue. 19:2, 8, 15.

11. ?Kɛ Zoova kle e like’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a kle kɛ e klo i wie ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

¹¹ Zoova kle e ninnge kpanngban. I wie yɛle kɛ, ɔ kɛn i bɔbɔ i wun ndɛ kle e. Ɔ kan ninnge ng’ɔ yili be’n, ɔ nin ng’ɔ́ wá yó be’n, be ndɛ kle e. Andɛ’n, sran’m be waan suklu dan dilɛ’n yɛ ɔ ti kpa ɔ. Sanngɛ, be nga be di suklu sɔ mun’n, blɛ sunman be yaci Ɲanmiɛn su lafilɛ. Ɲanmiɛn liɛ’n, ɔ kle e like naan e yo ngwlɛlɛfuɛ nin akunndanfuɛ. E bɔbɔ e kpa yolɛ ti’n, ɔ kunndɛ kɛ e nanti like ng’ɔ kle e’n su naan e fa kle e wiengu’m be wie. (Nya. 4:5-7) Ɲanmiɛn “klo kɛ ɔ́ dé sran’m be kwlaa naan be wun sa ng’ɔ ti nanwlɛ’n i wlɛ kpa.” (1 Tim. 2:4) I sɔ’n ti’n, maan e bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n e kle sran kwlakwla naan be si Ɲanmiɛn klun sa’n. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e klo Ɲanmiɛn nin sran.—An kanngan Jue Mun 66:16, 17 nun.

12. ?Kɛ Sanɔn buli like nga Zoova man e’n be akunndan’n, ndɛ benin yɛ ɔ kannin ɔn?

¹² Kɛ gbanflɛn nin talua’m be bu ninnge nga Zoova yo naan b’a kwla su i’n be akunndan’n, be klo i wie. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Sanɔn. I waan cɛn  kun’n, ɔ nin i si nin i mmo, ɔ nin i sin mma bla’n be ɔli aɲia dan kun bo. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ le afuɛ 11, yɛ i niaan bla le afuɛ 10. Be yoli aɲia sɔ’n afuɛ 1989 nun. Kɛ bé yó aɲia’n, be seli gbanflɛn nin talua nin bakanngan mun kɛ be ko tran lika kun mɔ be siesieli mannin be’n i nun. I sɔ’n w’a yoman Sanɔn i fɛ. Sanngɛ, ɔ ɔli ko trannin lɔ wie. I sin’n, be fali fluwa kun m’ɔ ti gbanflɛn nin talua’m be liɛ’n (Les jeunes s’interrogent — Réponses pratiques), be mannin be kwlaa be tinuntinun. I sɔ’n yoli i fɛ dan. Ɔ seli kɛ: “I lɛ nun yɛ n wunnin i wlɛ kɛ Zoova o lɛ sakpa naan ɔ klo min kpa ɔ. Kɛ Ɲanmiɛn Kpli Zoova man e ninnge kpakpa kɛ ngalɛ’n sa’n, i sɔ’n yo e fɛ dan!”

13, 14. ?Kɛ Zoova tu e fɔ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan w’a wun i wlɛ kɛ e klo i ɔ?

¹³ Biblu’n se kɛ: “Sran nga bɔ Anannganman klo i’n, yɛ ɔ tu i fɔ-ɔ. Siɛ b’ɔ klo i wa’n kɛ ɔ yo i sɔ-ɔ.” (Nya. 3:12) Kɛ Zoova tu e fɔ mɔ e kplin su’n, e yo sa ng’ɔ ti kpa’n. Kpɛkun, e wun jɔ e fɔun. Sanngɛ, Pɔlu seli kɛ: “Fɔ tulɛ’n kwlaa, kɛ bé tú ye’n, i klikli’n nun ɔ yo e ya, ɔ yo-man e fɛ.” Pɔlu i ndɛ sɔ’n, ɔ kleman kɛ fɔ tulɛ’n ti like tɛ. Afin, ɔ kan guali su kɛ: “Be nga be fa su bɔ be kaci’n, ɔ maan be yo kpa, yɛ be di alaje.” (Ebr. 12:11) Sɛ Zoova tu e fɔ’n, nán e fa ya. Sanngɛ, maan e kplin su. Kpɛkun, like nga ti yɛ ɔ tuli e fɔ’n, maan e yaci i yolɛ. I liɛ’n, é klé kɛ e klo i.

¹⁴ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Malasi blɛ su’n, Zuifu sunman be ɲin w’a yiman Ɲanmiɛn. Nnɛn ng’ɔ timɛn i klun su’n, yɛ be fa yi tɛ be mɛn i ɔ. I sɔ’n ti’n, ɔ tuli be fɔ kekle. (An kanngan Malasi 1:12, 13 nun.) Zoova tuli Izraɛlifuɛ’m be fɔ kpɛ sunman. Sanngɛ, b’a kaciman be ayeliɛ’n. I sɔ’n ti, ɔ seli be kɛ: “Ḿ bó amun sannzan. Muae nga n ko man amun’n, ń fá nyrɛnnɛn ń káci i, yɛlɛ kɛ sa fi lo-man amun.” (Mal. 2:1, 2) Ndɛ sɔ’n kle weiin kɛ, sɛ Zoova tu e fɔ naan e kplinman su’n, e nin i e afiɛn’n sáci.

15. ?Ayeliɛ benin yɛ ɔ fataman kɛ e nian su ɔ?

¹⁵ Satan i mɛn nga nun’n, sran’m be tu be wun. Yɛ be bu be ngunmin be wun akunndan. Be kloman kɛ be tu be fɔ. Wie liɛ’n, sɛ be se be kɛ be yo like wie’n, be yomɛn i klun ufue su. Sanngɛ, e mɔ e ti Klistfuɛ’n, e nanti afɔtuɛ nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n man e’n su. Ɔ se e kɛ: “Nán an yo kɛ sran mun bɔ be o lɛ ndɛ’n be sa.” Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e wun “Nyanmiɛn i klun sa’n i wlɛ” naan e fa su. (Rɔm. 12:2) Zoova maan i anuannzɛ’n man e afɔtuɛ blɛ ng’ɔ ti su’n i su. I wie yɛle kɛ, ɔ kpɛn e wla titi  kɛ e nian e wun su naan y’a kunndɛman bla annzɛ bian. E nian e wun su naan e nin sran tɛ y’a sanman nun. Yɛ sɛ e kunndɛ kɛ é yíyí e ɲin su’n, maan e bu Zoova i mmla’m be akunndan. Afɔtuɛ kwlaa sɔ mɔ Zoova man e’n, maan e fa be su. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e klo i naan e si ye.—Zan 14:31; Rɔm. 6:17.

16, 17. (a) ?Sɛ e waan é fá ajalɛ’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e wun e wla Zoova sa nun ɔn? (b) ?Ngue yɛ Izraɛlifuɛ’m be yoli m’ɔ kle kɛ be kloman Zoova naan be lafimɛn i su ɔ?

¹⁶ Kɛ srɛ kun ba kanngan mun’n, be ko talo be si annzɛ be nin mun. Afin, be lafi be su. Kɛ be yo kaklaka bɔbɔ’n, be si kɛ be kwla fa ajalɛ. Sanngɛ wie liɛ’n, be usa be si nin be nin’m be ngwlɛlɛ afɛ. E si kɛ e kwla fa ajalɛ mun. Sanngɛ kɛ mɔ e klo Zoova, mɔ e lafi i su’n ti’n, e kunndɛ kɛ é fɛ́ i atin liɛ’n su titi. Sɛ e fa e wun e wla Zoova sa nun’n, ɔ́ fɛ́ i wawɛ’n mán e. Ɔ maan, é fá ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n.—Fil. 2:13.

¹⁷ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Samiɛli blɛ su’n, cɛn kun’n, Filistifuɛ’m be kwlali Izraɛlifuɛ mun. Kɛ ɔ yo naan Izraɛlifuɛ’m be lafi Ɲanmiɛn su naan b’a ɔ alɛ’n i kunlɛ ekun’n, b’a yoman sɔ. Be seli kɛ: “E ko fa Anannganman i alaka’n e bla. Sɛ ɔ o wa’n, ɔ́ dé e e kpɔfuɛ’m be sa nun.” ?Kɛ be ɔli’n, wafa sɛ yɛ i bo’n guali ɔ? Filistifuɛ’m “be kwlali Izraɛlfuɛ’m be tɛtɛ kpa. Izraɛlfuɛ’m be nun sran akpi-akpi ablasan (30.000) tɔli. Filistifuɛ’m be fali Nyanmiɛn i alaka’n.” (1 Sam. 4:2-4, 10, 11) Izraɛlifuɛ’m be buli i kɛ, Ɲanmiɛn i alaka’n ti’n, bé kwlá be kpɔfuɛ mun. Ɔ maan, b’a cisaman Zoova su naan ɔ kle be like ng’ɔ fata kɛ be yo’n. Be lafili be bɔbɔ be klun akunndan liɛ’n su. Yɛ i bo’n guali tɛ kpa mannin be.—An kanngan Nyanndra Mun 14:12 nun.

18. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan Zoova w’a bo e ɲrun atin ɔn?

¹⁸ Famiɛn Davidi kleli kɛ ɔ klo Zoova naan ɔ lafi i su. Ɔ seli kɛ: “Ɔ fata kɛ n fa min wla’n n guɛ i Nyanmiɛn su yɛ m mɛnmɛn i, afin ɔ ti min defuɛ, i kunngba’n ɔ ti min Nyanmiɛn. [...] Min wla’n ɔ bo min wun, i sɔ’n ti yɛ min wla kpɛn wɔ su nin ɔn.” (Jue Mun 42:6, 7) Maan e klo Zoova sɔ wie. Maan e lafi i su kpa tra laa’n. Yɛ maan e fa e wun e mɛntɛn i kpa. Biblu’n se kɛ: “Nán lafi ɔ bɔbɔ wɔ akunndan liɛ’n su. Anannganman i su yɛ lafi-ɔ. Sɛ á fín ase o á jáo o, Anannganman i dunman, yɛ bo-ɔ. Sɛ a bo i dunman’n, ɔ́ bó ɔ nyrun atin’n.”—Nya. 3:5, 6.

19. ?Ngue yɛ e kwla yo naan Zoova w’a wun kɛ e klo i wie ɔ?

¹⁹ Zoova dun mmua kloli e. Ɔ yoli sɔ naan e nian su e klo i wie. Ninnge nga Zoova yo mannin e mɔ be kle kɛ ɔ klo e’n, maan e bu be akunndan titi. Maan e fa e wla’n kwlaa guɛ i su, maan e akunndan’n kwlaa trɛn i su. Yɛ maan e fa e wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ kle kɛ e klo i’n.—Mar. 12:30.