1. (a) ?Ngue yɛ akoto Zan wla e fanngan kɛ e yo ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ se e kɛ e yo sɔ ɔ?

FLUWA klikli nga Zan klɛli’n nun’n, ɔ wlɛli i wiengu Klistfuɛ’m be fanngan kɛ be bu klolɛ mɔ Ɲanmiɛn klo e’n i akunndan. Ɔ seli kɛ: “An nian klolɛ nga e Si Nyanmiɛn fa klo ye-ɔ!” (1 Zan 3:1) Kɛ e bu wafa nga Ɲanmiɛn klo e’n i akunndan’n, e klo i wie. Ɔ maan, e fa e wun e mɛntɛn i.

2. ?Ngue ti yɛ sran wie’m be bu i kɛ Ɲanmiɛn kloman sran mun ɔn?

² Sran wie’m be bu i kɛ Ɲanmiɛn kloman sran mun. Naan ɔ nianman sran’m be lika. Be waan like nga Ɲanmiɛn yo’n, yɛle mmla kpɛlɛ. Kpɛkun, sran nga be nantiman su’n, ɔ kle be ɲrɛnnɛn. Ɲanmiɛn i suɛn mɔ sran’m be tɔn’n ti’n, sran wie’m be waan Ɲanmiɛn siman aunnvuɛ. Naan ɔ fataman kɛ be klo i. Sran wie’m be liɛ’n be waan i sran tɛ o, i sran kpa o, Ɲanmiɛn klo be kwlakwla. Sanngɛ, like nga e suɛnnin i Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n ti’n, e sili Zoova. E wunnin i wlɛ kɛ, i yɛ ɔ ti sran klofuɛ’n niɔn. Afin, ɔ fɛ i Wa’n yili e ti tɛ. (Zan 3:16; 1 Zan 4:8) Sanngɛ,  sa kekle nga be tɔ e su’n ti’n, wie liɛ’n, e bu i kɛ Ɲanmiɛn kloman e.

3. ?Ngue ti yɛ e si kɛ Zoova klo e ɔ?

³ Like nga ti yɛ e si kɛ Zoova klo e’n, yɛle kɛ i yɛ ɔ yili e ɔ. (An kanngan Jue Mun 100:3-5 nun.) Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan Adam ti “Nyanmiɛn wa.” Zezi kusu seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ sɛ bé srɛ́ Ɲanmiɛn’n, maan be se kɛ: “E si bɔ a o nyanmiɛn su lɔ’n.” (Lik 3:38; Mat. 6:9) Ɔ maan, Zoova ti e Si. Ɔ klo e kɛ siɛ’m be fa klo be mma mun’n sa.

4. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova ti Siɛ kpa ɔ? (b) ?Ngue yɛ like suanlɛ nga nin ng’ɔ́ bá lɛ’n, bé wá klé e ɔ?

⁴ Sran wie’m be bumɛn i kɛ siɛ’m be kwla klo be mma mun. Afin be bakan nun’n, be si nin be nin’m be yoli be tɛtɛ. Sanngɛ, Zoova liɛ’n, ɔ ti Siɛ kpa. Ɔ yomɛn i mma’m be tɛtɛ le. (Jue. 27:10) Kɛ e si kɛ Zoova klo e naan ɔ nian e lika’n, e kunndɛ kɛ é fá e wun é mɛ́ntɛn i. (Zak 4:8) Like suanlɛ nga wá klé e like nnan mɔ be kle kɛ Zoova klo e’n. Kpɛkun, like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n wá klé e like nnan mɔ e kwla yo e kle kɛ e klo Zoova wie’n.

5. ?Ndɛ benin yɛ akoto Pɔlu kan kleli Atɛni lɔfuɛ mun ɔn?

⁵ Kɛ cɛn kun akoto Pɔlu ɔli Atɛni lɔ’n, ɔ wunnin kɛ sran’m be sɔ amuɛn kpanngban. Klɔ sɔ’n i sufuɛ’m be bu i kɛ be amuɛn’m be ti yɛ be o nguan nun ɔn. Kɛ Pɔlu wunnin i sɔ’n, ɔ seli be kɛ: “Nyanmiɛn b’ɔ yili mɛn’n nin i nun like’n kwlaa’n, [...] i b’ɔ man sran’m be kwlaa be nguan’n, b’ɔ man be wunmiɛn’n, b’ɔ man be like’n kwlaa’n, [...] i yɛ ɔ man e nguan-an, i ti yɛ e o lɛ bɔ e kwla kan e wun-ɔn.” (Yol. 17:24, 25, 28) Nanwlɛ, Zoova m’ɔ ti sran klofuɛ’n, ɔ man e “like’n kwlaa” naan y’a kwla tran nguan nun. Sɛ e bu ninnge fanunfanun nga Ɲanmiɛn man e’n be akunndan’n, é wún kɛ ɔ klo e sakpa.

6. ?Ngue yɛ e ɲɛn i asiɛ’n su m’ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn klo e ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁶ Maan e kan asiɛ’n i ndɛ kan e nian. Kɛ Ɲanmiɛn yili asiɛ’n, ɔ fa “mannin sran mun.” (Jue. 115:15, 16) Fluwa sifuɛ dandan wie’m be ɔli ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plain’n i su lɔ kpɛ sunman. Yɛ be wunnin lɔ ninnge kɛ anglo ba nin nzraama mɔ be ti dandan kɛ asiɛ’n sa’n. Sanngɛ asiɛ’n i su kunngba cɛ, yɛ be wunnin kɛ klɔ sran kwla tran ɔn. Nanwlɛ, asiɛ’n lemɛn i wunsu. Afin, asiɛ’n su yɛ e kwla tran, e ɲan aliɛ e di, ɔ maan e klun jɔ ɔ. (Eza. 45:18) I kwlaa sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn klo e kpa.—An kanngan Zɔb 38:4, 7, ɔ nin Jue Mun 8:3-5 be nun.

7. ?Ngue ti yɛ wafa nga Zoova yili e’n, ɔ kle kɛ ɔ klo e ɔ?

⁷ Like ng’ɔ kle kɛ Zoova klo e’n, i kun ekun yɛle kɛ ɔ yili e kɛ i bɔbɔ sa. Yɛle kɛ, e kwla fɛ i nzuɛn’n. (Bob. 1:27) Ɔ maan, e kwla wun i wlɛ kɛ ɔ klo e naan ɔ nian e lika. Kpɛkun, e kusu e kwla klo i wie. Ɲanmiɛn si kɛ, kɛ sran kun wun i wlɛ kɛ be klo i’n, i wun kpɛjɛ i. I wie yɛle ba kanngan’m be liɛ’n. Kɛ be wun kɛ be si nin be nin’m be klo be’n, be wun kpaja be. Zezi kleli kɛ sɛ e fa e wun mantan e Si Ɲanmiɛn’n, é liɛ yó ye. Ɔ seli kɛ: “Be nga be si kɛ be di Nyanmiɛn ninnge’m be yalɛ’n, be liɛ su ti ye.” (Mat. 5:3) E Si Ɲanmiɛn  yɛ ɔ ti sran klofuɛ’n niɔn. Afin, ɔ “man e like kwlaa b’ɔ maan e klun jɔ’n.”—1 Tim. 6:17; Jue. 145:16.

8. ?Ngue ti yɛ e kunndɛ kɛ Zoova kle e like ɔ?

⁸ Siɛ’m be klo be mma mun. I sɔ’n ti, be kle be like naan sran wie w’a lakaman be. Sanngɛ, siɛ nin niɛn sunman be faman Ɲanmiɛn Ndɛ’n su. Ɔ maan, be kwlá kleman be mma’m be like naan b’a si sa ng’ɔ ti kpa’n nin ng’ɔ ti tɛ Ɲanmiɛn ɲrun’n. I sɔ’n ti’n, be awlo’m be nun timan fɔuun. (Nya. 14:12) Zoova “buaman ato.” Ɔ kle i mma’m be like naan be fa atin kpa’n su. (Jue. 31:6) Ɔ kɛn i bɔbɔ i wun ndɛ kle e. Kpɛkun, ɔ kle e wafa ng’ɔ fata kɛ e su i’n. Asa ekun’n, ɔ kle e like ng’ɔ fata kɛ e yo naan e liɛ w’a yo ye’n. (An kanngan Jue Mun 43:3 nun.) Nanwlɛ, Ɲanmiɛn klo e. ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn kle e m’ɔ kle kɛ ɔ klo e ɔ?

9, 10. (a) ?Ngue ti yɛ Zoova kɛn i bɔbɔ i wun ndɛ kle e ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ Zoova kan like ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó’n i ndɛ kle e ɔ?

⁹ Zoova kɛn i bɔbɔ i wun ndɛ kle e naan e si i, naan e fa e wun mɛntɛn i. (Zak 4:8) I wie yɛle kɛ, ɔ bo i dunman kle e. I dunman Zoova’n, ɔ o Biblu’n nun kpɛ sunman tra dunman kwlaa. Asa ekun’n, e si i nzuɛn’n. Kɛ e bo e ɲin ase e nian ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n, e wun i wlɛ kɛ ɔ kwla sa’n kwlaa yo naan ɔ si ngwlɛlɛ. (Rɔm. 1:20) Sanngɛ, kɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, e wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn yo sa’m be nuan su naan ɔ klo e dan. Kɛ mɔ e si kɛ Ɲanmiɛn i nzuɛn’n ti kpa dan ti’n, e kunndɛ kɛ é fá e wun é mɛ́ntɛn i.

¹⁰ Zoova kle e kɛ e ti i mma mun. Kpɛkun, ɔ kle e like ng’ɔ fata kɛ e yo naan e bo w’a yo kun kɛ awlo kun nunfuɛ mun sa’n. Sɛ e nanti like ng’ɔ kle e’n su’n, e liɛ yó ye. Biblu’n kle weiin kɛ Ɲanmiɛn w’a yiman e kɛ e sie e bɔbɔ e wun. Naan sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ síe i bɔbɔ i wun’n, ɔ́ wún i ɲrun. (Zer. 10:23) Zoova si like ng’ɔ ti kpa man e’n. Ɔ maan, sɛ e kplin su kɛ ɔ sie e’n, e liɛ yó ye. Klolɛ mɔ Zoova klo e’n, i ti yɛ ɔ kle e like kwlakwla sɔ mun ɔn.

11. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ e ndɛ lo e Si Ɲanmiɛn ɔn?

¹¹ Siɛ kpa’m be mma’m be ndɛ lo be. Be kunndɛ kɛ cɛn wie lele, be mma’m be liɛ yo ye. Sanngɛ, andɛ sran kpanngban be koko dan. Annzɛ kusu, be tu be klun be di junman lele kpɛkun, be diman be sa nuan like cɛman. (Jue. 90:10) E Si Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ dɔ nga su’n, e klun jɔ. Asa ekun’n, ɔ kunndɛ kɛ cɛn wie lele e liɛ yo ye. I sɔ’n ti yɛ ɔ kle e like ɔ. I sɔ mɔ Ɲanmiɛn yo’n, ɔ yo e fɛ dan.

12. ?Ngue yɛ Zoova yoli m’ɔ kle kɛ ɔ klo Kaɛn nin Bariki ɔ?

¹² Kɛ Zoova wunnin kɛ Kaɛn su wa yo sa tɛ’n, ɔ tuli i fɔ. Ɔ seli i kɛ: “?Ya dan nga a fa bɔ a mlan ɔ nyrun’n sa’n, ɔ́ yó nguɛ ye yɛ ɔ́ mán wɔ-ɔ? Nian, sɛ a nanti kɛ ɔ fata’n sa’n, á nyán kɔmin cɛn wie. Sɛ w’a yo-man sɔ’n, sa tɛ’n yɛ ɔ sa wɔ anuan’n nun lɛ-ɔ. Ɔ́ kúnndɛ trán ɔ su.” (Bob. 4:6, 7) Sanngɛ, Kaɛn w’a tieman Zoova i aniɛn’n. I sɔ’n ti’n, ɔ wunnin i ɲrun. (Bob. 4:11-13) Sran kun ekun mɔ Zoova tuli i  fɔ’n, yɛle Bariki m’ɔ ti Zeremi i fluwa klɛfuɛ’n. Blɛ wie nun’n, Bariki w’a buman akunndan kpa. Ɔ maan, i sa sin bubuli i. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zoova tuli i fɔ. Bariki w’a yoman kɛ Kaɛn sa. Ɔ tili Zoova i aniɛn’n. Ɔ maan, kɛ bé útú Zerizalɛmu klɔ’n, ɔ fiteli nun.—Zer. 45:2-5.

13. ?Ngue ti yɛ Zoova kplinnin su kɛ sa wie’m be ju i sufuɛ’m be su ɔ?

¹³ Pɔlu seli kɛ: “E Min’n tu be nga ɔ klo be’m be fɔ, yɛ be nga ɔ bu be i wa’n, ɔ fa nyantiaan bo be.” (Ebr. 12:6) Fɔ tulɛ’n ti fanunfanun. Biblu’n kle kɛ Zoova kplinnin su kɛ sa wie’m be ju i sufuɛ wie’m be su. Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n, ɔ suannin be bo lele be ɲin tili. Ɔ maan, kɛ ɔ mannin be junman cinnjin wie mun’n, be kwla dili. Sran sɔ’m be nun wie yɛle Zozɛfu, Moizi nin Davidi. Kɛ e kanngan Biblu’n nun mɔ e wun wafa nga Zoova suɛn i sufuɛ’m be bo’n, e wun i wlɛ kɛ ɔ klo e dan.—An kanngan Nyanndra Mun 3:11, 12 nun.

14. ?Kɛ e yo sa tɛ bɔbɔ’n, wafa sɛ yɛ Zoova kle e kɛ ɔ te klo e ɔ?

¹⁴ Kɛ e yo sa tɛ bɔbɔ’n, Zoova kle e kɛ ɔ te klo e. Afin, sɛ ɔ tu e fɔ naan e kplin su’n, ɔ yaci e “wun sa’n cɛ” e weiin. (Eza. 55:7) Davidi kleli kɛ Zoova ti Siɛ kpa naan ɔ yaci sa cɛ. Ɔ seli kɛ: “I yɛ ɔ yaci min wun sa’n kwlaa cɛ min-ɔn. Sɛ n tɔ tukpacɛ’n, i yɛ ɔ yo min juejue ɔ. I yɛ ɔ de min wie’n i nuan nun ɔn, i yɛ ɔ yo min ye kpe nun nin-ɔn, i yɛ ɔ si min aunnvuɛ ɔ. Ɔ yo maan e nin e sa tɛ mun ye afiɛn’n ti nun kɛ  wia afiliɛ’n nin wia atɔliɛ’n be afiɛn’n ti nun ju’n sa.” (Jue. 103:3, 4, 12) Zoova yo ninnge fanunfanun fa tu e fɔ. Klolɛ m’ɔ klo e’n, i ti yɛ ɔ tu e fɔ ɔ. I sɔ’n ti, kɛ Zoova tu e fɔ’n, maan e kplin su titi.—Jue. 30:6.

15. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova i sufuɛ’m be ti i sran nanndoliɛ ɔ?

¹⁵ Siɛ kpa’m be sasa be awlobo mun naan sa tɛ w’a ɲanman be. I sɔ wie yɛ e Si Zoova yo ɔ. Jue tofuɛ’n seli kɛ: “Ɔ sasa i sufuɛ nanwlɛfuɛ’m be nguan’n. Ɔ de be klunwifuɛ’m be sa nun.” (Jue. 97:10) E ɲinma’n, ɔ ti e kwlakwla e like cinnjin kpa. Ɔ maan, e kunndɛman kɛ wla tɔ su annzɛ like wie fin su. I wafa kunngba’n, Zoova sɛsɛ i sufuɛ mun. Afin, be ti i sran nanndoliɛ.—An kanngan Zakari 2:12 nun.

16, 17. ?Wafa sɛ yɛ Zoova sɛsɛ i sufuɛ mun ɔn?

¹⁶ Like kun ekun nga Zoova yo’n, yɛle kɛ ɔ sunmɛn i anzi mun kɛ be sɛsɛ i sufuɛ mun. (Jue. 91:11) Cɛn kun kɔnguɛ’n, Ɲanmiɛn i anzi kunngba cɛ, ɔ kunnin Asirifuɛ’m be sonja akpiakpi ya sran akpiakpi ablaɔcuɛ nin nnun (185.000). Ɔ yoli sɔ naan Ɲanmiɛn i sufuɛ’m b’a ɲan be ti. (2 Fam. 19:35) Kɛ be wlali Piɛli nin Pɔlu nin be wiengu’m be bisua’n, Ɲanmiɛn i anzi kun ko fa be fiteli. (Yol. 5:18-20; 12:6-11) Andɛ kusu’n, Zoova de i sufuɛ mun wie. Blɛ wie nun’n, alɛ tɔli sran ble’m be nvle kun nun. Be sacili sran’m be ninnge kpanngban. Be tɔli bla wie’m be gblu, yɛ be kunnin sran kpanngban. Be sacili aniaan’m be ninnge kpanngban wie. Sanngɛ, be nun kun sa w’a wuman. Nanwlɛ, aniaan’m be wunnin be ɲrun. Sanngɛ, be wla w’a boman be wun. Be wunnin kɛ Zoova niannin be lika. Kɛ anuannzɛ’n i ja nunfuɛ kun ko niannin be osu m’ɔ nin bé kókó yalɛ’n, be seli i kɛ: “É lá Zoova ase. Afin, e kwlakwla e wun ti kpa.”

¹⁷ Wie liɛ’n, Zoova yacili i kpɔfuɛ’m be lɛ be kunnin i sufuɛ mun. I wie yɛle Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Etiɛni liɛ’n. Sanngɛ, Zoova sɛsɛ i nvle wunmuan’n i titi naan Satan w’a ɲanman be. (Efɛ. 6:10-12) I sɔ’n ti’n, ɔ kle be like. Like ng’ɔ kle be’n, ɔ o Biblu’n nin fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n be nun. I wie yɛle kɛ, ɔ kle e kɛ sɛ e kɔ ɛntɛnɛti su’n, maan e nian e wun kpa. Asa ekun’n, ɔ kle e kɛ nán e yo sika klofuɛ. Yɛ nán e kanngan fluwa annzɛ e nian flimu nga be yo be wiengu like yaya nun’n, annzɛ be kan bla nin bian kunndɛlɛ ndɛ’n. Nanwlɛ, e Si Zoova klo e. Ɔ kunndɛman kɛ sa ɲan e. I sɔ’n ti’n, ɔ sasa e.

18. ?Kɛ e wun wafa nga Zoova klo e’n, i sɔ’n yo e sɛ?

¹⁸ Wafa nga Zoova niannin Moizi lika’n ti’n, ɔ wunnin kɛ Zoova klo i. I sɔ’n ti’n, ɔ seli kɛ: “Bo e ye yolɛ’n bo nglɛmun ndɛ kpa’n, naan cɛn kwlaa e wun fa e feke, naan e klun jɔ.” (Jue. 90:14) Kɛ e wun wafa nga Ɲanmiɛn klo e’n, ɔ yo e fɛ dan. Nanwlɛ, e liɛ su ti ye. Ɔ maan, ndɛ nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Zan kannin’n, e kwla kan wie. Ɔ seli kɛ: “An nian klolɛ nga e Si Nyanmiɛn fa klo ye-ɔ!”—1 Zan 3:1.