1, 2. ?Ngue ti yɛ klɔ sran’n timan kɛ nnɛn mun sa ɔ?

WAFA nga Ɲanmiɛn yili klɔ sran’n i ti nun miɛn’n ti’n, ɔ kwla suan aniɛn mun. Ɔ kwla kanngan fluwa nun yɛ ɔ kwla klɛ fluwa. Asa ekun’n, ɔ kwla ijɔ. Kpɛkun, ɔ ti ndɛ nga i wiengu’m be kan’n. E kwla srɛ Ɲanmiɛn, yɛ e kwla to jue e mɛnmɛn i. Ninnge kwlaa sɔ mɔ e kwla yo be’n ti’n, e timan kɛ nnɛn mun sa. Kɛ fluwa sifuɛ dandan’m be suan e ti nun miɛn’n i su like’n, be wunman wafa ng’ɔ di junman mɔ i ti yɛ e kwla yo ninnge fanunfanun’n i wlɛ kpa.

² Like kpa nga Ɲanmiɛn mannin sran’n, i kun yɛle ijɔlɛ mɔ e kwla ijɔ’n. (Jue. 139:15; Ngl. 4:11) Asa ekun’n, Ɲanmiɛn w’a yiman sran kɛ nnɛn mun sa. Ɔ “yili sran’n kɛ i bɔbɔ sa.” Ɔ maan, e kwla fa ajalɛ nga e klo kɛ é fá’n. Yɛ e kwla su Ɲanmiɛn e mɛnmɛn i.—Bob. 1:27.

3. ?Like nanndoliɛ benin yɛ Ɲanmiɛn mannin e ɔ?

³ Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ e su i kɛ ɔ nin i fata’n sa. I sɔ’n ti’n, ɔ mannin e like nanndoliɛ kun. Like sɔ’n yɛle i nuan ndɛ mɔ be klɛli’n. I nuan ndɛ sɔ’n o Biblu’n nun. Andɛ’n, be kwla ɲɛn i wunmuan’n annzɛ i bue, aniɛn akpi nɲɔn ya mɔcuɛ (2.800) tra su nun. Kɛ e kanngan Biblu’n nun mɔ e bu su akunndan’n, e bu  akunndan nga Ɲanmiɛn bu’n wie. (Jue. 40:6; 92:6; 139:17) Asa ekun’n, e “si ngwlɛlɛ.” Kpɛkun, cɛn wie lele e kwla ɲan anannganman nguan.—An kanngan 2 Timote 3:14-17 nun.

4. (a) ?Kɛ be se kɛ be bu like kun i su akunndan’n, i bo’n yɛle benin? (b) ?Kosan benin mun yɛ like suanlɛ nga wá tɛ́ be su ɔ?

⁴ Kɛ be se kɛ be bu like kun i su akunndan’n, yɛle kɛ be fa be ɲin sie like sɔ’n su kpa. Yɛ be akunndan’n kwlaa tran like sɔ’n su. (Jue. 77:13; Nya. 24:1, 2) Like ng’ɔ fata kɛ e akunndan’n tran su kpa’n, yɛle Ɲanmiɛn Zoova nin i Wa Zezi Klist be silɛ’n. (Zan 17:3) I sɔ’n ti’n, like suanlɛ nga wá tɛ́ kosan nga’m be su: ?Wafa sɛ yɛ e kwla kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun naan y’a kwla bu su akunndan ɔn? ?Ngue yɛ e kwla bu su akunndan ɔn? ?Ngue yɛ é yó naan y’a ɲan like nga e bu su akunndan’n i su ye ɔ?

5, 6. ?Ngue yɛ é yó naan e akunndan’n w’a tran ndɛ nga e kanngan nun’n su naan w’a ka e klun ɔn?

⁵ Ninnge wie’m be o lɛ’n, é yó be’n, e buman be su akunndan lele. I wie yɛle wunmiɛn lolɛ’n, ɔ nin nantilɛ nin kpanngɔ fulɛ’n. Like kun mɔ kɛ é yó’n ɔ fata kɛ e bu su akunndan’n, yɛle fluwa nun kannganlɛ’n. Sanngɛ wie liɛ’n, e yoman sɔ. Kɛ é kánngan fluwa nun’n, kpɛkun é nían ɔn, e akunndan’n su kɔ like uflɛ su. ?Ngue yɛ é yó naan blɛ sɔ’n nun’n, y’a buman like uflɛ akunndan ɔn? Ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie ndɛ nga e su kanngan nun’n i su kpa, naan e wun i wlɛ. Kɛ e wie ndɛ kpɔlɛ kun nun kanngan’n, annzɛ ndɛ ce kun nun kanngan’n, maan e jran e bu su akunndan e nian, sɛ e wunnin i wlɛ kpa o.

⁶ Fluwa sifuɛ dandan’m be wunnin kɛ, kɛ sran kun mɛn i nɛn’n su kanngan ndɛ kun nun’n, i wla fiman su ndɛndɛ. E Yifuɛ Ɲanmiɛn si sɔ kpa. I sɔ’n ti, kɛ ɔ mannin Zozie i mmla fluwa’n, ɔ seli i kɛ: “Kan flan nun. Bu i akunndan.” Kɛ Zozie kánngan mmla fluwa’n nun’n, ɔ fata kɛ i nɛn’n fite. (An kanngan Zozie 1:8 nun.) Kɛ é kánngan Biblu’n nun’n, maan e yo sɔ wie. I liɛ’n, e akunndan’n su tranman like uflɛ su. Kpɛkun, ndɛ nga e kanngan nun’n ɔ́ ká e klun.

7. ?Blɛ benin nun yɛ ɔ fata kɛ e bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁷ Kɛ é súan like’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan e akunndan’n tran su kpa. I sɔ’n ti, sɛ y’a fɛ’n, nán e se kɛ é súan like. Yɛ lika ng’ɔ timan koun’n, ɔ fataman kɛ e tran lɛ e suan like. Afin ɔ cɛman naan e akunndan’n w’a tran like uflɛ su. I sɔ’n ti, famiɛn Davidi waan kɔnguɛ kɛ ɔ lɛ i bɛ’n su’n, yɛ ɔ bu Ɲanmiɛn i ndɛ’n su akunndan ɔn. (Jue. 63:7) Zezi bɔbɔ mɔ fɔ nunmɛn i nun’n, lika koun be nun yɛ ɔ tran buli Ɲanmiɛn ndɛ’n su akunndan, yɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn ɔn.—Lik 6:12.

8. (a) ?Ngue yɛ e kwla bu su akunndan wie ɔ? (b) ?Kɛ e kan Zoova i ndɛ e kle e wiengu’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo Zoova ɔ?

⁸ Kannzɛ e bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan’n, sanngɛ ninnge wie mun ekun be o lɛ mɔ e kwla bu be su akunndan ɔn. Sɛ e wun ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n be nun kun naan ɔ yo e ɲɛnmɛn’n, maan e jran e niɛn i kpa. Yɛ maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ like nga kle min Zoova su ɔ?’ Sɛ e bu akunndan kɛ nga lɛ’n sa’n, é lá Zoova i ase like sɔ’n m’ɔ yili’n ti. Asa ekun’n, é kán sa nga ti yɛ like sɔ’n yo e ɲɛnmɛn’n i ndɛ é klé e wiengu mun. (Jue. 104:24; Yol. 14:17) Kɛ e la Zoova i ase mɔ e kɛn i ndɛ e kle e wiengu’n, ɔ yo i fɛ kpa. Ɲanmiɛn  Ndɛ’n waan: “Be nga be nyin yi Anannganman’n, be yiali be kokoli be wun. Be ndɛ nga be kannin’n, Anannganman fɛli i su sieli i bo ɔ tili. Be nga be nyin yi Anannganman b’ɔ kan ndɛ kle be-ɔ be fa’n, be klɛli be dunman i bɔbɔ i nyrun lɛ.”—Mal. 3:16.

9. (a) ?Afɔtuɛ benin yɛ Pɔlu mannin Timote ɔ? (b) ?Kwlaa naan y’a ko bo jasin fɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

⁹ Akoto Pɔlu seli Timote kɛ wafa nga i nzuɛn’n, nin i ijɔlɛ wafa’n, ɔ nin like ng’ɔ kle’n be kwla yo i wiengu mun’n, ɔ bu i akunndan titi. (An kanngan 1 Timote 4:12-16 nun.) E kusu’n, ninnge sunman be o lɛ m’ɔ fata kɛ e bu be su akunndan wie ɔ. Sɛ é síesíe e wun naan é kó klé sran kun i Biblu’n nun like’n, maan e bu like nga é kó klé i’n i su akunndan. Kosan nga é fá úsɛ i’n, ɔ nin foto annzɛ desɛn nga é fɛ́ i ɲin síe su naan w’a wun ndɛ’n i wlɛ kpa’n, maan e bu be su akunndan. Sɛ e siesie e wun kɛ nga lɛ’n sa’n, é láfi Ɲanmiɛn su kpa. Kpɛkun, é fá Ɲanmiɛn Ndɛ’n é klé like kpa juejue su. Kwlaa naan y’a ko bo jasin fɛ’n, ɔ fata kɛ e bu ndɛ nga é wá kó kán’n i akunndan wie. (An kanngan Ɛsdras 7:10 nun.) Sɛ e kunndɛ kɛ é bó jasin fɛ’n i juejue su kpa ekun’n, e kwla kanngan Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i ndɛ tre wie’m be nun. Biblu’n nun ndɛ mma nga e kunndɛ kɛ é kánngan nun é klé sran mun’n, ɔ nin fluwa nga e kunndɛ kɛ é fá mán be’n, maan e bu be akunndan wie. (2 Tim. 1:6) Asa ekun’n, maan e bu sran nga é wá kó bó jasin fɛ’n é klé be’n, ɔ nin ndɛ ng’ɔ kwla yo be fɛ’n i akunndan. Sɛ e siesie e wun kɛ nga lɛ’n sa’n, é kwlá fá Ɲanmiɛn Ndɛ’n é yí “Nyanmiɛn Wawɛ’n nin i kwlalɛ’n nglo.”—1 Kor. 2:4.

10. ?Ninnge kpakpa benin ekun yɛ e kwla bu be su akunndan ɔn?

¹⁰ ?Ngue ekun yɛ e kwla bu su akunndan ɔn? Kɛ e kɔ aɲia’m be bo mɔ bé yíyí  ndɛ’m be nun’n, maan e klɛ ndɛ cinnjin wie mun e sie. Kpɛkun i sin’n, maan e fa kpɛn e wun wla. Maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kleli min ɔn? ?Zoova i Lalofuɛ’m be wun ndɛ benin yɛ m’an si i ɔ?’ Anglo kwlaa nun’n, e ɲan fluwa Sasafuɛ Tranwlɛ’n. Maan e kanngan nun e bu su akunndan. Wie liɛ’n, ndɛ nga e tieli be aɲia dandan’m be bo lɔ’n, be yiyi be nun fluwa sɔ’n nun. Kɛ é kánngan fluwa ng’ɔ kan sa nga Zoova i Lalofuɛ’m be yoli be afuɛ nuan kun nun’n (Annuaire) i nun’n, maan e bu ndɛ nga e su kanngan nun’n i su akunndan. Yɛ maan e kunndɛ wafa nga ndɛ sɔ’n kwla yo e ye’n. Ndɛ fɛ nga e wun i e fluwa kun nun’n, maan e jɛ i bo. Annzɛ kusu fluwa’n i lika nga b’a klɛman like lɛ’n, maan e klɛ ndɛ ng’ɔ yoli e fɛ’n e sie. Wienun ɔn, e kwla fa bo jasin fɛ. Sɛ e ti asɔnun kpɛnngbɛn’n, kɛ e kɔ aniaan’m be osu nianlɛ’n, e kwla fa ndɛ sɔ’n e wla be fanngan. Annzɛ kusu e kwla fa wla e ijɔlɛ kun nun aɲia’n i bo lɔ. Nanwlɛ, kɛ é kánngan Biblu’n nun’n, ɔ nin fluwa nga e fa suan Biblu’n nun like’n be nun’n, maan e jran kan e bu su akunndan. Sɛ e yo sɔ’n, ndɛ’n wlúwlú e wun. Ɔ maan, é lá Zoova i ase.

11. ?Like cinnjin kpafuɛ’n ng’ɔ fata kɛ e bu su akunndan titi’n yɛle benin? (b) ?Ngue ti yɛ i su akunndan bulɛ’n ti kpa ɔ? (An nian ja ngua lɔ nzɔliɛ’n wie.)

¹¹ Ninnge ng’ɔ fata kɛ e bu be su akunndan’n be nun cinnjin kpafuɛ’n, yɛle Ɲanmiɛn Ndɛ’n. ?Yɛ sɛ sa wie ju naan i sɔ’n ti’n, e leman Ɲanmiɛn Ndɛ’n, ngue yɛ é yó ɔ? Maan e wun i wlɛ kɛ i sɔ sa kwla ju. * Sanngɛ, ndɛ nga e kanngannin nun’n, annzɛ Ɲanmiɛn i manmanlɛ jue nga e si i to m’ɔ kali e klun’n, sran fi kwlá yoman naan e wla fi su. (Yol. 16:25) Ɲanmiɛn wawɛ’n fanngan nun’n, e wla kpɛ́n ninnge nga e suannin be laa’n be su. Ɔ maan, é kwlá sú Ɲanmiɛn titi.—Zan 14:26.

12. ?Ajalɛ benin yɛ e kwla fa naan y’a kwla kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla ɔ?

¹² ?Ajalɛ benin yɛ e kwla fa naan y’a kwla kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla ɔ? Ɲanmiɛn junman dilɛ suklu’n kle e le mɔcuɛ kun nun Biblu’n i lika ng’ɔ fata kɛ e kanngan nun’n. E kwla fa cɛn wie mun e kanngan nun e bu su akunndan. Kpɛkun, e kwla fa cɛn wie e kanngan Zezi i jasin fɛ’n mɔ Matie, annzɛ Mark, annzɛ Lik, annzɛ Zan klɛli’n nun, e bu su akunndan. (Rɔm. 10:17; Ebr. 12:2; 1 Piɛ. 2:21) Kɛ Zezi boli i Ɲanmiɛn junman dilɛ’n i bo lele mɔ bé kún i’n, sa ng’ɔ yoli be’n, e fluwa kun yiyi be nun sɛsɛsɛ. Sɛ e kanngan fluwa sɔ’n nun’n, é wún Zezi i jasin fɛ’n nga i sɔnnzɔnfuɛ’m be klɛli’n i wlɛ kpa.—Zan 14:6.

13, 14. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e bu Ɲanmiɛn nin Zezi be akunndan titi ɔ? (b) ?Sɛ e bu like nga e suɛn i Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n i su akunndan titi’n, ngue yɛ é yó ɔ?

¹³ Maan e bu Ɲanmiɛn nin Zezi be akunndan titi. Sɛ e yo sɔ’n, é láfi be su kpa, yɛ e ɲin tí. (Ebr. 5:14; 6:1) Klistfuɛ ng’ɔ ɲɛnmɛn i ti naan w’a bu Ɲanmiɛn nin Zezi be akunndan’n, ɔ nin Ɲanmiɛn be afiɛn’n kwlá mantanman kpa. Ɔ maan, ɔ kwla yaci ndɛ nanwlɛ’n i su falɛ ɔ ko fa atin uflɛ. (Ebr. 2:1; 3:12) Zezi waan e sie e su Ɲanmiɛn ndɛ’n su naan e “wun i wlɛ.” Afin sɛ y’a yoman sɔ’n, e su kwlá faman su. Sanngɛ, “mɛn’n nun ninnge’n i ngokoɛ’n nin anyanbeun’n nin like nga” e  klo be’n, bé mían e. Ɔ maan, e su yoman kpa.—Lik 8:14, 15.

¹⁴ Maan e bu like nga e suɛn i Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n i su akunndan titi. Sɛ e yo sɔ’n, é sí Ɲanmiɛn kpa. Yɛ é mían e ɲin é fɛ́ i nzuɛn’n. (2 Kor. 3:18) Kɛ e si kɛ e kwla suan e Si Ɲanmiɛn i su ndɛ titi, naan e kwla fɛ i nzuɛn’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. ?Nɛ́n i ɔ?—Aku. 3:11.

15, 16. (a) ?Kɛ a buli Ɲanmiɛn nin Zezi be su ndɛ’n i su akunndan’n, i su ye benin yɛ a ɲɛnnin i ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, kɛ ɔ yo naan e bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan’n, ɔ timan pɔpɔ ɔ? (c) ?Sanngɛ, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin e yo sɔ ɔ?

¹⁵ Ɲanmiɛn nin Zezi be su ndɛ nga e si i’n, maan e bu su akunndan titi. I liɛ’n, é kán ndɛ nanwlɛ’n i juejue su. Kɛ e niaan mun nin be nga e kle be like’n be wun i sɔ’n, e wun yó be fɛ. Asa ekun’n, e ti kpɔlɛ tɛ mɔ Ɲanmiɛn maan Zezi fɛli i wun yili’n, maan e bu su akunndan titi. Sɛ e yo sɔ’n, é fá e wun mántan Ɲanmiɛn kpa. (Rɔm. 3:24; Zak 4:8) Be flɛ aniaan kun kɛ Marki. Ɔ fin Afriki di Sidi. Ɲanmiɛn su m’ɔ lafi’n ti’n, be wlɛli i bisua afuɛ nsan. Ɔ seli kɛ: “Akunndan bulɛ’n ti kɛ lika kɔlɛ sa. Kɛ a bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan’n, a si Ɲanmiɛn Zoova kpa ekun. Kɛ min sa sin bubu min kan’n, annzɛ ń kókó’n, n fa Biblu’n. Kpɛkun, m bu i nun ndɛ kun su akunndan. Kɛ n yo sɔ’n, min wla gua ase fɔun.”

¹⁶ Mɛn nga nun ninnge sunman be ti’n, kɛ ɔ yo naan e ɲan e ti e bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan’n, ɔ timan pɔpɔ. Be flɛ aniaan kun kɛ Patriki. Ɔ fin sran ble mɛn’n nun. I waan: ‘Min ti sɛ’n w’a kaci kɛ lɛtri guawlɛ wie sa. Ndɛ’n i wafawafa’n kwlaa, i kpa o, i tɛ o, be o nun. Yɛ ɔ fata kɛ n kpa be nun cɛn kwlaa. Kɛ n nian n klun lɔ’n, n wun kɛ nán min akunndan’n i ngba yɛ ɔ ti kpa ɔ. Ɔ maan, n srɛ Zoova kɛ ɔ uka min. Kɛ n yo sɔ’n, n kwla bu like ng’ɔ ti kpa’n i su akunndan. Kannzɛ i sɔ yolɛ’n fa blɛ kan’n, sanngɛ i sin’n, n kwla bu Ɲanmiɛn ndɛ’n su akunndan. Kpɛkun, n wun kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n mantan. Ɔ maan, n kwla wun ndɛ nanwlɛ’n i wlɛ kpa.’ (Jue. 94:19) Nanwlɛ, kɛ ‘cɛn kwlaa e fa Ɲanmiɛn ndɛ nga be klɛli’n’ e kanngan nun mɔ e bu su akunndan’n, e ɲan su ye dan.—Yol. 17:11.

17. ?Blɛ benin nun yɛ a ɲan ɔ ti kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun, yɛ a bu su akunndan ɔn?

¹⁷ Sran wie’m be jaso nglɛmun ndɛ kpa’n be kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun be bu su akunndan. Kpɛkun, be srɛ Ɲanmiɛn. Wie’m be liɛ kusu’n, kɛ bé dí like wia nun’n, yɛ be yo sɔ ɔ. Sɛ nnɔsua nun, annzɛ kɛ é wá kó lá’n yɛ e kwla kanngan Biblu’n nun’n, ɔ ti kpa wie. Sran wie’m be liɛ’n, be kanngan nun nglɛmun. Kpɛkun, nnɔsua nun be kanngan nun ekun naan b’a ko la. (Zoz. 1:8) I kwlaa m’ɔ yoli o, like ng’ɔ ti cinnjin’n yɛle kɛ maan e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun cɛn kwlakwla, yɛ e bu su akunndan.—Efɛ. 5:15, 16.

18. ?Sran ng’ɔ bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n su akunndan m’ɔ nanti like ng’ɔ suan’n su’n, i liɛ’n yó sɛ?

¹⁸ Sran kwlaa ng’ɔ kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun m’ɔ bu su akunndan’n, m’ɔ miɛn i ɲin fa su’n i liɛ su ti ye. (An kanngan Jue Mun 1:1-3 nun.) Zezi kusu seli kɛ: “Sran ng’ɔ tie Nyanmiɛn ndɛ’n b’ɔ fa su’n, i liɛ su ti ye!” (Lik 11:28) Sɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun cɛn kwlakwla naan e bu su akunndan’n, é yó sa ng’ɔ ti kpa’n. Ɔ maan, Ɲanmiɛn ɲán ɲrun. Kpɛkun, Ɲanmiɛn maan e klun jɔ́ dɔ nga su. Yɛ cɛn wie lele’n, ɔ́ mán e anannganman nguan mɛn uflɛ’n nun.—Zak 1:25; Ngl. 1:3.