?Ngue yɛle Biblu’n?

Biblu’n bɔbɔ tɛ kosan sɔ’n su’n

Be kannin fluwa 66 be boli nun naan ɔ yo fluwa wunmuan kun. Fluwa sɔ’n yɛ be flɛ i Biblu’n niɔn. Biblu’n i klɛlɛ’n dili afuɛ 1.600 tra su. “Ɲanmiɛn i ndɛ” yɛ ɔ o Biblu’n nun-ɔn.—1 Tesalonikifuɛ Mun 2:13.

Ndɛ nga nun’n é wá tɛ́ kosan nga’m be su:

?Biblu’n i su ndɛ benin yɛ sran’m be kan-ɔn?

?Wan yɛ ɔ klɛli Biblu’n niɔn? Biblu’n fin Ɲanmiɛn. Sanngɛ ɔ kpali sran kɔe 40 kɛ be klɛ Biblu’n nun ndɛ’n. Sran sɔ’m be nun wie mun yɛle Moizi nin Famiɛn Davidi nin Matie nin Marki nin Liki ɔ nin Zan. a Ɲanmiɛn fɛli i ndɛ wlali be ti nun yɛ be kusu be klɛli-ɔ.—2 Timote 3:16.

Maan e fa sunnzun ase kun e yiyi nun: Wienun-ɔn, junman su kpɛn kun waan ɔ́ klɛ́ fluwa kun. Kpɛkun ɔ se i junman difuɛ kun kɛ ɔ klɛ fluwa sɔ’n mɛn i. Kannzɛ bɔbɔ junman difuɛ’n yɛ ɔ klɛli fluwa’n, sanngɛ i nun ndɛ’n fin junman su kpɛn’n. I wafa kunngba’n, Ɲanmiɛn kɛnnin i klun ndɛ’n kleli sran mun yɛ be kusu be klɛli-ɔ. Kannzɛ sran mun yɛ be klɛli ndɛ sɔ’n, sanngɛ ndɛ sɔ’n finman be bɔbɔ. Ɔ fin Ɲanmiɛn.
?“Biblu’n” i bo’n yɛle benin? Glɛki nun ndɛ nga be kacili i kɛ “Biblu’n” yɛle biblia. Ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle “fluwa kanngan mun.” Kɛ mɔ Biblu’n kusu ɔ ti fluwa kanngan wie mɔ be kan boli nun’n, i ti yɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n be wa flɛli i biblia’n niɔn.
?Blɛ benin nun yɛ be klɛli Biblu’n niɔn? Be boli Biblu’n i klɛlɛ bo afuɛ 1513 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju nun yɛ be wieli i klɛ afuɛ 98 Klisifuɛ’m be blɛ su’n nun. Ɔ maan i klɛlɛ’n dili afuɛ 1.600 tra su.
?Nin yɛ Biblu’n klikli wo-ɔ? Kɛ é sé yɛ’n Biblu klikli’n nunman lɛ kun. Afin fluwa nin nnɛn kplo nga Biblu’n i klɛfuɛ’m be klɛli Biblu’n nun ndɛ’n be su’n be saci ndɛndɛ. Sanngɛ fluwa klɛfuɛ wie mɔ be si be junman’n i di kpa’n, be niannin fluwa klikli’n su be klɛli i fluwa uflɛ su. Be yoli sɔ kpɛ sunman naan be nga bé wá bá kasiɛn’n b’a kwla kanngan Biblu’n nun.
?Ngue yɛle “Aenguɛ Laa’n” nin “Aenguɛ Uflɛ’n”? Biblu’n i bue nga be flɛ i kɛ Aenguɛ Laa’n yɛle i bue nga be klɛli i dan lika Ebre nun’n. Asa’n be flɛ i ekun kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre b nun’n. Kpɛkun Biblu’n i bue nga be flɛ i kɛ Aenguɛ Uflɛ’n yɛle i bue nga be klɛli i Glɛki nun’n. Kɛ be kan Biblu’n i bue nɲɔn sɔ’m be boli nun’n be yoli fluwa wunmuan kun. Fluwa sɔ’n yɛ be flɛ i Ɲanmiɛn ndɛ’n niɔn. c
?Ngue yɛ Biblu’n fa e ɲin sie su-ɔ? Biblu’n fa e ɲin sie i laa sa mun nin Ɲanmiɛn i mmla mun nin e ɲrun lɔ sa mun nin ndɛ kpekpe wie mun nin ɲanndra mun nin jue mun ɔ nin fluwa wie mɔ sran’m be klɛli’n be’n be su.—Nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Biblu’n nun fluwa mun” nun.

?Ngue ndɛ yɛ Biblu’n kan-ɔn?

I bo bolɛ nun’n, Biblu’n kan wafa nga Ɲanmiɛn m’ɔ Kwla Like Kwlaa Yo’n yili nglo nin asiɛ’n i ndɛ kpe kan. Asa’n, Ɲanmiɛn boli i dunman mɔ yɛle Zoova’n Biblu’n nun yɛ ɔ se sran’m be kɛ be suɛn i su like naan be si i.—Jue Mun 83:18.

Biblu’n se kɛ be sacili Ɲanmiɛn i dunman’n yɛ ɔ kan like ng’ɔ́ wá yó naan i dunman’n w’a yo sanwun ekun’n i ndɛ.

Biblu’n kan like nga Ɲanmiɛn wá yó mán sran mun’n nin like ng’ɔ́ wá yó i asiɛ’n su’n be ndɛ. Asa’n, ɔ kan wafa nga e ɲrun lɔ’n Ɲanmiɛn wá yí klɔ sran’m be su afɛ’n i ndɛ.

Biblu’n man e afɔtuɛ wie mɔ be kwla uka e cɛn kwlakwla-ɔ. Afɔtuɛ sɔ’m be nun wie mun yɛle:

Wafa nga e nin sran mun e kwla tran klanman. “Like kwlaa nga amun klo kɛ sran’m be yo be man amun’n, amun kusu amun yo man be wie.”—Matie 7:12.

Like nga ndɛ sɔ’n kle e’n: Like nga e kunndɛ kɛ e wiengu’m be yo man e’n, ɔ fata kɛ e yo i kunngba’n e man be.
Wafa nga e kwla yaci kokolɛ’n. “Nán amun koko ainman liɛ’n i ti le, afin ngokɔɛ uflɛ o lɛ ainman.”—Matie 6:34.

Like nga ndɛ sɔ’n kle e’n: Nán maan sa nga e se e wun kɛ bé wá jú e su’n ti e koko ngbɛn. Sanngɛ maan e fa e ɲin e sie i ninnge nga e kwla yo be dɔ nga su’n be su.
Wafa nga e nin e yi annzɛ e wun e kwla tran klanman’n. “Maan sran kun klo i yi kɛ ɔ fa klo i bɔbɔ wun’n sa. Yɛ kusu maan bla’m be ɲin yi be wun’m be kpa.”—Efɛzifuɛ Mun 5:33.

Like nga ndɛ sɔ’n kle e’n: Sɛ yasua kun nin i yi be kunndɛ kɛ be aja’n yo ye’n, ɔ fata kɛ be klo be wun yɛ be ɲin yi be wiengu.

?Biblu’n nun ndɛ’n kacili?

Cɛcɛ. Biblu’n su like suanfuɛ wie’m be fali lalafuɛ Biblu’n i nun ndɛ’n be sunnzunnin Biblu’n nga e le be andɛ’n be nun ndɛ mun. Kɛ be yoli sɔ’n be wunnin i kɛ ndɛ bɔbɔ ba ng’ɔ o Biblu’n nun’n w’a kaciman. I sɔ’n boman e nuan. Afin Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ e kɛnngɛn i nuan ndɛ nun naan e wun i wlɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan ndɛ sɔ’n w’a kaciman’n. d—Ezai 40:8.

?Ngue ti yɛ be kacili Biblu’n aniɛn kpanngban nun-ɔn?

Andɛ’n, sran kpanngban kpa be timan aniɛn nga i nun yɛ i klikli nun’n be klɛli Biblu’n. Kusu nn “jasin fɛ” ng’ɔ o Biblu’n nun’n ti “be nga be o mɛnmɛn kwlaa nun’n, ɔ nin be nga be fin akpasuaakpasua kwlaa su’n nin be nga be kan aniɛn wafawafa kwlaa’n” be liɛ. (Sa Nglo Yilɛ 14:6) I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be kaci Biblu’n aniɛn nga sran’m be ti be’n be nun. I liɛ’n be kwla kanngan nun kpɛkun be wun Ɲanmiɛn i ndɛ’n i wlɛ.

E kwla bubu wafa nga be kacili Biblu’n i nun’n akpasua nsan:

Ɔ le nga kɛ bé káci’n be niannin ndɛ mma kunngunngun nga be klɛli i i klikli’n nun’n su be kacili i sɛsɛsɛ’n.
Ɔ le nga kɛ bé káci’n be fali be ɲin be sieli i ndɛ bɔbɔ ba nga be waan bé kán’n su’n.
Ɔ le nga kɛ bé káci’n be boli i nun ndɛ’n i kpɔlɛ’n. Be waan bé yó sɔ naan Biblu’n nun kannganlɛ’n w’a yo fɛ. Sanngɛ i sɔ yolɛ’n timan kpa. Afin i sɔ’n yo maan ndɛ wie’m be ɲin fiteman kpa.

Biblu’n nga be kacili i kɛ ng’ɔ nin i fata sa’n yɛle Biblu’n nga i nun ndɛ’n ti weiin kpɛkun i wlɛ wunlɛ ti pɔpɔ’n. e

?Wan yɛ ɔ seli kɛ be klɛ ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n niɔn?

Biblu’n fin Ɲanmiɛn’n. Ɔ maan i bɔbɔ yɛ ɔ seli kɛ be klɛ ndɛ ng’ɔ o nun’n niɔn. I klikli nun’n, ɔ kpali Izraɛli nvle’n kpɛkun ɔ ‘fali i nuan ndɛ’n mannin be.’ Ɔ maan be yɛ ɔ fata kɛ be nian Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun’n su-ɔ.—Rɔmunfuɛ Mun 3:2.

?Biblu’n nun fluwa wie’m be mlinnin?

Cɛcɛ. I nun fluwa’m be ngba yɛ be o lɛ, wie fi sa w’a “mlinman.” Sran’m be waan ɔ fata kɛ be fa lalafuɛ fluwa wie mɔ be fa fiali’n be wlɛ i Biblu’n nun. f Sanngɛ Biblu’n bɔbɔ kle kɛ i nun ndɛ’n ti nanwlɛ. (2 Timote 1:13) I sɔ’n ti’n Biblu’n nun fluwa’m be sasa su klanman. Sanngɛ lalafuɛ fluwa nga sran wie’m be waan be fa wlɛ i Biblu’n nun’n be timan sɔ. g

?Wafa sɛ yɛ e kwla wun Biblu’n nun ndɛ mma mun-ɔn?

Biblu’n nun fluwa mun

a Sɛ a kunndɛ kɛ á wún Biblu’n nun fluwa’m be kwlaa’n, nin be nga be klɛli be’n, ɔ nin blɛ nga i nun yɛ be klɛli be’n, nian “Biblu’n nun fluwa mun” nun.

b Be klɛli Biblu’n i bue wie mun Aramun nun. Aniɛn sɔ’n nin Ebre aniɛn’n be fa be wun kan.

c Be nga be kanngan Biblu’n nun’n be nun sunman kɛ bé kán Biblu’n i bue klikli’n i ndɛ’n be se kɛ “Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun’n” yɛ kɛ bé kɛ́n i bue nɲɔn su’n i ndɛ’n be se kɛ “Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Glɛki nun’n.” Afin kɛ be se kɛ “Aenguɛ Laa’n” ɔ yo be kɛ i blɛ w’a sin naan “Aenguɛ Uflɛ’n” sinnin i osu sa.

d Kanngan ndɛ “?Biblu’n nun ndɛ’n w’a kaci?” nun.

e Sran kpanngban be klo Ɲanmiɛn Ndɛ’n—Mɛn Uflɛ Biblu’n i nun kannganlɛ, afin i nun ndɛ’n ti su yɛ i nun kannganlɛ ti pɔpɔ. Kanngan ndɛ “La Traduction du monde nouveau est-elle exacte?” nun.

f Be flɛ lalafuɛ fluwa sɔ’m be kɛ apoklifu. Fluwa kun seli kɛ be fa ndɛ sɔ’n be kan “fluwa kwlaa nga sran’m be waan Ɲanmiɛn maan be klɛli mɔ sanngɛ b’a fa wlɛmɛn i Biblu’n nun’n be ndɛ.”—Fluwa Encyclopædia Britannica.

g Sɛ a kunndɛ kɛ á sí ndɛ nun kpa’n kanngan ndɛ “Les évangiles apocryphes : Des épisodes cachés de la vie de Jésus? ” nun.