Dumiretso sa laog

Dumiretso sa mga laog

Si Jesu-Cristo—An Liabe sa Kaaraman nin Dios

Si Jesu-Cristo—An Liabe sa Kaaraman nin Dios

Kapitulo 4

Si Jesu-Cristo—An Liabe sa Kaaraman nin Dios

1, 2. Paano pinakiaraman kan mga relihion sa kinaban an liabe sa kaaraman nin Dios?

 NAGTITINDOG kamo sa may pinto, na kinakapkap an saindong mga liabe. Malipot asin madiklom, asin gustong-gusto na nindong makalaog​—alagad dai nakakabukas an liabe. Garo tama man iyan, pero habong bumirik an seradura. Nakauuyam nanggad! Hineling giraray nindo an saindong mga liabe. An tama daw an ginagamit nindo? May ruminaot daw sa liabe?

2 Iyan sarong angay na ilustrasyon sa kun ano an ginibo sa kaaraman nin Dios kan relihiosong karibarawan sa kinaban na ini. Garo man sana an dakol pinakiaraman an liabe na nagbubukas kaiyan para sa satong pakasabot​—si Jesu-Cristo. An ibang relihion hinale an liabe, na biyo nang iniignoro si Jesus. An iba binibiribid an kabtang ni Jesus, na sinasamba sia bilang Dios na Makakamhan sa gabos. Sa arin man na kaso, an kaaraman nin Dios sirrado sa sato kun mayo nin tamang pakasabot dapit sa pangenot na personang ini, si Jesu-Cristo.

3. Taano ta puedeng apodon si Jesus na an liabe sa kaaraman nin Dios?

3 Puedeng nagigirumdoman nindo na si Jesus nagsabi: “Ini nangangahulogan nin buhay na daing katapusan, an saindang pagkua nin kaaraman dapit saimo, na iyo sanang tunay na Dios, asin sa saro na saimong sinugo, si Jesu-Cristo.” (Juan 17:3) Sa pagsabi kaini, si Jesus dai naghahambog. Paorootrong idinodoon kan Kasuratan an pangangaipo para sa tamang kaaraman dapit ki Cristo. (Efeso 4:13; Colosas 2:2; 2 Pedro 1:8; 2:20) “[Ki Jesu-Cristo] an gabos na propeta nagpapatotoo,” an sabi ni apostol Pedro. (Gibo 10:43) Asin si apostol Pablo nagsurat: “Maingat na natatago [ki Jesus] an gabos na kayamanan nin kadonongan asin nin kaaraman.” (Colosas 2:3) Sinabi pa ngani ni Pablo na an gabos na panuga ni Jehova nagkakatotoo huli ki Jesus. (2 Corinto 1:20) Kaya si Jesu-Cristo an mismong liabe sa kaaraman nin Dios. An satong kaaraman dapit ki Jesus dapat na mayo nin ano man na mga pagbiribid kun manongod sa saiyang naturalesa asin kun manongod sa saiyang kabtang sa areglo nin Dios. Alagad taano an mga parasunod ni Jesus ta ibinibilang siang may pangenot na halaga sa mga katuyohan nin Dios?

AN IPINANUGANG MESIYAS

4, 5. Anong mga paglaom an nasesentro sa Mesiyas, asin ano an nagin pagheling sa saiya kan saiyang mga disipulo?

4 Poon sa kaaldawan kan maimbod na tawong si Abel, an mga lingkod nin Dios galagang inantisipar an Banhi na ihinula ni Jehova Dios mismo. (Genesis 3:15; 4:​1-8; Hebreo 11:4) Ihinayag na an Banhi magseserbi sa katuyohan nin Dios bilang an Mesiyas, na an kahulogan “Linahidan na Saro.” Saiyang ‘tataposon an kasalan,’ asin an mga kamurawayan kan saiyang Kahadean ihinula sa mga salmo. (Daniel 9:​24-26; Salmo 72:​1-20) Siisay an mapatutunayan na Mesiyas?

5 Imahinara an kaogmahan na namatean nin sarong hoben na Judio na an ngaran Andres kan maghinanyog sia sa mga tataramon ni Jesus na taga-Nazaret. Si Andres naghihidaling nagduman sa saiyang tugang na si Simon Pedro asin sinabihan sia: “Nakua na niamo an Mesiyas.” (Juan 1:41) An mga disipulo ni Jesus kombensido na sia an ipinanugang Mesiyas. (Mateo 16:16) Asin an tunay na mga Kristiano andam na itaya an saindang buhay huli sa pagtubod na si Jesus iyo nanggad an ihinulang Mesiyas, o Cristo. Anong patotoo an yaon sa sainda? Pag-olayan niato an tolong ebidensia.

EBIDENSIA NA SI JESUS IYO AN MESIYAS

6. (a) Anong linya nin mga gikan an mapaluwas kan ipinanugang Banhi, asin paano niato naaaraman na si Jesus naggikan sa pamilyang iyan? (b) Taano ta imposible para sa siisay man na nabuhay pakalihis kan 70 C.E. na patunayan an paghihingako na iyo an Mesiyas?

6 An linahe ni Jesus nagtatao kan enot na basihan sa pagmidbid sa saiya bilang an ipinanugang Mesiyas. Sinabihan ni Jehova an Saiyang oripon na si Abraham na an ipinanugang Banhi magikan sa saiyang pamilya. An aki ni Abraham na si Isaac, an aki ni Isaac na si Jacob, asin an aki ni Jacob na si Juda kada saro nag-ako nin kaparehong panuga. (Genesis 22:18; 26:​2-5; 28:​12-15; 49:10) An linya kan ginikanan kan Mesiyas mas espisipikong itinokdo pakalihis nin dakol na siglo kan sabihan si Hadeng David na an saiyang pamilya an magpapaluwas kan Sarong ini. (Salmo 132:11; Isaias 11:​1, 10) An mga tala sa Ebanghelyo ni Mateo asin Lucas nagpapatunay na si Jesus naggikan sa pamilyang iyan. (Mateo 1:​1-16; Lucas 3:​23-38) Minsan ngani si Jesus nagkaigwa nin dakol na mapait na kaiwal, mayo ni saro sa sainda na diniskutir an saiyang napapabaretang marhay na linya nin ginikanan. (Mateo 21:​9, 15) Malinaw nanggad, kun siring, na an saiyang linahe dai mapagdududahan. Minsan siring, an mga rekord nin pamilya kan mga Judio naraot kan samsaman kan mga Romano an Jerusalem kan 70 C.E. Kan mga panahon pakalihis kaiyan, mayo ni saro na puedeng magpatunay sa paghihingako bilang an ipinanugang Mesiyas.

7. (a) Ano an ikaduwang ebidensia na si Jesus an Mesiyas? (b) Paano naotob an Miqueas 5:2 may koneksion ki Jesus?

7 An naotob nang hula ikaduwang ebidensia. An dakol na hula sa Hebreong Kasuratan ilinaladawan an manlaenlaen na kabtang kan magigin buhay kan Mesiyas. Kan ikawalong siglo B.C.E., ihinula ni propeta Miqueas na an dakulang hadeng ini mamumundag sa sadit na banwaan nin Betlehem. Duwang banwaan sa Israel an nginaranan na Betlehem, alagad an hulang ini espisipikong isinabi kun arin: an Betlehem Efrata, kun saen namundag si Hadeng David. (Miqueas 5:2) An mga magurang ni Jesus, si Jose asin Maria, nag-istar sa Nazaret, mga 150 kilometros sa amihanan kan Betlehem. Minsan siring, kan bados si Maria an namomoon sa Roma na si Agusto Cesar pinagbotan an bilog na banwaan na magparehistro sa saindang sadiring siudad. * Kaya kinaipuhan na ipag-iba ni Jose an saiyang bados na agom sa Betlehem, kun saen namundag si Jesus.​—Lucas 2:​1-7.

8. (a) Kasuarin asin sa anong pangyayari nagpoon an 69 “semana”? (b) Gurano kalawig an 69 “semana,” asin ano an nangyari pagkatapos kaiyan?

8 Kan ikaanom na siglo B.C.E., si propeta Daniel naghula na an “Mesiyas na Poon” matunga pakalihis nin 69 “semana” poon sa pagluwas kan pagboot na ibalik asin itogdok liwat an Jerusalem. (Daniel 9:​24, 25) An kada saro sa mga “semanang” ini pitong taon an lawig. * Sono sa Biblia asin sa sekular na kasaysayan, an pagboot na itogdok liwat an Jerusalem itinao kan 455 B.C.E. (Nehemias 2:​1-8) Kaya an Mesiyas matunga pakalihis nin 483 (69 multiplikaron nin 7) na taon poon kan 455 B.C.E. Dinadara kita kaiyan sa 29 C.E., an mismong taon na si Jesus linahidan ni Jehova nin banal na espiritu. Sa siring si Jesus nagin “an Cristo” (na nangangahulogan “Linahidan na Saro”), o Mesiyas.​—Lucas 3:​15, 16, 21, 22.

9. (a) Paano naotob an Salmo 2:2? (b) Ano an nagkapirang iba pang hula na naotob ki Jesus? (Helingon an tsart.)

9 Siempre, bakong gabos inako si Jesus bilang an ipinanugang Mesiyas, asin ihinula ini kan Kasuratan. Arog kan nasusurat sa Salmo 2:​2, si Hadeng David pinasabngan nin Dios na maghula: “Nanindogan an mga hade kan daga asin an haralangkaw na opisyal mismo nagsororog tumang ki Jehova asin tumang sa saiyang linahidan.” Ipinarisa kan hulang ini na an mga poon hale sa labi sa sarong daga magsasararo tanganing salakayon an Linahidan na Saro, o Mesiyas, ni Jehova. Asin iyan an nangyari. An Judiong mga namomoon sa relihion, si Hadeng Herodes, asin an Romanong gobernador na si Poncio Pilato gabos nagkaigwa nin kabtang sa pagpagadan ki Jesus. An dating magkaiwal na sinda Herodes asin Pilato nagin dayupot na magkatood poon kaidto. (Mateo 27:​1, 2; Lucas 23:​10-12; Gibo 4:​25-28) Para sa dugang na patotoo na si Jesus an Mesiyas, helingon tabi an kaibang tsart na may titulong “Nagkapirang Pambihirang Hula Dapit sa Mesiyas.”

10. Sa anong mga paagi pinatunayan ni Jehova na si Jesus an saiyang ipinanugang Linahidan na Saro?

10 An patotoo ni Jehova Dios ikatolong ebidensia na nagsusuportar sa pagka-Mesiyas ni Jesus. Si Jehova nagsugo nin mga anghel tanganing paaramon an mga tawo na si Jesus an ipinanugang Mesiyas. (Lucas 2:​10-14) An totoo, durante kan buhay ni Jesus digdi sa daga, si Jehova mismo nagtaram hale sa langit, na nagpapahayag kan saiyang pag-oyon ki Jesus. (Mateo 3:​16, 17; 17:​1-5) Tinawan ni Jehova Dios nin kapangyarihan si Jesus na gumibo nin mga milagro. An kada saro sa mga ini dugang pang patotoo nin Dios na si Jesus an Mesiyas, huli ta nungkang tatawan nin Dios nin kapangyarihan an sarong impostor na gumibo nin mga milagro. Ginamit man ni Jehova an saiyang banal na espiritu tanganing ipasabong an mga tala sa Ebanghelyo, kaya an ebidensia kan pagka-Mesiyas ni Jesus nagin kabtang kan Biblia, an libro sa kasaysayan na pinakalakop an pagtradusir asin pagwaras.​—Juan 4:​25, 26.

11. Gurano kadakol kan ebidensia na si Jesus an Mesiyas?

11 Gabos-gabos, kabale sa mga kategoriyang ini nin ebidensia an ginatos na katunayan na nagpapamidbid ki Jesus bilang an ipinanugang Mesiyas. Malinaw, kun siring, na an tunay na mga Kristiano tamang ibinilang sia na ‘an saro na pinatotoohan kan gabos na propeta’ asin an liabe sa kaaraman nin Dios. (Gibo 10:43) Alagad dakol pa an dapat na manodan manongod ki Jesu-Cristo kisa sa bagay na sia an Mesiyas. Saen an saiyang ginikanan? Arog sia sa ano?

AN PAG-EKSISTER NI JESUS BAGO NAGIN TAWO

12, 13. (a) Paano niato naaaraman na si Jesus nag-eksister na sa langit bago sia nagdigdi sa daga? (b) Siisay “an Tataramon,” asin ano an saiyang ginibo bago sia nagin tawo?

12 An buhay ni Jesus puedeng bangaon sa tolong kabtang. An enot nagpoon haloy pa bago sia namundag digdi sa daga. An Miqueas 5:2 nagsabi na an ginikanan kan Mesiyas “sa enot na mga panahon, poon sa mga aldaw nin panahon na daing katapusan.” Asin sayod na sinabi ni Jesus na sia “tagaitaas,” an boot sabihon, tagalangit. (Juan 8:23; 16:28) Gurano na kahaloy siang nag-eksister sa langit bago nagdigdi sa daga?

13 Si Jesus inaapod na “Aking bugtong” nin Dios huli ta sia direktang linalang ni Jehova. (Juan 3:16) Bilang “panganay sa gabos na linalang,” si Jesus ginamit kaidto nin Dios sa paglalang sa gabos na iba pang bagay. (Colosas 1:15; Kapahayagan 3:14) An Juan 1:1 nagsasabi na “an Tataramon” (si Jesus sa saiyang pag-eksister bago nagin tawo) nasa kaibahan nin Dios “sa kapinonan.” Kaya an Tataramon nasa kaibahan ni Jehova kan lalangon “an kalangitan asin daga.” An Tataramon an kaolay nin Dios kan Sia magsabi: “Gibohon niato an tawo sa satong ladawan.” (Genesis 1:​1, 26) Siring man, an Tataramon an siertong namomotan na “pangenot na trabahador” nin Dios, na ilinadawan sa Talinhaga 8:​22-31 bilang personipikasyon nin kadonongan, na nagtatrabaho sa kataed ni Jehova sa paggibo kan gabos na bagay. Pakatapos na buhayon sia ni Jehova, an Tataramon halawigon na panahon na nasa kaibahan nin Dios sa langit bago nagin tawo digdi sa daga.

14. Taano ta inaapod si Jesus na “ladawan kan Dios na dai naheheling”?

14 Bakong makangangalas na an Colosas 1:15 inaapod si Jesus na “ladawan kan Dios na dai naheheling”! Paagi sa dai mabilang na mga taon nin dayupot na pag-ibaiba, an makinuyog na Aki nagin arog nanggad kan saiyang Ama, si Jehova. Saro pa ining dahelan kun taano ta si Jesus an liabe sa nagtataong buhay na kaaraman nin Dios. An gabos na ginibo ni Jesus mantang yaon digdi sa daga iyo man an eksaktong gigibohon ni Jehova. Huli kaini, an pagkamidbid ki Jesus nangangahulogan man nin pagpaoswag kan satong kaaraman dapit ki Jehova. (Juan 8:28; 14:​8-10) Malinaw nanggad, kun siring, na mahalaga na makanood nin orog pa manongod ki Jesu-Cristo.

AN NAGIN BUHAY NI JESUS DIGDI SA DAGA

15. Paano namundag si Jesus bilang sangkap na omboy?

15 An ikaduwang kabtang kan buhay ni Jesus digdi sa daga. Sia boluntad na nagsunod kan ibalyo nin Dios an saiyang buhay hale sa langit pasiring sa matris nin sarong maimbod na birhen na Judia na an ngaran Maria. An makapangyarihan na banal na espiritu, o puersa aktiba, ni Jehova ‘linindongan’ si Maria, na nagpangyari sa saiya na mangidam asin pag-abot nin panahon mangaki nin sarong sangkap na omboy. (Lucas 1:​34, 35) Si Jesus dai nagmana nin pagkabakong sangkap, huli ta an saiyang buhay naggikan sa sangkap na Gikanan. Pinadakula sia sa sarong simpleng harong bilang ampon na aki kan panday na si Jose asin sia an panganay sa nagkapirang aki sa pamilya.​—Isaias 7:14; Mateo 1:​22, 23; Marcos 6:3.

16, 17. (a) Saen nagkua nin kapangyarihan si Jesus na gumibo nin mga milagro, asin ano an nagkapira kaiyan? (b) Ano an nagkapirang kualidad na ipinaheling ni Jesus?

16 An hararom na debosyon ni Jesus ki Jehova Dios naririsa na kaidtong sia 12 anyos. (Lucas 2:​41-49) Kan magdakula na asin nagpopoon na sa saiyang ministeryo sa edad na 30, ipinaheling man ni Jesus an saiyang odok na pagkamoot sa saiyang mga kapwa tawo. Kan tinawan sia nin kapangyarihan kan banal na espiritu nin Dios na gumibo nin mga milagro, madinamayon na pinaomayan nia an mga naghehelang, pilay, kimay, buta, bongog, daoton. (Mateo 8:​2-4; 15:30) Nagpakakan man si Jesus nin rinibong nagugutom. (Mateo 15:​35-38) Nagpatoninong sia nin sarong bagyo na nagsapeligro sa saiyang mga katood. (Marcos 4:​37-39) Sa katunayan, saiya pa nganing binuhay liwat an mga gadan. (Juan 11:​43, 44) An mga milagrong ini masasarigan na mga katunayan sa kasaysayan. Pati an mga kaiwal ni Jesus nag-ako na sia ‘naggibo nin dakol na tanda.’​—Juan 11:​47, 48.

17 Si Jesus naglibot sa saiyang sadiring daga, na nagtotokdo sa mga tawo manongod sa Kahadean nin Dios. (Mateo 4:17) Nagtao man sia nin nangongorog na halimbawa sa pagpasensia asin pagkamakatanosan. Dawa kan masudyaanan nia an saiyang mga disipulo, sia madinamayon na nagsabi: “Siempre, an espiritu nagmamawot, alagad an laman maluya.” (Marcos 14:​37, 38) Pero, si Jesus mapuso asin prangka sa mga nagbabasangbasang sa katotoohan asin nan-aapi sa mga maluya. (Mateo 23:27-33) Orog sa gabos, sangkap na inarog nia an halimbawa nin pagkamoot kan saiyang Ama. Si Jesus andam pa nganing magadan tanganing an bakong sangkap na katawohan magkaigwa nin paglaom para sa ngapit. Bakong makangangalas, kun siring, na puede nanggad niatong apodon si Jesus na liabe sa kaaraman nin Dios! Iyo, sia an buhay na liabe! Alagad taano ta sinasabi niatong buhay na liabe? Dinadara kita kaini sa ikatolong kabtang kan saiyang buhay.

SI JESUS NGONYAN

18. Paano niato ngonyan maninigong iladawan sa isip si Jesu-Cristo?

18 Minsan ngani nagbabareta an Biblia dapit sa kagadanan ni Jesus, sia buhay na ngonyan! An totoo, ginatos na tawong nabubuhay kan enot na siglo C.E. an nakaheling sa katunayan na sia binuhay na liwat. (1 Corinto 15:​3-8) Siring sa ihinula, pakatapos kaiyan tuminukaw sia sa too kan saiyang Ama asin naghalat na mag-ako nin sa-hadeng kapangyarihan sa langit. (Salmo 110:1; Hebreo 10:​12, 13) Kaya paano niato ngonyan maninigong iladawan sa isip si Jesus? Maninigo daw niatong isipon na sia sarong maluyang omboy sa sarong bahogan? O bilang nagsasakit na tawo na ginagadan? Dai. Sia sarong makosog, nagrereynar nang Hade! Asin sa dai na nanggad mahahaloy ngonyan, ipahahayag nia an saiyang paghade sa ibabaw kan satong maribok na daga.

19. Anong paghiro an gigibohon ni Jesus sa harani nang ngapit?

19 Sa Kapahayagan 19:​11-15, an Hadeng si Jesu-Cristo buhay na ilinaladawan na minadatong na may dakulang kapangyarihan tanganing laglagon an mga maraot. Siertong galaga na nanggad an mamomoton na langitnon na Poon na ini na taposon an kasakitan na tinitios kan minilyon ngonyan! Asin siring man sia kaiyan kagalaga na tabangan an mga nagmamaigot na arogon an sangkap na halimbawang itinao nia kan yaon pa digdi sa daga. (1 Pedro 2:21) Boot niang iligtas sinda sa marikas nang nagdadangadang na “ralaban kan dakulang aldaw nin Dios na Makakamhan sa gabos,” na parateng inaapod na Armagedon, tangani na sinda mabuhay sagkod lamang bilang daganon na mga sakop kan langitnon na Kahadean nin Dios.​—Kapahayagan 7:​9, 14; 16:​14, 16.

20. Ano an gigibohon ni Jesus para sa katawohan durante kan saiyang Sangribong Taon na Paghade?

20 Durante kan ihinulang Sangribong Taon na Paghade ni Jesus na may katoninongan, magibo sia nin mga milagro para sa bilog na katawohan. (Isaias 9:​6, 7; 11:​1-10; Kapahayagan 20:6) Paoomayan ni Jesus an gabos na helang asin tataposon an kagadanan. Binilyon an bubuhayon nia liwat tanganing sinda magkaigwa man nin oportunidad na mabuhay sagkod lamang digdi sa daga. (Juan 5:​28, 29) Siertong maoogma kamo na makanood nin dakol pa manongod sa saiyang Mesiyanikong Kahadean sa sarong kapitulo sa huri. Laoman nindo ini: Dai ngani niato kayang imahinaron kun magigin gurano kamakangangalas kan satong buhay sa irarom kan pamamahala kan Kahadean. Importante nanggad na orog na mamidbid si Jesu-Cristo! Iyo, mahalaga na dai niato noarin man paglingawan si Jesus, an buhay na liabe sa kaaraman nin Dios na minagiya pasiring sa buhay na daing katapusan.

[Mga Nota sa Ibaba]

^ An pagrehistrong ini orog na nagpangyari sa Imperyo nin Roma na makasingil nin buhis. Huli kaini, si Agusto daing pakaaram na nagtabang na maotob an sarong hula manongod sa sarong poon na ‘mapaagi nin parasingil sa kahadean.’ An iyo man sanang hula nagsabi na “an Poon kan tipan,” o an Mesiyas, “madadaog” sa mga aldaw kan kasalihid kan poon na ini. Si Jesus ginadan durante kan pamamahala kan kasalihid ni Agusto, si Tiberio.​—Daniel 11:​20-22.

^ An suanoy na mga Judio parateng nag-iisip sa mga termino nin semana nin mga taon. Halimbawa, kun paanong an kada ikapitong aldaw aldaw nin Sabbath, an kada ikapitong taon taon nin Sabbath.​—Exodo 20:​8-11; 23:​10, 11.

BALOON AN SAINDONG KAARAMAN

Paano nagsusuportar an linahe ni Jesus sa saiyang paghihingako bilang an Mesiyas?

Ano an nagkapirang hula dapit sa Mesiyas na naotob ki Jesus?

Paano direktang ipinaheling nin Dios na si Jesus iyo an saiyang Linahidan na Saro?

Taano ta si Jesus an buhay na liabe sa kaaraman nin Dios?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Tsart sa pahina 37]

NAGKAPIRANG PAMBIHIRANG HULA DAPIT SA MESIYAS

HULA PANGYAYARI KAOTOBAN

AN SAIYANG BUHAY BILANG AKI

Isaias 7:14 Ipinangaki nin sarong birhen Mateo 1:18-23

Jeremias 31:15 Ginaradan an mga omboy pagkamundag nia Mateo 2:16-18

AN SAIYANG MINISTERYO

Isaias 61:1, 2 An sugo sa saiya hale sa Dios Lucas 4:18-21

Isaias 9:1, 2 An ministeryo nagpangyari sa Mateo 4:13-16

mga tawo na makaheling nin dakulang liwanag

Salmo 69:9 Maigot para sa harong ni Jehova Juan 2:13-17

Isaias 53:1 Dai tinubod Juan 12:37, 38

Zacarias 9:9; Paglaog sa Jerusalem sakay sa Mateo 21:1-9

Salmo 118:26 sarong ogbon nin asno; inomaw bilang hade

asin bilang an saro na minadatong sa

ngaran ni Jehova

AN PAGPASALOIB SA SAIYA ASIN AN SAIYANG KAGADANAN

Salmo 41:9; 109:8 An sarong apostol bakong Gibo 1:15-20

maimbod; nagpasaloib ki Jesus

asin kan huri sinalidahan

Zacarias 11:12 Pinasaloiban sa halagang Mateo 26:14, 15

30 pidasong pirak

Salmo 27:12 Ginamit an falsong mga saksi Mateo 26:59-61

tumang sa saiya

Salmo 22:18 Pinagpabunotan an saiyang gubing Juan 19:23, 24

Isaias 53:12 Ibinilang sa mga parakasala Mateo 27:38

Salmo 22:7, 8 Pinagtuya mantang naghihigagdan Marcos 15:29-32

Salmo 69:21 Tinawan nin suka Marcos 15:23, 36

Isaias 53:5; Binono Juan 19:34, 37

Zacarias 12:10

Isaias 53:9 Ilinobong sa kaibahan nin mga mayaman Mateo 27:57-60

Salmo 16:8-11, Binuhay liwat Gibo 2:25-32;

Gi 13:34-37

[Ritrato sa pahina 35]

An Dios tinawan nin kapangyarihan si Jesus na paomayan an mga may helang