An Enot na Herak Man—Mga Doron
Kapitulo 22
An Enot na Herak Man—Mga Doron
1. Siisay an nagbabareta kun pinapatanog kan mga anghel an trumpeta, asin ano an iinaanunsiar kan ikalimang tanog nin trumpeta?
NAG-AANDAM na an ikalimang anghel na patanogon an saiyang trumpeta. Pinatanog na an apat na langitnon na trumpeta, asin ipinaabot na an apat na damat sa ikatolong kabtang kan daga na ibinibilang ni Jehova na pinakakulpable—an Kakristianohan. Nabuyagyag na an saiyang pagigin may helang na ikakagadan. Minsan ngani mga anghel an nagpapatanog kan trumpeta, mga tawo an nagbabareta kaiyan digdi sa daga. Ngonyan iaanunsiar na kan ikalimang pagtrumpeta nin anghel an enot na herak man, na mas makatatakot pa ngani kisa mga naenot. Iyan konektado sa sarong makatatakot na damat nin doron. Pero, siyasaton nguna niato an ibang kasuratan na matabang sato na orog na masabotan an damat na ini.
2. Anong libro sa Biblia an naglaladawan nin damat nin mga doron na kaagid kan naheling ni Juan, asin ano an epekto kaiyan sa suanoy na Israel?
2 An libro sa Biblia na Joel, na isinurat kan ikasiyam na siglo B.C.E., may ilinaladawan na damat nin mga insekto, pati mga doron, na kaagid kan naheling ni Juan. (Joel 2:1-11, 25) * Idto magtatao nin grabeng kadepisilan para sa apostatang Israel alagad magbubunga man kan pagsolsol nin indibiduwal na mga Judio asin kan pakabalik ninda sa pag-oyon ni Jehova. (Joel 2:6, 12-14) Pag-abot kan panahon na iyan, ibububo ni Jehova an saiyang espiritu sa “gabos na klase nin laman,” mantang an makatatakot na mga tanda asin nakakahandal na mga senyal mangyayari bago an “pagdatong kan dakula asin makangingirhat na aldaw ni Jehova.”—Joel 2:11, 28-32.
Sarong Damat kan Enot na Siglo
3, 4. (a) Kasuarin nagkaigwa nin kaotoban an Joel kapitulo 2, asin paano? (b) Paano nagkaigwa nin damat na agid sa bunyog nin mga doron kan enot na siglo C.E., asin gurano kahaloy na nagpadagos an damat?
3 Nagkaigwa nin kaotoban an Joel kapitulo 2 kan enot na siglo. Kaidto, kan Pentecostes 33 C.E., na an banal na espiritu ibinubo, na linahidan an enot na mga Kristiano asin tinawan sinda nin kapangyarihan na magtaram kan “makangangalas na mga bagay nin Dios” sa dakol na lenguahe. Bilang resulta, nagkatiripon an sarong dakulang kadaklan. Nagpahayag si apostol Pedro sa nagngangalas na mga miron na idto, na kinotar an Joel 2:28, 29 asin ipinaliwanag na naheheling ninda an kaotoban kaiyan. (Gibo 2:1-21) Alagad mayo nin rekord nin literal na damat nin insekto kan panahon na idto, na nagtao nin kadepisilan sa nagkapira asin naggiya sa iba na magsolsol.
4 Nagkaigwa daw nin piguratibong damat kan mga panahon na idto? Iyo nanggad! Idto nangyari bilang resulta kan daing ontok na paghuhulit kan bagong lahidan na mga Kristiano. * Paagi sa sainda, inagda ni Jehova an mga Judiong gustong maghinanyog na magsolsol asin magkamit kan saiyang mga bendisyon. (Gibo 2:38-40; 3:19) An mga naghimate nag-ako kan saiyang pag-oyon sa pambihirang sokol. Alagad para sa mga nagsayuma sa pag-agda, an mga Kristiano kan enot na siglo nagin siring sa bunyog nin mga doron na nandedestrosar nin grabe. Poon sa Jerusalem, nakalakop sinda sa bilog na Judea asin Samaria. Dai nahaloy lakop na sinda, na pinapasakitan an mga Judiong daing pagtubod paagi sa pagbalangibog sa publiko kan pagkabuhay liwat ni Jesus, kaiba an gabos na kahulogan kaini. (Gibo 1:8; 4:18-20; 5:17-21, 28, 29, 40-42; 17:5, 6; 21:27-30) An pagdamat na idto nagpadagos sagkod sa “makangingirhat na aldaw,” kan 70 C.E., kan darahon ni Jehova an mga hukbo nin Roma tumang sa Jerusalem tanganing laglagon iyan. Idto sanang mga Kristiano na may pagtubod na nag-apod sa ngaran ni Jehova an naligtas.—Joel 2:32; Gibo 2:20, 21; Talinhaga 18:10.
An Damat nin mga Doron Ngonyan
5. Paano nagkaigwa nin kaotoban an propesiya ni Joel poon kan 1919?
5 Rasonable sana, maaasahan niato na an propesiya ni Joel magkaigwa nin pangultimong kaotoban sa panahon kan katapusan. Ini nagin totoo nanggad! Sa kombension kan Mga Estudyante sa Biblia sa Cedar Point, Ohio, E.U.A., Setyembre 1-8, 1919, an pambihirang pagbubo kan espiritu ni Jehova nagpahiro sa saiyang banwaan na mag-organisar nin lakop sa globong kampanya nin paghuhulit. Sa gabos na naghihingakong Kristiano, sinda sana, sa pagrekonoser na si Jesus pinatukaw na sa trono bilang langitnon na Hade, an naggibo kan bilog nindang makakaya sa pagbalangibog kan maogmang bareta. An saindang daing ontok na paghuhulit, bilang kaotoban kan propesiya, nagin nagpapasakit na damat sa apostatang Kakristianohan.—Mateo 24:3-8, 14; Gibo 1:8.
6. (a) Ano an naheling ni Juan kan patanogon kan ikalimang anghel an saiyang trumpeta? (b) Siisay an isinisimbolisar kan “bitoon” na ini, asin taano?
6 An Kapahayagan, na isinurat mga 26 na taon pagkalaglag kan Jerusalem, naglaladawan man sa damat na iyan. Ano an idinadagdag kaiyan sa paglaladawan ni Joel? Ipadagos niato an rekord, siring sa pagbareta ni Juan: “Asin pinatanog kan ikalimang anghel an saiyang trumpeta. Asin naheling ko an sarong bitoon na nahulog sa daga hale sa langit, asin itinao sa saiya an liabe kan bobon kan bungaw.” (Kapahayagan 9:1) An “bitoon” na ini napapalaen sa bitoon na yaon sa Kapahayagan 8:10 na naheling ni Juan na nahuhulog. Naheling nia an ‘sarong bitoon na nahulog hale sa langit’ asin ngonyan may asignasyon mapadapit sa dagang ini. Ini daw sarong personang espiritu o sa laman? An nagkakapot kaining “liabe kan bobon kan bungaw” sa huri ilinaladawan na iyong nag-apon ki Satanas sa “bungaw.” (Kapahayagan 20:1-3) Kaya segurado na sia sarong makakamhan na espiritung persona. Sa Kapahayagan 9:11, sinasabi sato ni Juan na an mga doron may ‘hade, an anghel kan bungaw.’ Seguradong saro sanang indibiduwal an pinapanongdan kan duwang bersikulong ini, ta an anghel na nagkakapot kan liabe kan bungaw rasonable sanang iyo an anghel kan bungaw. Asin an bitoon seguradong nagsisimbolisar sa nombradong Hade ni Jehova, ta an linahidan na mga Kristiano daing ibang rekonosido kundi an sarong anghel na Hade, si Jesu-Cristo.—Colosas 1:13; 1 Corinto 15:25.
7. (a) Ano an nangyari kan bukasan an “bobon kan bungaw”? (b) Ano an “bungaw,” asin sairisay an namugtak dian sa halipot na panahon?
7 An salaysay nagpapadagos: “Asin binukasan nia an bobon kan bungaw, asin uminitaas hale sa bobon an aso na siring sa aso nin dakulang horno, asin duminiklom an saldang, siring man an aire, huli sa aso kan bobon. Asin hale sa aso luminuwas an mga doron sa ibabaw kan daga; asin tinawan sinda nin autoridad na arog kan autoridad kan mga amamatak sa daga.” (Kapahayagan 9:2, 3) Sa Kasuratan, an “bungaw” lugar nin pagigin daing gibo, nin kagadanan pa ngani. (Ikomparar an Roma 10:7; Kapahayagan 17:8; 20:1, 3.) Sa halipot na panahon an sadit na grupo kan mga tugang ni Jesus namugtak sa siring na “bungaw” nin pagigin medyo daing gibo sa katapusan kan enot na guerra mundial (1918-19). Alagad kan ibubo ni Jehova an saiyang espiritu sa saiyang nagsolsol na mga lingkod kan 1919, nagburunyog sinda tanganing atubangon an angat na itinatao kan gibohon na yaon sa enotan.
8. Paano na an pagpaluwas kan mga doron may kaibang mahibog na “aso”?
8 Arog kan namasdan ni Juan, an pagpaluwas kan mga doron may kaibang mahibog na aso, siring sa “aso nin dakulang horno.” * Iyan an nangyari kan 1919. Duminiklom an situwasyon para sa Kakristianohan asin para sa kinaban sa pangkagabsan. (Ikomparar an Joel 2:30, 31.) An pagpaluwas kan mga doron na idto, an grupong Juan, talagang pagkadaog kan klero nin Kakristianohan, na nagpakana asin nagplano na biyo nang gadanon an gibong pang-Kahadean asin ngonyan nagsikwal sa Kahadean nin Dios. An garo-asong dagom nagpoon na maglakop sa apostatang Kakristianohan kan an grupong doron na iyan tawan nin Dios nin autoridad asin magpoon na gamiton iyan sa pagbalangibog nin mapuersang mga mensahe nin paghokom. An “saldang” kan Kakristianohan—an garo kaliwanagan nia—nag-eklipse, asin an “aire” napano nin mga kapahayagan kan paghokom nin Dios kan patunayan na an “namamahala sa autoridad kan aire” kan kinaban na ini iyo an dios nin Kakristianohan.—Efeso 2:2; Juan 12:31; 1 Juan 5:19.
An Nagpapasakit na mga Doron!
9. Anong mga instruksion sa pakikilaban an inako kan mga doron?
9 Anong mga instruksion sa pakikilaban an inako kan mga doron na idto? Si Juan nagbabareta: “Asin pinagbotan sinda na dai pagdanyaran an mga pananom sa daga o an ano man na berdeng bagay o an ano man na kahoy, kundi idto sanang mga tawo na mayo kan tatak nin Dios sa saindang angog. Asin itinogot sa mga doron na, dai sinda paggadanon, kundi na sinda pasakitan nin limang bulan, asin an pasakit sa sainda siring kan pasakit nin amamatak kun iyan minasugod sa tawo. Asin sa mga aldaw na iyan hahanapon kan mga tawo an kagadanan alagad dai nanggad ninda iyan makukua, asin magmamawot sindang magadan alagad ta pagpaparadulagan sinda kan kagadanan.”—Kapahayagan 9:4-6.
10. (a) Sa pangenot kiisay pinatama an damat, asin may anong epekto sa sainda? (b) Anong klaseng pasakit an napapalabot? (Helingon man an nota sa ibaba.)
10 Mangnoha na an damat na ini dai enot na pinatama sa mga tawo o sa mga prominente sa tahaw ninda—an ‘mga pananom asin kahoy sa daga.’ (Ikomparar an Kapahayagan 8:7.) An dadanyaran sana kan mga doron iyo an mga tawo na mayo kan tatak nin Dios sa saindang angog, an mga nasa Kakristianohan na naghihingakong may tatak alagad an rekord ninda nagpapahimutik sa paghihingakong iyan. (Efeso 1:13, 14) Sa siring, an nagpapasakit na mga tataramon kan mga doron na ini sa presenteng aldaw enot na pinatama sa mga namomoon sa relihion sa Kakristianohan. Kanigoan na pasakit an seguradong namatean kan mga tawong ini na nagpapasikat sa sadiri sa pakadangog na ipinapaisi sa publiko na bako sanang dai ninda nagigiyahan an saindang mga aripompon pasiring sa langit kundi pati sinda dai makakaduman! * Talagang an nangyayari ‘an buta nagkabit sa buta’!—Mateo 15:14.
11. (a) Gurano kahaloy na inautorisaran an mga doron na pasakitan an mga kaiwal nin Dios, asin taano ta bako talaga iyan na halipot na panahon? (b) Gurano kagrabe kan pasakit?
11 An pasakit limang bulan. Iyan daw medyo halipot sanang panahon? Bako sa punto de vista nin literal na doron. An limang bulan iyo an normal na lawig nin buhay kan saro sa mga insektong ini. Kun siring, an mga doron sa presenteng aldaw manunugod sa mga kaiwal nin Dios sagkod na sinda nabubuhay. Dugang pa, grabeng marhay an pasakit kaya an mga tawo gusto nang magadan. Totoo, mayo kita nin rekord na an siisay man sa mga nasugod kan mga doron aktuwal na nagprobar na maghugot. Alagad an mga pananaram na ini minatabang sato na imahinaron kun gurano kagrabe kan pasakit—na garo daing herak na pagsalakay nin mga amamatak. Iyan kapareho kan pagdusa na antes pa aram na ni Jeremias na mangyayari sa dai nagmaimbod na mga Israelita na iwawarak kan mga nandaog na Babilonyo asin para sa sainda mas marahay pa an magadan kisa mabuhay.—Jeremias 8:3; helingon man an Eclesiastes 4:2, 3.
12. Taano ta itinogot sa mga doron na pasakitan an mga namomoon sa relihion sa Kakristianohan, sa espirituwal na sentido, alagad dai sinda paggadanon?
12 Taano ta an itinogot na gibohon kaiyan pasakitan an mga ini, sa espirituwal na sentido, asin bakong gadanon sinda? Ini enot na herak man sa pagbuyagyag kan mga kaputikan nin Kakristianohan asin kan saiyang mga pagkukulang, alagad sa huri na sana, mantang nagpapadagos an aldaw kan Kagurangnan, na lubos na mapupublikar an saiyang garo gadan na espirituwal na kamugtakan. Sa panahon nin ikaduwang herak man na an ikatolong kabtang kan mga tawo gagadanon.—Kapahayagan 1:10; 9:12, 18; 11:14.
Mga Doron na Andam sa Pakilaban
13. Ano an itsura kan mga doron?
13 Pambihira nanggad an itsura kan mga doron na idto! Ilinaladawan iyan ni Juan: “Asin an mga itsura kan mga doron kapareho nin mga kabayo na andam sa pakilaban; asin sa saindang mga payo igwa nin garo mga korona na agid sa bulawan, asin an saindang mga lalauogon garo mga lalauogon nin mga tawo, alagad may buhok sindang siring sa buhok nin mga babae. Asin an saindang mga ngipon siring kan sa mga leon; asin igwa sinda nin mga tahob sa daghan na siring sa batbat na mga tahob sa daghan. Asin an ragobrob kan saindang mga pakpak siring kan ragot nin mga karuwahe nin dakol na kabayo na nagdadalagan pasiring sa ralaban.”—Kapahayagan 9:7-9.
14. Taano an paglaladawan ni Juan sa mga doron ta tamang-tama sa grupo nin buhay na naman na mga Kristiano kan 1919?
14 Ini nag-iilustrar nanggad sa maimbod na grupo nin buhay na naman na mga Kristiano kan 1919. Agid sa mga kabayo, sinda andam na makilaban, galagang makilaban para sa katotoohan sa paagi na ilinadawan ni apostol Pablo. (Efeso 6:11-13; 2 Corinto 10:4) Sa saindang payo naheling ni Juan an garo mga korona na agid sa bulawan. Dai maninigo na sinda magkaigwa nin totoong korona ta dai sinda minapoon na mamahala mantang yaon pa sinda digdi sa daga. (1 Corinto 4:8; Kapahayagan 20:4) Alagad kan 1919 sa hade na an itsura ninda. Sinda mga tugang kan Hade, asin reserbado na para sa sainda an saindang langitnon na mga korona basta sinda magmaimbod sagkod sa katapusan.—2 Timoteo 4:8; 1 Pedro 5:4.
15. Ano an kahulogan kan mga aspektong ini na yaon sa mga doron: (a) batbat na mga tahob sa daghan? (b) lalauogon na agid sa tawo? (c) buhok na agid sa buhok nin babae? (d) mga ngipon na siring kan sa leon? (e) pagigin maribokon?
15 Sa bisyon, an mga doron may batbat na tahob sa daghan, na nagsisimbolisar sa katanosan na dai kayang raoton. (Efeso 6:14-18) Igwa man sinda nin lalauogon nin tawo, aspekto na nagtotokdo sa kualidad nin pagkamoot, mantang an tawo ginibo sa ladawan nin Dios, na pagkamoot. (Genesis 1:26; 1 Juan 4:16) An saindang buhok halaba na kapareho nin sa babae, na naglaladawan nanggad sa pagpasakop sa saindang Hade, an anghel kan bungaw. Asin an saindang ngipon kapareho kan mga ngipon nin leon. Ginagamit nin leon an ngipon kaiyan sa pagrotang sa karne. Poon kan 1919, nakakakan na naman nin matagas na espirituwal na kakanon an grupong Juan, nangorogna an mga katotoohan manongod sa Kahadean nin Dios na pinapamahalaan kan “Leon na gikan sa tribo ni Juda,” si Jesu-Cristo. Kun paanong an leon nagsisimbolisar sa kosog nin boot, kinaipuhan man an dakulang kosog nin boot tanganing saboton an epektibong marhay na mensaheng ini, iluwas iyan sa mga publikasyon, asin iwaras iyan sa bilog na daga. Nagin maribokon an piguratibong mga doron na iyan, siring sa “ragot nin mga karuwahe nin dakol na kabayo na nagdadalagan pasiring sa ralaban.” Sa pag-arog sa halimbawa kan mga Kristiano kan enot na siglo, mayo sinda nin intension na magtoninong.—1 Corinto 11:7-15; Kapahayagan 5:5.
16. Ano an kahulogan kan pagkaigwa kan mga doron nin “mga ikog asin sugod na agid sa mga amamatak”?
16 Bako sanang tataramon an kalabot sa paghuhulit na ini! “Siring man, igwa sinda nin mga ikog asin sugod na agid sa mga amamatak; asin yaon sa saindang ikog an saindang autoridad na kologan an mga tawo nin limang bulan.” (Kapahayagan 9:10) Ano daw an kahulogan kaini? Sa saindang gibohon na pang-Kahadean, an mga Saksi ni Jehova nagtatao nin may autoridad na mga kapahayagan basado sa Tataramon nin Dios na ginagamit an tataramon asin inimprentang mga publikasyon. An saindang mensahe may garo sa amamatak na sugod ta iyan nagpapatanid manongod sa nagdadangadang na aldaw nin pamalos ni Jehova. (Isaias 61:2) Bago matapos an buhay kan presenteng kapag-arakian nin espirituwal na mga doron, an itinao nin Dios na gibohon kaiyan na pagpahayag kan mga paghokom ni Jehova matatapos—na magbubunga nin kakologan para sa gabos na paralanghad na matagas an liog.
17. (a) Ano an ipinaisi sa kombension kan Mga Estudyante sa Biblia kan 1919 na makakadugang sa sugod kan saindang paghuhulit? (b) Paano pinasakitan an klero, asin ano an nagin reaksion ninda?
17 An grupong doron na iyan naggayagayang marhay kan ipaisi an sarong bagong magasin, an The Golden Age, sa saindang kombension kan 1919. Idto magasin na maluwas kada duwang semana, na an intension dugangan pa an sugod kan saindang paghuhulit. * Ibinuyagyag kan luwas kaiyan na Num. 27, kan Setyembre 29, 1920, an panloloko kan klero kan persegiron ninda an Mga Estudyante sa Biblia sa Estados Unidos durante kan 1918-19. Sa bilog na dekada nin 1920 asin 1930, an klero pinasakitan kan The Golden Age paagi sa dugang pang nanunugod na mga artikulo asin karikatura na nagbuyagyag kan saindang tusong pakikisale sa politika, asin nangorogna an mga tratadong ginibo kan hirarkiyang Katoliko sa mga diktador na Fascista asin Nazi. Bilang simbag, an klero ‘nagmukna nin danyos paagi sa ley’ asin nag-organisar nin madahas na pagsururog tumang sa banwaan nin Dios.—Salmo 94:20, King James Version.
Pinatanidan an mga Namamahala sa Kinaban
18. Ano an dapat na gibohon kan mga doron, asin ano an nangyari bilang paghimate sa ikalimang tanog nin trumpeta?
18 May dapat na gibohon an mga doron sa presenteng aldaw. An maogmang bareta kan Kahadean kaipuhan na ihulit. Kaipuhan na ibuyagyag an mga sala. Kaipuhan na hanapon an nawawarang mga karnero. Mantang ginigibo kan mga doron an mga trabahong ini, an kinaban napiritan na magtao nin atension. Bilang pagkuyog sa mga pagpatanog nin trumpeta kan mga anghel, padagos na ibinuyagyag kan grupong Juan an Kakristianohan bilang maninigo sa bakong paborableng mga paghokom ni Jehova. Bilang paghimate sa ikalimang trumpeta, an sarong partikular na aspekto kan mga paghokom na ini idinoon sa sarong kombension kan Mga Estudyante sa Biblia sa Londres, Inglaterra, kan Mayo 25-31, 1926. Nagin lataw na kabtang digdi an sarong resolusyon, “Sarong Patotoo sa mga Namamahala sa Kinaban,” asin an pampublikong pahayag sa Royal Albert Hall sa temang “Kun Taano ta Namemeligrong Mapukan an Pankinaban na mga Kapangyarihan—An Remedyo.” An bilog na kopya kan duwang ini inimprenta sa sarong pangenot na peryodiko sa Londres kan sumunod na aldaw. Pagkatapos, iwinaras kan grupong doron sa bilog na kinaban, bilang pulyeto, an 50 milyones na kopya kan resolusyon na iyan—saro nanggad na pasakit sa klero! Pakalihis nin dakol na taon, pinag-oolayan pa kan mga taga Inglaterra an malanit na pagbuyagyag na ini.
19. Anong dugang pang kasangkapan sa pakikilaban an inako kan simbolikong mga doron, asin ano an sinabi kaiyan manongod sa proklamasyon sa Londres?
19 Sa kombension na ini, an simbolikong mga doron nag-ako nin dugang pang kasangkapan sa pakikilaban, nangorogna an bagong libro na may titulong Deliverance. Iyan may sono sa Kasuratan na pagtokar sa tanda na nagpapatunay na an gobyernong isinimbolisar kan “aking lalaki,” an langitnon na Kahadean ni Cristo, namundag na kan 1914. (Mateo 24:3-14; Kapahayagan 12:1-10) Pagkatapos, kinotar kaiyan an proklamasyon na ipinublikar sa Londres kan 1917 asin pinirmahan nin walong klerigo, na inapod na “kabilang sa pinakabantog na mga parahulit sa kinaban.” Representado ninda an pangenot na mga denominasyon na Protestante—an Baptista, Kongregasyonal, Presbiteriano, Episcopaliano, asin Metodista. An proklamasyon na ini nagsabi na “an presenteng krisis nagtotokdo sa katapusan kan mga panahon kan mga Hentil” asin na “an pagkahayag kan Kagurangnan malalaoman sa ano man na oras.” Iyo, namidbid kan mga klerigong idto an tanda kan presensia ni Jesus! Alagad gusto daw nindang may gibohon manongod dian? An librong Deliverance nagsasabi sato: “An pinakapambihira sa pangyayaring ini iyo na an mismong mga tawo na puminirma sa proklamasyon kan huri pinagnegaran iyan asin isinikwal an ebidensia na nagpapatunay na kita nasa katapusan kan kinaban asin nasa aldaw kan ikaduwang presensia kan Kagurangnan.”
20. (a) Ano an ginusto kan klero mapadapit sa grupong doron asin sa saindang Hade? (b) Siisay an sinasabi ni Juan na hade kan grupong doron, asin ano an saiyang ngaran?
20 Imbes na ipaisi an nagdadangadang na Kahadean nin Dios, ginusto kan klero nin Kakristianohan na magdanay na kaiba kan kinaban ni Satanas. Habo nindang makiiba sa grupong doron asin sa saindang Hade, na may labot sa saiya nagkokomento ngonyan si Juan: “Igwa sinda nin hade sainda, an anghel kan bungaw. Sa Hebreo an ngaran nia Abadon [na an kahulogan “Kalaglagan”], alagad sa Griego igwa sia kan ngaran na Apolion [na an kahulogan “Paralaglag”].” (Kapahayagan 9:11) Bilang “anghel kan bungaw” asin “Paralaglag,” talagang binutasan ni Jesus an nandadamat na sakit sa Kakristianohan. Alagad ta may masurunod pa!
[Mga Nota sa Ibaba]
^ Ikomparar an Joel 2:4, 5, 7 (na dian ilinaladawan an mga insekto bilang mga kabayo, banwaan, asin mga tawo, asin agid sa karuwahe an tanog) sa Kapahayagan 9:7-9; siring man, ikomparar an Joel 2:6, 10 (na naglaladawan kan makolog na epekto kan damat nin insekto) sa Kapahayagan 9:2, 5.
^ Helingon an artikulong “United Against Nations in the Valley of Decision” sa luwas na Disyembre 1, 1961 kan The Watchtower.
^ Mangnoha na an tekstong ini dai magagamit sa pagpatunay na may kalayo sa bungaw, na garo baga may kalayo sa impierno an bungaw. Sinasabi ni Juan na naheling nia an mahibog na aso na “siring sa,” o agid sa, aso nin dakulang horno. (Kapahayagan 9:2) Dai sia nagbabareta na sia nakaheling nin aktuwal na mga laad sa bungaw.
^ An termino sa Griego na ginamit digdi gikan sa pinakagamot na termino na ba·sa·niʹzo, na kun beses ginagamit para sa literal na pagpasakit; minsan siring, iyan magagamit man para sa mental na pagpasakit. Halimbawa, sa 2 Pedro 2:8 mababasa niato na si Lot “nakakamate nin pasakit sa saiyang matanos na kalag” huli sa karompotan na naheling nia sa Sodoma. An mga namomoon sa relihion sa apostolikong kapanahonan nakaeksperyensia nin mental na pagpasakit minsan ngani, siempre, iyan sa laen na marhay na dahelan.
^ An magasin na ini liniwat an ngaran sa Consolation kan 1937 asin Awake! kan 1946.
[Mga Hapot Para sa Pag-adal]
[Ritrato sa pahina 143]
Iiniintrodusir kan pagpatanog kan ikalimang trumpeta an enot sa tolong herak man
[Ritrato sa pahina 146]
Mapanas an mga pana mo sa puso kan mga kaiwal kan Hade. (Salmo 45:5) Nagluwas na igwa kan paliwanag na ini, an karikatura sa itaas kapareho kan dakol na ipinublikar kan dekada nin 1930 na nanugod sa “mga tawo na mayo kan tatak nin Dios”
[Mga ritrato sa pahina 147]
An Royal Albert Hall, na duman ilinuwas an librong Deliverance asin inaprobaran an resolusyon na “Sarong Patotoo sa mga Namamahala sa Kinaban”
