Kapitulo 2

An Pangenot na Tema kan Biblia

Pag-interpretar kan Kasuratan An mga misteryong nakatago sa libro nin Kapahayagan haloy nang nakaribong sa sinserong mga estudyante sa Biblia. Sa itinalaan na panahon nin Dios, an mga hilom na iyan kaipuhan na ihayag, alagad paano, noarin, asin kiisay? Solamente an espiritu nin Dios an makakapagsabi kan kahulogan mantang nagrarani an itinalaan na panahon. (Kapahayagan 1:3) An sagradong mga hilom na iyan ihahayag sa maigot na mga oripon nin Dios digdi sa daga tangani na sinda mapakosog na ibalangibog an saiyang mga paghokom. (Mateo 13:10, 11) Dai hinihingako na an mga paliwanag sa librong ini dai nasasala. Arog ni Jose kan suanoy, kami nagsasabi: “Bakong sa Dios an mga interpretasyon?” (Genesis 40:8) Minsan siring, marigon man kaming nagtutubod na an mga paliwanag na yaon digdi kaoyon kan Biblia sa kabilogan kaiyan, na ipinapaheling kun gurano kapambihira na naotob an mga propesiya nin Dios sa mga pangyayari sa kinaban sa satong kapahapahamak na mga panahon.

1. Ano an marahayon na katuyohan ni Jehova?

 AN SARONG talinhaga sa Biblia nagsasabi: “Mas marahay an katapusan nin sarong bagay kisa sa pagpoon kaiyan.” (Eclesiastes 7:8) Sa libro nin Kapahayagan niato mababasa an dramatikong kulminasyon kan marahayon na katuyohan ni Jehova na santipikaron an saiyang ngaran sa atubangan nin gabos na linalang. Arog kan paorootrong sinabi nin Dios paagi sa saro kan saiyang mas naenot na mga propeta: “Makakaaram sinda na ako si Jehova.”—Ezequiel 25:17; 38:23.

2. Tinatabangan kita kan Kapahayagan, pati kan mas naenot na mga libro kan Biblia, na kamtan an anong nakakakontentong kaaraman?

² Kun paanong isinasaysay kan Kapahayagan an mapangganang katapusan nin mga bagay, an kapinonan kaiyan isinasaysay para sa sato sa mas naenot na mga libro kan Biblia. Paagi sa pagsiyasat sa rekord na ini, nasasabotan niato an mga isyung napapalabot asin namamansayan niato sa kabilogan an mga katuyohan nin Dios. Ini nakakakontento nanggad! Dugang pa, iyan maninigong magpahiro sa sato, tangani na kita makapakikabtang  sa makangangalas na ngapit na naghahalat sa katawohan. (Salmo 145:16, 20) Sa puntong ini, garo baga angay na pag-olayan niato an kasaysayan sa likod asin an pinakatema kan bilog na Biblia, tangani na ikabugtak niato sa isip an pangenot na isyu na napapaatubang ngonyan sa gabos na tawo, saka an malinaw an pagkasabing katuyohan nin Dios na resolberan an isyung iyan.

3. Anong propesiya sa libro nin Genesis an nagsasabi kan pinakatema kan bilog na Biblia, kaiba an Kapahayagan?

³ An enot na libro kan Biblia, an Genesis, nagsasaysay manongod sa “kapinonan” asin ilinaladawan an ginibong mga paglalang nin Dios, kaiba an pinakakulminasyon kan paglalang nia sa daga, an tawo. An Genesis nagsasabi man kan enot na propesiya nin Dios, na isinabi mismo nin Dios sa hardin nin Eden mga 6,000 na taon na an nakaagi. Bago pa sanang gamiton an sarong halas sa pagdaya sa enot na babae, si Eva; kinombensir man kan babae an agom nia, si Adan, na umiba sa saiya sa paglapas sa ley ni Jehova paagi sa pagkakan sa “kahoy kan pakamidbid kan marahay asin maraot.” Sa paghokom sa makasalan na mag-agom, an Dios nagsabi sa halas: “Papag-iiwalon taka asin an babae saka an saimong banhi asin an saiyang banhi. Lulugadon ka nia sa payo asin lulugadon mo sia sa bool.” (Genesis 1:1; 2:17; 3:1-6, 14, 15) An propesiyang iyan nagsasabi kan pinakatema kan bilog na Biblia, kaiba an Kapahayagan.

4. (a) Pakataraman nin Dios kan enot na propesiya, ano an nangyari sa enot niatong mga magurang? (b) Anong mga hapot an minalataw may labot sa enot na propesiya, asin taano ta kaipuhan niatong maaraman an mga simbag?

⁴ Pakataraman tolos kan propesiya, pinalayas nin Dios an enot niatong mga magurang sa Eden. Dai na sinda makakalaom sa buhay na daing katapusan sa Paraiso; kaipuhan na taposon ninda an saindang buhay sa dai inandam na daga sa luwas. Huli ta sentensiadong magadan, sinda mangangaki nin makasalan na mga aki. (Genesis 3:23–4:1; Roma 5:12) Pero, ano an kahulogan kan propesiya sa Eden? Sairisay an kalabot? Paano iyan konektado sa Kapahayagan? Ano an mensahe kaiyan para sa sato ngonyan? Tanganing magkamit nin personal na pakaginhawa sa mga epekto kan makaturotristeng pangyayari na nagbunga kan pagtaram ni Jehova kan propesiyang iyan, mahalagang marhay na maaraman niato an simbag sa mga hapot na ini.

An Pangenot na mga Tawohan sa Drama

5. Kan dayaon kan halas si Eva, ano an nangyari mapadapit sa soberaniya nin Dios asin sa saiyang ngaran, asin paano huhusayon an kontrobersia?

⁵ An propesiya sa Genesis 3:15 itinaram sa halas na nagputik ki Eva, na iiniinsinwar sa babae na dai sia magagadan huli sa saiyang kasumbikalan kundi na sia magigin independiente, sarong diosa. Sa siring, pinaluwas kan halas na si Jehova putikon asin iininsinwar na mapapakarhay nin mga tawo an saindang kamugtakan paagi sa pagsikwal sa Saiyang supremong pamamahala. (Genesis 3:1-5) Inangat an soberaniya ni Jehova asin minantsahan an saiyang marahay na ngaran. Isinasaysay kan libro nin Kapahayagan kun paano ginagamit kan matanos na Hokom, si Jehova, an pamamahala kan saiyang Aki, si Jesu-Cristo, sa Kahadean sa pagbindikar kan saiyang soberaniya asin paghale kan gabos na langhad sa saiyang ngaran.—Kapahayagan 12:10; 14:7.

6. Paano ipinapamidbid kan Kapahayagan an saro na nagtaram ki Eva paagi sa sarong halas?

⁶ Kun manongod sa terminong “halas,” iyan daw minaaplikar sana sa sarong literal na halas? Dai nanggad! Ipinapamidbid sa sato kan Kapahayagan an labi-labi karaot na espiritung linalang na nagtaram paagi sa halas na idto. An “dakulang dragon, an orihinal na halas, an inaapod Diablo asin Satanas, na naglalagalag kan bilog na ineerokan na daga,” iyo an ‘nandaya ki Eva paagi sa katusohan kaiyan.’—Kapahayagan 12:9; 2 Corinto 11:3.

7. Ano an nagpaparisa na an babae sa Genesis 3:15 taga duman sa rona nin mga espiritu?

⁷ An Genesis 3:15 sunod na nagtataram manongod sa “babae.” Si Eva daw ini? Posible na iyan an paghona nia. (Ikomparar an Genesis 4:1.) Alagad an haloyan na pag-iiwal sa pag-oltanan ni Eva asin ni Satanas nagin imposible kan si Eva magadan kaidtong labi nang 5,000 na taon an nakaagi. Dugang pa, mantang an Halas na tinaraman ni Jehova sarong espiritung dai naheheling, maninigo niatong laoman na an babae taga duman man sa rona nin mga espiritu. Pinapatunayan ini kan Kapahayagan 12:1, 2, na ipinaparisa na an piguratibong babaeng ini iyo an langitnon na organisasyon ni Jehova na kompuesto nin espiritung mga linalang.—Helingon man an Isaias 54:1, 5, 13.

Duwang Banhi na Magkatumang

8. Taano ta maninigo kitang magin interesadong marhay sa sinasabi manongod sa duwang banhi?

⁸ Duwang banhi an sunod na naglataw sa Genesis  3:15. Maninigo kitang magin interesadong marhay sa mga ini, ta sinda konektado sa dakulang isyu nin lehitimong soberaniya sa dagang ini. Kalabot digdi an lambang saro sa sato, hoben man o gurang. Arin sa mga banhing ini an pinapaboran nindo?

9. Ano an seguradong kaiba sa banhi kan Halas?

⁹ Enot, yaon an banhi, o aki, kan Halas. Ano ini? Segurado na kaiba dian an ibang espiritung linalang na uminiba ki Satanas sa saiyang pagrebelde asin sa katapustapusi “iinapon kaiba nia” sa rona kan daga. (Kapahayagan 12:9) Mantang si Satanas, o Beelzebub, iyo an “namamahala sa mga demonyo,” malinaw na sinda an minakompuesto sa saiyang dai naheheling na organisasyon.—Marcos 3:22; Efeso 6:12.

10. Paano ipinapamidbid kan Biblia an iba bilang kabtang kan banhi ni Satanas?

¹⁰ Saro pa, sinabihan ni Jesus an Judiong mga namomoon sa relihion kaidtong panahon nia: “Gikan kamo sa saindong ama na Diablo, asin boot nindo na gibohon an mga mawot kan saindong ama.” (Juan 8:44) Sa saindang pagtumang sa Aki nin Dios na si Jesus, ipinaheling kan mga namomoon na idto sa relihion na sinda aki man ni Satanas. Kaiba sinda sa banhi ni Satanas, na naglilingkod sa saiya bilang saindang piguratibong ama. An dakol pang ibang tawo sa bilog na kasaysayan nagpamidbid man na siring paagi sa pag-otob kan kabotan ni Satanas, partikularmente sa pagtumang asin pagpersegir sa mga disipulo ni Jesus. Sa kabilogan, an mga tawong ini masasabi na minakompuesto sa naheheling na organisasyon ni Satanas digdi sa daga.—Helingon an Juan 15:20; 16:33; 17:15.

Ipinamidbid an Banhi kan Babae

11. Sa mga siglong nag-agi, ano an ihinayag nin Dios may labot sa banhi kan babae?

¹¹ Ultimo, an propesiya sa Genesis 3:15 nagtataram manongod sa banhi kan babae. Mantang pinapatalubo ni Satanas an saiyang banhi, inaandam man ni Jehova an saiyang “babae,” o garo-agom na langitnon na organisasyon, na magpaluwas nin banhi. Sa laog nin mga 4,000 na taon, progresibong ihinayag ni Jehova sa mga tawong makinuyog asin matatakton sa Dios an mga detalye na konektado sa pagdatong kan banhi. (Isaias 46:9, 10) Sa siring, si Abraham, Isaac, Jacob, asin iba pa puedeng magkaigwa nin pagtubod sa panuga na an banhi maluwas sa saindang linahe. (Genesis 22:15-18; 26:4; 28:14) Parateng pinagpersegir ni Satanas asin kan saiyang mga kampon an mga lingkod na iyan ni Jehova huli sa saindang marigon na pagtubod.—Hebreo 11:1, 2, 32-38.

12. (a) Kasuarin asin sa anong okasyon nagdatong an pangenot na kabtang kan banhi kan babae? (b) Si Jesus linahidan sa anong katuyohan?

¹² Sa katapustapusi, kan taon 29 kan satong Komun na Kapanahonan, iprinesentar kan sangkap na tawong si Jesus an saiyang sadiri duman sa Salog nin Jordan asin sia nabautismohan. Duman si Jesus pinaniaki ni Jehova paagi sa banal na espiritu, na sinasabi: “Ini an sakong Aki, an namomotan, na sakong inoyonan.” (Mateo 3:17) Dian ipinamidbid si Jesus bilang isinugo hale sa espirituwal na organisasyon nin Dios sa langit. Linahidan man sia bilang an Designadong Hade kan langitnon na Kahadean na magbabalik kan pamamahala sa daga sa ngaran ni Jehova, sa siring hinuhusay nin sararoan sana an isyu may labot sa gobyerno, o soberaniya. (Kapahayagan 11:15) Kun siring, si Jesus an pangenot na Banhi kan babae, an ihinulang Mesiyas.—Ikomparar an Galacia 3:16; Daniel 9:25.

13, 14. (a) Taano ta dai niato maninigong ipagngalas na maaraman na an banhi kan babae bako sanang sarong prominenteng persona? (b) Pira an pinili nin Dios sa katawohan na magin an sekondaryong kabtang kan banhi, asin minakompuesto sinda sa anong klaseng organisasyon? (c) Sairisay pa an naglilingkod na kasaro kan banhi?

¹³ An banhi daw kan babae saro sanang prominenteng persona? Bueno, kumusta an banhi ni Satanas? Ipinapamidbid kan Biblia na kaiba sa banhi ni Satanas an kadakol na marigsok na anghel asin mga tawong naglalapastangan sa Dios. Kun siring, dai niato maninigong ipagngalas na maaraman an katuyohan nin Dios na pumili hale sa katawohan nin 144,000 na nagdadanay na may integridad tanganing magin mga saserdote na mamamahala kaiba kan Mesiyanikong Banhi, si Jesu-Cristo. Nasasambitan ini kan Kapahayagan sa pagsabi kaiyan na an Diablo, sa pakikiiwal nia sa garo-babaeng organisasyon nin Dios, “naghale tanganing makiguerra sa mga natatada sa saiyang banhi.”—Kapahayagan 12:17; 14:1-4.

¹⁴ Sa Biblia, an linahidan na mga Kristiano inaapod na mga tugang ni Jesus, asin bilang saiyang mga tugang, saro sana an saindang Ama asin ina. (Hebreo 2:11) An saindang Ama iyo si Jehova Dios. Kaya, an saindang ina segurado na “an babae,” an garo-agom na langitnon na organisasyon nin Dios. Sinda nagigin sekondaryong kabtang  kan banhi, ta an pangenot iyo si Cristo Jesus. An kongregasyon kan pinaniaki-sa-espiritung mga Kristianong ini sa daga minakompuesto sa naheheling na organisasyon nin Dios na naglilingkod sakop kan saiyang garo-babaeng organisasyon sa kalangitan, na duman sinda magigin kasaro ni Cristo Jesus pagkabuhay ninda liwat. (Roma 8:14-17; Galacia 3:16, 29) Minsan ngani bakong kabtang kan banhi, an minilyon na ibang karnero hale sa gabos na nasyon pinagsasararo tanganing maglingkod kaiba kan organisasyon nin Dios digdi sa daga. Saro daw kamo sa ibang mga karnerong ini? Kun siring, an maogmang paglaom nindo buhay na daing katapusan sa sarong paraisong daga.—Juan 10:16; 17:1-3.

Kun Paano Nagkaigwa nin Pag-iiwal

15. (a) Isaysay kun paano nagkaigwa kan tawo asin anghel na banhi ni Satanas. (b) Ano an nangyari sa banhi ni Satanas kaidtong Delubyo kan aldaw ni Noe?

¹⁵ An mga tawo na banhi ni Satanas nagpoon na mahayag sa kapinonan pa sana kan kasaysayan nin tawo. Halimbawa, yaon si Cain, an enot na tawong namundag, “na naggikan sa saro na marigsok asin guminadan sa saiyang tugang” na si Abel. (1 Juan 3:12) Paghaloyhaloy, si Enoc nagtaram manongod sa pagdatong ni Jehova “kaibanan an saiyang banal na mga miriada, tanganing maghokom tumang sa gabos, asin tanganing patunayan na nagkasala an gabos na bakong diosnon may labot sa gabos nindang bakong diosnon na gibo na saindang ginibo sa bakong diosnon na paagi, asin may labot sa gabos na labi-labi karaot na bagay na itinaram kan bakong diosnon na mga parakasala tumang sa saiya.” (Judas 14, 15) Dugang pa, an rebeldeng mga anghel uminiba ki Satanas asin nagin kabtang kan saiyang banhi. An mga ini “nagbaya sa saindang sadiring tamang erokan” sa kalangitan tanganing magsulot nin mga hawak na laman asin agomon an mga aking babae nin mga tawo. Nagkaaki sinda nin nakakalabi sa tawo, mestisong mga paradaogdaog. An kinaban na idto napano nin kadahasan asin karatan, kaya linaglag iyan nin Dios sa Delubyo, na an solamenteng nakaligtas na mga tawo iyo an maimbod na si Noe asin an saiyang pamilya. An sumbikalan na mga anghel—na ngonyan mga demonyo nang sakop ni Satanas—napiritan na bayaan an saindang mga agom na tawo asin mestisong mga aki na seguradong malalaglag. Hinubad ninda an saindang pisikal na mga hawak asin nagbuelta sinda sa rona nin mga espiritu na duman hinahalat ninda an marikas na nagdadangadang na paghokom nin Dios ki Satanas asin sa saiyang banhi.—Judas 6; Genesis 6:4-12; 7:21-23; 2 Pedro 2:4, 5.

16. (a) Siisay na maisog na namamahala an naglataw pakalihis kan Delubyo, asin paano nia ipinarisa na sia kabtang kan banhi ni Satanas? (b) Paano inolang nin Dios an mga gustong magtogdok kan torre sa Babilonya?

¹⁶ Dai nahaloy pakalihis kan Delubyo, naglataw sa daga an sarong maisog na namamahala na an ngaran Nimrod. Ilinaladawan sia kan Biblia bilang “makosog na paraayam tumang ki Jehova”—talagang kaiba kan banhi kan Halas. Kapareho ni Satanas, sia nagpaheling nin espiritu nin pagrebelde asin itinogdok an siudad nin Babel, o Babilonya, bilang paglaban sa katuyohan ni Jehova na lakopan kan katawohan an daga. An magigin pinakasentro kutana kan Babilonya iyo an sarong halangkawon na torre “na an alitoktok kaiyan sukdo sa kalangitan.” Inolang nin Dios an mga gustong magtogdok kan torreng idto. Rinibaraw nia an saindang lenguahe asin “iwinarak sinda . . . hale duman pasiring sa ibabaw kan bilog na daga” alagad tinogotan nia na magdanay an mismong Babilonya.—Genesis 9:1; 10:8-12; 11:1-9.

Naglataw an Politikal na mga Kapangyarihan

17. Sa pagdakol nin katawohan, anong maraot na aspekto kan sosyedad nin tawo an nagin lataw, asin bilang resulta, anong darakulang imperyo an naglataw?

¹⁷ Sa Babilonya naglataw an mga aspekto kan sosyedad nin tawo na nagtalubo bilang paglaban sa soberaniya ni Jehova. An saro digdi politikal. Sa pagdakol nin katawohan, an ibang ambisyosong tawo nag-arog sa halimbawa ni Nimrod sa pag-agaw nin kapangyarihan. Pinonan nin tawo na sakopon an tawo sa saiyang ikakaraot. (Eclesiastes 8:9) Halimbawa, kaidtong panahon ni Abraham, an Sodoma, Gomorra, asin hararaning siudad nasakop nin mga hade na taga Sinar asin iba pang hararayong kadagaan. (Genesis 14:1-4) Sa huri, an madodonong sa militar asin sa pag-organisar naglapigot na magkaigwa nin mahiwas na mga imperyo para sa sadiri nindang pagpapayaman asin kamurawayan. Nasasambitan kan Biblia an nagkapira sa mga ini, kaiba an Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, Grecia, asin Roma.

18. (a) Ano an aktitud kan banwaan nin Dios manongod sa politikal na mga namamahala? (b) Paano an politikal na mga autoridad may beses na nakakatabang sa intereses nin Dios? (c) Paano ipinaheling nin dakol na namamahala na sinda kabtang kan banhi kan Halas?

 ¹⁸ Itinogot ni Jehova na mag-eksister an politikal na mga kapangyarihan na idto, asin an saiyang banwaan nagtao nin relatibong pagkuyog sa sainda kun an mga ini nag-iistar sa kadagaan na sakop ninda. (Roma 13:1, 2) Kun beses, an politikal na mga autoridad nakatabang pa ngani na maotob an mga katuyohan nin Dios o nagserbing proteksion para sa saiyang banwaan. (Esdras 1:1-4; 7:12-26; Gibo 25:11, 12; Kapahayagan 12:15, 16) Minsan siring, an dakol na politikal na namamahala maringis na nagtumang sa tunay na pagsamba, na ipinaparisa na sinda kabtang kan banhi kan Halas.—1 Juan 5:19.

19. Paano ilinaladawan an mga pambilog na kinaban na kapangyarihan sa libro nin Kapahayagan?

¹⁹ Sa kadaklan, an pamamahala nin tawo puminaltos nanggad sa pagtao nin kaogmahan sa sato na mga tawo o sa pagresolber sa satong mga problema. Itinogot ni Jehova na an katawohan mag-eksperimento sa gabos na klase nin gobyerno, alagad dai nia inooyonan an karatan o an salang pamamahala nin mga gobyerno sa mga tawo. (Talinhaga 22:22, 23) Ilinaladawan kan Kapahayagan an mapan-aping mga pambilog na kinaban na kapangyarihan bilang sarong orgolyoso asin makatatakot na mabangis na hayop.—Kapahayagan 13:1, 2.

Maimot na mga Negosyante

20, 21. Anong ikaduwang grupo an dapat na iiba sa “mga komandante militar” asin “mga makosog na tawo” bilang kabtang kan marigsok na banhi ni Satanas, asin taano?

²⁰ Dayupot na kaalyado kan politikal na mga namomoon, naglataw an madayang mga negosyante nin materyal na mga paninda. An mga rekord na nakotkot sa mga kagabaan nin suanoy na Babilonya nagpapaheling na an mga transaksion sa negosyo na nag-aaprobetsar sa kaherakherak na mga kamugtakan nin mga kapwa tawo ninda usong-uso kaidto. An mga negosyante sa kinaban padagos na nagtatrabaho para sa maimot na ganansia sagkod sa presente, na sa dakol na kadagaan may nagkapira na yuminaman nin labi-labi mantang an mayoriya sa populasyon nasa makuring kadaihon. Sa industriyal na panahon na ini, an mga negosyante asin pabrikante dakulaon an ganansia sa pagsuplay sa politikal na mga kapangyarihan nin reserbang suplay nin sa diablong mga armas militar na panlaglag, kaiba na an mga armas para sa lagdoan na paggadan na ngonyan nagtatao nin grabeng kapurisawan. An mahanab na mga negosyanteng iyan asin an iba pang kapareho ninda dapat na iiba sa “mga komandante militar” asin “mga makosog na tawo” bilang kabtang kan marigsok na banhi ni Satanas. Sinda gabos kabtang kan daganon na organisasyon na hinokoman nin Dios asin ni Cristo na maninigong laglagon.—Kapahayagan 19:18.

²¹ Kaipuhan na idugang sa maraot na politika asin mahanab na komersialismo an ikatolong elemento kan sosyedad nin tawo na maninigong hokoman nin Dios. Ano iyan? Tibaad mapangalas kamo sa sinasabi kan Kapahayagan manongod sa bantog na organisasyon na ini na lakop sa globo.

An Dakulang Babilonya

22. Anong klaseng relihion an tuminalubo sa suanoy na Babilonya?

²² An pagtogdok kan orihinal na Babilonya bako sanang politikal na proyekto. Mantang an siudad  na idto tinindog bilang paglaban sa soberaniya ni Jehova, kalabot an relihion. Sa katunayan, an suanoy na Babilonya nagin burabod nin relihiosong idolatriya. An mga padi duman nagtokdo nin mga doktrinang naglalapastangan sa Dios, arog baga kan pagdadanay na buhay kan kalag pagkagadan nin tawo asin na an dinudumanan pagkagadan lugar nin daing sagkod na takot asin pasakit na pinapamahalaan nin mga demonyo. Pinalakop ninda an pagsamba sa mga linalang asin sa kadakol na dios asin diosa. Nag-imbento sinda nin mga estorya tanganing ikapaliwanag an ginikanan kan daga saka kan tawong yaon dian asin naggibo sinda nin nakakaraot na mga ritual asin pag-atang, tangani daang magin mainaki an mga tawo saka magin mabunga an mga pananom, asin manggana sinda sa guerra.

23. (a) Sa paglakop hale sa Babilonya, ano an dinara kan mga tawo, asin ano an resulta? (b) Ano an apod kan Kapahayagan sa lakop sa kinaban na imperyo nin falsong relihion? (c) Tumang sa ano nakikilaban an falsong relihion poon pa kaidto?

²³ Sa paglakop sa daga kan laen-laen na grupong magkakalenguahe hale sa Babilonya, dinara ninda an Babilonikong relihion. Sa siring, an mga ritual asin paniniwala na nakakaagid kan sa suanoy na Babilonya naglakop sa orihinal na mga habitante kan Europa, Aprika, Amerika, Harayong Sirangan, asin sa timog kan Pasipiko; asin an dakol sa mga paniniwalang ini nagdadanay sagkod ngonyan. Kaya, angay nanggad, an apod kan Kapahayagan sa lakop sa kinaban na imperyo nin falsong relihion sarong siudad na an ngaran Dakulang Babilonya. (Kapahayagan, kapitulo 17, 18) Saen man iyan ikinasabwag, an falsong relihion nagpatubo nin mapan-aping mga padi, superstisyon, ignoransia, asin inmoralidad. Iyan nagin epektibong marhay na instrumento ni Satanas. An Dakulang Babilonya poon pa kaidto pirmeng maigot na nakikilaban tumang sa tunay na pagsamba sa Soberanong Kagurangnan na Jehova.

24. (a) Paano nahimo kan Halas na lugadon “sa bool” an Banhi kan babae? (b) Taano an paglugad sa banhi kan babae ta inaapod na lugad sana sa bool?

²⁴ Bilang an pinakakulpableng kabtang kan banhi kan Halas, an mga eskriba asin Fariseo sa Judaismo kan enot na siglo nangenot sa pagpersegir asin, sa katapustapusi, sa paggadan sa pangenot na representante kan banhi kan babae. Sa siring, nahimo kan Halas na ‘lugadon sia [an “banhi”] sa bool.’ (Genesis 3:15; Juan 8:39-44; Gibo 3:12, 15) Taano ta inaapod ining lugad sana sa bool? Huli ta an paglugad na ini halipot sanang panahon na nakaapektar sa saiya digdi sa daga. Idto bakong permanente ta si Jesus binuhay liwat ni Jehova kan ikatolong aldaw asin ilinangkaw an kamugtakan sa espiritung buhay.—Gibo 2:32, 33; 1 Pedro 3:18.

25. (a) Paano an pinamuraway na si Jesus guminibo na nin aksion tumang ki Satanas asin sa saiyang mga anghel? (b) Noarin hahaleon an daganon na banhi ni Satanas? (c) Ano an magigin kahulogan kun si Satanas, an halas, lugadon na “sa payo” kan Banhi kan simbolikong babae nin Dios?

²⁵ An pinamuraway na si Jesu-Cristo naglilingkod ngonyan sa too nin Dios, na naghohokom sa mga kaiwal ni Jehova. Sia guminibo na nin aksion tumang ki Satanas asin sa saiyang mga anghel, na iinapon sinda asin linimitaran an saindang aktibidad digdi sa daga—na iyong dahelan kan pagdakol nin mga kasakitan sa satong aldaw. (Kapahayagan 12:9, 12) Alagad ta mangyayari an ihinulang paghale sa daganon na banhi ni Satanas kun hokoman na nin Dios an Dakulang Babilonya asin an gabos na iba pang kabtang kan organisasyon ni Satanas digdi sa daga. Ultimo, an Banhi kan simbolikong babae nin Dios, si Jesu-Cristo, lulugadon si Satanas, an tusong gurang na halas, “sa payo,” asin iyan mangangahulogan kan lubos niang pagkapara asin kan biyong pagkaputol kan saiyang pakikilabot sa mga gibo-gibo nin tawo.—Roma 16:20.

26. Taano ta mahalagang marhay na siyasaton niato an propesiya sa Kapahayagan?

²⁶ Paano mangyayari an gabos na ini? Iyan an ihinahayag para sa sato sa libro kan Biblia na Kapahayagan. Iyan ihinahayag sa sato sa sunod-sunod na bisyon, na ginibong orog pang interesante huli sa nakakaapod nin atension na mga tanda asin simbolo. Siyasaton niato na may pagkagalaga an mapuersang propesiyang ini. Maogma nanggad kita kun dadangogon asin ootobon niato an mga tataramon kan Kapahayagan! Sa paggibo kaiyan, kita makikikabtang sa pagtao nin onra sa ngaran kan Soberanong Kagurangnan na Jehova asin magmamana kan saiyang daing sagkod na mga bendisyon. Ipagpadagos tabi nindo an pagbasa asin madonong na iaplikar an saindong nanonodan. Iyan puedeng mangahulogan kan saindong kaligtasan sa panahon na ini kan kulminasyon sa kasaysayan nin katawohan.

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Kahon/Ritrato sa pahina 13]

Suanoy na mga rekord sa cuneiforme nin mga transaksion sa negosyo

An librong Ancient Near Eastern Texts, na an editor si James B. Pritchard, may ilinistang haros 300 na ley na kinompilar ni Hammurabi kan mga panahon nin Babilonya. Ipinapaheling kan mga ini na kinaipuhan na ipagbawal an hayag na pandadaya na minalataw na lakop sa komersio kan mga aldaw na idto. Bilang sarong halimbawa: “Kun an sarong kagurangnan may binakal o may ipinasaray sa saiya na plata o bulawan o oripon na lalaki o oripon na babae o baka o karnero o asno o ano pa man na bagay hale sa aki nin sarong kagurangnan o sa oripon nin sarong kagurangnan na mayo nin mga testigo asin kontrata, mantang an kagurangnan na iyan sarong parahabon, sia gagadanon.”