Kapitulo 36

Nalaglag an Dakulang Siudad

Bisyon 12—Kapahayagan 18:1–19:10

Tema: An pagbagsak asin pagkalaglag kan Dakulang Babilonya; ipinaisi an kasal kan Kordero

Panahon nin kaotoban: Poon 1919 sagkod sa pagkatapos na kan dakulang kahorasaan

1. Ano an magsesenyalar kan pagpopoon kan dakulang kahorasaan?

 BIGLA, nakakasusto, nakakalaglag nin biyo—siring kaiyan an magigin katapusan kan Dakulang Babilonya! Iyan magigin saro sa pinakakapahapahamak na pangyayari sa bilog na kasaysayan, na nagsesenyalar kan pagpopoon kan “dakulang kahorasaan na dai pang kaagid na nangyari poon sa kapinonan kan kinaban sagkod ngonyan, dai pa, ni mangyayari pa giraray.”—Mateo 24:21.

2. Minsan ngani an politikal na mga imperyo naglataw asin buminagsak, anong klase nin imperyo an nagdanay?

² An falsong relihion haloyon nang yaon. Iyan dagos-dagos na nag-eksister poon kan panahon kan paha sa dugong si Nimrod, na nagtumang ki Jehova asin nagsugo sa mga tawo na itogdok an Torre nin Babel. Kan ribarawon ni Jehova an mga lenguahe kan mga rebeldeng idto asin iwinararak sinda sa ibabaw kan daga, an falsong relihion kan Babilonya dara-dara ninda. (Genesis 10:8-10; 11:4-9) Poon kaidto, an politikal na mga  imperyo naglataw asin buminagsak, alagad an Babilonikong relihion nagdanay. Iyan nagkaigwa nin dakol na itsura asin porma, na nagin pambilog na kinaban na imperyo nin falsong relihion, an ihinulang Dakulang Babilonya. An pinakaprominenteng kabtang kaiyan iyo an Kakristianohan, na guminikan sa pagsalak kan Babilonikong mga katokdoan kan enot sa apostatang “Kristianong” doktrina. Huli sa halawigon nang kasaysayan kan Dakulang Babilonya, dakol na tawo an nasasakitan na maniwala na iyan malalaglag pa.

3. Paano kinokompirmar kan Kapahayagan an pagkalaglag kan falsong relihion?

³ Kun siring, angay sanang kompirmaron kan Kapahayagan an kalaglagan kan falsong relihion paagi sa pagtao sato nin duwang detalyadong paglaladawan kan saiyang pagbagsak asin kan masurunod na mga pangyayari na masagkod sa saiyang lubos na kalaglagan. Naheling na niato sia bilang “an dakulang patotot” na sa katapustapusi linaglag kan dati niang mga sambay sa langtad nin politika. (Kapahayagan 17:1, 15, 16) Ngonyan, sa saro pang bisyon, maheheling niato sia bilang sarong siudad, an relihiosong ipinapanganino kan suanoy na Babilonya.

Napukan an Dakulang Babilonya

4. (a) Anong bisyon an sunod na naheling ni Juan? (b) Paano niato mamimidbid an anghel, asin taano ta angay na sia an magpaisi kan pagbagsak kan Dakulang Babilonya?

⁴ Ipinagpapadagos ni Juan an salaysay, na sinasabi sato: “Pagkatapos kan mga bagay na ini nakaheling ako nin saro pang anghel na naghihilig hale sa langit, na may dakulang autoridad; asin nagliwanag an daga huli sa saiyang kamurawayan. Asin sia nagkurahaw sa makosog na tingog, na sinasabi: ‘Sia buminagsak na! An Dakulang Babilonya buminagsak na.’” (Kapahayagan 18:1, 2a) Ini an ikaduwang pagkadangog ni Juan sa paising iyan nin anghel. (Helingon an Kapahayagan 14:8.) Minsan siring, an kahulogan kaiyan idinodoon ngonyan kan pagigin kahangahanga kan langitnon na anghel, ta nagliwanag an bilog na daga huli sa saiyang kamurawayan! Siisay daw sia? Mga siglo bago kaini si propeta Ezequiel, sa pagbareta manongod sa sarong langitnon na bisyon, nagsabi na “mismo an daga nagliwanag huli sa saiyang [ki Jehova] kamurawayan.” (Ezequiel 43:2) An solamenteng anghel na nagliliwanag na may kamurawayan na nakakaagid kan ki Jehova iyo an Kagurangnan na Jesus, na ‘banaag kan kamurawayan nin Dios asin an eksaktong ladawan kan saiya mismong persona.’ (Hebreo 1:3) Kan 1914, si Jesus nagin langitnon na Hade, asin poon kaidto sia nagkakapot na nin autoridad sa daga bilang asosyadong Hade asin Hokom ni Jehova. Kun siring, angay sana na sia an magpaisi kan pagbagsak kan Dakulang Babilonya.

5. (a) Siisay an ginagamit kan anghel sa pagbareta kan pagbagsak kan Dakulang Babilonya? (b) Kan pumoon an paghokom sa mga naghihingakong “harong nin Dios,” kumusta an Kakristianohan?

 ⁵ Siisay an ginagamit kan may dakulang autoridad na anghel na ini sa pagdara kan makangangalas na baretang ini sa katawohan? Tara, an mismong banwaan na nakatalingkas bilang resulta kan pagbagsak na iyan, an natatada pang mga linahidan digdi sa daga, an grupong Juan. Poon 1914 sagkod 1918, an mga ini nagdusa nin makuri sa kamot kan Dakulang Babilonya, alagad kan 1918 pinonan kan Kagurangnan na Jehova asin kan saiyang “mensahero kan tipan [ki Abraham],” si Jesu-Cristo, an paghokom sa “harong nin Dios,” an mga naghihingakong Kristiano. Sa siring, binista an apostatang Kakristianohan. (Malaquias 3:1; 1 Pedro 4:17) An saiyang grabeng kasalan sa dugo kaidtong enot na guerra mundial, an saiyang pakipagkasapakat sa paglamag sa maimbod na mga saksi ni Jehova, asin an saiyang Babilonikong mga kredo dai nakatabang saiya sa panahon nin paghokom; ni may arin man na kabtang kan Dakulang Babilonya na angay na mag-ako kan pag-aprobar nin Dios.—Ikomparar an Isaias 13:1-9.

6. Taano ta masasabi na an Dakulang Babilonya buminagsak kan 1919?

⁶ Kaya pag-abot nin 1919 buminagsak na an Dakulang Babilonya, asin an banwaan nin Dios puede nang makatalingkas asin ikabalik, garo baga sa saro sanang aldaw, sa saindang daga na may espirituwal na prosperidad. (Isaias 66:8) Kan taon na idto, minaniobra ni Jehova Dios asin ni Jesu-Cristo, si Dario na Orog na Dakula asin si Ciro na Orog na Dakula, an mga bagay tanganing an falsong relihion dai na makapamogol sa banwaan ni Jehova. Dai na sinda kaiyan maoolang sa paglilingkod ki Jehova asin sa pagpaisi sa gabos na boot na magdangog na an garo patotot na Dakulang Babilonya seguradong malalaglag asin harani na an pagbindikar sa soberaniya ni Jehova!—Isaias 45:1-4; Daniel 5:30, 31.

7. (a) Minsan ngani dai nalaglag an Dakulang Babilonya kan 1919, ano an pagheling sa saiya ni Jehova? (b) Kan bumagsak an Dakulang Babilonya kan 1919, ano an ibinunga sa banwaan ni Jehova?

⁷ Totoo, an Dakulang Babilonya dai linaglag kan 1919—kun paanong an suanoy na siudad nin Babilonya dai nalaglag kan 539 B.C.E. kan iyan bumagsak sa mga hukbo ni Cirong Persiano. Alagad sa punto-de-vista ni Jehova, buminagsak na an organisasyon na iyan. Sia kondenado na, naghahalat nang gadanon; kun siring, dai na kayang bihagon kan falsong relihion an banwaan ni Jehova. (Ikomparar an Lucas 9:59, 60.) An mga ini nakatalingkas tanganing maglingkod bilang an maimbod asin mapagmansay na oripon kan Kagurangnan sa pagtao nin espirituwal na kakanon sa tamang panahon. Sinabihan sindang “Marahay an ginibo mo” asin isinugong magmasibot giraray sa gibohon ni Jehova.—Mateo 24:45-47; 25:21, 23; Gibo 1:8.

8. Anong pangyayari an ibinabalangibog kan bantay sa Isaias 21:8, 9, asin siisay ngonyan an ipinapanganino kan bantay na iyan?

⁸ Kaidtong rinibong taon na an nakaagi ginamit ni Jehova an ibang propeta sa paghula kan pangyayaring ini na nagsenyalar nin importanteng marhay na panahon. Si Isaias nagtaram manongod sa sarong bantay na “kuminurahaw na garo leon: ‘Sa torrengbantayan, O Jehova, ako danay na nagtitindog kun aldaw, asin yaon ako sa sakuyang pinagbabantayan sa gabos na banggi.’” Asin anong pangyayari an naaaninag asin ibinabalangibog kan bantay na iyan na may agid leon na pagkapusoan? Ini: “Sia buminagsak na! An Babilonya buminagsak na, asin an gabos na kinortehan na imahen kan saiyang mga dios pinarasa na Nia [ni Jehova] sa daga!” (Isaias 21:8, 9) An bantay na ini nagseserbing anino kan pukang grupong Juan ngonyan, mantang ginagamit kaiyan an magasin na Torrengbantayan asin iba pang teokratikong publikasyon sa lakop na pagpahayag kan bareta na an Babilonya buminagsak na.

Pagruro kan Dakulang Babilonya

9, 10. (a) Nagkaigwa nin anong pagruro an impluwensia kan Babilonikong relihion poon kan Guerra Mundial I? (b) Paano ilinaladawan kan makakamhan na anghel an bagsak na kamugtakan kan Dakulang Babilonya?

⁹ An pagbagsak kan suanoy na Babilonya kan 539 B.C.E. iyo an kapinonan nin haloy na pagruro na natapos sa pagkagaba nia. Kaagid kaiyan, poon kan enot na guerra mundial, an impluwensia kan Babilonikong relihion nagrurong marhay sa bilog na globo. Sa Hapon, ipinagbawal an pagsamba kan mga Shinto sa emperador pakalihis kan ikaduwang guerra mundial. Sa Tsina, kontrolado kan gobyernong Komunista an gabos na relihiosong mga pagnombra asin aktibidad. Sa Protestanteng amihanan na Europa, an kadaklan na tawo indiperente na sa relihion. Asin an Iglesia  Katolika Romana luminuya kasuarin pa sana huli sa mga pagkabaranga asin pagkakalaen sa opinyon sa laog mismo kan lakop sa globong sakop kaiyan.—Ikomparar an Marcos 3:24-26.

¹⁰ An gabos na nangyayaring ini daing duwa-duwa na kaiba kan ‘pagkamara kan salog nin Eufrates’ bilang preparasyon sa nagdadangadang na militaristikong pagsalakay sa Dakulang Babilonya. An ‘pagkamarang’ ini ipinaparisa man kan paisi kan papa kan Oktubre 1986 na an iglesia kaipuhan na “magin alabado giraray”—huli sa darakulang depisit kaiyan. (Kapahayagan 16:12) Partikularmente poon kan 1919 na an Dakulang Babilonya nabuyagyag sa publiko bilang espirituwal na desierto, arog kan ipinapaisi digdi kan makakamhan na anghel: “Asin sia nagin erokan nin mga demonyo asin tagoan nin lambang maating hinangos patin tagoan nin lambang maati saka ikinakaongis na gamgam!” (Kapahayagan 18:2b) Sa dai na mahahaloy sia magigin desierto sa literal, arog kapungaw kan kagabaan nin Babilonya na yaon sa Iraq sa presenteng panahon.—Helingon man an Jeremias 50:25-28.

11. Sa anong sentido na an Dakulang Babilonya nagin “erokan nin mga demonyo” asin ‘tagoan nin maating hinangos asin nin maating mga gamgam’?

¹¹ An frase digding “mga demonyo” posibleng marhay na gikan sa fraseng “korteng kanding na mga demonyo” (se‘i·rimʹ) na yaon sa paglaladawan ni Isaias sa buminagsak nang Babilonya: “Asin dian mahigda nanggad an mga hayop na nagpipirme sa alang na mga lugar, asin an saindang mga harong mapapano nin darakulang butbut-kuwaw. Asin dian mag-eerok an mga avestruz, asin maluksolukso dian an korteng kanding na mga demonyo.” (Isaias 13:21) Tibaad dai man iyan nanonongod sa literal na mga demonyo kundi imbes sa mga hayop na balukagon asin nag-iistar sa desierto na huli sa saindang itsura mga demonyo an minasabong sa isip kan mga nakakaheling. Sa kagabaan kan Dakulang Babilonya, an piguratibong pag-eksister nin siring na mga hayop, kaiba an estangkado, nakakahilong aire (“maating hinangos”) asin maating mga gamgam, nangangahulogan na sia gadan sa espirituwal. Mayo sia nin itinataong ano man na paglaom sa buhay para sa katawohan.—Ikomparar an Efeso 2:1, 2.

12. Paano an kamugtakan kan Dakulang Babilonya kapareho kan propesiya ni Jeremias sa kapitulo 50?

¹² An kamugtakan nia kapareho man kan propesiya ni Jeremias: “‘Igwa nin espada tumang sa mga Caldeo,’ an sabi ni Jehova, ‘asin tumang sa mga nag-eerok sa Babilonya asin tumang sa saiyang mga prinsipe patin tumang sa saiyang mga madonong. . . . Igwa nin grabeng pagkadestroso sa saiyang katubigan, asin iyan mamamara. Huli ta iyan daga nin kinortehan na mga imahen, asin huli sa saindang makatatakot na mga bisyon sinda minagaweng garo kapay. Kun siring an mga hayop na nagpipirme sa alang na mga lugar mag-eerok kairiba kan mga hayop na nag-uungal, asin sa saiya mag-eerok an mga avestruz; asin dai na sia sagkod pa man pag-eerokan, ni magdadanay pa man sia sa sunod-sunod na kapag-arakian.’” An idolatriya asin pagkantada nin paorootrong pamibi dai makakapagligtas kan Dakulang Babilonya sa pamalos na kaagid kan pagpabagsak nin Dios sa Sodoma asin Gomorra.—Jeremias 50:35-40.

Arak na Nakakapukaw nin Horot

13. (a) Paano inaapod kan makakamhan na anghel an atension sa hiwas kan pagpapatotot kan Dakulang Babilonya? (b) Anong inmoralidad na lakop sa suanoy na Babilonya an manonompongan man sa Dakulang Babilonya?

¹³ Sunod na inapod kan makakamhan na anghel  an atension sa hiwas kan pagpapatotot kan Dakulang Babilonya, na sinasabi: “Nin huli ta dahelan sa nakakapukaw nin horot na arak kan saiyang pakikisaro * nagin biktima an gabos na nasyon, asin an mga hade kan daga nakisaro sa saiya, asin nagyaman an nagbibiaheng mga negosyante kan daga huli sa saiyang daing supog na luho.” (Kapahayagan 18:3) Dinoktrinahan nia an gabos na nasyon kan katawohan sa saiyang maating relihiosong mga dalan. Sa suanoy na Babilonya, segun sa Griegong historyador na si Herodoto, obligado an balang babae na sarong beses sa buhay nia idolot nia an saiyang sadiri bilang patotot sa pagsamba sa templo. An nakakasukang karatan sa sekso ipinapaheling sagkod ngonyan sa naraot nin guerrang mga eskultura sa Angkor Wat sa Kampuchea asin sa mga templo sa Khajuraho, India, na ipinapaheling an dios na Hindu na si Visnu na napapalibotan nin makababaldeng mga eksenang erotiko. Sa Estados Unidos, an mga pagkabuyagyag nin inmoralidad na tuminanyog sa buhay kan mga ebanghelista sa TV kan 1987, dangan kan 1988, saka an pagkahayag kan lakop na homoseksuwalidad kan mga ministro nin relihion, malinaw na nagpapaheling na pati an Kakristianohan nagkokonsinte sa labi-labi karaot na mga pagpangana sa literal na pakikisaro. Pero, an gabos na nasyon nagin biktima nin mas grabe pa nganing klase nin pakikisaro.

14-16. (a) Nagkaigwa nin anong sala sa espirituwal na relasyon nin relihion asin politika sa Fascistang Italia? (b) Kan sakyadahon kan Italia an Abisinia, ano an itinaong mga deklarasyon kan mga obispo kan Iglesia Katolika Romana?

¹⁴ Narepaso na niato an salang relasyon nin relihion asin politika na nagin dahelan kaya si Hitler biglang nagkaigwa nin kapangyarihan sa Nazing Alemania. Nagdusa man an ibang nasyon huli sa pakikilabot nin relihion sa sekular na mga bagay-bagay. Halimbawa: Sa Fascistang Italia, kan Pebrero 11, 1929, an Tratado Laterano pinirmahan ni Mussolini asin Kardinal Gasparri, na ginigibong soberanong estado an Siudad nin Batikano. Sinabi ni Papa Pio XI na “ibinalik nia sa Dios an Italia, asin sa Italia an Dios.” Iyan daw an katotoohan? Estudyare an nangyari pakalihis nin anom na taon. Kan Oktubre 3, 1935, sinakyada kan Italia an Abisinia, na sinasabing idto “barbarong nasyon na sagkod ngonyan nangongoripon pa.” Siisay talaga an barbaro? Kinondenar daw kan Iglesia Katolika an barbarismo ni Mussolini? Minsan ngani malibog an mga deklarasyon kan papa, an saiyang mga obispo makosog an boses sa pagbendisyon sa mga hukbo kan saindang “dagang tinubuan,” an Italia. Sa librong The Vatican in the Age of the Dictators, si Anthony Rhodes nagbabareta:

¹⁵ “Sa saiyang Pastoral na Surat kan petsa 19 nin Oktubre [1935], an Obispo nin Udine [Italia] nagsurat, ‘Dai napapanahon ni angay man para sa sato na magpahayag manongod sa pagigin tama asin sala kan pangyayari. An katongdan niato bilang mga Italiano, asin nangorogna bilang mga Kristiano iyo an tumabang sa kapangganahan kan satong mga hukbo.’ An Obispo nin Padua nagsurat kan petsa 21 nin Oktubre, ‘Sa masakit na mga oras na inaagihan niato, hinahagad mi sa saindo na magtiwala sa satong mga estadista asin hukbo.’ Kan petsa 24 nin Oktubre, kinonsagrar kan Obispo nin Cremona an dakol na bandera nin mga rehimiento asin an sabi: ‘Logod na an bendisyon nin Dios mapasa mga soldados na ini na, sa dagang Aprikano, mananakop nin bago asin balunbon na mga daga para sa Italianong abilidad, sa siring dinadara sa sainda an kulturang Romano asin Kristiano. Logod na an Italia iyo giraray an magin Kristianong paratokdo sa bilog na kinaban.’”

¹⁶ Sinamsaman an Abisinia, na may bendisyon kan klerong Katoliko Romano. May makakapagsabi daw sa sainda, sa ano man na sentido, na kapareho sinda ni apostol Pablo sa pagigin ‘malinig sa dugo kan gabos na tawo’?—Gibo 20:26.

17. Paano nagdusa an España huli ta dai nagibo kan klero kaiyan na ‘pulpogon an saindang mga espada na magin tarom nin arado’?

¹⁷ Idagdag niato sa Alemania, Italia, asin Abisinia an saro pang nasyon na nabiktima kan pakikisaro kan Dakulang Babilonya—an España. An sarong pinonan kan Guerra Sibil nin 1936-39 sa nasyon na iyan iyo an paggibo nin aksion kan demokratikong gobyerno tanganing mainaan an dakulaon na kapangyarihan kan Iglesia Katolika Romana. Kan naggeguerra na, inapod kan Katoliko, Fascistang namomoon sa mga puersang rebolusyonaryo, si Franco, an saiyang sadiri na “an Kristianong Heneralisimo kan Banal na Krusada,” titulo na kan huri hinale nia. Nagkapirang gatos na ribong Kastila an nagadan sa ralaban. Apuera pa kaini, segun sa sarong kasiahan sanang karkulo, ginadan kan mga Nasyonalista ni Franco an  40,000 na miembro kan Frente Popular, mantang ginadan man kan mga huring nasambitan an 8,000 na klerigo—mga monghe, padi, madre, asin nobisyado. Siring kaiyan kamakatatakot na marhay asin kamakamomondo kan guerra sibil, na nag-iilustrar kan kadonongan sa paghimate sa mga tataramon ni Jesus: “Sarungan an saimong espada, huli ta an gabos na minabingat nin espada sa espada man magagadan.” (Mateo 26:52) Makababalde nanggad na an Kakristianohan napapalabot sa siring na grabeng mga pagpabolos nin dugo! Tunay nanggad na dai nagibo kan saiyang klero na ‘pulpogon an saindang mga espada na magin tarom nin arado’!—Isaias 2:4.

An Nagbibiaheng mga Negosyante

18. Sairisay an “nagbibiaheng mga negosyante kan daga”?

¹⁸ Sairisay an “nagbibiaheng mga negosyante kan daga”? Daing duwa-duwa na aapodon niato sinda ngonyan na mga komersiante, mga higante sa komersio, mga nangdodonong sa darakulang kompanya sa negosyo. Dai boot sabihon kaini na salang magnegosyo nin legal. An Biblia nagtatao nin madonong na hatol para sa mga negosyante, na nagpapatanid tumang sa pandadaya, kahanaban, asin iba pang siring kaiyan. (Talinhaga 11:1; Zacarias 7:9, 10; Santiago 5:1-5) An mas dakulang pakinabang “diosnon na debosyon kaiba an pagigin naninigoan sa sadiri.” (1 Timoteo 6:6, 17-19) Minsan siring, an kinaban ni Satanas dai nagsusunod sa matanos na mga prinsipyo. Lakop an karatan. Iyan manonompongan sa relihion, sa politika—asin sa darakulang kompanya nin negosyo. Sa panapanahon may ibinubuyagyag an media na mga iskandalo, arog baga kan pagdispalko nin haralangkaw na opisyales kan gobyerno asin ilegal na pagpabakal nin mga armas.

19. Anong katotoohan manongod sa ekonomiya kan kinaban an nakakatabang na ikapaliwanag kun taano ta bakong paborable an pagkasambit kan Kapahayagan sa mga negosyante kan daga?

¹⁹ An internasyonal na pagnenegosyo nin mga armas labi nang $1,000,000,000,000 kada taon, mantang ginatos na milyon na tawo an dai napapanigoan an mga pangangaipo sa buhay. Iyan maraot na. Alagad an mga armas minalataw na pundamental na pansuportar sa ekonomiya kan kinaban. Kan Abril 11, 1987, an sarong artikulo sa Spectator nin Londres nagbareta: “Kun an bibilangon sana mga industriyang direktang konektado, mga 400,000 na trabaho an kalabot sa E.U. asin  750,000 sa Europa. Alagad ta pambihira nanggad, mantang nagdadakula an sosyal asin ekonomikong papel kan paggibo nin mga armas, napagilid na an aktuwal na isyu kun baga may marahay na depensa an mga paragibo.” Darakula an ganansia sa pagnegosyo nin mga bomba asin iba pang armas sa bilog na daga, pati sa potensial na mga kalaban. Pag-abot nin aldaw an mga bombang iyan tibaad bumuelta dara an nagkakalayong pagkatunaw sa mga nagpapabakal kaiyan. Masakit paniwalaan pero totoo! Idagdag digdi an malbersasyon na nakapalibot sa industriya nin armas. Duman sana sa Estados Unidos, segun sa Spectator, “kada taon, sa dai ikapaliwanag na paagi, an Pentagon nawawaran nin mga armas asin kasangkapan na nagkakakantidad nin $900 milyones.” Bakong makangangalas na bakong paborable an pagkasambit kan Kapahayagan sa mga negosyante kan daga!

20. Anong halimbawa an nagpapaheling kan pagkasangkot nin relihion sa maraot na mga gibo sa negosyo?

²⁰ Arog kan ihinula kan mamuraway na anghel, an relihion sangkot na marhay sa maraot na mga gibong iyan sa negosyo. Halimbawa, yaon an pagkasangkot kan Batikano sa pagbagsak kan Banco Ambrosiano nin Italia kan 1982. Naghaloy an kaso kaidtong dekada nin 1980, na an dai nasisimbag na hapot iyo ini: Napasaen an kuarta? Kan Pebrero 1987 an mga mahistrado sa Milan nagpaluwas nin mga autorisasyon sa pag-arestar sa tolong klerigo nin Batikano, kaiba an sarong arsobispong Amerikano, sa sahot na sinda komplise sa bakong totoong pagkabangkarote, alagad sinayumahan kan Batikano an kahagadan nin ekstradisyon. Kan Hulyo 1987, sa tahaw nin makosog na mga protesta, an mga autorisasyon ginibong imbalido kan kaharohalangkaweng Korte de Apelasyon sa Italia basado sa sarong suanoy na tratado sa pag-oltanan kan Batikano asin kan gobyerno nin Italia.

21. Paano niato naaaraman na si Jesus dai nagkaigwa nin koneksion sa kuestionableng mga gibo sa negosyo kan saiyang aldaw, alagad ta ano an naheheling niato ngonyan sa Babilonikong relihion?

²¹ Si Jesus daw nagkaigwa nin koneksion sa kuestionableng mga gibo sa negosyo kan saiyang aldaw? Dai. Mayo ngani sia nin rogaring, ta sia “mayo man lamang nin mahihigdaan.” An sarong mayaman, hoben na namamahala sinadol ni Jesus: “Pabakalan an gabos mong sadiri asin tawan sa mga dukha, asin magkakaigwa ka nin kayamanan sa kalangitan; asin madia sumunod ka sa sako.” Idto marahay na konseho, ta puede kutana idtong magbunga kan pagkawara kan gabos niang kahaditan sa mga bagay sa negosyo. (Lucas 9:58; 18:22) Sa kabaliktaran, an Babilonikong relihion parateng may maraot na mga koneksion sa  darakulang kompanya sa negosyo. Halimbawa, kan 1987 an Albany Times Union nagbareta na inadmitir kan pinansial na administrador kan Katolikong arsidiosesis sa Miami, Florida, E.U.A., na an iglesia may aksiones sa mga kompanyang naggigibo nin mga armas nuklear, malaswang pelikula, asin sigarilyo.

“Lumuwas Kamo sa Saiya, Banwaan Ko”

22. (a) Ano an sinasabi nin sarong tingog hale sa langit? (b) Ano an nagbunga kan paggayagaya kan banwaan nin Dios kan 537 B.C.E. asin kan 1919 C.E.?

²² An sunod na mga tataramon ni Juan nagtotokdo sa dugang pang kaotoban kan propetikong arogan: “Asin nakadangog ako nin saro pang tingog hale sa langit na nagsabi: ‘Lumuwas kamo sa saiya, banwaan ko, kun habo nindong makadamay nia sa saiyang mga kasalan, asin kun habo nindong magkaigwa nin parte sa saiyang mga damat.’” (Kapahayagan 18:4) An mga propesiya sa Hebreong Kasuratan manongod sa pagbagsak kan suanoy na Babilonya may kaiba man na pagboot ni Jehova sa saiyang banwaan: “Dumulag kamo hale sa tahaw nin Babilonya.” (Jeremias 50:8, 13) Siring man, huli sa nagdadangadang na pagkagaba kan Dakulang Babilonya, an banwaan nin Dios sinasadol ngonyan na dumulag. Kan 537 B.C.E. an oportunidad na dumulag sa Babilonya ginikanan nin dakulang paggayagaya kan maimbod na mga Israelita. Sa siring man na paagi, an pagkatalingkas kan banwaan nin Dios kan 1919 sa pagkabihag sa Babilonya nagbunga kan saindang paggayagaya. (Kapahayagan 11:11, 12) Asin poon kaidto minilyon pa an nagkuyog sa pagboot na dumulag.

23. Paano idinodoon kan tingog hale sa langit an pagkaapretado kan pagdulag hale sa Dakulang Babilonya?

²³ Talaga daw na apretadong marhay na dumulag hale sa Dakulang Babilonya, na minahale sa pagkamiembro sa mga relihion kan kinaban asin biyong minasiblag? Iyo, huli ta kaipuhan na magkaigwa kita kan punto-de-vista nin Dios manongod sa suanoy na relihiosong bagay na ini na labi-labi karaot, an Dakulang Babilonya. Sia prangkang nagtaram sa pag-apod sa saiya na dakulang patotot. Kaya sinasabi pa ngonyan ki Juan kan tingog hale sa langit may labot sa patotot na ini: “Huli ta tambak an saiyang mga kasalan abot sa langit, asin ginirumdom nin Dios an saiyang mga gibo nin inhustisya. Itao saiya an siring sa saiyang itinao, asin gibohon saiya an doble, iyo, doble sa mga bagay na saiyang ginibo; sa kopa na saiyang hinaloan maghalo nin doble para sa saiya. Kun gurano sia nagpamuraway sa saiya man sana asin namuhay sa daing supog na luho, siring man kaiyan an itao saiyang pasakit asin pagmondo. Huli ta pigpaparasabi nia sa saiyang puso, ‘Nagtutukaw ako bilang reyna, asin bako akong balo, asin noarin man dai ako makakanamit nin pagmondo.’ Iyan an dahelan kun taano ta sa sarong aldaw maabot an saiyang mga damat, kagadanan asin pagmondo patin tiggutom, asin sia biyong sosoloon sa kalayo, huli ta si Jehova Dios, na naghokom sa saiya, makosog.”—Kapahayagan 18:5-8.

24. (a) An banwaan nin Dios kaipuhan na dumulag hale sa Dakulang Babilonya tanganing malikayan an ano? (b) An mga dai makadulag hale sa Dakulang Babilonya magigin kadamay nia sa anong mga kasalan?

²⁴ Abaa kamapuersa kan mga tataramon na iyan! Kaya kaipuhan an paghiro. Sinadol ni Jeremias an mga Israelita kan saiyang aldaw na humiro, na sinasabi: “Dumulag kamo hale sa tahaw nin Babilonya, . . . huli ta iyan panahon kan pamamalos ni Jehova. May ginigibo siang pamamalos digdi. Humale kamo dian sa tahaw nia, O banwaan ko, asin iligtas kan lambang saro an saiyang kalag sa naglalaad na kaanggotan ni Jehova.” (Jeremias 51:6, 45) Sa kaagid na paagi, an tingog hale sa langit nagpapatanid sa banwaan nin Dios ngonyan na dumulag sa Dakulang Babilonya tanganing dai magkaigwa nin parte sa saiyang mga damat. Ibinabalangibog na ngonyan an garo damat na mga paghokom ni Jehova sa kinaban na ini, pati sa Dakulang Babilonya. (Kapahayagan 8:1–9:21; 16:1-21) An banwaan nin Dios kaipuhan na sumiblag sa falsong relihion kun habo ninda na mag-agi sa mga damat na ini asin sa katapustapusi magadan kadamay nia. Apuera kaiyan, makakadamay sinda sa saiyang mga kasalan sa pagdadanay sa laog kan organisasyon na iyan. Sinda magigin kapareho niang may kasalan sa espirituwal na pakikisambay asin pagpabolos nin dugo “kan gabos na ginadan sa daga.”—Kapahayagan 18:24; ikomparar an Efeso 5:11; 1 Timoteo 5:22.

25. Sa anong mga paagi na an banwaan nin Dios luminuwas sa suanoy na Babilonya?

²⁵ Alagad ta paano maluwas sa Dakulang Babilonya an banwaan nin Dios? Sa kaso kan suanoy na Babilonya, an mga Judio kinaipuhan na pisikal na magbaklay hale sa siudad nin Babilonya papuli sa Dagang Panuga. Alagad ta labi pa dian an kalabot. Si Isaias propetikong nagsabi sa mga Israelita: “Sumiblag kamo, sumiblag kamo, humale kamo dian, dai kamo dumotdot nin maating bagay; humale kamo sa tahaw nia, magdanay kamong malinig, kamo na nagdadara kan mga  kagamitan ni Jehova.” (Isaias 52:11) Iyo, kinaipuhan na bayaan ninda an gabos na maating gibo kan Babilonikong relihion na tibaad makamantsa sa saindang pagsamba ki Jehova.

26. Paano kinuyog kan mga Kristiano sa Corinto an mga tataramon na, ‘Humale kamo sa tanga ninda asin dai na kamo dumotdot sa maating bagay’?

²⁶ Kinotar ni apostol Pablo an mga tataramon ni Isaias sa saiyang surat sa mga taga Corinto, na sinasabi: “Dai kamo makipagsakal na bakong timbang sa mga dai nagtutubod. Huli ta anong pakikiiba igwa an katanosan asin katampalasanan? O ano an pakikisumaro kan liwanag sa diklom? . . . ‘Kun siring humale kamo sa tanga ninda, asin sumiblag kamo,’ an sabi ni Jehova, ‘asin dai na kamo dumotdot sa maating bagay.’” An mga Kristiano sa Corinto dai kinaipuhan na humale sa Corinto tanganing makuyog an pagboot na iyan. Minsan siring, sinda kaipuhan na lumikay sa maating mga templo nin falsong relihion sa pisikal na paagi, saka sumiblag sa maating mga gibo kan mga parasambang idto sa idolo sa espirituwal na paagi. Kan 1919 an banwaan nin Dios nagpoon na dumulag sa Dakulang Babilonya sa paaging ini, na hinahale sa sainda man sana an ano man na natada pang maating mga katokdoan asin gibo. Sa siring, sinda nakapaglingkod sa saiya bilang saiyang dinalisay na banwaan.—2 Corinto 6:14-17; 1 Juan 3:3.

27. Ano an mga pagkakaagid kan mga paghokom sa suanoy na Babilonya asin sa Dakulang Babilonya?

²⁷ An pagbagsak asin pagkagaba sa huri kan suanoy na Babilonya padusa para sa saiyang mga kasalan. “Huli ta an paghokom sa saiya abot na sagkod sa langit.” (Jeremias 51:9) Siring man, an mga kasalan kan Dakulang Babilonya ‘tambak abot sa langit,’ kaya iyan nakaabot na sa atension ni Jehova mismo. Sia nagkasala nin inhustisya, idolatriya, inmoralidad, pan-aapi, paghabon, asin paggadan. Sa sarong kabtang, an pagbagsak kan suanoy na Babilonya balos sa saiyang ginibo sa templo ni Jehova asin sa saiyang tunay na mga parasamba. (Jeremias 50:8, 14; 51:11, 35, 36) An pagbagsak kan Dakulang Babilonya asin an saiyang pagkalaglag sa huri mga kapahayagan man nin pamamalos sa saiyang ginibo sa tunay na mga parasamba sa nag-aging mga siglo. Sa katunayan, an pangultimong pagkalaglag nia iyo an kapinonan kan “aldaw nin pamamalos kan satong Dios.”—Isaias 34:8-10; 61:2; Jeremias 50:28.

28. Anong pamantayan nin hustisya an iaaplikar ni Jehova sa Dakulang Babilonya, asin taano?

²⁸ Sa irarom kan Ley ni Moises, kun habonan nin sarong Israelita an saiyang kahimanwa, sia kaipuhan na magbayad nin kisuerra doble. (Exodo 22:1, 4, 7, 9) Sa nagdadangadang na paglaglag sa Dakulang Babilonya, iaaplikar ni Jehova an kaagid na pamantayan nin hustisya. Maako sia nin doble sa saiyang itinao. Mayo nin ipapaheling na pagkaherak ta an Dakulang Babilonya dai man nagpaheling nin pagkaherak sa saiyang mga biktima. Inaprobetsaran nia an mga tawo sa daga tangani na sia makapagdanay sa “daing supog na luho.” Ngonyan sia makakanamit nin pagdusa asin pagmondo. An suanoy na Babilonya naghona na sia biyong ligtas, na naghahambog: “Dai ako magtutukaw bilang balo, asin dai ko mamamatean an pagkawara nin mga aki.” (Isaias 47:8, 9, 11) An Dakulang Babilonya naghohona man na ligtas sia. Alagad ta an saiyang kalaglagan, na ipinagboot ni Jehova na “makosog,” biglang mangyayari, na garo “sa sarong aldaw”!

[Nota sa Ibaba]

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Kahon sa pahina 263]

“An mga Hade . . . Nakisaro sa Saiya”

Kan enot na mga taon nin 1800 an mga negosyanteng Europeo nag-iismagul nin kadakol na opyo pasiring sa Tsina. Kan Marso 1839 hiningoa kan mga opisyales nin Tsina na papondohon an ilegal na negosyo paagi sa pag-embargo nin 20,000 na kahon kan drogang ini sa mga negosyanteng Britano. Nagbunga ini nin tension sa pag-oltanan kan Britania asin Tsina. Mantang nararaot na an relasyon kan duwang nasyon, may mga misyonerong Protestante na sinadol an Britania na makiguerra, paagi sa mga deklarasyon na arog kan minasunod:

“An mga problemang ini nagpapagayagayang marhay sa sakong puso ta sa pagmate ko maaanggot an gobyernong Ingles, asin tibaad haleon nin Dios, sa Saiyang kapangyarihan an mga nakakaolang na makalaog sa Tsina an ebanghelyo ni Cristo.”—Henrietta Shuck, misyonera kan Mga Baptista sa Timog.

Sa katapustapusi, nagkaguerra—an guerra na inaapod ngonyan na Guerra sa Opyo. Bilog na pusong inenkaminar nin mga misyonero an Britania paagi sa mga komentong arog kaini:

“Napipiritan akong helingon an mga nangyayari sa presente bakong bilang bagay manongod sa opyo o sa mga Ingles, kundi bilang paagi nin Dios na gamiton an karigsokan nin tawo tanganing maotob an Saiyang mga katuyohan na pahelingan nin pagkaherak an Tsina paagi sa paghale kan pagigin serado nia.”—Peter Parker, misyonerong Kongregasyonalista.

An saro pang misyonerong Kongregasyonalista, si Samuel W. Williams, nagsabi pa: “Risa an kamot nin Dios sa gabos na nangyari sa pambihirang paagi, asin dai kitang duda na Sia na nagsabi na Sia nagdigdi sa pagdara nin espada sa daga nagdigdi asin iyan sa katuyohan na laglagon sa madali an Saiyang mga kaiwal asin establisaron an Saiyang kahadean. Paorootro siang manlalaglag sagkod na ikaestablisar na Nia an Prinsipe nin Katoninongan.”

Mapadapit sa grabeng paggadan sa mga Intsik, an misyonerong si J. Lewis Shuck nagsurat: “An siring na mga eksena ibinibilang ko . . . na direktang mga instrumento kan Kagurangnan sa paghale kan basura na nakakaolang sa pag-abante kan Katotoohan nin Dios.”

An misyonerong Kongregasyonalista na si Elijah C. Bridgman nagsabi pa: “Parate na ginagamit nin Dios an puersa kan kapangyarihan sibil sa pag-andam kan dalan para sa Saiyang kahadean . . . An ahensiang ginamit sa pambihirang mga oras na ini sa tawo; an kapangyarihan na nagdidirehir sa Dios. Ginamit kan halangkaw na gobernador kan gabos na nasyon an Inglaterra tanganing padusahan asin ibagsak an Tsina.”—Mga kotasyon hale sa “Ends and Means,” 1974, sarong komposisyon ni Stuart Creighton Miller na ipinublikar sa The Missionary Enterprise in China and America (sarong Pag-estudyar sa Harvard na an editor si John K. Fairbank).

[Kahon sa pahina 264]

“Nagyaman an Nagbibiaheng mga Negosyante”

“Sa pag-oltanan nin 1929 asin kan biglang pag-abot kan Guerra Mundial II, ibinugtak ni [Bernadino] Nogara [an administrador pinansial kan Batikano] an kapital kan Batikano asin an mga ahente kan Batikano sa laen-laen na parte kan ekonomiya nin Italia—partikularmente sa elektrisidad, komunikasyon sa telepono, pagpapautang asin pagbabangko, saradit na perokaril, asin produksion nin mga kasangkapan sa agrikultura, semento, asin artipisyal na tela. An dakol sa mga pagprobar na ini sa negosyo nagganansia nin dakula.

“Nakua ni Nogara an kontrol sa dakol na kompanya kaiba an La Societa Italiana della Viscosa, La Supertessile, La Societa Meridionale Industrie Tessili, asin La Cisaraion. Pagkatapos na pagsararoon ini sa sarong kompanya, na nginaranan niang CISA-Viscosa asin ibugtak iyan sa pamamahala ni Baron Francesco Maria Oddasso, saro sa pinakapinagtitiwalaan na lego sa Batikano, minaniobra ni Nogara na an bagong kompanya magin kabtang kan pinakadakulang pabrika nin tela sa Italia, an SNIA-Viscosa. Sa kahurihurihi, padakula nang padakula an kahirasan kan Batikano sa SNIA-Viscosa, asin pag-abot nin panahon an Batikano na an nagkakapot kan kontrol—na pinapatunayan kan bagay na si Baron Oddasso an nagin bise presidente.

“Sa paaging ini na linaog ni Nogara an industriya nin tela. Linaog man nia an ibang industriya sa iba naman na paagi, ta dakol na katusohan an aram ni Nogara. An daing kaimotan na tawong ini . . . mas dakula gayod an nagibo na buhayon an ekonomiya kan Italia kisa siisay pa man na negosyante sa kasaysayan kan Italia . . . Dai talaga nagibo ni Benito Mussolini an imperyong pinangarap nia, alagad pinapangyari nia na an Batikano asin si Bernadino Nogara makagibo nin ibang klaseng imperyo.”—The Vatican Empire, ni Nino Lo Bello, pahina 71-3.

Saro sana ining halimbawa kan dayupot na kooperasyon sa pag-oltanan kan mga negosyante kan daga asin kan Dakulang Babilonya. Bakong makangangalas na magmomondo an mga negosyanteng ini kun mawara na an kasosyo ninda sa negosyo!

[Ritrato sa pahina 259]

Sa paglakop nin mga tawo sa bilog na daga, dinara ninda an Babilonikong relihion

[Mga ritrato sa pahina 261]

Siring sa sarong bantay, ibinabalangibog kan grupong Juan na buminagsak na an Babilonya

[Ritrato sa pahina 266]

An kagabaan kan suanoy na Babilonya nagpaparisa kan nagdadangadang na pagkagaba kan Dakulang Babilonya