Kapitulo 25

Pagbuhay Na Naman sa Duwang Saksi

1. Ano an ipinagibo kan makosog na anghel ki Juan?

 BAGO makalihis an ikaduwang herak man sa katapustapusi, hinagad kan makosog na anghel ki Juan na makikabtang sa saro pang propetikong drama, saro na may koneksion sa templo. (Kapahayagan 9:12; 10:1) Uya an ibinabareta ni Juan: “Asin sarong gaho na agid sa sarong sogkod an itinao sa sako mantang sinasabi nia: ‘Tindog asin sokola an santuaryo kan templo nin Dios asin an altar patin an mga nagsasamba dian.’”—Kapahayagan 11:1.

An Santuaryo kan Templo

2. (a) Anong santuaryo kan templo an magdadanay sagkod sa satong aldaw? (b) Siisay an Halangkaw na Saserdote kan santuaryo kan templo, asin ano an Kabanalbanale kaiyan?

² An templo na sinasabi digdi dai puedeng literal na templo sa Jerusalem, ta an ultimo sa mga ini linaglag kan mga Romano kan 70 C.E. Minsan siring, ipinaheling ni apostol Pablo na bago pa man an paglaglag na idto, may naglataw nang saro pang santuaryo kan templo na magdadanay sagkod sa satong aldaw. Ini an dakulang espirituwal na templo na nakaotob sa propetikong mga tipo na itinao kan tabernakulo dangan kan mga templo na itinogdok sa Jerusalem. Iyan an “totoong tolda, na pinatindog ni Jehova, asin bakong nin tawo,” asin an Halangkaw na Saserdote kaiyan iyo si Jesus, na sinasabi ni Pablo na “nagtukaw [na] sa too kan trono kan Kamahalan sa kalangitan.” An Kabanalbanale kaiyan iyo an lugar kan mismong presensia ni Jehova sa langit.—Hebreo 8:1, 2; 9:11, 24.

3. Sa tabernakulo, ano an ilinadawan kan (a) kurtina na nagseseparar kan Kabanalbanale sa Banal? (b) mga atang na hayop? (c) altar nin atang?

³ Ipinapaliwanag ni apostol Pablo na an kurtina kan tabernakulo, na nagseseparar kan Kabanalbanale sa Banal, naglaladawan sa laman ni Jesus. Kan iatang ni Jesus an saiyang buhay, an kurtinang ini nabanga, na nagpapaheling na an laman ni Jesus bako nang kaolangan sa paglaog nia sa presensia ni Jehova sa langit. Basado sa atang ni Jesus, an saiyang linahidan na mga katabang na saserdote na nagadan na maimbod maduman man sa kalangitan sa tamang panahon. (Mateo 27:50, 51; Hebreo 9:3; 10:19, 20) Sinabi man ni Pablo na an daing ontok na pag-atang nin mga hayop sa tabernakulo nagtokdo sa sarong pag-atang ni Jesus kan saiyang sangkap na buhay bilang tawo. An altar nin atang sa patyo nagrepresentar sa probisyon ni Jehova, segun sa saiyang kabotan, para sa pag-ako kan atang ni Jesus para sa “dakol”—an mga linahidan, dangan, an ibang mga karnero—na “maigot na naghahanap saiya para sa saindang kaligtasan.”—Hebreo 9:28; 10:9, 10; Juan 10:16.

4. Ano an isinimbolisar kan (a) Banal na Lugar? (b) patyong nasa laog?

⁴ Gikan sa ipinasabong nin Dios na impormasyon na ini, puede niatong ikonklusyon na an Banal na Lugar sa tabernakulo nagsisimbolisar sa banal na kamugtakan na nakamtan enot ni Cristo dangan kan linahidan na mga miembro kan sa hadeng grupo nin mga saserdote na 144,000 mantang sinda yaon pa digdi sa daga, bago lumaog sa “kurtina.” (Hebreo 6:19, 20; 1 Pedro 2:9) Iyan nagrerepresentar na marhay sa pag-ampon sa sainda bilang espirituwal na mga aki nin Dios, kun paanong si Jesus rinekonoser nin Dios na Aki nia pakabautismohi ki Jesus sa Jordan kan 29 C.E. (Lucas 3:22; Roma 8:15) Asin kumusta man an patyong nasa laog, an solamenteng kabtang kan tabernakulo na naheheling kan mga Israelitang bakong saserdote asin duman ginigibo an mga pag-atang? Ini naglaladawan sa sangkap na kamugtakan kan tawong si Jesus na  nagkualipikar saiya na idolot an saiyang buhay para sa katawohan. Iyan nagrerepresentar man sa matanos na kamugtakan kan saiyang linahidan na mga parasunod bilang mga banal, na iinaatribwir basado sa atang ni Jesus, mantang sinda yaon pa digdi sa daga. *—Roma 1:7; 5:1.

Pagsokol sa Santuaryo kan Templo

5. Sa mga propesiya sa Hebreong Kasuratan, ano an ipinarisa kan (a) pagsokol sa Jerusalem? (b) pagsokol sa templo na naheling ni Ezequiel sa bisyon?

⁵ Sinabihan si Juan na ‘sokolon an santuaryo kan templo nin Dios asin an altar patin an mga nagsasamba dian.’ Ano an ipinaparisa kaini? Sa mga propesiya sa Hebreong Kasuratan, an siring na pagsokol nagtao nin garantiya na gigibohon an hustisya basado sa sangkap na mga pamantayan ni Jehova. Kan panahon kan marigsok na si Hadeng Manases, an propetikong pagsokol sa Jerusalem nagpatotoo sa dai maliliwat na paghokom na laglagon an siudad na iyan. (2 Hade 21:13; Lamentacion 2:8) Minsan siring, sa huri, kan maheling ni Jeremias na sinosokol an Jerusalem, ini nagpatunay na an siudad itotogdok liwat. (Jeremias 31:39; helingon man an Zacarias 2:2-8.) Siring man, an kompleto asin detalyadong pagsokol sa templo sa bisyon na naheling ni Ezequiel garantiya sa desterradong mga Judio sa Babilonya na an tunay na pagsamba ibabalik sa saindang dagang tinuboan. Idto pagirumdom man na, huli sa mga salang nagibo ninda, poon sa panahon na idto an Israel kaipuhan na makaabot na sa banal na mga pamantayan nin Dios.—Ezequiel 40:3, 4; 43:10.

6. An pagsabi ki Juan na sokolon an santuaryo kan templo asin an mga saserdoteng nagsasamba dian tanda nin ano? Ipaliwanag.

⁶ Kun siring, kan pagbotan si Juan na sokolon an santuaryo kan templo asin an mga saserdoteng nagsasamba dian, iyan tanda na mayo nin makakaolang sa pagkaotob kan mga katuyohan ni Jehova mapadapit sa areglo kan templo asin sa mga asosyado dian, asin na an mga katuyohan na iyan harani na sa kulminasyon kaiyan. Ngonyan na an gabos na bagay ipinairarom na sa bitis kan makosog na anghel ni Jehova, panahon nang ‘an bukid kan harong ni Jehova marigon na mapatindog na halangkaw pa sa alitoktok kan mga bukid.’ (Isaias 2:2-4) An dalisay na pagsamba ki Jehova dapat na ilangkaw, pagkatapos kan dakol na siglong apostasiya nin Kakristianohan. Panahon naman na an nagadan na maimbod na mga tugang ni Jesus buhayon liwat pasiring sa “Banal kan mga Banal.” (Daniel 9:24; 1 Tesalonica 4:14-16; Kapahayagan 6:11; 14:4) Asin an ultimong mga tinatakan digdi sa daga na kabilang sa “mga oripon kan satong Dios” kaipuhan na sokolon segun sa mga pamantayan nin Dios tanganing makualipikar para sa saindang permanenteng lugar sa areglo kan templo bilang pinaniaki kan espiritung mga aki nin Dios. An grupong Juan ngonyan biyong nakakaaram kan banal na mga pamantayan na iyan asin determinadong makaabot sa mga pamantayan na iyan.—Kapahayagan 7:1-3; Mateo 13:41, 42; Efeso 1:13, 14; ikomparar an Roma 11:20.

An Pagtimaktimak sa Patyo

7. (a) Taano ta sinabihan si Juan na dai pagsokolon an patyo? (b) Kasuarin tinimaktimakan an banal na siudad sa laog nin 42 na bulan? (c) Paano dai nasuportaran kan klero nin Kakristianohan an matanos na mga pamantayan ni Jehova sa laog nin 42 na bulan?

⁷ Taano ta ipinangalad ki Juan na sokolon an patyo? Sinasabi nia sa sato sa mga tataramon na ini: “Alagad kun manongod sa patyo na nasa luwas kan santuaryo kan templo, lubos mong pabayaan iyan asin dai mo iyan pagsokolon, huli ta iyan itinao sa mga nasyon, asin titimaktimakan ninda an banal na siudad sa laog nin kuarenta y dos na bulan.” (Kapahayagan 11:2) Sinabi niato na an patyong nasa laog naglaladawan sa matanos na kamugtakan digdi sa daga kan pinaniaki sa espiritung mga Kristiano. Arog kan maheheling niato, an sinasabi digdi iyo an literal na 42 na bulan magpoon Disyembre 1914 sagkod Hunyo 1918, kan an gabos na naghihingakong Kristiano mag-agi sa grabeng pagbalo. Susuportaran daw ninda an matanos na mga pamantayan ni Jehova sa mga taon na idto kan guerra? An kadaklan dai. Ipinaorog kan bilog na klero nin Kakristianohan an nasyonalismo sa pagkuyog sa ley nin Dios. Sa man-ibong-ibong na lado kan guerra, na prinsipalmenteng pinaglabanan sa laog kan Kakristianohan, pigparasadol kan klero an mga hoben na lalaki na magsoldados. Minilyon an nagadan. Kan pumoon an paghokom sa harong nin Dios kan 1918, uminayon na man an Estados Unidos sa pagpabolos na idto nin dugo, asin an klero  sa bilog na Kakristianohan nagkaigwa nin kasalan sa dugo na sagkod ngonyan naghahagad pa kan pamamalos nin Dios. (1 Pedro 4:17) An pagpabaya sa sainda nagin permanente, dai na marerebokar.—Isaias 59:1-3, 7, 8; Jeremias 19:3, 4.

8. Kan Guerra Mundial I, ano an narealisar kan dakol sa Mga Estudyante sa Biblia, alagad ano an dai ninda lubos na nasabotan?

⁸ Pero, kumusta man an sadit na grupo nin Mga Estudyante sa Biblia? Sinda daw sosokolon tolos kan 1914 sa saindang maimbod na pagsuportar sa mga pamantayan nin Dios? Dai. Kapareho kan naghihingakong mga Kristiano sa Kakristianohan, kaipuhan na mabalo man sinda. Sinda ‘pinabayaan, itinao sa mga nasyon’ tanganing mabalo nin grabe asin mapersegir. Narealisar kan dakol sa sainda na dai ninda maninigong gadanon an saindang kapwa, alagad dai pa ninda lubos na nasasabotan kaidto an Kristianong neutralidad. (Miqueas 4:3; Juan 17:14, 16; 1 Juan 3:15) Sa pangigipit kan mga nasyon, may mga nakikompromiso.

9. Ano an banal na siudad na tinimaktimakan kan mga nasyon, asin digdi sa daga, sairisay an nagrerepresentar sa siudad na ini?

⁹ Pero, paano na an banal na siudad tinimaktimakan kan mga nasyon? Malinaw na dai ini nanonongod sa Jerusalem na linaglag labing 25 taon bago isurat an Kapahayagan. Imbes, an banal na siudad iyo an Bagong Jerusalem, na ilinaladawan sa mas huring kabtang kan Kapahayagan, na irinerepresentar ngonyan digdi sa daga kan nawawalat pang linahidan na mga Kristiano sa nasa laog na patyo kan templo. Pag-abot nin panahon, an mga ini magigin kabtang man kan banal na siudad. Kaya an pagtimaktimak sa sainda garo man sana pagtimaktimak sa mismong siudad.—Kapahayagan 21:2, 9-21.

An Duwang Saksi

10. Ano an gigibohon kan maimbod na mga saksi ni Jehova mantang sinda tinitimaktimakan?

¹⁰ Dawa sa panahon na tinitimaktimakan, an mga maimbod na ini dai nag-ontok sa pagigin maimbod na mga saksi ni Jehova. Huli kaini, an  propesiya nagpapadagos: “‘Asin papangyayarihon ko an duwa kong saksi na magpropesiya nin mil dos sientos sisentang aldaw na nakagubing nin telang sako.’ An mga ini isinisimbolisar kan duwang olibo saka kan duwang kandelero asin nagtitindog sa atubangan kan Kagurangnan kan daga.”—Kapahayagan 11:3, 4.

11. Ano an boot sabihon kan pagpropesiya kan maimbod na linahidan na mga Kristiano na “nakagubing nin telang sako”?

¹¹ Kaipuhan kan maimbod na linahidan na mga Kristianong ini an kualidad na pakatagal, ta sinda kinaipuhan na magpropesiya “na nakagubing nin telang sako.” Ano an boot sabihon kaini? Kan mga panahon kan Biblia an telang sako parateng nagsisimbolisar sa pagmondo. An pagsulot kaiyan tanda na an saro nanluluya huli sa kamondoan o kasakitan. (Genesis 37:34; Job 16:15, 16; Ezequiel 27:31) An telang sako iinasosyar sa mamondong mga mensahe nin kalaglagan o pagtangis na kaipuhan na ibalangibog kan mga propeta nin Dios. (Isaias 3:8, 24-26; Jeremias 48:37; 49:3) An pagsulot nin telang sako puedeng magparisa nin kapakumbabaan o pagsolsol huli sa patanid nin Dios. (Jonas 3:5) An telang sako na sulot kan duwang saksi minalataw na nagpaparisa kan saindang mapakumbabang pakatagal sa paghahayag kan mga paghokom ni Jehova. Sinda mga saksi na nagbabalangibog kan saiyang aldaw nin pamalos na magtatao man nin kamondoan sa mga nasyon.—Deuteronomio 32:41-43.

12. Taano ta garo baga literal an panahon na titimaktimakan an banal na siudad?

¹² Kaipuhan na ihulit kan grupong Juan an mensaheng ini sa laog nin panahon na depinidong sinabi: 1,260 aldaw, o 42 na bulan, an iyo man sanang lawig nin panahon na titimaktimakan an banal na siudad. An panahon na ini garo baga literal, ta iyan sinasabi sa duwang magkalaen na paagi, enot sa mga bulan dangan sa mga aldaw. Dugang pa, sa kapinonan kan aldaw kan Kagurangnan, nagkaigwa nin risang peryodo nin tolo may kabangang taon kan an masakit na mga eksperyensia kan banwaan nin Dios makatama sa mga pangyayaring sinabi sa propesiya—poon Disyembre 1914 asin nagpadagos sagkod Hunyo 1918. (Kapahayagan 1:10) Naghulit sinda nin mensaheng garo “telang sako” may labot sa paghokom ni Jehova sa Kakristianohan asin sa kinaban.

13. (a) Ano an ipinaparisa kan bagay na an linahidan na mga Kristiano isinimbolisar nin duwang saksi? (b) Anong propesiya ni Zacarias an ipinapagirumdom kan pag-apod ni Juan sa duwang saksi na ‘duwang olibo saka duwang kandelero’?

¹³ Kinokompirmar sa sato kan bagay na sinda isinimbolisar nin duwang saksi na an saindang mensahe tama asin may masarig na basehan. (Ikomparar an Deuteronomio 17:6; Juan 8:17, 18.) Inaapod sinda ni Juan na ‘duwang olibo saka duwang kandelero,’ na sinasabing sinda “nagtitindog sa atubangan kan Kagurangnan kan daga.” Ini risang pagsambit sa propesiya ni Zacarias, na nakaheling nin kandelerong may pitong sanga asin nin duwang olibo. An mga olibo sinasabing naglaladawan sa “duwang linahidan,” an boot sabihon, si Gobernador Zorobabel asin Halangkaw na Saserdote Josue, “na nagtitindog sa kataed kan Kagurangnan kan bilog na daga.”—Zacarias 4:1-3, 14.

14. (a) Ano an ipinarisa kan pakaheling ni Zacarias sa bisyon nin duwang olibo? asin kandelero? (b) Ano an maeeksperyensiahan kan linahidan na mga Kristiano durante kan enot na guerra mundial?

¹⁴ Si Zacarias nabuhay sa panahon nin pagtogdok liwat, asin an bisyon nia kan duwang olibo nangahulogan na si Zorobabel asin Josue bebendisyonan kan espiritu ni Jehova sa pagpakosog sa banwaan para sa gibohon. An bisyon kan kandelero nagpagirumdom ki Zacarias na dai ‘pagbasangbasangon an aldaw nin saradit na bagay’ ta an mga katuyohan ni Jehova maootob—“‘bakong paagi sa puersa militar, ni sa kapangyarihan, kundi paagi sa sakong espiritu,’ an sabi ni Jehova nin mga hukbo.” (Zacarias 4:6, 10; 8:9) An sadit na grupo nin mga Kristiano na daing ontok na nagdadara kan liwanag nin katotoohan sa mga tawo kaidtong enot na guerra mundial gagamiton man sa gibong pagtogdok liwat. Sinda magigin man ginigikanan nin pagparigon sa boot asin, dawa pipira sana, makakanood na manarig sa kosog ni Jehova, na dai binabasangbasang an aldaw nin saradit na kapinonan.

15. (a) An bagay na an linahidan na mga Kristiano ilinadawan bilang duwang saksi nagpapagirumdom man sato nin ano? Ipaliwanag. (b) An duwang saksi inautorisaran na gumibo nin anong klaseng mga tanda?

¹⁵ An bagay na sinda ilinadawan bilang duwang saksi nagpapagirumdom man sato kan transpigurasyon. Sa bisyon na idto, si Jesus naheling kan tolo sa mga apostol nia na nasa kamurawayan kan Kahadean, kaiba si Moises asin Elias. Ini nanganino  sa pagtukaw ni Jesus sa saiyang mamuraway na trono kan 1914 tanganing gibohon an trabaho na ipinanganino kan duwang propetang idto. (Mateo 17:1-3) Tamang-tama, an duwang saksi naheheling ngonyan na naggigibo nin mga tanda na nagpapagirumdom kan ki Moises asin Elias. Halimbawa, si Juan nagsasabi manongod sa sainda: “Asin kun may siisay man na boot na danyaran sinda, an kalayo minaluwas sa saindang ngoso asin tinutumtom an saindang mga kaiwal; asin kun boot nin siisay man na danyaran sinda, sa paaging ini na sia dapat na gadanon. An mga ini may autoridad na pintoan an langit tanganing dai mag-oran sa mga aldaw kan saindang pagpropesiya.”—Kapahayagan 11:5, 6a.

16. (a) Paano an tanda na may kalabot na kalayo nagpapagirumdom sato kan panahon na inangat an autoridad ni Moises sa Israel? (b) Paano an klero nin Kakristianohan nagtumang sa Mga Estudyante sa Biblia asin nagprobokar nin karibokan para sa sainda kaidtong enot na guerra mundial, asin paano man luminaban an mga ini?

¹⁶ Ini nagpapagirumdom sato kan panahon na inangat an autoridad ni Moises sa Israel. An propetang idto nagtaram nin nagkakalayong mga tataramon nin paghokom, asin linaglag ni Jehova an mga rebelde, na sinolo sa literal na kalayong hale sa langit an 250 sa sainda. (Bilang 16:1-7, 28-35) Siring man, an mga namomoon sa Kakristianohan nagtumang sa Mga Estudyante sa Biblia, na sinasabing an mga ini nungka na naggradwar sa mga kolehio teolohiko. Alagad ta mas halangkaw an kredensial kan mga saksi nin Dios bilang mga ministro: an mahoyong mga tawo na naghimate sa saindang mensahe na sono sa Kasuratan. (2 Corinto 3:2, 3) Kan 1917 ipinublikar kan Mga Estudyante sa Biblia an The Finished Mystery, sarong mapuersang komentaryo sa Kapahayagan asin Ezequiel. Sinundan ini kan pagwaras nin 10,000,000 na kopya kan may apat na pahinang pulyeto na The Bible Students Monthly na may pangenot na artikulong “The Fall of Babylon—Why Christendom Must Now Suffer—the Final Outcome” (sa Bicol, “An Pagbagsak kan Babilonya—Kun Taano ta Dapat na Magdusa Ngonyan an Kakristianohan—an Pangultimong Resulta”). Sa Estados Unidos, ginamit na sarahotan kan anggot na klero an daing kontrol na mga emosyon dahel kan guerra tanganing mahimo ninda na an libro iprohibir. Sa ibang nasyon sinensura an libro. Minsan siring, nagpadagos na lumaban an mga lingkod nin Dios paagi sa nagkakalayong mga isyu kan may apat na pahinang pulyeto na may titulong Kingdom News. Mantang nagpapadagos an aldaw kan Kagurangnan, lilinawon nin iba pang publikasyon an pagigin gadan sa espirituwal kan Kakristianohan.—Ikomparar an Jeremias 5:14.

17. (a) Anong mga pangyayari kan mga aldaw ni Elias an may kalabot na tigmara asin kalayo? (b) Paano nagluwas an kalayo sa ngoso kan duwang saksi, asin anong tigmara an kalabot?

 ¹⁷ Kumusta man si Elias? Kan mga aldaw kan mga hade kan Israel, an propetang ini nagdeklarar nin tigmara bilang kapahayagan kan gurobgutob ni Jehova sa mga Israelita na nagsasamba ki Baal. Idto naglawig nin tolo may kabangang taon. (1 Hade 17:1; 18:41-45; Lucas 4:25; Santiago 5:17) Pagkatapos, kan an bakong maimbod na si Hadeng Ocozias magsugo nin mga soldados tanganing piriton si Elias na umatubang sa saiya, an propeta nagpabagsak nin kalayo hale sa langit tanganing tumtomon an mga soldados. Kaidto sanang an sarong komandante militar magpaheling nin tamang paggalang sa saiyang katongdan bilang propeta na si Elias nagustong umiba sa saiya pasiring sa hade. (2 Hade 1:5-16) Siring man, sa pag-oltanan nin 1914 asin 1918, an linahidan na natatada pusoan na nag-apod nin atension sa espirituwal na tigmara sa Kakristianohan asin nagpatanid manongod sa nagkakalayong paghokom sa ‘pag-abot kan dakula asin makangingirhat na aldaw ni Jehova.’—Malaquias 4:1, 5; Amos 8:11.

18. (a) Anong autoridad an itinao sa duwang saksi, asin paano ini nakakaagid sa itinao ki Moises? (b) Paano ibinuyagyag kan duwang saksi an Kakristianohan?

¹⁸ Sinabi pa ni Juan manongod sa duwang saksi: “Asin sinda may autoridad sa mga tubig tanganing gibohon iyan na dugo asin hampakon an daga nin gabos na klase nin damat minsan makapira na booton ninda.” (Kapahayagan 11:6b) Tanganing makombensir si Faraon na togotan na humale an Israel, ginamit ni Jehova si Moises sa paghampak sa mapan-aping Egipto paagi sa mga damat, pati an paggibo sa tubig na magin dugo. Pakalihis nin mga siglo, nagigirumdoman na marhay kan Filisteong mga kaiwal nin Israel an mga ginibo ni Jehova tumang sa Egipto, kaya sinda nagkurahaw: “Siisay an magliligtas  satuya sa kamot kan mamuraway na Dios na ini? Ini an Dios na nangolog sa Egipto paagi sa gabos na klase nin pangadan [“damat,” Revised Standard Version] sa kaawagan.” (1 Samuel 4:8; Salmo 105:29) Ilinadawan ni Moises si Jesus, na may autoridad na magpahayag kan mga paghokom nin Dios sa mga namomoon sa relihion kan saiyang aldaw. (Mateo 23:13; 28:18; Gibo 3:22) Asin kaidtong enot na guerra mundial ibinuyagyag kan mga tugang ni Cristo, an duwang saksi, na nakakagadan an “mga tubig” na itinatao nin Kakristianohan sa saiyang mga aripompon.

Ginadan an Duwang Saksi

19. Segun sa salaysay kan Kapahayagan, ano an mangyayari kun matapos na kan duwang saksi an saindang pagpapatotoo?

¹⁹ Grabe kasakit kan damat na ini sa Kakristianohan na pakapagpropesiya kan duwang saksi sa laog nin 42 na bulan na nakagubing nin telang sako, ginamit kan Kakristianohan an saiyang impluwensia sa kinaban tanganing ‘ipagadan’ sinda. Si Juan nagsurat: “Asin kun matapos na ninda an saindang pagpapatotoo, an mabangis na hayop na minaluwas sa bungaw makikiguerra sainda asin dadaogon sinda patin gagadanon sinda. Asin an saindang mga bangkay mahuhutad sa tinampo kan dakulang siudad na sa espirituwal na sentido inaapod Sodoma asin Egipto, na duman man ipinako sa hariging pasakitan an saindang Kagurangnan. Asin idtong mga hale sa mga banwaan asin tribo asin lenguahe patin nasyon magheheling sa saindang mga bangkay sa laog nin tolo may kabangang aldaw, asin dai ninda itotogot na ilobong an saindang mga bangkay. Asin an mga nag-eerok sa daga maggagayagaya dahel sainda asin mag-oogma, asin magpapatinaotaohan sinda nin mga regalo, huli ta an duwang propetang ini nagpasakit sa mga nag-eerok sa daga.”—Kapahayagan 11:7-10.

20. Ano “an mabangis na hayop na minaluwas sa bungaw”?

²⁰ Ini an enot sa 37 pagkasambit kan Kapahayagan sa mabangis na hayop. Sa tamang panahon ini asin an iba pang hayop sisiyasaton niato nin detalyado. Tama nang sabihon ngonyan na “an mabangis na hayop na minaluwas sa bungaw” gibo ni Satanas, sarong nabubuhay na politikal na sistema nin mga bagay. *—Ikomparar an Kapahayagan 13:1; Daniel 7:2, 3, 17.

21. (a) Paano inaprobetsaran kan relihiosong mga kaiwal kan duwang saksi an situwasyon kan guerra? (b) Ano an ipinarisa kan bagay na an bangkay kan duwang saksi dai ilinobong? (c) Ano an maninigong magin pagmansay sa peryodo nin tolo may kabangang aldaw? (Helingon an nota sa ibaba.)

²¹ Poon 1914 sagkod 1918 an mga nasyon sibot sa enot na guerra mundial. Mainit an nasyonalistikong mga saboot, asin kan tigsoli nin 1918, inaprobetsaran kan relihiosong mga kaiwal kan duwang saksi an situwasyon na iyan. Minaniobra ninda an legal na aparato kan Estado kaya an responsableng mga ministro kan Mga Estudyante sa Biblia nabilanggo huli sa putik na mga akusasyon nin sedisyon. Namungnan an maimbod na mga katabang ninda. Haros napondo an aktibidad sa Kahadean. Garo baga gadan an gibong paghuhulit. Kan mga panahon kan Biblia grabeng insulto an dai ilobong. (Salmo 79:1-3; 1 Hade 13:21, 22) Kun siring, magigin grabeng pag-olog-olog an dai paglobong sa duwang saksi. Sa mainit na klima nin Palestina, an bangkay  na yaon sa lansangan talagang mapoon nang bumata pakalihis nin tolo may kabangang literal na aldaw. * (Ikomparar an Juan 11:39.) Sa siring, an detalyeng ini sa propesiya nagpaparisa kan kasupganan na kaipuhan na tagalan kan duwang saksi. An mga nasambitan sa enotan na nabilanggo dai ngani pinapagpiansa mantang apelado an saindang kaso. Sinda nahutad sa publiko sa igong lawig nin panahon tanganing magin mabata sa mga nag-eerok sa “dakulang siudad.” Alagad ta ano an “dakulang siudad” na ini?

22. (a) Ano an dakulang siudad? (b) Paano an pampublikong mga babasahon uminiba sa klero sa paggayagaya kan mapapondo an duwang saksi? (Helingon an nasa kahon.)

²² Tinatawan kita ni Juan nin nagkapirang giya. Sinasabi nia na si Jesus ipinako duman. Kaya an iisipon tolos niato Jerusalem. Alagad sinasabi man nia na an dakulang siudad inaapod na Sodoma asin Egipto. Bueno, an literal na Jerusalem inapod kaidtong Sodoma huli sa saiyang marompot na mga gibo. (Isaias 1:8-10; ikomparar an Ezequiel 16:49, 53-58.) Asin an Egipto, an enot na pambilog na kinaban na kapangyarihan, kun beses minalataw bilang ladawan kan sistema nin mga bagay sa kinaban na ini. (Isaias 19:1, 19; Joel 3:19) Huli kaini, an dakulang siudad na ini naglaladawan sa maramog na “Jerusalem” na naghihingakong nagsasamba sa Dios alagad nagin marompot asin makasalan, kapareho kan Sodoma, asin kabtang kaining satanikong sistema nin mga bagay kan kinaban, kapareho kan Egipto. Iyan naglaladawan sa Kakristianohan, an katimbang kan bakong maimbod na Jerusalem sa presenteng panahon, an organisasyon na an mga miembro may dakulang dahelan na maggayagaya kan mapapondo ninda an nakakaribok na paghuhulit kan duwang saksi.

Ibinangon Liwat!

23. (a) Ano an mangyayari sa duwang saksi pakalihis nin tolo may kabangang aldaw, asin ano an epekto sa saindang mga kaiwal? (b) Kasuarin nagkaigwa nin kaotoban sa presenteng aldaw an Kapahayagan 11:11, 12 asin an propesiya ni Ezequiel manongod sa paghangos ni Jehova sa sarong kababan nin marang mga tolang?

²³ An pampublikong mga babasahon uminiba  sa klero sa pagbalobagi sa banwaan nin Dios, na sinasabi nin sarong peryodiko: “Tinapos na an The Finished Mystery.” Alagad ta ini harayoon sa katotoohan! An duwang saksi dai nagdanay na gadan. Mababasa niato: “Asin pagkatapos kan tolo may kabangang aldaw naglaog sa sainda an espiritu nin buhay hale sa Dios, asin nagtindog sinda, asin nagkaigwa nin makuring takot an mga nagmamasid sa sainda. Asin nakadangog sinda nin makosog na tingog hale sa langit na nagsasabi sa sainda: ‘Sakat kamo digdi.’ Asin sinda nagsakat sa langit sa panganoron, asin pinagmasdan sinda kan saindang mga kaiwal.” (Kapahayagan 11:11, 12) Sa siring, nagkaigwa sinda nin eksperyensia na kaagid kan nangyari sa marang mga tolang sa kababan na binisita ni Ezequiel sa bisyon. Hinangosan ni Jehova an marang mga tolang na idto, asin nabuhay sinda, na nagtatao nin ladawan kan pagkamundag liwat kan nasyon nin Israel pakalihis nin 70 taon na pagkabihag sa Babilonya. (Ezequiel 37:1-14) An duwang propesiyang ini, sa Ezequiel asin sa Kapahayagan, nagkaigwa kan nakakaapod nin atension na kaotoban kaiyan sa presenteng aldaw kan 1919, kan ibalik ni Jehova sa pagigin buhay na buhay an saiyang “gadan” na mga saksi.

24. Kan mabuhay an duwang saksi, ano an epekto sa saindang relihiosong mga persegidor?

²⁴ Kanigoan an pagkabigla digdi kan mga persegidor! An bangkay kan duwang saksi biglang nabuhay asin aktibo na naman. Idto nagin mapait para sa mga klerigo na akoon, nangorogna ta an mga ministrong Kristiano na pakana nindang ipabilanggo talingkas na naman asin sa huri biyong napatunayan na daing sala. Segurado na orog pa sindang nabigla kan an Mga Estudyante sa Biblia magkombension sa Cedar Point, Ohio, E.U.A. kaidtong Setyembre 1919. Digdi pinahiro ni J. F. Rutherford, na bago pa sanang makaluwas sa bilanggoan, an mga kombensionista paagi sa saiyang pahayag na “Pag-anunsiar kan Kahadean,” basado sa Kapahayagan 15:2 asin Isaias 52:7. An mga kabilang sa grupong Juan nagpoon na naman na “magpropesiya,” o maghulit sa publiko. Sinda paorog nang paorog na  nag-abante, na daing takot na ibinubuyagyag an pagsaginsagin kan Kakristianohan.

25. (a) Kasuarin sinabihan an duwang saksi na, “Sakat kamo digdi,” asin paano iyan nangyari? (b) Ano an nakakasustong epekto sa dakulang siudad kan pagbabalik sa dati kan duwang saksi?

²⁵ Paorootrong pinagmaigotan kan Kakristianohan na otrohon an saiyang kapangganahan kan 1918. Naggamit na sia nin pagsururog, legal na pagmaniobra, pagbilanggo, pati mga paggadan—na gabos daing nangyari! Pagkatapos kan 1919 dai na nia maaabot an espirituwal na sakop kan duwang saksi. Kan taon na idto sinabi sainda ni Jehova: “Sakat kamo digdi,” asin sinda nagsakat sa halangkaw na espirituwal na kamugtakan kun saen naheheling sinda kan saindang mga kaiwal alagad dai sinda kayang danyaran. Ilinaladawan ni Juan an nakakasustong epekto sa dakulang siudad kan pagbabalik ninda sa dati: “Asin kan oras na idto nangyari an sarong makosog na linog, asin narumpag an ikasampulong kabtang kan siudad; asin pitong ribo katawo an nagadan sa linog, asin an iba natakot asin nagpamuraway sa Dios kan langit.” (Kapahayagan 11:13) Talagang garo nagkalinog nin makosog an rona nin relihion. Garo baga naghiro an dagang natutungtongan kan mga lider kan establisadong mga iglesia mantang nagpapadagos sa gibohon an grupong ini nin buhay na naman na mga Kristiano. An ikasampulong kabtang kan saindang siudad, sa piguratibo 7,000 katawo, naapektaran na marhay kaya sinasabing sinda nagkagaradan.

26. Sairisay an irinerepresentar kan “ikasampulong kabtang kan siudad” asin kan “pitong ribo” sa Kapahayagan 11:13? Ipaliwanag.

²⁶ An ekspresyon na “ikasampulong kabtang kan siudad” nagpapagirumdom sato na si Isaias nagpropesiya mapadapit sa suanoy na Jerusalem na an ikasampulong kabtang makakaligtas sa kalaglagan kan siudad bilang banal na banhi. (Isaias 6:13) Siring man, an kabilangan na 7,000 nagpapagirumdom sato na kan honaon ni Elias na sia na sana an nagdadanay na maimbod sa Israel, sinabihan sia ni Jehova na, sa katunayan, 7,000 pa an dai naghuruhod ki Baal. (1 Hade 19:14, 18) Kan enot na siglo, sinabi ni apostol Pablo na an 7,000 na ini nagladawan sa natada sa mga Judio na naghimate sa maogmang bareta manongod sa Cristo. (Roma 11:1-5) An mga kasuratan na ini nakakatabang sato na masabotan na an “pitong ribo” asin an “ikasampulong kabtang kan siudad” sa Kapahayagan 11:13 iyo idtong mga naghimate sa ibinalik sa dating duwang saksi asin binayaan an makasalan na dakulang siudad. Garo sinda nagadan sa Kakristianohan. An saindang ngaran hinale na sa listahan kan mga miembro nia. Kun para sa saiya dai na sinda nag-eeksister. *

27, 28. (a) Paano an ‘iba nagpamuraway sa Dios kan langit?’ (b) Ano an napiritan na rekonoseron kan klero kan Kakristianohan?

²⁷ Alagad paanong an ‘iba [sa Kakristianohan] nagpamuraway sa Dios kan langit’? Tunay nanggad na bakong paagi sa pagbaya sa saindang apostatang relihion asin sa pagigin mga lingkod nin Dios. Imbes, iyan siring kan ipinaliwanag sa Word Studies in the New Testament ni Vincent, sa pagtokar kan fraseng “nagpamuraway sa Dios kan langit.” Sinasabi duman: “An frase nangangahulogan bakong nin pagkakombertir, ni pagsolsol, ni pagpasalamat, kundi nin pagrekonoser, na iyo an parateng kahulogan kaiyan sa kasuratan. Ikomparar an Jos. vii. 19 (Sept.). Juan ix. 24; Gibo xii. 23; Roma iv. 20.” Sa saiyang kasusupgan, kaipuhan na admitiron kan Kakristianohan na dakula an ginibo kan Dios kan Mga Estudyante sa Biblia sa pagbabalik sainda sa Kristianong aktibidad.

²⁸ Tibaad ginibo kan klero an pag-admitir na ini sa isip sana, o sa boot sana. Tunay nanggad, mayo sa sainda na hayag na rinekonoser an Dios kan duwang saksi. Alagad an propesiya ni Jehova paagi ki Juan nakakatabang sato na mabatid kun ano an nasa puso ninda asin marealisar an makasusupog na pagkabigla na naeksperyensiahan ninda kan 1919. Poon kan taon na iyan, mantang binayaan kan “pitong ribo” an Kakristianohan sa ibong kan saiyang determinadong paghihingoa na pugolan an saiyang mga karnero, napiritan an klero na rekonoseron na an Dios kan grupong Juan mas makosog kisa saindang dios. Mas malinaw pa nindang marerealisar ini sa mas huring mga taon, mantang dakol pa sa saindang mga aripompon an maharale, na inootro an mga tataramon kan banwaan kaidtong manggana si Elias tumang sa mga relihionista ni Baal sa Bukid nin Carmelo: “Si Jehova iyo an tunay na Dios! Si Jehova iyo an tunay na Dios!”—1 Hade 18:39.

29. Ano an sinabi ni Juan na maabot nin madali, asin ano pang dugang na pagtanyog an naghahalat sa Kakristianohan?

 ²⁹ Alagad hinanyoga! Sinasabi sato ni Juan: “An ikaduwang herak man nakalihis na. Uya! An ikatolong herak man maabot nin madali.” (Kapahayagan 11:14) Kun an Kakristianohan natanyog sa mga nangyari na, ano an gigibohon nia kun ianunsiar na an ikatolong herak man, patanogon kan ikapitong anghel an saiyang trumpeta, asin taposon na sa katapustapusi an banal na hilom nin Dios?—Kapahayagan 10:7.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Kahon sa pahina 168]

An Paggayagaya na Nasa Kapahayagan 11:10

Sa libro niang Preachers Present Arms, na ipinublikar kan 1933, nasasambitan ni Ray H. Abrams an mapait na pagtumang kan klero sa libro kan Mga Estudyante sa Biblia na The Finished Mystery. Rinerepaso nia an mga paghihingoa kan klero na mawara sainda an Mga Estudyante sa Biblia asin an saindang “nandadamat na pangongombensir.” Ini nagbunga kan kaso sa husgado na an nagin resulta pagsentensia ki J. F. Rutherford asin sa pitong kairiba nia sa dakol na taon na pagkabilanggo. Idinugang ni Dr. Abrams: “An pag-analisar sa bilog na kaso nagdadara sa konklusyon na an mga iglesia asin an klero iyo an orihinal na nasa likod kan mobimiento na paraon an mga Russellites. Sa Canada, kan Pebrero, 1918, pinonan kan mga ministro an sistematikong kampanya tumang sa sainda asin sa saindang mga publikasyon, partikularmente an The Finished Mystery. Segun sa Winnipeg Tribune, . . . an pagbawal sa saindang libro pinapaniwalaan na direktang pinapangyari kan ‘mga representasyon kan klero.’”

Ipinagpadagos ni Dr. Abrams: “Kan an bareta manongod sa beinte anyos na mga sentensia makaabot sa mga editor kan relihiosong mga publikasyon, haros gabos sa mga publikasyon na ini, dakula asin sadit, naggayagaya huli sa pangyayaring ini. Mayo akong nadiskobreng ano man na kapahayagan nin simpatiya sa arin man sa ortodoksong relihiosong mga babasahon. ‘Dai mapagdududahan,’ an konklusyon ni Upton Sinclair, na ‘an pagpersegir . . . sa sarong kabtang bunga kan bagay na sinda ikinaongis kan “ortodoksong” mga grupong relihioso.’ An dai nagibo kan pinag-iribang mga pagmamaigot kan mga iglesia garo baga nagibo na ngonyan kan gobyerno para sa sainda.” Pakakotara kan mapanraot na mga komento nin dakol na relihiosong publikasyon, nasambitan kan kagsurat an pagkabaliktad kan desisyon sa Korte de Apelasyon asin nagkomento: “Dai lamang nin sinabi an mga iglesia sa desisyon na ini.”

[Ritrato sa pahina 163]

Sinosokol ni Juan an espirituwal na templo—may mga pamantayan na dapat na maabot kan linahidan na grupo nin mga saserdote

[Mga ritrato sa pahina 165]

An pagtogdok liwat ni Zorobabel asin Josue nagparisa na sa aldaw kan Kagurangnan an saradit na kapinonan susundan nin dakulang pag-oswag sa tahaw kan Mga Saksi ni Jehova. An mga pasilidad na arog kan maheheling sa itaas, na yaon sa Brooklyn, Nueva York, kinaipuhan na pahiwason na marhay tanganing makatabang na mapanigoan an saindang mga pangangaipo

[Mga ritrato sa pahina 166]

An nagkakalayong mga mensahe nin paghokom na ibinalangibog kan duwang saksi ipinanganino kan pagpropesiya ni Moises asin Elias

[Ritrato sa pahina 169]

Kapareho kan marang mga tolang sa Ezequiel kapitulo 37, rineaktibar an duwang saksi para sa paghuhulit sa presenteng aldaw