Kapitulo 28

Pakikilaban sa Duwang Maisog na Hayop

Bisyon 8—Kapahayagan 13:1-18

Tema: An mabangis na hayop na pito an payo, an mabangis na hayop na may duwang sungay, asin an imahen kan mabangis na hayop

Panahon nin kaotoban: Poon kan panahon ni Nimrod sagkod sa dakulang kahorasaan

1, 2. (a) Ano an sinasabi ni Juan manongod sa dragon? (b) Paano ilinadawan ni Juan, sa simbolikong pagtaram, an naheheling na organisasyon na ginagamit kan dragon?

 AN DAKULANG dragon ihinulog na sa daga! Linilinaw kan satong pag-adal sa Kapahayagan na nungka na totogotan giraray an Halas o an saiyang demonyong mga parasunod na bumalik sa langit. Alagad dai pa kita tapos sa “inaapod Diablo asin Satanas, na naglalagalag kan bilog na ineerokan na daga.” Mas detalyado na sinasabi ngonyan kan salaysay kun ano an paaging ginagamit ni Satanas sa pakikilaban tumang sa ‘babae asin sa saiyang banhi.’ (Kapahayagan 12:9, 17) Sinasabi ni Juan manongod sa tusong dragon na iyan: “Asin iyan nagtindog na daing hiro-hiro sa baybay kan dagat.” (Kapahayagan 13:1a) Kaya mag-ontok kita nin dikit tanganing siyasaton an paagi nin paghiro kan dragon.

² An banal na kalangitan dai na nagsasakit huli sa presensia ni Satanas asin kan saiyang mga demonyo. An marigsok na mga espiritung iyan pinalayas na sa langit asin linaom na sa palibot kan daga. Daing duwa-duwa na ini an dahelan kan grabeng pagdakol nin espiritistikong mga gibo sa presenteng mga panahon. An tusong Halas igwa pa nin maraot na organisasyon nin mga espiritu. Alagad naggagamit man daw sia nin naheheling na organisasyon tanganing ilagalag an katawohan? Sinasabi sato ni Juan: “Asin naheling ko an sarong mabangis na hayop na nagbubutwa sa dagat, na may sampulong sungay asin pitong payo, asin sa mga sungay kaiyan may sampulong diadema, alagad sa mga payo kaiyan may mga ngaran na mapaglanghad. Ngonyan an mabangis na hayop na naheling ko nakakaagid sa sarong leopardo, alagad an mga bitis kaiyan siring kan sa oso, asin an ngoso kaiyan siring sa ngoso nin leon. Asin itinao kan dragon sa hayop an kapangyarihan kaiyan asin an trono kaiyan patin dakulang autoridad.”—Kapahayagan 13:1b, 2.

3. (a) Anong maisog na mga hayop an naheling ni propeta Daniel sa mga bisyon? (b) Ano an irinerepresentar kan darakulaon na hayop sa Daniel 7?

³ Ano an palaen na hayop na ini? An Biblia mismo an nagtatao kan simbag. Bago bumagsak an Babilonya kan 539 B.C.E., an Judiong propetang si Daniel nakaheling nin mga bisyon may koneksion sa maisog na mga hayop. Sa Daniel 7:2-8 ilinadawan  nia an apat na hayop na minatunga sa dagat, an enot kaagid nin leon, an ikaduwa oso, an ikatolo leopardo, asin “helinga duman! an sarong ikaapat na hayop, makatatakot asin terible patin pambihira an kosog . . . asin iyan may sampulong sungay.” Ini kaagid na marhay kan mabangis na hayop na naheling ni Juan kan mga taon 96 C.E. An hayop na iyan may mga karakteristiko man nin leon, oso, asin leopardo, asin iyan may sampulong sungay. Ano an darakulaon na hayop na naheling ni Daniel? Sinasabi nia sato: An “darakulaon na hayop na ini . . . apat na hade na matindog hale sa daga.” (Daniel 7:17) Iyo, an mga hayop na idto nagrerepresentar sa mga “hade,” o mga kapangyarihan politikal sa daga.

4. (a) Sa Daniel 8, ano an ilinaladawan kan lalaking karnero asin kan lalaking kanding? (b) Ano an ipinarisa kan an dakulang sungay kan lalaking kanding mabari asin sinalidahan iyan nin apat na sungay?

⁴ Sa saro pang bisyon, naheling ni Daniel an sarong lalaking karnero na may duwang sungay na pinabagsak nin sarong kanding na may dakulang sungay. Ipinaliwanag saiya ni anghel Gabriel an kahulogan kaiyan: “An lalaking karnero . . . nagrerepresentar sa mga hade kan Media asin Persia. Asin an barahibohon na lalaking kanding nagrerepresentar sa hade kan Grecia.” Dangan sinabi ni Gabriel an propesiya na an dakulang sungay kan lalaking kanding mababari asin sasalidahan nin apat na sungay. Ini aktuwal na nangyari pakalihis nin labing 200 na taon kan si Alejandrong Dakula magadan asin an saiyang kahadean binanga sa apat na kahadean na pinamahalaan kan apat sa saiyang mga heneral.—Daniel 8:3-8, 20-25. *

5. (a) Ano an mga konotasyon kan termino sa Griego para sa hayop? (b) Ano an irinerepresentar kan mabangis na hayop sa Kapahayagan 13:1, 2, kaiba an pitong payo kaiyan?

⁵ Malinaw, kun siring, na ibinibilang kan Autor kan ipinasabong na Biblia na mga hayop an mga kapangyarihan politikal sa daga. Anong klaseng mga hayop? An mabangis na hayop sa Kapahayagan 13:1, 2 inapod nin sarong komentarista na “mampak,” asin sinabi pa nia: “Inaako niamo an gabos na konotasyon kan θηρίον [the·riʹon, an termino sa Griego para sa “hayop”] siring baga kan mampak na maringis, mapanlaglag, makatatakot, naniniba, asin iba pa.” * Iyan tamang-tama na naglaladawan sa nadigtaan nin dugong politikal na sistema na ginagamit ni Satanas sa pagdominar sa katawohan! An pitong payo kan mabangis na hayop na ini nagrerepresentar sa anom na mayor na pambilog na kinaban na kapangyarihan na nagin lataw sa kasaysayan kan Biblia sagkod sa panahon ni Juan—an Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, Grecia, asin Roma—asin an ikapitong pambilog na kinaban na kapangyarihan na segun sa propesiya malataw sa huri.—Ikomparar an Kapahayagan 17:9, 10.

6. (a) Sa ano nangenot an pitong payo kan mabangis na hayop? (b) Paano ginamit ni Jehova an Roma sa pag-implementar kan saiyang paghokom sa Judiong sistema nin mga bagay, asin kumusta an nagin kamugtakan kan mga Kristiano sa Jerusalem?

⁶ Totoo, nagkaigwa nin ibang pambilog na kinaban na kapangyarihan sa kasaysayan apuera sa pito—kun paanong an mabangis na hayop na naheling ni Juan may hawak saka pitong payo asin sampulong sungay. Alagad an pitong payo nagrerepresentar sa pitong mayor na kapangyarihan na nangenot sa pagdaogdaog sa banwaan nin Dios, an balang saro sa panahon kaiyan. Kan 33 C.E., mantang an Roma iyong nasa kapangyarihan, ginamit ni Satanas an payong iyan kan mabangis na hayop tanganing gadanon an Aki nin Dios. Kan panahon na idto, binayaan nin Dios an daing pagtubod na Judiong sistema nin mga bagay asin sa huri, kan 70 C.E., tinogotan nia an Roma na mag-implementar kan saiyang paghokom sa nasyon na iyan. Marahay sana ta an tunay na Israel nin Dios, an kongregasyon kan linahidan na mga Kristiano, napatanidan antes pa, asin idtong mga nasa Jerusalem asin Judea  nagdulag na pasiring sa kaligtasan sa ibong kan Salog nin Jordan.—Mateo 24:15, 16; Galacia 6:16.

7. (a) Ano an nakatalaan na mangyari pagdatong kan pagtatapos kan sistema nin mga bagay asin pagpoon kan aldaw kan Kagurangnan? (b) Ano an nagin ikapitong payo kan mabangis na hayop sa Kapahayagan 13:1, 2?

⁷ Minsan siring, sa katapusan kan enot na siglo C.E. an dakol sa enot na kongregasyon na ini suminuhay na sa katotoohan, asin an tunay na Kristianong trigo, “an mga aki kan kahadean,” sa kadaklan napuot kan mga doot, “an mga aki kan saro na marigsok.” Alagad kan dumatong an pagtatapos kan sistema nin mga bagay, an linahidan na mga Kristiano naglataw giraray bilang sarong organisadong grupo. Durante kan aldaw kan Kagurangnan, an mga matanos nakatalaan na ‘sumirang na siring kaliwanag sa saldang.’ Huli kaini, naorganisar para sa gibohon an Kristianong kongregasyon. (Mateo 13:24-30, 36-43) Kan panahon na idto, mayo na an Imperyo nin Roma. An mahiwason na Imperyo nin Britania, kaiba an makapangyarihan na Estados Unidos nin Amerika, iyo an nangengenot sa kinaban. An magkasurog na pambilog na kinaban na kapangyarihan na ini iyo an nagin ikapitong payo kan mabangis na hayop.

8. Taano ta bako man na sala na ibinaing sa sarong hayop an magkasurog na pambilog na kinaban na kapangyarihan na Anglo-Amerikano?

⁸ Bako daw na sala man na marhay na ibaing sa mabangis na hayop an namamahalang mga kapangyarihan politikal? Iyan an sinabi nin nagkapirang nagkokontra durante kan Guerra Mundial II, kan kinukuestion an posisyon kan Mga Saksi ni Jehova, bilang sarong organisasyon asin bilang mga indibiduwal, sa mga korte sa bilog na daga. Alagad ontok asin isipon! Bako daw na ginagamit mismo kan mga nasyon an mga hayop o mabangis na mga linalang bilang simbolo kan saindang nasyon? Halimbawa, yaon an leon nin Britania, an agila nin Amerika, asin an dragon nin Tsina. Kaya taano ta may makontra kun gamiton man kan Dios na Autor kan Banal na Biblia an mga hayop tanganing magsimbolisar sa pambilog na kinaban na mga kapangyarihan?

9. (a) Taano ta dai maninigong magkontra an saro sa pagsabi kan Biblia na si Satanas an nagtatao sa mabangis na hayop kan dakulang autoridad kaiyan? (b) Paano ilinaladawan si Satanas sa Biblia, asin paano nia iniimpluwensiahan an mga gobyerno?

⁹ Dugang pa, taano man ta may makontra sa pagsabi kan Biblia na si Satanas an nagtatao sa mabangis na hayop kan dakulang autoridad kaiyan? An Dios an Ginikanan kan mga tataramon na iyan, asin sa atubangan nia ‘an mga nasyon siring sana sa sarong toro sa timba asin sa mahimpis na alpog.’ Mas marahay pa na an mga nasyon na iyan magmaigot na makamtan an pabor nin Dios kisa sa maanggot sa pagkaladawan sa sainda sa saiyang propetikong Tataramon. (Isaias 40:15, 17; Salmo 2:10-12) Si Satanas bakong sarong persona na eroestorya sana na an destino magpadusa sa kalag kan mga nagadan sa nagkakalayong impierno. Mayo nin siring na lugar. Imbes, ilinadawan si Satanas sa Kasuratan bilang “anghel nin liwanag”—eksperto sa pandadaya na may makosog na impluwensia sa pangkagabsan na mga bagay-bagay sa politika.—2 Corinto 11:3, 14, 15; Efeso 6:11-18.

10. (a) Ano an ipinaparisa kan bagay na may diadema sa balang saro kan sampulong sungay? (b) Ano an isinisimbolisar kan sampulong sungay asin sampulong diadema?

¹⁰ An mabangis na hayop may sampulong sungay sa pitong payo kaiyan. Tibaad an apat na payo may tigsararong sungay asin an tolong payo may tigduruwang sungay. Dugang pa, iyan may sampulong diadema sa mga sungay kaiyan. Sa libro ni Daniel, may ilinaladawan na makatatakot na mga hayop, asin an kabilangan kan saindang mga sungay kaipuhan na interpretaron nin literal. Halimbawa, an duwang sungay sa sarong lalaking karnero nagrepresentar sa pambilog na kinaban na imperyo na kompuesto nin duwang magkasurog, an Media asin Persia, mantang an apat na sungay sa sarong kanding nagrepresentar sa apat na imperyong sarabay na nag-eksister gikan sa Griegong imperyo ni Alejandrong Dakula. (Daniel 8:3, 8, 20-22) Minsan siring, sa hayop na naheling ni Juan, an kabilangan na sampulong sungay minalataw na simboliko. (Ikomparar an Daniel 7:24; Kapahayagan 17:12.) Irinerepresentar kaiyan an pagigin kompleto kan soberanong mga estado na minakompuesto sa bilog na politikal na organisasyon ni Satanas. An gabos na sungay na ini madahas asin agresibo, alagad siring kan ipinaparisa kan pitong payo, saro-saro sanang pambilog na kinaban na kapangyarihan an namamayo. Siring man, an sampulong diadema nagpaparisa na an gabos na soberanong estado magkakapot nin kapangyarihan na mamahala kadungan kan nangingibabaw na estado, o pambilog  na kinaban na kapangyarihan, sa panahon na iyan.

11. Ano an ipinaparisa kan bagay na “sa mga payo” kan mabangis na hayop “may mga ngaran na mapaglanghad”?

¹¹ “Sa mga payo” kan mabangis na hayop “may mga ngaran na mapaglanghad,” na naghihingako para sa saiya man sana nin mga bagay na nagpapaheling nin grabeng kadaihan nin paggalang ki Jehova Dios asin ki Cristo Jesus. Ginagamit kaiyan an ngaran nin Dios asin ni Cristo bilang pagsaginsagin tanganing maotob an politikal na mga katuyohan kaiyan; asin iyan sagin nakikikooperar sa falsong relihion, na tinotogotan pa ngani an klero na makikabtang sa politikal na mga palakaw kaiyan. Halimbawa, kaiba an mga obispo sa kabtang kan parlamento nin Inglaterra na inaapod na House of Lords. An mga kardinal na Katoliko nagkaigwa nin prominenteng mga papel sa politika sa Pransia asin Italia, asin mas bago pa sana, may mga padi na nagkapot nin mga katongdan sa politika sa Latin Amerika. Ibinubugtak nin mga gobyerno an relihiosong mga sarabihon, siring baga kan “IN GOD WE TRUST” (sa Bicol, “SA DIOS KAMI NAGTITIWALA”), sa saindang mga kuartang papel, asin sa saindang mga sinsilyo naghihingako sindang aprobado nin Dios an mga namamahala sa sainda, na sinasabi, halimbawa, na an mga ini ninombrahan “sa grasya nin Dios.” An totoo, ini gabos mapaglanghad, huli ta ilinalabot kaiyan an Dios sa nadigtaan na nasyonalistikong langtad nin politika.

12. (a) Ano an kahulogan kan pagbutwa kan mabangis na hayop “sa dagat,” asin kasuarin iyan nagpoon na bumutwa? (b) Ano an ipinaparisa kan bagay na itinao kan dragon sa simbolikong hayop an dakulang autoridad kaiyan?

¹² An mabangis na hayop nagbutwa “sa dagat,” na angay na simbolo kan maribok na mga masa na ginigikanan kan gobyerno nin tawo. (Isaias 17:12, 13) An mabangis na hayop na ini nagpoon na bumutwa sa dagat nin maribok na katawohan kaidto pang panahon ni Nimrod (kaidtong mga ika-21 siglo B.C.E.), kan enot na mahayag an tumang ki Jehova na sistema nin mga bagay pagkatapos kan Baha. (Genesis 10:8-12; 11:1-9) Alagad durante sana kan aldaw kan Kagurangnan na an kahurihurihi sa pitong payo kaiyan lubos na nahayag. Mangnohon man na “itinao kan dragon sa hayop an kapangyarihan kaiyan asin an trono kaiyan patin dakulang autoridad.” (Ikomparar an Lucas 4:6.) An hayop iyo an politikal na lalang ni Satanas sa tahaw kan mga masa nin katawohan. Si Satanas talaga “an namamahala sa kinaban na ini.”—Juan 12:31.

 An Nakakagadan na Tama

13. (a) Anong kalamidad an nangyari sa mabangis na hayop sa pagpopoon pa sana kan aldaw kan Kagurangnan? (b) Paano na nagdusa an bilog na mabangis na hayop kan an sarong payo mag-ako nin nakakagadan na tama?

¹³ Sa pagpoon pa sana kan aldaw kan Kagurangnan, may nangyaring kalamidad sa mabangis na hayop. Ibinabareta ni Juan: “Asin naheling ko an saro sa mga payo kaiyan na garo linugadan nin ikakagadan, alagad an nakakagadan na tama kaiyan naomayan, asin an bilog na daga nagsunod sa mabangis na hayop na may paghanga.” (Kapahayagan 13:3) An bersikulong ini nagsasabi na an sarong payo kan mabangis na hayop nag-ako nin nakakagadan na tama, alagad sa pagkasabi kan bersikulo 12 garo baga bilog na hayop an nagdusa. Taano ta siring? Bueno, an mga payo kan hayop bakong sarabay gabos na namahala. An balang saro sa panahon kaiyan nagpakangkagurangnan sa katawohan, partikularmente sa banwaan nin Dios. (Kapahayagan 17:10) Sa siring, sa pagpopoon kan aldaw kan Kagurangnan, solamente sarong payo, an ikapito, an nangingibabaw na pambilog na kinaban na kapangyarihan. An nakakagadan na tama sa payong iyan nagtao nin grabeng kasakitan sa bilog na mabangis na hayop.

14. Kasuarin itinao an nakakagadan na tama, asin paano ilinadawan nin sarong opisyal sa militar an epekto kaiyan sa mabangis na hayop ni Satanas?

¹⁴ Ano an nakakagadan na tama? Sa huri, ini inapod na tama nin espada, asin an espada simbolo nin guerra. An tamang ini nin espada, na itinao sa pagpopoon kan aldaw kan Kagurangnan, seguradong konektado sa enot na guerra mundial, na nandestroso nin grabe asin nagpapanluya sa politikal na mabangis na hayop ni Satanas. (Kapahayagan 6:4, 8; 13:14) An autor na si Maurice Genevoix, na sarong opisyal sa militar durante kan guerrang iyan, nagsabi manongod dian: “An gabos oyon sa pagrekonoser na sa bilog na kasaysayan nin katawohan, dikit sanang petsa an may kahalagahan na siring kan Agosto 2, 1914. Biglang nanompongan enot kan Europa dangan kan haros bilog na katawohan an saindang sadiri sa sarong makatatakot na marhay na pangyayari. An gabos na pundasyon natanyog—an mga kostumbre, mga kontrata, moral na mga ley; aroaldaw kinukuestion an gabos. An pangyayari luminabi pa sa natural na mga kapurisawan sagkod sa rasonableng mga pag-antisipar. Nakakakubhan, biyong nakakataranta, labi-labi karaot, sagkod ngonyan apektado kita kaiyan.”—Maurice Genevoix, miembro kan Académie Française, na kinotar sa librong Promise of Greatness (1968).

15. Paano an ikapitong payo kan mabangis na hayop nag-ako kan nakakagadan na tama kaiyan?

¹⁵ Para sa nangingibabaw na ikapitong payo kan mabangis na hayop, nagin grabeng kapahamakan an guerrang idto. Nakakasusto an kabilangan kan mga hobenes na nawara sa Britania, kaiba kan iba pang nasyon sa Europa. Sa saro sanang ralaban, an Ralaban sa Salog nin Somme kan 1916, 420,000 na Britano an nagadan kaiba an mga 194,000 na Pranses asin 440,000 na Aleman—labing 1,000,000 an nagkagaradan! Kun pag-oolayan man an ekonomiya, an Britania—kaiba an bilog na Europa—buminagsak. An mahiwason na Imperyo nin Britania nagripaydipay asin dai na nanggad nakabawi nin lubos. Tunay nanggad, huli sa guerrang iyan, na 28 pangenot na nasyon an nakikabtang, nagripaydipay an bilog na kinaban na garo baga may nakakagadan na tama. Kan Agosto 4, 1979, 65 taon poon kan biglang umabot an Guerra Mundial I, nagkomento an The Economist, kan Londres, Inglaterra: “Kan 1914 an kinaban nawaran nin pagkaborogkos na dai na kaiyan ikinabalik poon kaidto.”

16. Kan enot na guerra mundial, paano ipinaheling kan Estados Unidos na iyan kabtang nin magkasurog na pambilog na kinaban na kapangyarihan?

¹⁶ Kadungan kaiyan, huli sa Dakulang Guerra, na iyong apod dian kaidto, an Estados Unidos daing duda na nahayag bilang kabtang kan Pambilog na Kinaban na Kapangyarihan na Anglo-Amerikano.  Kan enot na mga taon kan guerra, an Estados Unidos dai uminayon sa guerra huli sa opinyon kan publiko. Alagad siring kan isinurat kan historyador na si Esmé Wingfield-Stratford, “an isyu sana kaidto kun baga, sa panahon na ini nin pinakagrabeng krisis, lilingawan kan Britania asin kan Estados Unidos an saindang mga dai pagkakaoyon tanganing maotob an [saindang] nangingibabaw na pagkasararo asin komun na pag-administrar.” Siring kan ipinapaheling kan mga nangyari, ginibo ninda iyan. Kan 1917 ikinontribwir kan Estados Unidos an saiyang mga rekurso asin trabahador tanganing suportaran an pakikiguerra kan nagriripaydipay na Magkakaalyado. Sa siring, nanggana an ikapitong payo, na pinagpadis an Britania asin Estados Unidos.

17. Ano an nangyari sa daganon na sistema ni Satanas pagkatapos kan guerra?

¹⁷ Naliwat na marhay an kinaban pagkatapos kan guerra. An daganon na sistema ni Satanas, maski ngani rinadas kan nakakagadan na tama, nabuhay na naman asin nagin mas makapangyarihan kisa kasuarin man kaya hinangaan iyan nin mga tawo huli sa kakayahan kaiyan na maomayan.

18. Paano masasabi na sa pangkagabsan an katawohan “nagsunod sa mabangis na hayop na may paghanga”?

¹⁸ Isinurat kan historyador na si Charles L. Mee, Jr.: “An pagbagsak kan daan na areglo [huli sa enot na guerra mundial] kinaipuhan tanganing makapoon an paglakop kan pamamahala sa sadiri, an pagkatalingkas kan bagong mga nasyon asin mga grupo, an pagkakaigwa nin bagong libertad asin independensia.” An nangengenot sa pag-oswag na ini pagkatapos kan guerra iyo an ikapitong payo kan mabangis na hayop, na naomayan na ngonyan, asin an Estados Unidos nin Amerika na an nangingibabaw. An magkasurog na pambilog na kinaban na kapangyarihan nangenot sa pagsuportar sa Liga de Naciones sagkod sa Naciones Unidas. Pag-abot kan taon 2005, nahimo na kan kapangyarihan politikal kan Estados Unidos na pangenotan an mas pribilehiadong mga nasyon sa pagmukna nin mas halangkaw na pamantayan sa pamumuhay, sa paglaban sa helang, asin sa pagpaoswag sa teknolohiya. Napaduman pa ngani kaiyan sa bulan an 12 katawo. Kun siring, bakong makangangalas na sa pangkagabsan an katawohan “nagsunod sa mabangis na hayop na may paghanga.”

19. (a) Paano na labi pa ngani sa paghanga sa mabangis na hayop an ginigibo kan katawohan? (b) Siisay an may dai makukuestion na autoridad sa gabos na kahadean sa daga, asin paano niato naaaraman? (c) Paano tinawan nin autoridad ni Satanas an mabangis na hayop, asin ano an epekto sa mayoriya sa mga tawo?

¹⁹ Labi pa ngani sa paghanga sa mabangis na hayop an ginigibo kan katawohan, siring kan sunod na sinasabi ni Juan: “Asin sinamba ninda an dragon huli ta iyan an nagtao nin autoridad sa mabangis na hayop, asin sinamba ninda an mabangis na hayop sa mga tataramon na: ‘Siisay an arog kan mabangis na hayop, asin siisay an makakapakilaban saiya?’” (Kapahayagan 13:4) Kan uya si Jesus digdi sa daga, naghingako si Satanas na sia may autoridad sa gabos na kahadean sa daga. Dai nakidiskutir si Jesus sa bagay na ini; sa katunayan, inapod nia mismo si Satanas na namamahala sa kinaban asin nagsayuma siang makikabtang sa politika kan panahon na idto. Sa huri, nagsurat si Juan manongod sa tunay na mga Kristiano: “Aram niato na kita gikan sa Dios, alagad an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan saro na marigsok.” (1 Juan 5:19; Lucas 4:5-8; Juan 6:15; 14:30) Tinatawan ni Satanas nin autoridad an mabangis na hayop, asin ginigibo nia ini sa nasyonalistikong paagi. Sa siring, imbes na magkasararo sa mga bogkos nin diosnon na pagkamoot, an katawohan nagkabaranga huli sa pag-orgolyo sa tribo, rasa, asin nasyon. An mayoriya sa mga tawo nagsasamba sa kabtang kan mabangis na hayop na nagkakapot nin autoridad sa nasyon na iniistaran ninda. Sa siring, hinahangaan asin sinasamba an bilog na hayop.

20. (a) Sa anong sentido na sinasamba kan mga tawo an mabangis na hayop? (b) Taano an mga Kristianong nagsasamba ki Jehova Dios ta dai nakikikabtang sa siring na pagsamba sa mabangis na hayop, asin kiisay na halimbawa an sinusunod ninda?

²⁰ Pagsamba sa anong sentido? Sa sentido na an pagkamoot sa nasyon ipinapaorog sa pagkamoot sa Dios. An kadaklan na tawo namomoot sa nasyon na namundagan ninda. Bilang marahay na mga siudadano, iginagalang man nin tunay na mga Kristiano an mga namamahala asin an mga emblema kan nasyon na iniistaran ninda, kinukuyog ninda an mga ley, asin nagkokontribwir sinda sa ikakarahay kan saindang komunidad asin kan saindang kapwa. (Roma 13:1-7; 1 Pedro 2:13-17) Minsan siring, dai sinda makakatao nin daing basehan na debosyon sa sarong nasyon tumang sa gabos na iba pa. “An samong nasyon, tama man o sala” bakong Kristianong katokdoan. Kaya an mga Kristianong nagsasamba ki Jehova Dios dai  puedeng makikabtang sa pagtao nin orgolyoso, patriotikong pagsamba sa ano man na kabtang kan mabangis na hayop, huli ta ini mangangahulogan nin pagsamba sa dragon—an pinaghahalean kan autoridad kan hayop. Dai sinda puedeng maghapot na may paghanga: “Siisay an arog kan mabangis na hayop?” Imbes, sinusunod ninda an halimbawa ni Miguel—na an ngaran nangangahulogan na “Siisay an Arog nin Dios?”—mantang sinusuportaran ninda an unibersal na soberaniya ni Jehova. Sa itinalaan na panahon nin Dios, an Miguel na ini, si Cristo Jesus, makikilaban sa mabangis na hayop asin dadaogon iyan, kun paanong nagin mapanggana sia sa pagpalayas ki Satanas sa langit.—Kapahayagan 12:7-9; 19:11, 19-21.

Pakikiguerra Tumang sa mga Banal

21. Paano ilinaladawan ni Juan an pagkontrol ni Satanas sa mabangis na hayop?

²¹ An tusong si Satanas may plano na kontrolon an mabangis na hayop tanganing maotob an sadiri niang mga katuyohan. Ipinapaliwanag ini ni Juan: “Asin tinawan iyan [an hayop na pito an payo] nin ngoso na nagtataram nin mga kaabhawan asin nin mga paglanghad, asin tinawan iyan nin autoridad na humiro sa laog nin kuarenta y dos na bulan. Asin binuka kaiyan an saiyang ngoso sa mga paglanghad tumang sa Dios, tanganing langhadan an saiyang ngaran asin an saiyang erokan, an mga nag-eerok sa langit. Asin tinogotan iyan na makiguerra sa mga banal asin daogon sinda, asin tinawan iyan nin autoridad sa lambang tribo asin banwaan asin lenguahe patin nasyon. Asin an gabos na nag-eerok sa daga masamba sa saiya; an ngaran kan minsan saro sa sainda dai nasusurat sa rolyo nin buhay kan Kordero na ginadan, poon kan pagtugdas kan kinaban.”—Kapahayagan 13:5-8.

22. (a) Anong peryodo nin panahon an pinapanongdan kan 42 na bulan? (b) Sa laog kan 42 na bulan, paano ‘nadaog’ an linahidan na mga Kristiano?

²² An 42 na bulan na sinasabi digdi minalataw na iyo man sana an tolo may kabangang taon na sa panahon na iyan an mga banal riniribok nin sarong sungay na naglataw sa saro kan mga hayop sa propesiya ni Daniel. (Daniel 7:23-25; helingon man an Kapahayagan 11:1-4.) Sa siring, poon sa katapusan kan 1914 sagkod kan 1918, mantang an naggeguerrang mga nasyon literal na nagririnotangan na garo mabangis na mga hayop, an mga siudadano sa mga nasyon na iyan pinirit na sumamba sa mabangis na hayop, umayon sa relihion nin nasyonalismo, patin magin andam pa nganing magadan para sa saindang nasyon. An siring na pamimirit nagbunga nin makuring pagdusa kan dakol sa mga linahidan, na an nagin saboot mas dapat sindang kumuyog ki Jehova Dios asin sa saiyang Aki, si Cristo Jesus. (Gibo 5:29) An mga pagbalo sa sainda nag-abot sa kulminasyon kan Hunyo 1918, kan sinda ‘madaog.’ Sa Estados Unidos, an prominenteng mga opisyal asin iba pang representante kan Watch Tower Society ibinilanggo nin bakong makatanosan, asin naolang na marhay an organisadong paghuhulit kan saindang Kristianong mga tugang. Huling may autoridad “sa lambang tribo asin banwaan asin lenguahe patin nasyon,” pinugolan kan mabangis na hayop an gibohon nin Dios sa bilog na kinaban.

23. (a) Ano an “rolyo nin buhay kan Kordero,” asin poon kan 1918, ano an nagpapadagos sagkod na matapos? (b) Taano ta daing kamanungdanan an garo baga kapangganahan kan naheheling na organisasyon ni Satanas sa “mga banal”?

²³ Ini garo baga kapangganahan para ki Satanas asin sa saiyang organisasyon. Alagad iyan mayo nin ikakatao sa saindang panhaloyan na mga pakinabang, ta mayo ni saro sa naheheling na organisasyon ni Satanas na nasurat an ngaran sa “rolyo nin buhay kan Kordero.” Sa piguratibong paagi, nasa rolyong ini an ngaran kan mga mamamahala kaiba ni Jesus sa saiyang langitnon na Kahadean. An enot na mga ngaran isinurat dian kan Pentecostes 33 C.E. Asin sa suminunod na mga taon poon kaidto, padakol nang padakol na ngaran an nadagdag. Poon kan 1918, an pagtatak sa mga natatada pa sa 144,000 na paramana sa Kahadean nagpapadagos sagkod na matapos. Sa dai na mahahaloy, an ngaran ninda gabos masusurat nin permanente sa rolyo nin buhay kan Kordero. Kun manongod sa mga paratumang na nagsasamba sa mabangis na hayop, mayo ni saro sa mga ini na isusurat an saiyang ngaran sa rolyong iyan. Kaya an ano man na garo baga kapangganahan ninda sa “mga banal” daing kamanungdanan, temporaryo sana.

24. Inaapodan ni Juan an mga may pakabatid na magdangog sa ano, asin ano an kahulogan para sa banwaan nin Dios kan mga tataramon na nadangog?

²⁴ Ngonyan inaapodan ni Juan an mga may pakabatid na maingat na marhay na maghinanyog: “Kun an siisay man may talinga, magdangog sia.” Dangan sia nagpadagos: “Kun an siisay man para sa pagkabihag, sia maduman sa pagkabihag. Kun an siisay man mangagadan paagi sa espada, dapat siang gadanon paagi sa espada. Digdi kaipuhan an pakatagal asin pagtubod kan mga banal.” (Kapahayagan 13:9, 10) Si Jeremias nagsurat nin kaagid  na marhay kaini kan mga taon bago an 607 B.C.E., tanganing ipaheling na dai na maliliwat an mga paghokom ni Jehova para sa bakong maimbod na siudad nin Jerusalem. (Jeremias 15:2; helingon man an Jeremias 43:11; Zacarias 11:9.) Sa panahon nin grabeng pagbalo sa saiya, liniwanag ni Jesus na an saiyang mga parasunod dai dapat na makikompromiso kan sia magsabi: “An gabos na minabingat nin espada sa espada man magagadan.” (Mateo 26:52) Siring man, ngonyan sa aldaw kan Kagurangnan an banwaan nin Dios dapat na mangapot nin marigon sa mga prinsipyo sa Biblia. Mayo nin kaligtasan sa huri para sa mga dai nagsosolsol na nagsasamba sa mabangis na hayop. Kita gabos magkakaipo nin pakatagal, kaiba an dai nanluluyang pagtubod, tanganing makaligtas sa mga persekusyon asin pagbalo na nasa enotan.—Hebreo 10:36-39; 11:6.

An Mabangis na Hayop na May Duwang Sungay

25. (a) Paano ilinaladawan ni Juan an saro pang simbolikong mabangis na hayop na naglataw sa kinaban? (b) Ano an ipinaparisa kan duwang sungay kan bagong mabangis na hayop asin kan pagbutwa kaiyan sa daga?

²⁵ Alagad ngonyan may saro pang mabangis na hayop na naglataw sa kinaban. Si Juan nagbabareta: “Asin naheling ko an saro pang mabangis na hayop na nagbubutwa sa daga, asin iyan igwa nin duwang sungay siring sa kordero, alagad ta iyan nagpoon na magtaram na siring sa dragon. Asin iyan nagkakapot kan gabos na autoridad kan enot na mabangis na hayop na nasa atubangan kaiyan. Asin pinapasamba kaiyan an daga asin an mga nag-eerok dian sa enot na mabangis na hayop, na an nakakagadan na tama naomayan. Asin iyan naggigibo nin darakulang tanda, mala ta napapababa ngani kaiyan an kalayo hale sa langit pasiring sa daga sa atubangan nin mga tawo.” (Kapahayagan 13:11-13) An mabangis na hayop na ini may duwang sungay, na nagpaparisa nin pagtinabangan nin magkapadis na kapangyarihan politikal. Asin iyan sinasabing hale sa daga, bakong hale sa dagat. Sa siring, iyan hale sa dati nang establisadong daganon na sistema nin mga bagay ni Satanas. Iyan seguradong sarong pambilog na kinaban na kapangyarihan, na dati nang  nag-eeksister, na nagkakaigwa nin mahalagang papel sa aldaw kan Kagurangnan.

26. (a) Ano an mabangis na hayop na may duwang sungay, asin ano an koneksion kaiyan sa orihinal na mabangis na hayop? (b) Sa anong sentido na an mga sungay kan hayop na may duwang sungay agid sa kordero, asin paano na iyan “siring sa dragon” kun nagtataram? (c) Ano an talagang sinasamba nin nasyonalistikong mga tawo, asin sa ano ibinaing an nasyonalismo? (Helingon an nota sa ibaba.)

²⁶ Ano daw iyan? An Pambilog na Kinaban na Kapangyarihan na Anglo-Amerikano—na iyo man sana an ikapitong payo kan enot na mabangis na hayop alagad may espesyal na papel! An pagsolo kaiyan sa bisyon bilang separadong mabangis na hayop nakakatabang sato na mas malinaw na maheling kun paano iyan independienteng minahiro sa kinaban. An piguratibong mabangis na hayop na ini na may duwang sungay kompuesto nin duwang magkadungan, independiente, alagad nagtitinabangan na kapangyarihan politikal. An duwang sungay kaiyan na “siring sa kordero” nagsusuherir na iyan nagsasagin mahoyo asin matoninong, na may sibilisadong klase nin gobyerno na maninigong dolokan kan bilog na kinaban. Alagad iyan nagtataram na “siring sa dragon” ta iyan naggagamit nin pamimirit asin mga paghuma patin nin kadahasan pa ngani saen man dai akoon an klase nin pamamahala kaiyan. Dai iyan nag-eenkaminar nin pagpasakop sa Kahadean nin Dios na pinapamahalaan kan Kordero nin Dios kundi, imbes, sa intereses ni Satanas, an dakulang dragon. Pinalakop kaiyan an nasyonalistikong mga pagkabaranga asin pagkaongis na an resulta pagsamba sa enot na mabangis na hayop. *

27. (a) Anong aktitud kan mabangis na hayop na may duwang sungay an ipinaparisa kan bagay na iyan nagpapababa nin kalayo hale sa langit? (b) Ano an pagheling nin dakol na tawo sa katimbang kan mabangis na hayop na may duwang sungay sa presenteng panahon?

²⁷ An mabangis na hayop na ini na may duwang sungay naggigibo nin darakulang tanda, na pinapababa pa ngani an kalayo hale sa langit. (Ikomparar an Mateo 7:21-23.) An huring tandang ini nagpapagirumdom sato ki Elias, an suanoy na propeta nin Dios na nakipagdaogan sa mga propeta ni Baal. Kan mapababa nia an kalayo hale sa langit sa ngaran ni Jehova, nagpatunay iyan nin dai mapagdududahan na sia tunay na propeta asin na an mga propeta ni Baal falso. (1 Hade 18:21-40) Arog kan mga propetang idto ni Baal, an mabangis na hayop na may duwang sungay naghohona na iyan may igong kredensial bilang propeta. (Kapahayagan 13:14, 15; 19:20) Tara, iyan naghihingako na iyong nakadaog sa mga puersa nin karompotan kaidtong duwang guerra mundial asin sa inaapod na daing Dios na Komunismo! Tunay nanggad, ibinibilang nin dakol na tawo na bantay sa libertad asin burabod nin mararahay na materyal na bagay an katimbang kan mabangis na hayop na may duwang sungay sa presenteng panahon.

An Imahen kan Mabangis na Hayop

28. Paano ipinapaheling ni Juan na an mabangis na hayop na may duwang sungay bakong arog kainosente kan garo baga ipinaparisa kan agid sa korderong mga sungay kaiyan?

²⁸ An mabangis na hayop daw na ini na may duwang sungay arog kainosente kan garo baga ipinaparisa kan agid sa korderong sungay kaiyan? Si Juan nagpapadagos sa pagsabi: “Asin ilinalagalag kaiyan an mga nag-eerok sa daga, huli sa mga tanda na itinogot na magibo kaiyan sa atubangan kan mabangis na hayop, mantang sinasabihan kaiyan an mga nag-eerok sa daga na gumibo nin imahen kan mabangis na hayop na nagkaigwa kan tama nin espada alagad ta buhay na naman. Asin itinogot dian na tawan nin hinangos an imahen kan mabangis na hayop, tanganing an imahen kan mabangis na hayop makapagtaram sagkod ikapagadan an gabos na sa ano man na paagi habong sumamba sa imahen kan mabangis na hayop.”—Kapahayagan 13:14, 15.

29. (a) Ano an katuyohan kan imahen kan mabangis na hayop, asin kasuarin ginibo an imahen na ini? (b) Taano an imahen kan mabangis na hayop ta bakong estatuwang daing buhay?

²⁹ Ano ining “imahen kan mabangis na hayop,” asin ano an katuyohan kaiyan? An katuyohan iyo na palakopon an pagsamba sa mabangis na hayop na pito an payo na dian sia an imahen asin sa siring garo man sana pinapalawig an pag-eksister kan mabangis na hayop. An imahen na ini ginibo pagkatapos na an mabangis na hayop na pito an  payo maomayan sa tama nin espada, an boot sabihon, pagkatapos kan enot na guerra mundial. Bako iyan na estatuwang daing buhay, arog kan pinatindog ni Nabucodonosor sa kapatagan nin Dura. (Daniel 3:1) Hinangosan nin buhay kan mabangis na hayop na may duwang sungay an imahen na ini tanganing an imahen mabuhay asin magkaigwa nin papel sa kasaysayan kan kinaban.

30, 31. (a) Ano an imahen na ini segun sa aktuwal na mga pangyayari sa kasaysayan? (b) May ginadan na daw huli sa pagsayumang sumamba sa imahen na ini? Ipaliwanag.

³⁰ Ipinapamidbid kan mga nangyari sa kasaysayan na an imahen na ini iyo an organisasyon na ipinagproponer, ipinagkampanya, asin sinuportaran kan Britania asin kan Estados Unidos asin kan primero inapod na Liga de Naciones. Sa huri, sa Kapahayagan kapitulo 17, iyan malataw sa irarom nin laen man na simbolo, an buhay, may hinangos na mabangis na hayop na kolor eskarlata na may independienteng pag-eksister. An internasyonal na organisasyon na ini ‘nagtataram,’ ta iyan naghahambog na iyo an solamenteng makakatao nin katoninongan asin katiwasayan sa katawohan. Alagad ta sa katotoohan iyan nagin tiriponan tanganing an mga nasyon na miembro kaiyan mag-inatakehan asin mag-irinsultohan. Hinuhuma kaiyan nin ostrasismo, o nin buhay na daing kapaglapaglaom, an arin man na nasyon o banwaan na dai minaduko sa autoridad kaiyan. Talagang hinale kan Liga de Naciones sa pagkamiembro an mga nasyon na dai nakakuyog sa mga ideolohiya kaiyan. Sa pagpopoon kan dakulang kahorasaan, an militaristikong mga “sungay” kan imahen na ini kan mabangis na hayop magkakaigwa nin biyong mapanlaglag na papel.—Kapahayagan 7:14; 17:8, 16.

³¹ Poon kan Guerra Mundial II, an imahen kan mabangis na hayop—na ngonyan nahayag bilang an organisasyon nin Naciones Unidas—nanggadan na sa literal na paagi. Halimbawa, kan 1950 an sarong hukbo kan NU nakipaglaban sa guerra sa pag-oltanan kan Korea del Norte asin Korea del Sur. Ginadan kan hukbo kan NU, kaiba an mga taga Korea del Sur, an sa kalkulo 1,420,000 na taga Korea del Norte asin Intsik. Siring man, poon 1960 sagkod 1964, an mga hukbo kan Naciones Unidas aktibo sa Congo (Kinshasa). Dugang pa, an mga namomoon sa kinaban, pati an mga papang si Paulo VI asin Juan Paulo II, padagos na nagpapatotoo na an imahen na ini iyo an ultimo asin pinakamarahay na paglaom nin tawo para sa katoninongan. Iiniinsistir ninda na kun an katawohan dai maglilingkod dian lalaglagon kan rasa nin tawo an saiyang sadiri. Sa siring, ipinapagadan  ninda sa piguratibong paagi an gabos na tawo na habong tumubod sa imahen asin sumamba dian.—Deuteronomio 5:8, 9.

An Marka kan Mabangis na Hayop

32. Paano ilinaladawan ni Juan an pagmaniobra ni Satanas sa politikal na mga kabtang kan saiyang naheheling na organisasyon tanganing papagdusahon an mga natatada sa banhi kan simbolikong babae nin Dios?

³² Ngonyan naheling ni Juan kun paano minamaniobra ni Satanas an politikal na mga kabtang kan saiyang naheheling na organisasyon tanganing tawan kan pinakagrabeng pagdusa an mga natatada sa banhi kan simbolikong babae nin Dios. (Genesis 3:15) Binalikan nia an paglaladawan sa “mabangis na hayop” mismo: “Asin pinipirit kaiyan an gabos na tawo, an saradit asin an darakula, saka an mayayaman asin an mga dukha, patin an mga talingkas asin an mga oripon, tanganing an mga ini matawan nin marka sa saindang toong kamot o sa saindang angog, asin tanganing mayo nin siisay man na makabakal o makapabakal apuera sa tawo na igwa kan marka, an ngaran kan mabangis na hayop o an numero kan ngaran kaiyan. Kaipuhan digdi an kadonongan: Kalkulohon kan matali an numero kan mabangis na hayop, ta iyan numero nin tawo; asin an numero kaiyan sais sientos sisenta y sais.”—Kapahayagan 13:16-18.

33. (a) Ano an ngaran kan mabangis na hayop? (b) Sa ano iinaasosyar an numerong sais? Ipaliwanag.

³³ An mabangis na hayop may ngaran, asin an ngaran na ini sarong numero: 666. An sais, bilang numero, iinaasosyar sa mga kaiwal ni Jehova. An sarong Filisteo na gikan sa mga Refaim “pambihira an langkaw,” asin an saiyang “mga moro sa kamot asin bitis tig-anom.” (1 Cronica 20:6) Si Hadeng Nabucodonosor nagpatindog nin sarong imahen na bulawan na 6 na sokol sa siko an lakbang asin 60 sokol sa siko an langkaw, tanganing pagsararoon sa pagsamba an saiyang politikal na mga opisyales. Kan an mga lingkod nin Dios magsayumang sumamba sa imahen na bulawan, ipinaapon sinda kan hade sa nagkakalayong horno. (Daniel 3:1-23) An numerong sais kulang sa siete, na nagrerepresentar sa pagkakompleto sa pagheling nin Dios. Kun siring, an tripleng sais nagrerepresentar sa grabeng pagkabakong sangkap.

34. (a) Ano an ipinaparisa kan bagay na an numero kan mabangis na hayop “numero nin tawo”? (b) Taano an 666 ta angay na ngaran para sa pambilog na kinaban na sistema politikal ni Satanas?

³⁴ An ngaran nagpapamidbid sa sarong persona. Kaya paano ipinapamidbid kan numerong ini an hayop? Sinasabi ni Juan na iyan “numero nin tawo,” bakong nin espiritung persona, kaya an ngaran nakakatabang na makompirmar na an mabangis na hayop daganon, na nagsisimbolisar sa gobyerno nin tawo. Kun paanong an sais dai nakakaabot sa siete, an 666—sais sa ikatolong grado—angay na ngaran para sa higanteng politikal na sistema kan kinaban na kulang na marhay tanganing makaabot sa pamantayan nin Dios sa pagkasangkap. An politikal na mabangis na hayop kan kinaban supremong namamahala dara an  ngaran-numerong 666, mantang an darakulang politika, relihion, asin kompanya sa negosyo pinapagdadanay an mabangis na hayop na iyan bilang nan-aapi sa katawohan asin parapersegir sa banwaan nin Dios.

35. Ano an boot sabihon kan pagkaigwa kan marka kan ngaran kan mabangis na hayop sa angog o sa toong kamot?

³⁵ Ano an boot sabihon kan pagkaigwa kan marka kan ngaran kan mabangis na hayop sa angog o sa toong kamot? Kan an Ley itao ni Jehova sa Israel, sinabihan nia sinda: “Iaplikar nindo an mga tataramon kong ini sa saindong puso asin sa saindong kalag asin ibugkos iyan bilang tanda sa saindong kamot, asin iyan magigin pinakabanda sa saindong angog.” (Deuteronomio 11:18) Ini nangahulogan na kaipuhan na pirmeng girumdomon kan mga Israelita an Ley na idto, tanganing iyan makaimpluwensia sa gabos nindang gibo asin kaisipan. Sinasabi na nakasurat sa angog kan 144,000 na linahidan an ngaran kan Ama asin ni Jesus. Ini nagpapamidbid sa sainda bilang rogaring ni Jehova Dios asin ni Jesu-Cristo. (Kapahayagan 14:1) Bilang pag-arog, ginagamit ni Satanas an sa demonyong marka kan mabangis na hayop. An siisay man na naggigibo kan pan-aroaldaw na mga aktibidad na arog baga kan pagbakal asin pagpabakal pinipirit na gibohon an mga bagay sa paagi kan mabangis na hayop, arog, halimbawa, kan pagselebrar nin mga kapiestahan. Inaasahan sindang sumamba sa mabangis na hayop, na tinotogotan iyan na iyong mamahala sa saindang buhay, tanganing magkaigwa kan marka kaiyan.

36. Ano an nagin mga problema kan mga nagsasayumang magkaigwa kan marka kan mabangis na hayop?

³⁶ An mga nagsasayumang magkaigwa kan marka kan mabangis na hayop pirmeng may problema. Halimbawa, poon kan dekada nin 1930, kinaipuhan sindang makilaban sa dakol na kaso sa husgado asin magtagal nin madahas na mga pagsururog asin iba pang persekusyon. Sa mga nasyon na totalitaryo, sinda ibinilanggo sa mga kampo de konsentrasyon, na duman dakol an nagadan. Poon kan ikaduwang guerra mundial, dai mabilang na barobata an nagtios nin halawig na mga pagkabilanggo, an iba pinasakitan pa ngani asin ginadan, huli sa saindang pagsayuma na ikompromiso an saindang Kristianong neutralidad. Sa ibang nasyon an mga Kristiano literal na dai nakakabakal o nakakapabakal; an iba dai tinotogotan na magkaigwa nin rogaring; an iba linulugos, ginagadan, o pinapahale sa saindang sadiring nasyon. Taano? Huli ta nagsasayuma sindang bumakal nin kard nin sarong partido politika huli sa saindang konsensia. *—Juan 17:16.

37, 38. (a) Taano an kinaban ta masakit na lugar para sa mga nagsasayumang magkaigwa kan marka kan mabangis na hayop? (b) Sairisay an nagdadanay na may integridad, asin ano an determinado nindang gibohon?

 ³⁷ Sa nagkapirang lugar sa daga, hararomon an pagkatanom kan relihion sa buhay kan komunidad kaya an siisay man na naninindogan sa katotoohan sa Biblia isinisikwal kan pamilya asin dating mga katood. Kaipuhan an dakulang pagtubod tanganing makatagal. (Mateo 10:36-38; 17:22) Sa sarong kinaban na an mayoriya nagsasamba sa materyal na kayamanan asin lakop an pandadaya, an tunay na Kristiano parateng kinakaipuhan na lubos na magtiwala ki Jehova na sia susuportaran Nia sa paglakaw sa tanos na dalan. (Salmo 11:7; Hebreo 13:18) Sa sarong kinaban na pano nin inmoralidad, kaipuhan an marigon na determinasyon tanganing makapagdanay na malinig asin dalisay. An mga Kristianong nagkakahelang parateng pinipirit nin mga doktor asin nars na lapason an ley nin Dios sa kabanalan nin dugo; kaipuhan pa ngani nindang paglabanan an mga mandamiento kan husgado na kontra sa saindang pagtubod. (Gibo 15:28, 29; 1 Pedro 4:3, 4) Asin sa mga aldaw na ini na nagdadakol an daing trabaho, nagigin orog na masakit para sa tunay na Kristiano na likayan an trabaho na mangangahulogan nin pagkompromiso kan saiyang integridad sa Dios.—Miqueas 4:3, 5.

³⁸ Iyo, an kinaban masakit na lugar para sa mga mayo kan marka kan mabangis na hayop. Pambihirang kapahayagan kan kapangyarihan asin bendisyon ni Jehova na an mga natatada sa banhi kan babae, saka an labing anom na milyon sa dakulang kadaklan, nagdadanay na may integridad sa ibong kan gabos na pangigipit na lapason an mga ley nin Dios. (Kapahayagan 7:9) Sararo, sa bilog na daga, kita logod gabos padagos na mag-omaw ki Jehova asin sa saiyang matanos na mga dalan, mantang kita nagsasayumang magkaigwa kan marka kan mabangis na hayop.—Salmo 34:1-3.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 195]

Iyan tinogotan na tawan nin hinangos an imahen kan mabangis na hayop