Sarong Libro na Misrepresentado
Sarong Libro na Misrepresentado
“An prinsipyo kan dobleng mosyon kan daga sa palibot kan ehe kaiyan asin sa palibot kan saldang falso, asin biyong kontra sa Banal na Kasuratan.” Iyan an sabi kan Kongregasyon kan Indise kan Iglesia Katolika Romana sa sarong dekreto kan 1616.1 Talaga daw na dai oyon an Biblia sa mga katotoohan nin siensia? O iyan daw namisrepresentar?
KAN tiglipot nin 1609/10, ipinunta ni Galileo Galilei an saiyang bagong mahaman na teleskopyo sa kalangitan asin nakadiskobre sia nin apat na bulan na naglilibot sa planetang Jupiter. An naheling nia luminaglag sa komun na honahona na an gabos na bagay sa kalangitan dapat na lumibot sa daga. Bago kaini, kan 1543, an astronomong Polaco na si Nicolaus Copernicus may teoriya na an mga planeta naglilibot sa saldang. Binerepikar ni Galileo na ini sientipikong katotoohan.
Minsan siring, para sa mga teologong Katoliko, ini erehiya. Haloy nang naniniwala an iglesia na an daga iyo an sentro kan uniberso.2 An punto de vistang ini basado sa literal na interpretasyon nin mga teksto na naglaladawan kan daga na permanente “sa mga pundasyon kaiyan, dai matatanyog sagkod noarin pa man.” (Salmo 104:5, The Jerusalem Bible) Inapod sa Roma, uminatubang si Galileo sa Inkisisyon. Pinaagi sa maisog na pag-usisa, napiritan siang talikdan an saiyang mga nadiskobre, asin sagkod na sia nabubuhay sia nasa pagkabilanggo sa sadiri niang harong.
Kan 1992, mga 350 taon pagkagadan ni Galileo, sa katapustapusi inadmitir kan Iglesia Katolika na sia tama palan.3 Alagad kun tama si Galileo, kun siring sala daw an Biblia?
Pakaaram sa Tunay na Kahulogan nin Halipot na mga Kotasyon sa Biblia
Nagtutubod si Galileo na totoo an Biblia. Kun an mga diskobremiento nia sa siensia kontra sa komun na interpretasyon sa nagkapirang bersikulo sa Biblia, sia nangatanosan na dai nasasabotan kan mga teologo an tunay na kahulogan kan halipot na mga kotasyon. Total, “an duwang katotoohan dai noarin man puedeng magkakontrahan,” an isinurat nia.4 Isinuherir nia na an eksaktong mga pananaram nin siensia dai kinokontra an ordinaryong mga tataramon kan Biblia. Alagad ta habong pakombensir an mga teologo. Nag-insister sinda na an gabos na sinasabi kan Biblia manongod sa daga dapat na saboton nin literal. Bilang resulta, bako sana na isinikwal ninda an mga diskobremiento ni Galileo kundi nalipasan man ninda an tunay na kahulogan kan mga kapahayagan na iyan sa Kasuratan.
An totoo, maninigo na iparisa sa sato kan sentido komun na kun an Biblia nagtataram manongod sa “apat na kanto kan daga,” dai boot sabihon kaiyan na an pakasabot kan mga parasurat sa Biblia an daga literal na kuadrado. (Kapahayagan 7:1) An Biblia isinurat sa pananaram nin ordinaryong mga tawo, na sa parate naggagamit nin buhay na marhay na mga tataramon na may piguratibong kahulogan. Kaya kun iyan nagsasabi na an daga may “apat na kanto,” durableng “pundasyon,” “mga patongtongan,” asin “gapong pangeskina,” an Biblia dai nagtatao nin sientipikong deskripsion kan daga; malinaw na iyan nagtataram nin piguratibo, arog kan parate niatong ginigibo sa pagtaram sa aroaldaw. a—Isaias 51:13; Job 38:6.
Sa saiyang librong Galileo Galilei, an biograpong si L. Geymonat nagsabi: “An hayakpit an isip na mga teologo na gustong limitaran an siensia basado sa mga pangangatanosan sa Biblia daing ibang gigibohon kundi halean nin marahay na dangog an mismong Biblia.”5 Iyan man nanggad an ginibo ninda. An totoo, an interpretasyon kan mga teologo sa Biblia—bakong an Biblia mismo—an nagbugtak nin bakong rasonableng mga restriksion sa siensia.
Kaagid kaiyan, an relihiosong mga pundamentalista ngonyan binibiribid an kahulogan kan Biblia kun sinda nag-iinsister na an daga linalang sa laog nin anom na 24-oras na aldaw. (Genesis 1:3-31) An siring na punto de vista pareho bakong oyon sa siensia o sa Biblia. Sa Biblia, arog sa ordinaryong pagtaram, an terminong “aldaw” hunodhunod, na nagpapahayag nin panahon na laen-laen an lawig. Sa Genesis 2:4, an bilog na anom na aldaw nin paglalang inaapod na sarong pankabilogan nang “aldaw.” An termino sa Hebreo na tinatradusir na “aldaw” sa Biblia puedeng mangahulogan sana nin “sarong halawig na panahon.”6 Kaya, mayo nin sa Bibliang rason na mag-insister na an mga aldaw nin paglalang 24 oras kada saro. Sa pagtotokdo nin laen digdi, minimisrepresentar nin mga pundamentalista an Biblia.—Helingon man an 2 Pedro 3:8.
Sa bilog na kasaysayan, parateng binibiribid nin mga teologo an kahulogan kan Biblia. Estudyare an iba pang mga paagi na pinagmisrepresentar kan mga relihion nin Kakristianohan an sinasabi kan Biblia.
Misrepresentado nin Relihion
An mga gawe-gawe kan mga nagsasabing sinda nagsusunod sa Biblia parate na nakamamantsa sa reputasyon kan libro na iginagalang daa nindang marhay. An mga Kristiano daa nagpabolos kan dugo nin lambang saro sa ngaran nin Dios. Pero, sinasadol kan Biblia an mga parasunod ni Cristo na “magkaminorootmootan.”—Juan 13:34, 35; Mateo 26:52.
An ibang klerigo kinukuartahan an saindang mga aripompon, na sinusuyo sindang itao an kuarta na pinagsakitan nindang makua—harayoon sa instruksion kan Kasuratan: “Inako nindong daing bayad, itao man nindong daing bayad.”—Mateo 10:8; 1 Pedro 5:2, 3.
Malinaw, an Biblia dai mahuhusgaran sono sa mga tataramon asin gawe-gawe kan mga nagkokotar sana dian o naghihingako na namumuhay sono dian. Kun siring, an sarong tawo na bukas an isip tibaad booton na diskobrehon nia mismo kun ano man nanggad an yaon sa Biblia asin kun taano iyan ta pambihirang marhay na libro.
[Nota sa Ibaba]
a Halimbawa, minsan an pinakaliteral an isip na mga astronomo ngonyan nagtataram manongod sa “pagsubang” asin “pagsolnop” kan saldang, mga bitoon, asin mga konstelasyon—minsan ngani, sa katotoohan, an mga ini garo sana naghihiro huli sa pag-itok kan daga.
[Ritrato sa pahina 4]
Duwa sa mga teleskopyo ni Galileo
[Ritrato sa pahina 5]
Si Galileo kaatubang an mga inkisidor sa saiya
