Dai nagmamangno si Annette kan bigla na sana siyang ginumol asin itinumba sa daga kan nanglupig sa saiya. “Ginibo ko an gabos kong makakaya para malabanan siya,” an sabi niya. “Pinurbaran kong magkurahaw, pero mayong boses na nagluluwas. Pigtulak ko siya, pigsipa, pigsuntok, saka pigkamrot. Saka ko na sana namatian na may kutsilyong tuminusok sako. Biyo akong nangruluya.”

Kun yaon ka sa sitwasyon na arog kaiyan, ano an gigibuhon mo?

Maski pa preparado ka asin alerto—arog baga pag nagluluwas ka sa banggi—puwede pa man giraray na may mangyaring maraot. “Bako pirming an mga makaskas an nanggagana sa paurumbasan,” an sabi kan Bibliya, “ni pirming an mga may kaaraman an igwang kapangganahan, huli ta an kapaha-pahamak na panahon asin dai inaasahan na mga pangyayari minaabot sa sainda gabos.”—Eclesiastes 9:11.

May mga hoben, arog ni Annette, na inaabuso nin bakong kamidbid. An iba man inaabuso nin sarong kamidbid o kapamilya pa ngani. Si Natalie 10 anyos pa sana kaidto kan siya seksuwal na abusuhon nin sarong tin-edyer na nakaistar harani sa harong ninda. “Grabe su takot ko saka supugon ako, kaya dai nguna ako nagsumbong,” an sabi niya.

An pagmati pa man giraray ni Annette siya an may sála sa nangyari. “Pigpaparabalik-balikan ko pa man giraray sa isip ko su nangyari kan bangging idto,” an sabi niya. “Dapat kutana mas luminaban pa ako saiya. An nangyari kaya, kan nasaksak na ako, dai na ako nakahiro sa takot. Mayo na akong maginibo, pero dapat kutana may ginibo ako.”

Binabasol man ni Natalie an sadiri niya sa nangyari. “Dapat kutana dai ako basta-basta nagpaparatiwala sa iba,” an sabi niya. “Pigtugunan na kami kan mga magurang mi na dapat pirmi kaming magkaibanan kan tugang kong babayi pag nagkakawat kami sa luwas, pero dai ako nagsunod. Kaya pagmati ko lugod tinawan ko nin tsansa su kataid mi na gibuhan ako nin maraot. Apektadong marhay an pamilya ko sa nangyari, pagmati ko nakulgan ko sinda nin grabe, asin iyan an pinakamakulog sako. Kasalan ko gabos ini.”

Kun namamatian mo man an namatian ni Annette o ni Natalie, pirming tandaan na dai man ginusto nin sarong nagin biktima nin panglulupig an nangyari sa saiya. Para sa iba garo baga bako man gayong seryoso an bagay na ini, huling nagrarason sinda na arog talaga kaiyan an iginagawi nin mga solterito o na gusto man talaga iyan kan mga biktima. Pero dai buot sabihon kaiyan na puwede nang lupigan an siisay man. Kun nagin biktima ka kan siring kagrabeng krimen, bako ika an may sála!

Siyempre, madali sanang sabihon na “bako ika an may sála”; pero tibaad sa buot-buot nin saro, dipisilon akuon na dai siyang sála. Nasasakitan an iba ta sinasadiri sana ninda an nangyari; pigbabasol ninda an saindang sadiri asin nakakamati nin iba pang negatibong sabuot. Pero siisay talaga an makikinabang kun masilensiyo ka na sana—ika o su nag-abuso sa saimo? Kaya, dapat lang na may iba kang gigibuhon.

Sinasabi sa sato kan Bibliya na kan nasa panahon nin grabeng kasakitan an matanos na lalaking si Job, nagsabi ini: “Mataram na ako huli sa grabeng kasakitan na inaagihan ko!” (Job 10:1) Makikinabang ka man kun gigibuhon mo iyan. Kun makikipag-ulay ka sa saro na pinagkakatiwalaan mo, makakatabang ini sa saimo na maako an nangyari asin magigianan ka sa grabeng gabat na namamatian mo.

Napatunayan iyan ni Annette. Siya nagsabi: “Nakipag-ulay ako sa sarong ugos kong amiga, asin sinabihan niya ako na makipag-ulay sa mga elder sa kongregasyon mi. Maray na sana ta ginibo ko ‘yan. Pirang beses man ninda akong kinaulay asin sinabi sako an talagang kaipuhan kong madangog—na an nangyari bako ko man sála. Mayo talaga akong sála sa nangyari.”

Ipinakipag-ulay ni Natalie sa mga magurang niya an manungod sa pang-aabuso sa saiya. “Tinabangan ninda ako,” an sabi niya. “Ipinamati ninda sa sako na gusto nindang pag-ulayan mi an nangyari; dahil diyan bako na akong munduon saka bako na akong angguton sa sadiri ko.”

Guminian man an pagmati niya huli sa pamimibi. “Nakatabang sako an pakikipag-ulay sa Diyos,” an sabi niya, “lalo na sa mga panahon na dai ko kayang magsabi sa iba. Pag namimibi ako, nasasabi ko an gabos na nasa buot ko. Dahil diyan, talagang natutuninong ako asin nagigin trangkilo.”

Masasabi mo man na talagang may “panahon nin pagbulong,” o pagpaumay. (Parahulit 3:3) Dai mo pagpabayaan an sadiri mo. Magpahingalo nin marhay. Urog sa gabos, magtiwala sa Diyos na nagtatao nin lubos na karangahan, si Jehova.—2 Corinto 1:3, 4.

Kun ika sarong babayi asin pinipirit kang gumibo nin sarong bagay na bakong kauyon kan pamantayan sa moral, bako nanggad salá na manindugan asin magsabi, “Dai mo paggibuhon ‘yan sako!” o, “Pumundo ka kaiyan!” Dai ka matakot na mawara sa saimo an boyfriend mo. Kun makipag-break siya saimo dahil lang diyan, dai mo siya dapat panghinayangan! Sarong tunay na lalaki an para talaga sa saimo, idtong irerespeto ka pati an saimong mga prinsipyong pinaninindugan.

“Kan hayskul ako, biglang bubutungon saka bubutasan kan pirang lalaki an strap sa likod kan sakuyang bra saka mataram nin pambabastos—ma-enjoy daa ako pag nakipag-sex ako sainda.”—Coretta.

Sa hiling mo, ano daw an ginibo kan mga lalaking idto?

1. Pigkarawan siya?

2. Nakigitilan (flirting)?

3. Pigbastos siya?

“Sa bus, may pigparataram sako na malaswa an sarong lalaki saka pigkaputan niya ako. Tinabring ko su kamot niya saka sinabihan ko siyang sumibog. Pighiling niya ako na garo ako bua.”—Candice.

Ano daw sa hiling mo an ginibo kan lalaking idto ki Candice?

1. Pigkarawan siya?

2. Nakigitilan (flirting)?

3. Pigbastos siya?

“Kan nakaaging taon, pirmi akong pigsasabihan nin sarong lalaki na gusto niya daa ako saka gusto niya akong maka-date, maski ngani pigpaparasabihan ko na siya na habo ko. Kun minsan, pighahapihap niya an braso ko. Pigsabihan ko na siyang pumundo, pero dai siya nagpupundo. Dangan, kan pigsisintas ko su sapatos ko, tinalpi niya ako sa lubot.”—Bethany.

Sa hiling mo, ano daw an ginibo kan lalaking idto?

1. Pigkarawan siya?

2. Nakigitilan (flirting)?

3. Pigbastos siya?

An tamang simbag sa tulong hapot, C.

Ano an pagkakaiba kan pambabastos sa pakikigitilan o pangangaraw?

Sa pambabastos, su nambabastos sana an gusto kaiyan. Dai siya nagpupundo dawa sinabihan na siya kan biktima.

Seryosong bagay ini na puwedeng sumagkod sa seksuwal na kadahasan.