1-3. (a) Taano ta napurisaw na marhay si Pablo kan siya nasa Atenas? (b) Ano an manunudan niyato sa pag-adal ta sa halimbawa ni Pablo?

 NAPUPURISAW na marhay si Pablo. Nasa siyudad siya nin Atenas, sa Grecia, an sentro nin edukasyon kun sain nagtukdo si Socrates, Plato, asin Aristotle. Relihiyosong marhay an mga taga Atenas. Sain man maghiling si Pablo—sa mga templo, sa mga plasa, asin sa mga tinampo—pano-pano nin idolo, huling dakulon nin sinasambang diyos an mga taga Atenas. Aram ni Pablo kun ano an pagmansay ni Jehova, an tunay na Diyos, sa idolatriya. (Exo. 20:4, 5) Arog ni Jehova, ikinakaungis man kan maimbod na apostol na ini an mga idolo!

² Lalong nanggirabo si Pablo sa nahiling niya kan maglaog siya sa agora, o saudan. Nakataraytay sa bandang norteng-sulnupan, harani sa pinakapanginot na laugan kan saudan, an kadakul na estatuwa kan diyos na si Hermes na nagtatampok kan saiyang ikinabuhay. Dakulon nin santuwaryo sa saudan. Paano mahulit an maigot na apostol sa sobra kaidolatrosong mga tawong ini? Makokontrol daw niya an saiyang emosyon asin makakahanap nin puntong mapagkakauyunan ninda? Magigin mapanggana daw siya sa pagtabang sa siisay man na hanapon an tunay na Diyos asin na talagang manumpungan Siya?

³ An diskurso ni Pablo sa mga edukadong tawo kan Atenas, arog kan nakarekord sa Gibo 17:22-31, sarong magayon na halimbawa nin pagigin mahusay sa pagpahayag, pagigin mataktika, asin pagkaigwa nin pakamansay. Sa pag-adal ta sa halimbawa ni Pablo, dakulon kitang manunudan manungod sa kun paano mahanap nin puntong mapagkakauyunan, dangan matabangan an mga nagdadangog sa sato na makaabot sa tamang kongklusyon.

4, 5. Sain na lugar sa Atenas naghulit si Pablo, asin anong klaseng mga tawo an yaon duman?

⁴ Dinalaw ni Pablo an Atenas durante kan saiyang ikaduwang pagbiyahe bilang misyonero, kan mga 50 C.E. a Mantang hinahalat ni Pablo na  mag-abot si Silas asin Timoteo haling Berea, “nagpuon siyang makipagrasunan sa mga Judio,” arog kan napagkatudan na niyang gibuhon. Nagduman man siya sa sarong lugar na diyan makakaulay niya an mga bakong Judio na siyudadano kan Atenas—“sa may saudan,” o agora. (Gibo 17:17) An saudan kan Atenas, na nasa norteng-sulnupan kan Acropolis, may hiwas na mga limang ektarya. Bako lang iyan sarong lugar para magbakal asin magtinda kundi iyan man an nagseserbing plasa kan siyudad. Uyon sa sarong reperensiya, an lugar na iyan iyo “an sentro kan ekonomiya, pulitika, asin kultura kan siyudad.” Nauugmang marhay an mga taga Atenas na magtiripon diyan asin magrinibayan nin mga ideya.

⁵ Dai magigin madali ki Pablo na kumbinsiron an mga nagdadangog sa saiya sa saudan. Kaiba sa sainda an mga Epicureo asin mga Estoico—duwang magkaribal na grupo nin mga pilosopo. b Naniniwala an mga Epicureo na aksidente sanang naglataw an buhay. An pagmansay ninda sa buhay masusumaryo sa minasunod: “Mayo nin dapat ikatakot sa Diyos; Mayo nang namamatian sa kagadanan; Puwedeng makamtan an karahayan; Kayang tagalan an karatan.” An pangangatanusan asin lohika man an tinatawan nin importansiya kan mga Estoico, asin dai sinda nagtutubod na sarong Persona an Diyos. An mga Epicureo asin mga Estoico parehong dai nagtutubod sa pagkabuhay liwat na iyo an itinutukdo kan mga disipulo ni Cristo. Malinaw na an mga pilosopiya kan duwang grupong ini bakong kauyon kan dalisay na mga katotoohan na yaon sa tunay na Kristiyanismo, na iyo an ihinuhulit ni Pablo.

6, 7. Ano an nagin reaksiyon kan nagkapirang edukadong Griego sa mga itinutukdo ni Pablo, asin sa anong kaparehong reaksiyon kita puwedeng mapaatubang sa ngunyan?

⁶ Ano an nagin reaksiyon kan mga edukadong Griego sa mga itinutukdo ni Pablo? May nagkapira na inapod si Pablo gamit an terminong nangangahulugan na “matabil,” o “paratuka nin banhi.” (Hilingon an study note sa Gibo 17:18, nwtsty-TG.) Manungod sa Griegong terminong ini, sinabi nin sarong iskolar: “An terminong ini orihinal na ginamit para sa sarong sadit na gamgam na sigeng libot tanganing mantuka nin tipasi, asin kan huri ginamit na ini para sa mga tawong namumurot nin tada-tadang kakanon saka nin kun anu-ano pang bagay sa saudan. Pero kan bandang huri, ginamit na iyan sa piguratibong paagi para sa siisay man na tawong namumurot nin kun anu-anong impormasyon, asin lalo na sa saro na dai man nasasabutan an mga iyan.” Kaya garo man sana sinasabi kan mga edukadong tawong idto na si Pablo sarong ignorante na pig-uutro man sana an mga nadadangog niya sa iba. Pero, arog kan maaaraman ta, dai nagpaapektar si Pablo sa arog kaiyan na pang-iinsulto.

⁷ Arog man kaiyan sa ngunyan. Bilang mga Saksi ni Jehova, parati kitang nagigin punteriya nin pang-iinsulto huli sa basado sa Bibliya niyatong mga paniniwala. Halimbawa, itinutukdo nin nagkapirang edukador na totoo an ebolusyon asin iniinsistir ninda na kun intelihente kang tawo, paniniwalaan mo iyan. Kaya garo na man sana sinasabi ninda na ignorante an mga habong  maniwala diyan. Gusto kan siring na mga edukadong tawo na isipon kan iba na kita mga “paratuka nin banhi” pag ipinapahiling ta kun ano an sinasabi kan Bibliya asin an mga ebidensiya na igwa nin nagdisenyo kan gabos na bagay. Pero dai kita nagpapaapektar sa sainda. Imbes, may kumpiyansa niyatong idinedepensa an satong paniniwala na an buhay sa daga gibo nin sarong intelihenteng Disenyador, an Diyos na Jehova.—Kap. 4:11.

8. (a) Ano an reaksiyon kan nagkapirang nakadangog sa paghuhulit ni Pablo? (b) Ano an posibleng kahulugan kan pagdara ki Pablo sa Areopago? (Hilingon an nota sa ibaba.)

⁸ An ibang nakadangog sa paghuhulit ni Pablo sa saudan iba man an nagin reaksiyon. “Garo may ipinapamidbid siyang bagong mga diyos hali sa ibang mga lugar,” an sabi ninda. (Gibo 17:18) Talaga daw na may ipinapamidbid si Pablo na bagong mga diyos sa mga taga Atenas? Seryosong bagay ini, huling haros arog kaini an akusasyon ki Socrates pirang siglo bago kaini, kun kaya binista siya asin nasentensiyahan nin kagadanan. Kaya bakong makangangalas na dinara ninda si Pablo sa Areopago asin hinagadan nin paliwanag manungod sa mga katukduan na bago sa pandangog kan mga taga Atenas. c Paano daw idedepensa ni Pablo an saiyang mensahe sa mga indibidwal na dai pamilyar sa Kasuratan?

9-11. (a) Paano hininguwa ni Pablo na magkaigwa nin puntong mapagkakauyunan ninda kan mga nagdadangog sa saiya? (b) Paano ta maaarog an halimbawa ni Pablo sa satong ministeryo?

⁹ Girumdumon na napurisaw na marhay si Pablo sa gabos na idolatrosong bagay na nahiling niya. Minsan siring, imbes na daing prenong atakihon an manungod sa pagsamba sa idolo, nagdanay siyang kalmado. Nagin mataktika siya, asin hininguwa niyang makua an interes kan mga nagdadangog paagi sa pagbangon nin puntong mapagkakauyunan ninda. Bilang introduksiyon, ini an sinabi niya: “Mga taga Atenas, nahihiling ko sa saindo na sa gabos na bagay mas urog an debosyon nindo sa mga diyos kumpara sa iba.” (Gibo 17:22) Garo baga sinasabi ni Pablo, ‘Nahiling kong relihiyoso kamong marhay.’ Iyo, madunong na kinomendaran sinda ni Pablo sa pagigin nindang relihiyoso. Aram niya na an nagkapira sa mga nabuta kan palsong mga paniniwala posibleng igwa nin puso na andam na maghimati sa katotoohan. Ta aram ni Pablo na siya mismo dating arog ninda na ginigibo an salang mga bagay “dara nin kawaran nin aram asin kawaran nin pagtubod.”—1 Tim. 1:13.

¹⁰ Para magkaigwa nin puntong mapagkakauyunan, sinambit ni Pablo na may nahiling siyang matibay na ebidensiya na talagang relihiyoso an mga taga Atenas—sarong altar na may nakaukit, “Sa Diyos na Dai Midbid.” Uyon  sa sarong reperensiya, “nakatudan na kan mga Griego asin kan iba pa na maggibo nin mga altar para sa ‘mga diyos na dai midbid,’ huli sa takot na tibaad may malingawan sindang diyos asin maanggot ini.” An pagkaigwa kan mga taga Atenas nin arog kaiyan na altar nagpapahiling na inaako ninda na igwa nin sarong Diyos na dai ninda midbid. Ginamit ni Pablo an pagkaigwa ninda kan altar na iyan para mailaog an maugmang bareta na saiyang ihinuhulit. Sinabi niya: “An sinasamba nindo na dai nindo midbid, siya an ipinapahayag ko sa saindo.” (Gibo 17:23) Nagin maingat si Pablo sa saiyang argumento, pero mapuwersa iyan. Mayo siyang ipinapamidbid na bago o kakaibang diyos, arog kan iinaakusar kan nagkapira. Ipinapaliwanag man sana niya sa sainda an manungod sa Diyos na dai ninda midbid—an tunay na Diyos.

¹¹ Paano ta maaarog an halimbawa ni Pablo sa satong ministeryo? Kun mapagmasid kita, puwedeng may mahiling kitang ebidensiya na relihiyoso an sarong tawo, tibaad sarong bagay na sulot niya o nakadispley sa harong o sa natad niya. Puwede tang sabihon: ‘Narisa ko pong relihiyoso kamo. Gusto ko pong may makaulay na tawong relihiyoso na arog nindo.’ Kun mataktika niyatong rerekonoseron an pagigin relihiyoso nin saro, puwede kitang  makapagbangon nin puntong mapagkakauyunan asin makua an saiyang interes. Tandaan na an katuyuhan ta bakong para husgaran an iba base sa saindang relihiyosong mga paniniwala. Dakul kitang kapagtubod na dating higot na nangangapot kaidto sa palsong relihiyosong mga paniniwala.

12. Paano ibinagay ni Pablo sa mga nagdadangog sa saiya an pamamaagi niya nin paghuhulit?

¹² Nakapagbangon si Pablo nin puntong mapagkakauyunan, pero padagos daw niya sindang mapapatotoohan? Aram niya na an mga nagdadangog sa saiya mga natukduan sa Griegong pilosopiya asin bakong pamilyar sa Kasuratan, kaya ibinagay niya an pamamaagi niya nin paghuhulit sa nagkapirang paagi. Inot, iprinesentar niya an mga katukduan sa Bibliya sa paaging dai direktang nagkokotar sa Kasuratan. Ikaduwa, iiniba niya an sadiri niya sa mga nagdadangog sa saiya paagi sa paggamit kan mga terminong “sato” asin “kita.” Ikatulo, nagkotar siya hali sa literaturang Griego para ipahiling na an nagkapirang bagay na itinutukdo niya mahihiling man sa saindang sadiring mga isinurat. Siyasaton ta ngunyan an mapuwersang diskurso ni Pablo. Anong mahalagang mga katotoohan an ipinahayag niya manungod sa Diyos na dai midbid kan mga taga Atenas?

13. Ano an ipinaliwanag ni Pablo manungod sa kapinunan kan uniberso, asin ano an mensahe kan mga sinabi niya?

¹³ Linalang nin Diyos an uniberso. Sinabi ni Pablo: “Siya an Diyos na naggibo kan kinaban saka kan gabos na bagay na yaon diyan, asin huling siya ngani an Kagurangnan kan langit asin daga, dai siya nag-iirok sa mga templong gibo nin tawo.” d (Gibo 17:24) An uniberso dai lang basta naglataw. An tunay na Diyos an Kaglalang kan gabos na bagay. (Sal. 146:6) Bakong arog ni Athena o kan iba pang mga diyos na an kamurawayan nakadepende sa mga templo, mga santuwaryo, asin mga altar, an Soberanong Kagurangnan kan langit asin daga dai magkakaigo sa mga templo na gibo kan mga kamot nin tawo. (1 Ha. 8:27) Malinaw an mensahe ni Pablo: An tunay na Diyos mas nangungurog na marhay kisa sa ano man na idolong gibo nin tawo na mahihiling sa mga templong gibo nin tawo.—Isa. 40:18-26.

14. Paano ipinahiling ni Pablo na an Diyos dai nakadepende sa mga tawo?

¹⁴ An Diyos dai nakadepende sa mga tawo. Nakaugalian na kan mga parasamba sa idolo na baduan an saindang mga idolo nin magagarbong gubing, tawan an mga ini nin dakul na mamahalon na regalo, o darahan an mga ini nin kakanon asin inumon—na garo baga kaipuhan kan mga idolong ini an siring na mga bagay! Minsan siring, an nagkapira sa mga pilosopong Griego na nagdadangog ki Pablo posibleng naniniwala na an diyos dai nangangaipo  nin ano man sa mga tawo. Kun totoo iyan, siguradong uminuyon sinda sa sinabi ni Pablo na an Diyos dai “kaipuhan na pagserbihan nin mga tawo na garo baga nangangaipo siya nin ano man.” Iyo, mayo nin kaipuhan an Kaglalang na ano man na materyal na bagay hali sa mga tawo! Imbes, siya an nagtatao sa mga tawo kan mga kaipuhan ninda—“nin buhay, nin hinangos, asin nin gabos na bagay,” kaiba na an aldaw, an uran, asin an matabang daga. (Gibo 17:25; Gen. 2:7) Kaya an Diyos, an Paratao, dai nakadepende sa mga tawo, na iyo an mga pigtatawan.

15. Paano tinukar ni Pablo an paniniwala kan mga taga Atenas na nakakalabi sinda sa mga bakong Griego, asin anong mahalagang leksiyon an manunudan ta sa halimbawa niya?

¹⁵ Ginibo nin Diyos an mga tawo. Naniniwala an mga taga Atenas na nakakalabi sinda sa mga bakong Griego. Pero an pag-orgulyo huli sa nasyonalidad o rasa kontra sa itinutukdo kan Bibliya. (Deu. 10:17) Tinukar ni Pablo an sensitibong bagay na ini sa mataktika asin mahusay na paagi. Kan sabihon niyang “ginibo [nin Diyos] hali sa sarong tawo an gabos na nasyon kan katawuhan,” siguradong napaisip an mga nagdadangog sa saiya. (Gibo 17:26) An sinasambit ni Pablo iyo an pagkasaysay sa Genesis manungod ki Adan, an ginikanan kan gabos na tawo. (Gen. 1:26-28) Huling saro man sana an ginikanan kan mga tawo, mayo nin rasa o nasyonalidad an nakakalabi sa iba. Siguradong nakua kan mga nagdadangog ki Pablo an puntong ini. May manunudan kitang mahalagang leksiyon sa halimbawa niya. Dawa ngani gusto tang magin mataktika asin rasonable sa satong gibuhon na pagpapatotoo, habo niyato na pagianon an katotoohan sa Bibliya para lang mas akuon iyan kan iba.

16. Ano an katuyuhan kan Kaglalang para sa mga tawo?

¹⁶ Katuyuhan nin Diyos na maparani sa saiya an mga tawo. Haloy nang pinagdedebatehan kan mga pilosopong nagdadangog ki Pablo an katuyuhan kan pag-eksister nin tawo pero dai ninda iyan maipaliwanag na marhay. Alagad si Pablo, malinaw niyang ihinayag an katuyuhan kan Kaglalang para sa mga tawo, iyan iyo na “tanganing hanapon ninda an Diyos. Kun magmamaigot lang sindang hanapon siya, talagang manunumpungan siya, dahil an totoo, bako man siyang harayo sa lambang saro sa sato.” (Gibo 17:27) An Diyos na dai midbid kan mga taga Atenas posible nanggad na mamidbid. An totoo, harani siya sa mga talagang gustong mahanap siya asin makanuod manungod  sa saiya. (Sal. 145:18) Mangnuhon na ginamit ni Pablo an terminong “sato,” na sa siring iiniiba an sadiri niya sa mga kaipuhan na ‘magmaigot na hanapon’ an Diyos.

17, 18. Taano ta dapat na magkaigwa an mga tawo nin pagmawot na rumani sa Diyos, asin ano an manunudan ta sa ginibo ni Pablo para makua an atensiyon kan mga nagdadangog sa saiya?

¹⁷ Dapat na magkaigwa an mga tawo nin pagmawot na rumani sa Diyos. Sinabi ni Pablo na huli sa Saiya “igwa kita nin buhay asin naghihiro saka nag-eeksister.” Sinasabi nin nagkapirang iskolar na ibinasar ini ni Pablo sa sinabi ni Epimenides, sarong parasurat nin tula kan ikaanom na siglo B.C.E. na taga Creta asin “sarong importanteng tawo sa relihiyosong tradisyon kan mga taga Atenas.” Saro pang dahilan an itinao ni Pablo kun taano ta dapat na magkaigwa an mga tawo nin pagmawot na rumani sa Diyos: “Sinabi kan nagkapira sa mga parasurat nindo nin tula, ‘Huling kita man mga aki niya.’” (Gibo 17:28) Dapat na mamatian kan mga tawo na may harani sindang relasyon sa Diyos ta Siya an naglalang sa tawong ginikanan kan gabos na tawo. Tanganing makua ni Pablo an interes kan mga nagdadangog sa saiya, may kadunungan niyang kinotar nin direkta an mga isinurat nin mga Griego na daing dudang iginagalang kan mga nagdadangog sa saiya. e Bilang pag-arog ki Pablo, puwede kitang gumibo nin pagkotar paminsan-minsan sa sekular na kasaysayan, sa ensayklopediya, o sa iba pang reperensiya na inaako kan mga kaulay niyato. Halimbawa, an sarong angay na kotasyon hali sa  sarong iginagalang na reperensiya puwedeng makakumbinsir sa sarong bakong Saksi na akuon an tunay na pinaghalian nin sarong palsong relihiyosong kaugalian o okasyon.

¹⁸ Sagkod sa puntong ini kan diskurso ni Pablo, ipinahayag niya an panginot na mga katotoohan manungod sa Diyos, asin may kahusayan niyang ibinagay sa mga nagdadangog sa saiya an mga tataramon na ginamit niya. Ano daw an gusto kan apostol na gibuhon kan mga nagdadangog sa saiya na mga taga Atenas sa mahalagang marhay na impormasyon na ini? Tulos-tulos niyang sinabi iyan sa sainda sa pagpapadagos kan saiyang diskurso.

19, 20. (a) Paano mataktikang ilinantad ni Pablo an kamangmangan kan pagsamba sa mga idolong gibo nin tawo? (b) Anong aksiyon an kaipuhan na gibuhon kan mga nagdadangog ki Pablo?

¹⁹ Andam na si Pablo na sadulon an mga nagdadangog sa saiya na humiro. Gamit giraray idtong kinotar niya sa Griegong mga isinurat, sinabi niya: “Kun siring, huling kita mga aki nin Diyos, dai ta dapat isipon na an Banal na Persona nakakaagid sa sarong inukit na bagay na gibo sa bulawan o plata o gapo, na kinortehan asin dinisenyo nin mga tawo.” (Gibo 17:29) Iyo, kun an tawo ginibo nin Diyos, paano magigin Diyos an mga idolo na ginibo nin tawo? Paagi sa mataktikang pangangatanusan, ilinantad ni Pablo an kamangmangan kan pagsamba sa mga idolong gibo nin tawo. (Sal. 115:4-8; Isa. 44:9-20) Sa pagsabing “dai ta dapat,” iiniba ni Pablo an saiyang sadiri asin daing duda na huli kaini nagin mas madaling akuon an saway niya.

²⁰ Lininaw kan apostol na may kaipuhan sindang gibuhon na aksiyon: “Pinalampas nin Diyos an mga panahon na idto nin kawaran nin aram [an paghuna na napapaugma kan mga tawong nagsasamba sa mga idolo an Diyos]; pero ngunyan ipinapahayag niya sa gabos na tawo sain man na lugar na kaipuhan sindang magsulsol.” (Gibo 17:30) Posibleng nabigla an nagkapira sa mga nagdadangog ki Pablo kan sabihon niya na dapat sindang magsulsol. Pero malinaw na ipinahiling kan mapuwersa niyang diskurso na utang ninda sa Diyos an saindang buhay kun kaya maninimbag sinda sa Saiya sa kun paano ninda iyan ginagamit. Kaipuhan nindang hanapon an Diyos, manudan an katotoohan manungod sa saiya, asin iuyon an saindang buhay sa katotoohan na iyan. Para sa mga taga Atenas, nangangahulugan ini na kaipuhan nindang masabutan na kasalan an idolatriya asin na kaipuhan nindang ipundo an pagsagibo kaiyan.

21, 22. Tinapos ni Pablo an saiyang diskurso paagi sa anong mapuwersang mga tataramon, asin ano an kahulugan kan mga tataramon na iyan para sa sato ngunyan?

²¹ Tinapos ni Pablo an saiyang diskurso paagi sa mapuwersang mga tataramon na ini: “Nagtalaan [an Diyos] nin sarong aldaw na diyan katuyuhan niyang hukuman sa katanusan an iniistaran na daga paagi sa sarong tawo na ninombrahan niya, asin nagtao siya nin garantiya sa gabos na tawo paagi  sa pagbuhay liwat sa saiya hali sa mga gadan.” (Gibo 17:31) Nagdadangadang na an Aldaw nin Paghukom—sarong magabat na dahilan para hanapon dangan manumpungan an tunay na Diyos! Dai pinangaranan ni Pablo an ninombrahan na Hukom. Pero may sinabi si Pablo na nakakabiglang bagay manungod sa Hukom na ini: Nabuhay siya bilang tawo, nagadan, asin binuhay liwat nin Diyos!

²² An nakakapukaw sa buot na kongklusyon na iyan pano nin kahulugan para sa sato ngunyan. Aram niyato na an Hukom na ninombrahan nin Diyos iyo an binuhay liwat na si Jesu-Cristo. (Juan 5:22) Aram ta man na sarong ribong taon an lawig kan Aldaw nin Paghukom asin haranihon na iyan. (Kap. 20:4, 6) Dai ta kinakatakutan an Aldaw nin Paghukom, huling nasasabutan niyato na madara iyan nin dakulon na bendisyon para duman sa mga mahuhusgaran bilang maimbod. An kautuban kan satong paglaom para sa magayunon na puturo ginagarantiyahan paagi kan pinakanangungurog na milagro—an pagbuhay liwat ki Jesu-Cristo!

23. Ano an magkakalain na reaksiyon kan mga tawo sa diskurso ni Pablo?

²³ Lain-lain an nagin reaksiyon kan mga tawo sa diskurso ni Pablo. “Nagpuon na magngirisi an nagkapira” kan madangog ninda an manungod sa pagkabuhay liwat. May mga nagin magalang man pero mayo man sindang ginibong aksiyon—dai sinda nagsulsol asin dai nagtubod. An sabi ninda: “Dangugon mi na lang ika utro manungod sa bagay na ini.” (Gibo 17:32) Alagad may nagkapira na positibo an nagin reaksiyon: “May nagkapira na uminiba sa saiya asin nagturubod. Kabilang sa sainda si Dionisio, na sarong hukom sa korte kan Areopago, asin an sarong babayi na an pangaran Damaris, saka iba pa.” (Gibo 17:34) Arog man kaiyan an nagigin reaksiyon kan mga tawo sa satong ministeryo. Tibaad tinutuya-tuya kita kan iba, mantang an iba magalang man pero dai man naghihimati. Pero nauugma kita pag may mga nag-aako kan mensahe kan Kahadian asin nagigin kapagtubod.

24. Ano an manunudan ta sa diskurso ni Pablo kan siya magtindog sa tahaw kan Areopago?

²⁴ Mantang hinuhurop-hurop ta an diskurso ni Pablo, dakul kitang manunudan manungod sa kun paano ipapaliwanag an satong mensahe sa lohikal asin nakakakumbinsir na paagi, siring man kun paano kita makikibagay sa mga nagdadangog sa sato. Saro pa, manunudan ta kun paano magigin mapasensiya asin mataktika sa mga nabuta kan palsong relihiyosong mga paniniwala. Manunudan ta man an mahalagang leksiyon na ini: Nungka niyatong ikompromiso an katotoohan sa Bibliya para lang makua an interes kan mga nagdadangog sa satuya. Kun aarugon ta an halimbawa ni apostol Pablo, puwede kitang magin mas epektibong mga paratukdo sa ministeryo sa langtad. Asin an mga paraataman puwedeng magin mas mahusay na mga paratukdo sa kongregasyon. Sa siring, magigin mas andam kita na tabangan an iba na ‘hanapon an Diyos asin talagang manumpungan siya.’—Gibo 17:27.