1, 2. Taano ta nagpa-Jerusalem si Pablo, asin anong mga kadipisilan an aatubangon niya diyan?

 JERUSALEM! Sa giraray, naglalakaw si Pablo sa hayakpit asin matawong mga tinampo kaini. Sa laog nin ginatos na taon, an Jerusalem an nagin sentro kan pagsamba ki Jehova sa daga. Ipinag-oorgulyong marhay kan mga nakaistar digdi an kasaysayan kan siyudad na ini asin kan saindang nasyon. Aram ni Pablo na dakul na Kristiyano digdi an sobrang nangangapot sa nakaagi, kaya dai sinda makasabay sa mga pagbabagong isinasagibo ni Jehova para sa saiyang banwaan. Kaya narealisar ni Pablo na apuwera sa materyal na tabang—na iyo an panginot na dahilan kan pagbalik niya sa dakulang siyudad na ini hali sa Efeso—kaipuhan man kan mga Kristiyano digdi nin espirituwal na tabang. (Gibo 19:21) Kaya dawa ngani posibleng mameligro an buhay niya, nagpasiring pa man giraray siya sa siyudad.

² Anong mga kadipisilan an aatubangon ni Pablo ngunyan na nasa Jerusalem na siya? An saro diyan iyo an nagkapira sa mga parasunod ni Cristo na nariribok huli kan nadadangog nindang mga uruistorya manungod ki Pablo. Pero mas madidipisilan siya sa pag-atubang sa mga kalaban ni Cristo. Magibo sinda nin salang mga akusasyon laban ki Pablo, bubugbugon ninda siya, asin pupurbaran na gadanon. An gabos na dipisil na sitwasyon na ini matao man nin oportunidad ki Pablo na idepensa an saiyang pagtubod. An ipinahiling niyang kapakumbabaan, kusog nin buot, asin pagtubod sa pag-atubang sa mga kadipisilan na iyan nagtatao nin marahayon na halimbawa para sa mga Kristiyano sa ngunyan. Hilingon ta kun paano.

3-5. (a) Kiisay nakipagmiting si Pablo sa Jerusalem, asin ano an pinag-ulayan ninda? (b) Ano an mga manunudan ta sa pakipagmiting ni Pablo sa kamagurangan sa Jerusalem?

³ Kan suminunod na aldaw pagkaabot ninda sa Jerusalem, si Pablo  saka an mga kairiba niya nakipagmiting sa kamagurangan kan kongregasyon. Mayong nasambit na apostol sa pagkasaysay; tibaad naglilingkod na sa ibang mga kadagaan an natatada pa sa mga apostol kaidto. Pero yaon pa diyan si Santiago na tugang ni Jesus. (Gal. 2:9) Posibleng marhay na si Santiago an nanginot sa miting na iyan na yaon “an gabos na kamagurangan” kaiba si Pablo.—Gibo 21:18.

⁴ Kinumusta ni Pablo an kamagurangan, “dangan detalyado niyang isinaysay an mga ginibo nin Diyos sa tahaw kan mga nasyon paagi sa saiyang ministeryo.” (Gibo 21:19) Siguradong napakusog sinda kaiyan. Sa ngunyan, napapakusog man kita pag nababaretaan ta an pag-uswag kan gibuhon sa ibang mga kadagaan.—Tal. 25:25.

⁵ Sa miting na iyan, posibleng marhay na sinambit ni Pablo an donasyon na dara niya haling Europa. Siyertong napahiro an puso ninda kan maaraman ninda ki Pablo an pagmakulog sa sainda kan mga tugang sa hararayong lugar. Sa katunayan, dahil sa irineport ni Pablo, “pinamuraway ninda [kan kamagurangan] an Diyos”! (Gibo 21:20a) Sa ngunyan, napapahiro man na marhay an puso kan mga tugang na biktima nin mga kalamidad o na may malalang hilang pag tinatabangan sinda asin pinapakusog kan mga tugang.

6. Anong problema an naaraman ni Pablo?

⁶ Dangan ipinaaram kan kamagurangan ki Pablo na igwa nin naglataw na problema sa Judea na kalabot mismo siya. Sinabi ninda: “Tugang, aram mo man baga na ribo-ribo sa mga Judio an nagin mga disipulo, asin gabos sinda maigot na nag-uutob kan Katugunan. Pero may nadangog sindang uruistorya manungod sa saimo na tinutukduan mo daa nin apostasya laban sa Katugunan ni Moises an gabos na Judiong nakaistar sa mga nasyon. Sinasabi mo daa sa sainda na dai pagturion an saindang mga aki o pagsunudon an kinagimatan na mga kaugalian.” a—Gibo 21:20b, 21.

7, 8. (a) Ano an salang pakasabot kan dakul na Kristiyano sa Judea? (b) Taano ta dai man maibibilang na apostasya an salang pakasabot kan nagkapirang Kristiyanong Judio?

⁷ Taano ta dakulon pa man giraray na Kristiyano an maigot na nag-uutob kan Katugunan ni Moises dawa ngani labing 20 taon na an naglihis puon kan maabolisar iyan? (Col. 2:14) Kan 49 C.E., an mga apostol saka an kamagurangan na nagmiting sa Jerusalem nagpadara nin surat sa mga kongregasyon tanganing ipaliwanag na dai na  kaipuhan kan mga bakong Judio na magpaturi asin mag-utob kan Katugunan ni Moises. (Gibo 15:23-29) Pero sa surat na iyan, mayo nin sinambit na mga Kristiyanong Judio, na kadaklan may salang pakasabot na nasa irarom pa man giraray sinda kan Katugunan ni Moises.

⁸ An salang pakasabot daw na iyan nangangahulugan na bako na sindang kuwalipikadong magin Kristiyano? Dai. Dahil bako man sinda dating mga parasamba sa paganong mga diyos na kan magin Kristiyano padagos pa man giraray na maigot na nag-uutob nin ano man na kaugalian nin palsong relihiyon. Hali ki Jehova an Katugunan na padagos pa man giraray na pinangangaptan kan mga Kristiyanong Judiong idto. Mayo nin sala o bakong sa-demonyo an laog kaiyan. Kaso, an Katugunan na iyan aplikado sana sa lumang tipan, mantang an mga Kristiyano nasa irarom na kan bagong tipan. Kaya kun manungod sa dalisay na pagsamba, lihis na an mga kaugalian sa tipan na Katugunan. An mga Kristiyanong Hebreo na maigot pa man giraray na nag-uutob kan Katugunan kulang an pakasabot asin dai nagtitiwala sa bagong areglo ni Jehova nin pagsamba. Kaipuhan nindang iuyon an saindang kaisipan sa bagong mga bagay na ihinahayag ni Jehova manungod sa tamang paagi nin pagsamba sa saiya. b—Jer. 31:31-34; Luc. 22:20.

9. Ano an itinukdo ni Pablo may koneksiyon sa Katugunan ni Moises?

⁹ Kumusta man an mga uruistorya na tinutukduan daa ni Pablo an gabos na Judiong nakaistar sa mga nasyon na “dai pagturion an saindang mga aki o pagsunudon an kinagimatan na mga kaugalian”? Si Pablo sarong apostol sa mga tawo kan mga nasyon, o sa mga Hentil, kaya idinuon niya sa sainda an manungod sa desisyon na dai na kaipuhan kan mga Hentil na mag-utob kan Katugunan. Ipinahiling man niya na sala an ginigibo kan siisay man na iniinsistir sa mga Kristiyanong Hentil na magpaturi bilang tanda kan saindang pagpapasakop sa Katugunan ni Moises. (Gal. 5:1-7) Ihinulit man ni Pablo an maugmang bareta sa mga Judio na yaon sa mga siyudad na dinalaw niya. Siguradong ipinaliwanag niya sa mga naghihimati sa mensahe niya na pinangyari kan kagadanan ni Jesus na magin lihis na an Katugunan asin na an pagigin matanos makakamtan paagi sa pagtubod, bako sa pag-utob kan Katugunan.—Roma 2:28, 29; 3:21-26.

10. Paano ipinahiling ni Pablo na balanse siya kun manungod sa Katugunan asin pagturi?

¹⁰ Minsan siring, dai krinitika ni Pablo an mga gustong padagos na mag-utob kan nagkapirang Judiong kaugalian, arog kan dai pagtrabaho pag Sabbath, o paglikay sa partikular na mga kakanon. (Roma 14:1-6) Saka dai man siya naggibo nin mga susundon manungod sa pagturi. Sa katunayan, tinuri nguna ni Pablo si Timoteo tanganing dai ninda pagdudahan si Timoteo, huli ta aram ninda na Griego an saiyang ama. (Gibo 16:3) Personal na desisyon an pagpaturi. Sinabi ni Pablo sa mga taga Galacia: “Dai nin ano man na halaga an pagigin tinuri o pagigin dai tinuri, kundi an mahalaga iyo an pagtubod na naghihiro paagi sa  pagkamuot.” (Gal. 5:6) Alagad, pagpahiling nin kawaran nin pagtubod kun an saro magpaturi para lang mag-utob kan Katugunan, o na iinsistir na kahagadan ini para makua an pag-uyon ni Jehova.

11. Anong instruksiyon an itinao kan kamagurangan ki Pablo, asin ano an kalabot sa pagsunod diyan? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

¹¹ Bagaman bakong totoo an mga uruistorya, naribok pa man giraray kaiyan an mga Kristiyanong Judio. Huli kaiyan, ininstruksiyunan kan kamagurangan si Pablo: “May apat digding lalaki na igwa nin promesa. Iiba mo an mga lalaking ini saka maglinig ka kan sadiri mo sa seremonyal na paagi kaibanan ninda, tapos ika an magbayad kan saindang mga gastos, tanganing maipaahit ninda an saindang buhok. Paagi kaiyan, maaaraman kan gabos na daing katotoohan an mga uruistoryang nadangog ninda manungod sa saimo, asin na matanos an saimong paggawi saka nag-uutob ka man kan Katugunan.” c—Gibo 21:23, 24.

12. Paano ipinahiling ni Pablo an pagigin niyang madaling makibagay asin an pakikikooperar niya sa kamagurangan sa Jerusalem?

¹² Puwede kutanang sabihon ni Pablo na bako an mga uruistorya manungod saiya an talagang problema, kundi an padagos  pa man giraray na pangangapot kan mga Kristiyanong Judiong idto sa Katugunan ni Moises. Pero andam siyang makibagay, sagkod na dai niya maikokompromiso an diyosnon na mga prinsipyo. Dai pa nahahaloy bago kaini, isinurat niya: “Sa mga nasa irarom nin katugunan ako nagin siring sa nasa irarom nin katugunan, maski ngani ako mismo mayo sa irarom nin katugunan, tanganing madara ko an mga nasa irarom nin katugunan.” (1 Cor. 9:20) Sa pagkakataon na ini, nakikooperar si Pablo sa kamagurangan sa Jerusalem asin nagin siyang “siring sa nasa irarom nin katugunan.” Sa paggibo kaiyan, nagtao siya sa sato nin marahayon na halimbawa ngunyan na makikooperar sa mga elder asin dai iinsistir na sunudon an gusto ta.—Heb. 13:17.

13. (a) Taano ta nagpuon nin kariribukan sa templo an nagkapirang Judio? (b) Paano nakaligtas si Pablo?

¹³ Bakong magayon an nangyari sa templo. Kan madali nang matapos an pag-utob sa promesa, nahiling kan mga Judiong taga Asia na yaon si Pablo sa templo, inakusaran ninda siya na nagdara siya nin mga Hentil sa laog kan templo, asin nagpuon an mga Judio nin kariribukan. Kun dai nag-interbenir an Romanong komandante militar, siguradong nagadan na sa bugbog si Pablo. Pero inarestar siya kan Romanong komandante. Puon kan aldaw na iyan, labing apat na taon pa an malihis bago siya nagin talingkas. Pero dai pa ligtas sa peligro si Pablo. Kan haputon kan komandante an mga Judio kun taano ta binugbog ninda si Pablo, iba-ibang mga akusasyon an ikinukurahaw ninda. Huli sa ribok, dai masabutan kan komandante kun ano talaga an nangyari. Sa kahuri-hurihi, kinaipuhan kan mga suldados na alsahon si Pablo tanganing mairayo siya sa bayolenteng mga tawo. Kan si Pablo saka an mga suldados palaog na sa kuwartel, sinabi ni Pablo sa komandante: “Nakikiulay ako sa saimo, tugutan mo akong magtaram sa mga tawo.” (Gibo 21:39) Nagtugot an komandante, asin kusog-buot na idinepensa ni Pablo an saiyang pagtubod.

14, 15. (a) Ano an ipinaliwanag ni Pablo sa mga Judio? (b) Anong mga lakdang an ginibo kan Romanong komandante tanganing maaraman an dahilan kan grabeng kaanggutan kan mga Judio?

¹⁴ “Magdangog kamo ta ipapaliwanag ko sa saindo an nangyari,” an pagpupuon ni Pablo. (Gibo 22:1) Nagtaram si Pablo sa mga tawo sa lengguwaheng Hebreo, kaya nagsilensiyo sinda. Malinaw niyang ipinaliwanag sa sainda kun taano ta parasunod na siya ni Cristo ngunyan. May kahusayan na nagsambit si Pablo nin mga detalye na puwedeng beripikaron kan mga Judio kun gusto ninda. Nagin maestro ni Pablo an bantog na si Gamaliel asin pinersegir niya kaidto an mga parasunod ni Cristo, arog kan tibaad aram kan nagkapira sa mga nagdadangog. Pero mantang nagbabaklay siya pasiring sa Damasco, nakipag-ulay sa saiya paagi sa bisyon an binuhay liwat na si Cristo. Nahiling kan mga kaibanan ni Pablo sa  pagbaklay an nakakasulang liwanag asin may nadangog sindang boses na nagtataram, pero dai ninda iyan maintindihan. (Hilingon an study note sa Gibo 9:7; 22:9, nwtsty-TG.) Pagkatapos, kinaipuhan si Pablo na kabiton kan mga kaibanan niya pasiring sa Damasco dahil nabuta siya huli kan bisyon. Asin duman, milagrosong ibinalik ni Ananias, sarong lalaking midbid kan mga Judio sa rehiyon na iyan, an paghiling ni Pablo.

¹⁵ Sinabi pa ni Pablo na kan makabalik na siya sa Jerusalem, nagpahiling sa saiya si Jesus sa templo. Sa puntong ini, naanggot na marhay an mga Judio, nagkururahaw sinda: “Dai na pagpahaluyon an buhay kan tawong iyan! Dai na siya dapat mabuhay!” (Gibo 22:22) Tanganing iligtas si Pablo, ipinagbuot kan komandante na darahon na siya sa kuwartel nin mga suldados. Huling gustong maaraman kan komandante kun ano talaga an dahilan kan grabeng kaanggutan kan mga Judio ki Pablo, ipinagbuot niya na imbestigaran si Pablo mantang piglalatigo. Pero, inaprobetsaran ni Pablo an proteksiyon na itinatao sa saiya kan ley asin ihinayag na saro siyang siyudadano kan Roma. Ginagamit man kan mga parasamba ni Jehova sa ngunyan an proteksiyon na itinatao sa sainda kan ley tanganing idepensa an saindang pagtubod. (Hilingon an mga kahon na “ An Ley nin Roma Asin an mga Siyudadano kan Roma” asin “ Mga Kaso sa Korte sa Presenteng Panahon.”) Kan maaraman kan komandante na Romano si Pablo, narealisar niyang kaipuhan niyang gumibo nin ibang paagi para makakua nin urog pang impormasyon. Kan  sunod na aldaw, ipinagbuot niya sa Sanhedrin, an korte suprema kan mga Judio, na magtiripon, asin dinara niya si Pablo sa tahaw ninda.

16, 17. (a) Iistorya an nangyari kan magtaram si Pablo sa tahaw kan Sanhedrin. (b) Kan tampalon si Pablo, paano siya nagpahiling nin halimbawa nin kapakumbabaan?

¹⁶ Pinunan ni Pablo an saiyang depensa sa tahaw kan Sanhedrin sa pagsabi nin: “Mga tugang, kun manungod sa nagin paggawi ko sa atubangan nin Diyos, malinig nanggad an sakong konsiyensiya sagkod sa aldaw na ini.” (Gibo 23:1) Pero dai na siya nakataram pa. Sinasabi kan pagkasaysay: “Huli kaiyan, ipinagbuot kan halangkaw na saserdoteng si Ananias sa mga nakatindog harani ki Pablo na tampalon siya sa nguso.” (Gibo 23:2) Nakakainsulto nanggad! Grabe nanggad na diskriminasyon iyan huling garo man sana sinasabi na kan halangkaw na saserdote na putikon si Pablo bago pa man ini makapagpresentar nin ano man na ebidensiya! Kaya bakong makangangalas kun taano ta sinabi ni Pablo: “Kakastiguhon ka nin Diyos, ika na siring sa maating lanob na pininturahan nin puti. Ano, hinuhukuman mo ako uyon sa Katugunan tapos binabalga mo man iyan paagi sa pagbuot mong tampalon ako?”—Gibo 23:3.

¹⁷ An mga nakatindog harani ki Pablo nabigla—bako sa saro na nagtampal ki Pablo kundi sa nagin reaksiyon ni Pablo! Sinabihan ninda siya: “Pig-iinsulto mo an halangkaw na saserdote nin Diyos?” Sa saiyang simbag, nagpahiling si Pablo sa sainda nin halimbawa nin kapakumbabaan asin paggalang sa Katugunan. Sinabi niya: “Mga tugang, dai ko aram na halangkaw na saserdote palan siya. Huli ta nasusurat, ‘Dai ka magtaram nin maraot tumang sa sarong tagapamahala kan saimong banwaan.’” d (Gibo 23:4, 5; Exo. 22:28) Dangan, naggamit si Pablo nin panibagong estratehiya. Huling aram niya na an Sanhedrin kompuwesto  nin mga Fariseo asin mga Saduceo, sinabi niya: “Mga tugang, saro akong Fariseo, sarong aki nin mga Fariseo. Dahil sa paglaom na pagkabuhay liwat kan mga gadan kaya ako hinuhukuman.”—Gibo 23:6.

18. Taano ta sinabi ni Pablo na saro siyang Fariseo, asin paano niyato magagamit an siring na pangangatanusan?

¹⁸ Taano ta sinabi ni Pablo na saro siyang Fariseo? Huling siya “sarong aki nin mga Fariseo,” an buot sabihon, hali siya sa sarong pamilya na kabilang sa sektang iyan. Kaya dakul an arog pa man giraray kaiyan an paghiling sa saiya. e Pero paano magagamit ni Pablo an paniniwala kan mga Fariseo sa pagkabuhay liwat mantang sala man an pakasabot ninda manungod diyan? Sinasabi na naniniwala an mga Fariseo na igwang minaluwas na kalag pag an saro nagadan asin na an mga kalag kan mga matanos mabubuhay liwat bilang tawo. Dai naniniwala si Pablo sa siring na katukduan. An pinaniniwalaan niya iyo an pagkabuhay liwat na itinukdo ni Jesus. (Juan 5:25-29) Pero uyon si Pablo sa paniniwala kan mga Fariseo na may paglaom na mabuhay pagkatapos na magadan —kabaliktaran kan mga Saduceo na dai naniniwala sa paglaom manungod sa buhay sa ngapit. Puwede man niyatong gamiton an siring na pangangatanusan pag nakikipag-ulay sa mga Katoliko o mga Protestante. Puwede tang sabihon na arog ninda, naniniwala kita sa Diyos. Totoo, naniniwala sinda sa Trinidad mantang kita man naniniwala sa Diyos na sinasabi kan Bibliya. Pero, pareho ninda, naniniwala kita na igwa nin Diyos.

19. Taano ta nagkariribok an Sanhedrin sa saindang miting?

¹⁹ Huli sa sinabing iyan ni Pablo, nabanga an Sanhedrin. An sabi kan pagkasaysay: “Nagkaigwa nin grabeng sirilyakan, asin an nagkapira sa mga eskribang kabilang sa grupo kan mga Fariseo nagtirindog asin nagpuon na makidiskutiran nin todo, na sinasabi: ‘Mayo kaming nahihiling na sala sa tawong ini, pero kun may espiritu man o anghel na nakipag-ulay sa saiya—.’” (Gibo 23:9) Dai naniniwala sa mga anghel an mga Saduceo, kaya kan madangog ninda ini, siguradong naanggot nanggad sinda! (Hilingon an kahon na “ An mga Saduceo Asin an mga Fariseo.”) Lalo pang naggrabe an kariribukan mala ngani ta ilinigtas giraray kan Romanong komandante militar an apostol. (Gibo 23:10) Alagad, namemeligro pa man giraray si Pablo. Ano daw an mangyayari sa apostol? Maaaraman ta iyan sa sunod na kapitulo.