1, 2. Taano ta kaipuhan mo nin giya pag yaon ka sa lugar na dai mo kabisado? Anong giya an itinao sa sato ni Jehova?

ISIPON na naglalakaw ka sa mahiwas na disyerto. Paburubago an itsura kan lugar dahil pinapalid kan makusog na duros an mga baybay sa iba-ibang direksiyon. Kaya dai mo na aram kun pasain ka na. Paano mo ngunyan maaaraman an tamang direksiyon? Kaipuhan mo nin giya. Puwedeng kompas, saldang asin mga bituon, mapa, GPS (Global Positioning System), o sarong tawo na kabisado an disyertong iyan. Mahalaga na magkaigwa ka nin giya ta puwedeng mameligro an buhay mo kun mapasala ka nin direksiyon.

 ² Gabos kita nag-aagi nin dakul na problema sa buhay, asin kun minsan pagmati ta garo dai ta na aram kun sain kita maduman. Kaya para magiyahan kita, tinawan kita ni Jehova nin konsiyensiya. (Santiago 1:17) Aramon ta kun ano an konsiyensiya saka kun paano iyan nagseserbing giya. Dangan aramon ta kun paano niyato sasanayon an satong konsiyensiya, kun taano ta dapat niyatong isipon man an konsiyensiya kan iba, asin kun paano makakatabang an malinig na konsiyensiya na magin mas maugma an satong buhay.

3. Ano an konsiyensiya?

³ An konsiyensiya sarong marahayon na regalo hali ki Jehova. Iyan an satong natural na pakamati na tama o sala an sarong bagay. An Griegong tataramon na ginamit sa Bibliya para sa “konsiyensiya” nangangahulugan na “kaaraman sa sadiri.” Kun naggagana nin tama, an satong konsiyensiya makakatabang sa sato na maaraman an tunay tang pagkatawo. Tatabangan kita kaiyan na magin totoo sa kun ano an talagang nasa isip saka puso ta. Puwede kitang giyahan kaiyan na gumibo nin marahay asin maglikay sa maraot. Asin dahil sa konsiyensiya ta, nauugma kita pag nakakagibo kita nin marahay na desisyon pero nakokonsiyensiya pag sala an nagin desisyon ta.—Hilingon an Dagdag na Impormasyon 5.

4, 5. (a) Ano an nangyari ki Adan asin Eva kan baliwalaon ninda an saindang konsiyensiya? (b) Ano an nagkapirang halimbawa sa Bibliya kun paano naggagana an konsiyensiya?

⁴ Nasa sato kun baga susunudon ta o dai an satong konsiyensiya. Dai sinunod ni Adan asin Eva an konsiyensiya ninda, kaya nagkasala sinda. Nakonsiyensiya sinda pagkatapos kan ginibo ninda, pero huri na ta sinuway na ninda  an Diyos. (Genesis 3:7, 8) Dawa ngani pareho sinda may perpektong konsiyensiya asin aram nindang sala an dai pagsunod sa Diyos, binaliwala ninda an saindang konsiyensiya.

⁵ Pero, dakul na bakong perpektong tawo an nagdangog sa saindang konsiyensiya. Marahay na halimbawa diyan si Job. Huli sa nagibo niyang marahay na mga desisyon, masasabi niya: “Dai ako kokondenaron kan sakong puso sagkod na nabubuhay ako.” (Job 27:6, NW) Kan sambiton ni Job an saiyang “puso,” an pinapanungdan niya kaiyan iyo an saiyang konsiyensiya, an saiyang pakamati na tama o sala an sarong bagay. May pagkakataon man na binaliwala ni David an saiyang konsiyensiya asin sinuway si Jehova. Dahil diyan, nakonsiyensiya siyang marhay kaya pagmati niya “riniribok” siya kan saiyang puso. (1 Samuel 24:5, NW) Su konsiyensiya ni David an nagsasabi sa saiya na sala an ginibo niya. Kun dadangugon niya an saiyang konsiyensiya, malilikayan niyang mautro an saiyang sala.

6. Taano ta masasabi niyato na sarong regalo hali sa Diyos an konsiyensiya?

⁶ Sa parati, aram dawa kan mga tawong dai nakakamidbid ki Jehova na may mga bagay na tama asin may mga bagay na sala. Sinasabi kan Bibliya: “An sainda mismong mga kaisipan nagsasabi kun may sála sinda o dai.” (Roma 2:14, 15) Halimbawa, aram kan kadaklan na sala an maggadan o maghabon. Puwedeng dai lang ninda naririsa pero an totoo nagdadangog sinda sa saindang konsiyensiya—an itinao sa sainda ni Jehova na natural na pakamati na tama o sala an sarong bagay. Nagsusunod man sinda sa mga prinsipyo nin Diyos, o sa panginot na mga katotoohan na itinao ni Jehova na nagtatabang sa sato na makagibo nin marahay na mga desisyon sa buhay.

7. Taano ta puwedeng masala kun minsan an satong konsiyensiya?

 ⁷ Pero kun minsan, puwedeng masala an satong konsiyensiya. Halimbawa, puwedeng maapektaran iyan kan satong bakong perpektong isip saka puso asin darahon kita sa salang direksiyon. Dai kita basta na sana nagkakaigwa nin marahay na konsiyensiya. (Genesis 39:1, 2, 7-12) Kaipuhan iyan na sanayon. Para tabangan kita, itinatao sato ni Jehova an saiyang banal na espiritu saka an mga prinsipyo sa Bibliya. (Roma 9:1) Aramon ta kun paano ta sasanayon an satong konsiyensiya.

8. (a) Paano puwedeng makaapekto sa satong konsiyensiya an satong puso? (b) Ano an dapat na ihapot niyato sa satong sadiri bago kita magdesisyon?

⁸ Iniisip kan iba na nagdadangog sinda sa saindang konsiyensiya pag sinusunod ninda an sinasabi kan saindang puso. Iniisip ninda na puwede nindang gibuhon dawa ano basta maugma sinda diyan. Pero, bakong perpekto an satong puso, asin puwede kitang dayaon kaiyan. Puwede iyan na makaapekto sa satong konsiyensiya. Sinasabi kan Bibliya: ‘Madaya an puso nin labi sa gabos na bagay asin maraot. Siisay an makakamidbid kaiyan?’ (Jeremias 17:9) Kaya posibleng isipon ta na tama an sarong bagay dawa ngani sala talaga iyan. Halimbawa, bago nagin Kristiyano si Pablo, grabe an pagkontra niya sa mga lingkod nin Diyos ta naniniwala siya na tama an ginigibo niya. Para saiya, malinig an konsiyensiya niya. Pero sinabi niya kan huri: “An saro na nagsisiyasat sa sako iyo si Jehova.” (1 Corinto 4:4; Gibo 23:1; 2 Timoteo 1:3) Kan maaraman ni Pablo an talagang paghiling ni Jehova sa mga ginigibo niya, nasabutan niya na kaipuhan niyang magbago. Kaya bago niyato gibuhon an sarong bagay, dapat na ihapot ta sa satong sadiri, ‘Ano an gusto ni Jehova na gibuhon ko?’

9. Ano an buot sabihon kan pagkatakot sa Diyos?

 ⁹ Pag namumutan mo an sarong tawo, habo mo siyang mapamundo. Huling namumutan niyato si Jehova, habo tang makagibo nin ano man na makakapamundo sa saiya. Dapat na igwa kita nin dakulang pagkatakot na mapamundo si Jehova. Arog kaiyan si Nehemias. Dai niya ginamit an posisyon niya bilang gobernador para magyaman. Taano? Sinabi niya na dahil iyan sa ‘pagkatakot niya sa Diyos.’ (Nehemias 5:15) Habo ni Nehemias na makagibo nin ano man na makakapamundo ki Jehova. Arog ni Nehemias, habo ta man na makagibo nin sala ta natatakot kita na mapamundo si Jehova. Paagi sa pagbasa nin Bibliya, maaaraman ta kun ano an mga nakakapaugma ki Jehova.—Hilingon an Dagdag na Impormasyon 6.

10, 11. Anong mga prinsipyo sa Bibliya an makakatabang sa sato na makagibo nin marahay na mga desisyon may koneksiyon sa pag-inom nin arak?

¹⁰ Halimbawa, tibaad kaipuhan nin sarong Kristiyano na magdesisyon kun baga mainom siya nin arak o dai. Anong mga prinsipyo an makakatabang sa saiya na makagibo nin marahay na desisyon? Uni an nagkapira: Dai man ipinagbabawal kan Bibliya an pag-inom nin arak. Sa katunayan, sinasabi kaiyan na an arak regalo hali sa Diyos. (Salmo 104:14, 15) Pero pinatanidan ni Jesus an saiyang mga parasunod na likayan an “sobrang pag-inom.” (Lucas 21:34) Asin sinabihan ni Pablo an mga Kristiyano na likayan an “mariribok na kaurugmahan asin mga pagbuburat.” (Roma 13:13) Sinabi niya na an mga buratsero “dai magmamana kan Kahadian nin Diyos.”—1 Corinto 6:9, 10.

¹¹ Puwedeng maihapot nin sarong Kristiyano: ‘Gurano kaimportante sako an arak? Kaipuhan ko daw iyan para magrelaks? Nag-iinom daw ako kaiyan para mas magkusog an buot ko? Nakokontrol ko daw kun gurano kadakul  an iniinom ko saka kun gurano ako kaparati mag-inom? * Nag-eenjoy pa man daw giraray ako kaiba kan mga amigo ko dawa daing arak?’ Puwede kitang magpatabang ki Jehova para makagibo nin madunong na mga desisyon. (Basahon an Salmo 139:23, 24.) Paagi kaini, sinasanay niyato an satong konsiyensiya na magin masinunod sa mga prinsipyo sa Bibliya. Pero urog pa diyan an kaipuhan arog kan maaaraman ta.

12, 13. Taano ta posibleng magkaiba an sinasabi kan satong konsiyensiya asin kan konsiyensiya kan iba? Ano an dapat na gibuhon ta kun magkaigwa nin arog kaiyan na sitwasyon?

¹² Bakong parareho an satong konsiyensiya. Tibaad may mga bagay na okey lang sa konsiyensiya mo pero tibaad dai iyan kaya kan konsiyensiya kan iba. Halimbawa, tibaad okey lang saimo na mag-inom nin arak, pero tibaad dai iyan okey sa konsiyensiya kan iba. Taano ta posibleng magkaiba an paghiling nin duwang tawo mapadapit sa sarong bagay?

¹³ Sa parati, an paghiling nin sarong tawo manungod sa sarong bagay naiimpluwensiyahan kan dinakulaan niyang lugar, kan paghiling diyan kan saiyang pamilya, kan mga eksperyensiya niya, asin iba pa. May koneksiyon sa pag-inom nin arak, an saro na dating nasasakitan sa pagkontrol sa pag-inom tibaad magdesisyon na dai na talaga mag-inom. (1 Hade 8:38, 39) Kaya paano kun may pig-alukan ka nin arak tapos nagsayuma siya, ano an magigin reaksiyon mo? Makulog daw an buot mo? Pipiriton mo pa daw siya? Hahaputon mo pa daw siya kun taano ta  dai siya nag-iinom? Dai, huling irinerespeto mo an saiyang konsiyensiya.

14, 15. Anong isyu an naglataw kan panahon ni Pablo? Anong marahay na sadol an itinao niya?

¹⁴ Kan panahon ni apostol Pablo, may sarong pangyayari na nagpapahiling na bako talagang parareho an konsiyensiya. An ibang karne na ipinapabakal kaidto sa mga saudan ginamit sa palsong pagsamba saka iinatang sa mga idolo. (1 Corinto 10:25) Para ki Pablo, bako man maraot an pagbakal asin pagkakan kaiyan. Para saiya, hali ki Jehova an gabos na kakanon. Pero iba an paghiling diyan kan mga tugang na dating nagsasamba sa mga idolo. Para sa sainda bakong tama na kakanon iyan. Inisip daw ni Pablo: ‘Dai man ako nakokonsiyensiya. Ako an madesisyon kun ano an gusto kong kakanon.’

¹⁵ Dai nag-isip si Pablo nin arog kaiyan. Importanteng marhay sa saiya an namamatian kan saiyang mga kapagtubod, kaya andam siyang magpahunod. Sinabi ni Pablo na dapat bako sanang “sadiring ikakarahay an iniintindi” ta. Sinabi pa niya: “Huling maski an Cristo bako an sadiring ikakarahay an inintindi.” (Roma 15:1, 3) Arog ni Jesus, mas mahalaga ki Pablo an kapakanan kan iba kisa sa sadiri niya.—Basahon an 1 Corinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Taano ta dai ta dapat husgaran an satong tugang sa kun ano an itinutugot kan saiyang konsiyensiya?

¹⁶ Pero paano kun okey lang sa konsiyensiya nin saro na gibuhon an sarong bagay na sa hiling ta sala? Dai kita dapat na magin mapanghusgar asin dai ta ipirit na kita an tama asin siya an sala. (Basahon an Roma 14:10.) Tinawan kita ni Jehova nin konsiyensiya para husgaran an sadiri ta, bako para husgaran an iba. (Mateo 7:1) Habo ta na an satong personal na mga desisyon an magin dahilan  nin pagkabaranga sa kongregasyon. Imbes, naghahanap kita nin mga paagi tanganing padagos na makapagpahiling nin pagkamuot asin pirming magkasararo.—Roma 14:19.

17. Ano an nangyari sa konsiyensiya kan nagkapira?

¹⁷ Si apostol Pedro nagsurat: “Pagdanayon nindo an malinig na konsiyensiya.” (1 Pedro 3:16) Nakakamundo, kun padagos na babaliwalaon kan mga tawo an mga prinsipyo ni Jehova, maabot an panahon na dai na sinda papatanidan kan saindang konsiyensiya. Sinabi ni Pablo na an arog  kaiyan na konsiyensiya “nawaran na nin pakamati siring sa kublit na pinaso nin lansang [o, batbat] na pantatak.” (1 Timoteo 4:2) Napaso ka na daw nin grabe? Pag nangyari iyan, magkakaigwa nin mahibog na piklat an kublit mo kaya dai na iyan makakamati. Kun an sarong tawo padagos sa paggibo nin sala, puwedeng ‘mawaran nin pakamati’ an saiyang konsiyensiya, asin pag-abot nin panahon, dai na iyan magana.

18, 19. (a) Pag nakokonsiyensiya kita, ano an sinasabi kaiyan sa sato? (b) Ano an puwede tang gibuhon kun nakokonsiyensiya pa man giraray kita sa mga kasalan na pinagsulsulan ta na?

¹⁸ Pag nakokonsiyensiya kita, posibleng sinasabi kaiyan sa sato na may nagibo kitang sala. Makakatabang iyan na mahiling ta kun ano an sala ta asin maipundo na iyan. Gusto tang makanuod sa mga nagibo tang sala tanganing dai ta na iyan mautro. Halimbawa, dawa nagkasala  si Hading David, pinahiro siya kan saiyang konsiyensiya na magsulsol. Nagbasol siya sa ginibo niya asin nagin determinado na sunudon si Jehova. Sa naeksperyensiyahan mismo ni David, masasabi niya na si Jehova “marahay asin andam na magpatawad.”—Salmo 51:1-19; 86:5, NW; hilingon an Dagdag na Impormasyon 7.

¹⁹ Pero dawa haloy nang pinagsulsulan nin sarong tawo an nagibo niyang sala, tibaad nakokonsiyensiya pa man giraray siya. Grabe an epekto kan pagkakonsiyensiya, asin puwedeng ipamati kaiyan sa saro na wara siyang halaga. Kun may mga panahon na nakakamati ka nin arog kaini, tandaan na dai mo na mababago an nangyari. Aram mo man kaidto o dai kun ano an tama o sala, lubos ka nang pinatawad ni Jehova, asin pinara na niya an mga kasalan na iyan. Malinig ka na ngunyan sa atubangan ni Jehova asin aram mo na ginigibo mo na ngunyan kun ano an tama.  Tibaad husgaran ka pa man giraray kan saimong puso, pero sinasabi kan Bibliya: “An Diyos mas urog kisa satuyang mga puso.” (Basahon an 1 Juan 3:19, 20.) Nangangahulugan ini na mas makusog an saiyang pagkamuot asin pagpapatawad kisa sa ano man na namamatian tang pagkakonsiyensiya o pagkasupog. Makakasigurado ka na pinatawad ka na ni Jehova. Pag inako nin saro an kapatawadan ni Jehova, matutuninong na an saiyang konsiyensiya asin magigin maugma siya sa paglilingkod sa Diyos.—1 Corinto 6:11; Hebreo 10:22.

20, 21. (a) Ginibo an librong ini para tabangan kang magibo an ano? (b) Anong libertad an itinao sa sato ni Jehova? Paano ta iyan dapat gamiton?

²⁰ Ginibo an librong ini para tabangan kang sanayon an saimong konsiyensiya na patanidan ka asin protektaran sa masakit na huring mga aldaw na ini. Makakatabang man ini na masunod mo an mga prinsipyo sa Bibliya sa iba-ibang sitwasyon sa buhay mo. Pero dai man kita tatawan kan librong ini nin lista kan mga dapat tang gibuhon sa kada sitwasyon. Namumuhay kita kauyon kan “katugunan kan Cristo,” na nakabase sa mga prinsipyo nin Diyos. (Galacia 6:2) Dai ta ginigibong sarahutan na miling dai man nin espesipikong pagbuot manungod sa sarong bagay puwede na kitang gumibo nin sala. (2 Corinto 4:1, 2; Hebreo 4:13; 1 Pedro 2:16) Imbes, ginagamit niyato an satong libertad na pumili para ipahiling na namumutan ta si Jehova.

²¹ Pag hinuhurop-hurop ta an mga prinsipyo sa Bibliya asin isinasabuhay iyan, nanunudan tang gamiton an satong kakayahan na magsabot asin naaarog ta an kaisipan ni Jehova. (Hebreo 5:14) Paagi kaiyan, masasanay an satong konsiyensiya tanganing giyahan kita sa buhay asin tabangan kita na magdanay sa pagkamuot nin Diyos.