1, 2. Anong mahalagang marhay na regalo an itinao sa sato ni Jehova?

TINAWAN ni Jehova an kada saro sa sato nin sarong marahayon na regalo—an satong buhay. (Genesis 1:27) Gusto niyang magkaigwa kita kan pinakamarahay na buhay na posible. Kaya tinawan niya kita nin mga prinsipyo na nagtutukdo sa sato kun paano makakagibo nin marahay na mga desisyon. Dapat niyatong gamiton an mga prinsipyong ini para matabangan kita na “mamidbid an kalainan kan tama asin kan sala.” (Hebreo 5:14) Pag ginigibo ta iyan, tinutugutan ta si Jehova na sanayon kita na mag-isip nin malinaw. Pag namumuhay kita kauyon kan mga prinsipyo nin Diyos asin nahihiling ta an marahay na epekto kaiyan sa satong buhay, nasasabutan ta kun gurano talaga kahalaga kan mga iyan.

² Puwedeng magin komplikadong marhay an buhay. Sa parati, napapaatubang kita sa sitwasyon na mayong direktang pagbuot an Bibliya kun ano an dapat tang gibuhon. Halimbawa, tibaad kaipuhanon tang magdesisyon manungod sa pagbulong na ginagamitan nin dugo. Paano kita makakagibo nin mga desisyon na makakapaugma ki Jehova? Mahihiling sa Bibliya an mga prinsipyo na nagtutukdo sa sato kun ano an paghiling ni Jehova sa buhay asin sa dugo. Pag nasasabutan ta an mga prinsipyong iyan,  makakagibo kita nin madunong na mga desisyon asin mapagdadanay ta an malinig na konsiyensiya. (Talinhaga 2:6-11) Pag-ulayan ta an pira sa mga prinsipyong iyan.

3, 4. (a) Paano ipinahiling nin Diyos an pagmansay niya sa dugo? (b) Sa ano nagsisimbolo an dugo?

³ Itinutukdo sa sato kan Bibliya na an dugo sagrado huling simbolo iyan nin buhay. Asin mahalagang marhay ki Jehova an buhay. Pagkatapos na gadanon ni Cain an saiyang tugang, sinabi sa saiya ni Jehova: “An dugo kan saimong tugang nagkukurahaw sa sako hali sa daga.” (Genesis 4:10, NW) An dugo ni Abel nagsisimbolo sa saiyang buhay; kaya kan sambiton ni Jehova an dugo ni Abel, an buhay ni Abel an buot niyang sabihon.

⁴ Pakatapos kan Baha kan panahon ni Noe, sinabi nin Diyos sa mga tawo na puwede sindang magkakan nin karne. Pero espesipiko niyang sinabi: “Dai . . . nindo dapat kakanon . . . an karne na igwa pang dugo, huling an dugo iyo an buhay.” (Genesis 9:4, NW) Sakop kan pagbuot na ini an gabos na magikan ki Noe, kabali na kita. Iyo, para ki Jehova, an dugo simbolo nin buhay. Asin arog man kaiyan an dapat na magin pagmansay niyato sa dugo.—Salmo 36:9.

5, 6. Paano ipinahiling sa Katugunan ni Moises an pagmansay ni Jehova sa buhay asin sa dugo?

⁵ Sa Katugunan na itinao ni Jehova ki Moises, sinabi Niya: “Kun magkakan nin ano man na dugo an siisay man . . . isisikwal ko nanggad an tawong iyan na nagkakakan nin dugo asin gagadanon ko siya. Huling an buhay kan laman yaon sa dugo.”—Levitico 17:10, 11, NW.

⁶ Sinasabi sa Katugunan ni Moises na pag may nagbuno nin hayop para kakanon, dapat niyang pabuluson sa daga an dugo kaiyan. Ipinapahiling kaiyan na an buhay  kan hayop ibinabalik sa Kaglalang kaiyan, si Jehova. (Deuteronomio 12:16; Ezequiel 18:4) Pero dai man inaasahan ni Jehova sa mga Israelita na magin sobra kaistrikto pag ipinapabulos ninda an dugo nin hayop. Basta hininguwa ninda sa rasonableng magigibo ninda na mahali an dugo, puwede na nindang kakanon an karne na dai nakokonsiyensiya. Paagi sa paggalang sa dugo kan hayop, ipinapahiling ninda na iginagalang ninda an Kagtao nin buhay, si Jehova. Kaiba man sa Katugunan an pagbuot sa mga Israelita na mag-atang nin mga hayop para mapatawad an saindang mga kasalan.—Hilingon an Dagdag na Impormasyon 19 asin 20.

7. Paano ipinahiling ni David an saiyang paggalang sa dugo?

⁷ Mahihiling ta an kahalagahan nin dugo sa ginibo ni David kan nakikipaglaban siya sa mga Filisteo. Nahiling kan mga tawuhan ni David na pahaon na siya, kaya nagduman sinda sa teritoryo kan mga kalaban asin isinapeligro an saindang buhay para ikua siya nin tubig. Pero kan darahon na ninda iyan ki David, nagsayuma siyang inumon iyan asin “iinula niya [iyan] sa atubangan ni Jehova.” Sinabi ni David: “Dai ko nanggad ini magigibo, O Jehova! Iinumon ko daw an dugo kan mga lalaking isinapeligro an saindang buhay?” Naintindihan ni David kun gurano kahalaga sa Diyos an buhay asin dugo.—2 Samuel 23:15-17, NW.

8, 9. Ano an dapat na magin pagmansay kan mga Kristiyano ngunyan sa dugo?

⁸ Kan panahon kan inot na mga Kristiyano, dai na kaipuhan kan mga lingkod nin Diyos na mag-atang nin hayop. Pero dapat na tama pa man giraray an pagmansay ninda sa dugo. An “maglikay sa dugo” an saro sa nagkapirang pagbuot sa Katugunan na padagos na hinagad ni Jehova sa mga Kristiyano. Kasinghalaga iyan kan paglikay sa imoralidad o idolatriya.—Gibo 15:28, 29.

 ⁹ Iyo man ngunyan. Bilang mga Kristiyano, aram ta na hali ki Jehova an buhay asin sadiri niya an gabos na buhay. Aram ta man na an dugo sagrado asin simbolo iyan nin buhay. Kaya pinag-iisipan tang marhay an mga prinsipyo sa Bibliya pag nagdedesisyon kita mapadapit sa paagi nin pagbulong na may kalabot na paggamit nin dugo.

10, 11. (a) Ano an pagmansay kan mga Saksi ni Jehova sa pagpasalin nin purong dugo o nin arin man sa apat na panginot na elemento kaiyan? (b) Anong personal na desisyon an kaipuhan na gibuhon nin lambang Kristiyano?

¹⁰ Nasasabutan kan mga Saksi ni Jehova na bako lang an dai pagkakan o pag-inom nin dugo an kaiba sa ‘paglikay sa dugo.’ Kaiba man diyan an dai pagpasalin nin dugo, dai pagdonar nin dugo, asin dai pagsaray kan sadiring dugo para gamiton sa pagsalin. Nangangahulugan man iyan na dai kita mapasalin kan arin man sa apat na panginot na elemento nin dugo—an red blood cells, white blood cells, platelets, asin plasma.

¹¹ An apat na panginot na elementong ini nin dugo puwedeng pagkuanan nin mas saradit pang parte na inaapod na mga blood fraction. An lambang Kristiyano an madesisyon kun baga maako siya o dai nin mga blood fraction. Arog man kaiyan sa mga pagbulong na ginagamitan nin sadiring dugo kan pasyente. Kaipuhan na magdesisyon an lambang saro kun ano an puwedeng gibuhon sa sadiri niyang dugo sa panahon nin operasyon, medical test, o terapi.—Hilingon an Dagdag na Impormasyon 21.

12. (a) Taano ta mahalaga ki Jehova an satong mga desisyon na depende sa konsiyensiya? (b) Paano kita makakagibo nin madunong na mga desisyon manungod sa mga paagi nin pagbulong?

¹² Mahalaga daw talaga ki Jehova an satong mga desisyon na depende sa konsiyensiya? Iyo. Interesado si Jehova sa satong mga iniisip asin motibo. (Basahon an Talinhaga  17:3; 24:12.) Kaya pag nagdedesisyon kita manungod sa paagi nin pagbulong, kaipuhan tang mamibi ki Jehova na giyahan kita asin mag-research manungod diyan. Tapos, gamiton ta an satong konsiyensiyang sinanay sa Bibliya para makagibo nin desisyon. Dai ta dapat haputon an iba kun ano an gigibuhon ninda kun sinda an nasa sitwasyon ta, asin dai man kita dapat impluwensiyahan kan iba sa satong desisyon. An lambang Kristiyano “magdadara kan sadiri niyang pasan.”—Galacia 6:5; Roma 14:12.

13. Ano an itinutukdo sa sato manungod ki Jehova kan mga pagbuot asin prinsipyo niya manungod sa dugo?

¹³ Para sa satong ikakarahay an gabos na ipinapagibo sa sato ni Jehova asin mahihiling diyan an pagkamuot niya sa sato. (Salmo 19:7-11) Pero dai kita nagsusunod sa saiya dahil sana ta nakikinabang kita sa mga pagbuot niya. Nagsusunod kita ta namumutan ta siya. An pagkamuot niyato ki Jehova an dahilan kaya dai kita nagpapasalin nin dugo. (Gibo 15:20) Proteksiyon man iyan sa satong salud. Aram kan kadaklan sa ngunyan na may peligro sa pagpasalin nin dugo, asin dakul na doktor an naniniwala na mas makakarahay para sa mga pasyente an operasyon na dai nagsasalin nin dugo. Iyo, talagang madunong asin mamumuton an pagbuot ni Jehova.—Basahon an Isaias 55:9; Juan 14:21, 23.

14, 15. (a) Anong mga pagbuot an itinao ni Jehova sa saiyang mga lingkod tanganing maprotektaran sinda? (b) Paano mo masusunod an mga prinsipyo sa likod kan mga pagbuot na idto?

¹⁴ An mga pagbuot nin Diyos pirming para sa ikakarahay kan saiyang mga lingkod. Tinawan ni Jehova nin mga pagbuot an suanoy na mga Israelita tanganing makalikay sinda sa grabeng mga aksidente. Halimbawa, an sarong pagbuot nagsasabi na an kagsadiri nin harong dapat na  maglaag nin barandilya sa palibot kan saiyang patag na bubong tanganing mayong mahulog diyan. (Deuteronomio 22:8) Igwa man nin pagbuot may koneksiyon sa mga hayop. Kun an saro may ataman na toro na nanunuwag, responsabilidad niyang bantayan iyan tanganing dai makakulog o makagadan. (Exodo 21:28, 29) Kun dai susunudon nin sarong Israelita an mga pagbuot na ini, siya an may sala kun may magadan huli kaiyan.

¹⁵ Mahihiling ta sa mga pagbuot na ini na mahalagang marhay para ki Jehova an buhay. Ano an dapat na magin epekto kaini sa sato? Maipapahiling niyato na iginagalang ta an buhay sa paagi kan satong pag-asikaso sa satong harong asin lunadan, pagmaneho, asin pagpili nin libangan. May mga nag-iisip, lalo na an mga hoben, na mayo man nin mangyayaring maraot sa sainda, kaya naggigibo sinda nin delikadong mga bagay asin binabaliwala an posibleng mga peligro kaiyan. Pero bakong arog kaiyan an gusto ni Jehova na magin kaisipan ta. Gusto niyang pahalagahan ta an buhay—an satong buhay asin an buhay kan iba.—Parahulit 11:9, 10.

16. Ano an pagmansay ni Jehova sa aborsiyon?

¹⁶ Importante ki Jehova an buhay kan lambang tawo. Mahalaga sa saiya dawa an dai pa namumundag na umboy. Sa Katugunan ni Moises, kun aksidenteng makulgan nin sarong tawo an sarong bados tapos nagadan ini o an umboy sa tulak kaini, ibibilang ni Jehova na nagkasala nin paggadan an tawong iyan. An buot sabihon, dawa aksidente an nangyari, dahil may nagadan, dapat iyan pagbayadan. (Basahon an Exodo 21:22, 23.) Para sa Diyos, buhay na persona na an umboy na dai pa namumundag. Kaya base diyan, ano sa hiling mo an paghiling niya sa aborsiyon? Ano daw an namamatian niya pag nahihiling an milyon-milyon na umboy na pinapalaglag kada taon?

17. Ano an makakapagian sa buot nin sarong babayi na nagpaaborsiyon bago niya namidbid si Jehova?

 ¹⁷ Paano kun nagpaaborsiyon an sarong babayi bago niya naaraman an pagmansay diyan ni Jehova? Makakasigurado siya na mapapatawad siya ni Jehova basado sa atang ni Jesus. (Lucas 5:32; Efeso 1:7) An sarong babayi na dating nakagibo nin arog kaiyan na pagkakasala dai na kaipuhan na makonsiyensiya pa kun talagang pinagbabasulan niya an ginibo niya. “Mahihirakon si Jehova asin marahay an buot . . . Kun gurano kaharayo kan sirangan sa sulnupan, arog man kaiyan kaharayo niyang ibinubugtak hali sa sato an satong mga kalapasan.”—Salmo 103:8-14, NW.

18. Taano ta dapat tang gibuhon an satong makakaya na mahali sa satong puso an pagkaungis?

¹⁸ An paggalang sa buhay na regalo sa sato nin Diyos nagpupuon sa satong puso. Kaiba diyan an namamatian ta sa iba. Isinurat ni apostol Juan: “An siisay man na nauungis sa saiyang tugang sarong paragadan.” (1 Juan 3:15) Tibaad dai ta marisa, an pagkauyam ta sa sarong tawo puwedeng luway-luway nang nagigin pagkaungis, o grabeng pagkaanggot. Puwede iyan na magin dahilan na an sarong tawo magin daing galang sa iba, pakarauton sinda, o mawuton pa ngani na lugod magadan na sinda. Aram ni Jehova kun ano an namamatian ta sa ibang tawo. (Levitico 19:16; Deuteronomio 19:18-21; Mateo 5:22) Kun marisa tang nauungis na kita sa sarong tawo, dapat niyatong hinguwahon na mahali iyan.—Santiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Ano an dapat na magin epekto sa sato kan paghiling ni Jehova sa kadahasan?

¹⁹ May saro pang paagi na maipapahiling niyato na pinapahalagahan ta an buhay. Sa Salmo 11:5, nanudan ta na  ‘ikinakaungis ni Jehova an siisay man na namumuot sa kadahasan.’ (NW) Kun madahas na mga libangan an pinipili ta, posibleng ipinaparisa kaiyan na namumuot o mahilig kita sa kadahasan. Habo tang laugan nin madahas na mga tataramon, ideya, asin ritrato an satong isip. Imbes, gusto ta na malinig asin marahay na mga kaisipan an ilinalaog ta sa satong isip.—Basahon an Filipos 4:8, 9.

20-22. (a) Ano an paghiling ni Jehova sa kinaban ni Satanas? (b) Paano maipapahiling kan mga lingkod nin Diyos na ‘bako sindang kabtang kan kinaban’?

²⁰ An kinaban ni Satanas daing paggalang sa buhay, asin para ki Jehova nagkakasala iyan sa dugo, buot sabihon, nagkakasala nin paggadan. Sa laog nin dakul na siglo, milyon-milyon an nagagadan huli sa pulitikal na mga kapangyarihan o gobyerno, kaiba na an dakul na lingkod ni Jehova. Sa Bibliya, iinagid sa maringis asin mabangis na mga hayop an pulitikal na mga kapangyarihan. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Kapahayagan 13:1, 2, 7, 8) Dakulang negosyo man ngunyan an pagpabakal nin mga nakakagadan na armas. Dakula an ganansiyang nakukua ninda diyan. Talagang “an bilog na kinaban nasa kapangyarihan kan saro na maraot.”—1 Juan 5:19.

²¹ Pero an tunay na mga Kristiyano “bakong kabtang kan kinaban.” Neutral sa pulitika asin sa giyera an mga lingkod ni Jehova. Dai sinda nanggagadan asin dai man sinda nagsusuportar sa arin man na organisasyon na minagadan nin tawo. (Juan 15:19; 17:16) Pag pinepersegir an mga Kristiyano, dai sinda nagbabalos nin kadahasan. Itinukdo ni Jesus na dapat tang kamutan dawa an satong mga kaiwal.—Mateo 5:44; Roma 12:17-21.

²² Relihiyon man an nasa likod kan pagkagadan nin  milyon-milyon na tawo. Manungod sa Dakulang Babilonya, o an pambilog na kinaban na imperyo nin palsong relihiyon, sinasabi kan Bibliya: “Diyan sa saiya nakua an dugo kan mga propeta asin kan mga banal saka kan gabos na ginadan sa daga.” Kaya naiintindihan mo daw kun taano ta pinagbubutan kita ni Jehova na “lumuwas kamo sa saiya, banwaan ko”? Bakong parte kan palsong relihiyon an mga nagsasamba ki Jehova.—Kapahayagan 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ano an kaipuhan tang gibuhon para masiguradong ‘nakaluwas’ na kita sa Dakulang Babilonya?

²³ Para ‘makaluwas’ sa Dakulang Babilonya, dapat tang siguraduhon na bako na kitang miyembro kan ano man na palsong relihiyon. Halimbawa, tibaad kaipuhan tang siguraduhon na mayo na an pangaran ta sa listahan nin mga miyembro kan dati tang relihiyon. Bako lang iyan. Dapat ta man na ikaungis asin isikwal an maraot na mga gibo kan palsong relihiyon. Tinutugutan asin sinusuportaran kan palsong relihiyon an imoralidad, pulitika, asin kahanaban. (Basahon an Salmo 97:10; Kapahayagan 18:7, 9, 11-17) Kaya huli kaiyan, milyon-milyon an nagadan sa nakalihis na mga taon.

24, 25. Paano nagtatao sa sato nin katuninungan asin malinig na konsiyensiya an pakamidbid ta ki Jehova?

²⁴ Bago ta namidbid si Jehova, posibleng nakakasuportar kita kaidto sa maraot na mga gibo kan kinaban ni Satanas. Pero nagbago na kita ngunyan. Inako na niyato an pantubos asin idinusay an satong buhay sa Diyos. Naeeksperyensiyahan ta “an mga panahon nin kaginhawahan . . . hali ki Jehova mismo.” Igwa kita nin katuninungan asin nin malinig na konsiyensiya dahil aram tang napapaugma ta an Diyos.—Gibo 3:19; Isaias 1:18.

²⁵ Dawa dati kitang kabilang sa sarong organisasyon na  daing paggalang sa buhay, mapapatawad kita ni Jehova basado sa pantubos. Talagang pinapahalagahan niyato an buhay na regalo sa sato ni Jehova. Maipapahiling ta an satong pasasalamat kun ginigibo ta an satong bilog na makakaya na tabangan an iba na makanuod manungod ki Jehova, na dai magin parte kan kinaban ni Satanas, asin magin dayupot na amigo nin Diyos.—2 Corinto 6:1, 2.

26-28. (a) Anong espesyal na gibuhon an ipinagibo ni Jehova ki Ezequiel? (b) Ano an ipinapagibo sa sato ngunyan ni Jehova?

²⁶ Sa suanoy na Israel, sinabi ni Jehova ki propeta Ezequiel na patanidan an mga tawo na madali nang gabaon an Jerusalem asin tukduan sinda kun ano an kaipuhan nindang gibuhon para makaligtas. Kun dai papatanidan ni Ezequiel an mga tawo, siya an papanimbagon ni Jehova sa buhay ninda. (Ezequiel 33:7-9) Pinatunayan ni Ezequiel na pinapahalagahan niya an buhay paagi sa paggibo kan bilog niyang makakaya para maipaabot an importanteng mensaheng iyan.

²⁷ May sugo man sa sato ngunyan si Jehova na patanidan an mga tawo na madali nang tapuson an kinaban na ini ni Satanas asin tabangan sinda na mabisto si Jehova para makaligtas sinda pasiring sa bagong kinaban. (Isaias 61:2; Mateo 24:14) Gusto tang gibuhon an bilog tang makakaya para ipaabot sa iba an mensaheng iyan. Gusto niyato na masabi man an sinabi ni Pablo: “Malinig ako sa dugo nin gabos na tawo, huli ta ipinahayag ko sa saindo an bilog na katuyuhan nin Diyos na mayong itinatago.”—Gibo 20:26, 27.

²⁸ May iba pang aspekto kan satong buhay na kaipuhan kitang magin malinig. Aramon ta an nagkapira kaiyan sa sunod na kapitulo.