1-3. Anong mahalagang marhay na konklusyon an gusto ni Jesus na magibo kan mga taga Nazaret, asin anong prueba an iprinesentar nia?

 KAPINONAN pa sana kaidto kan ministeryo ni Jesus. Nagbuelta si Cristo sa Nazaret, an saiyang ginikanan na banwaan. Kamawotan nia na tabangan an mga tawo na makagibo nin mahalagang marhay na konklusyon: Sia an haloy nang ihinulang Mesiyas! Anong prueba an iprinesentar nia?

² Daing duda na dakol an naghahalat nin milagro. Nabaretaan ninda an makangangalas na mga ginibo ni Jesus. Minsan siring, dai nia sinda tinawan nin arog kaiyan na tanda. Imbes, nagduman sia sa sinagoga, na kinatodan na nia. Tuminindog sia tanganing magbasa, asin itinao sa saiya an rolyo ni Isaias. Iyan sarong halabang rolyo, na posibleng nakalulon sa magkapadis na kahoy, asin maingat na biniklad ni Jesus an dokumento sagkod na makua nia an halipot na kotasyon na hinahanap nia. Dangan binasa nia nin makosog an sa ngonyan iyo an Isaias 61:1-3.​—Lucas 4:16-19.

³ Seguradong aram kan mga nagdadangog an halipot na kotasyon na iyan. Iyan sarong hula manongod sa Mesiyas. Nakaheling ki Jesus an gabos na yaon sa sinagoga. Nangibabaw an katoninongan. Dangan nagpoon si Jesus na magpaliwanag, na tibaad detalyado: “Ngonyan an kasuratan na ini na nadangog pa sana nindo naootob na.” An mga nagdadangog nagngalas sa saiyang managom na mga tataramon, alagad minalataw na dakol an gusto pa man giraray na makaheling nin pambihirang tanda. Imbes, pusoan na ginamit ni Jesus an sarong halimbawa sa Kasuratan tanganing ibuyagyag an saindang kawaran nin pagtubod. Dai nahaloy, an mga taga Nazaret nagprobar na gadanon sia!​—Lucas 4:20-30.

4. Anong arogan an ipinaheling ni Jesus sa saiyang ministeryo, asin ano an pag-oolayan niato sa kapitulong ini?

⁴ Nagpaheling digdi si Jesus nin sarong arogan na danay niang  ginigibo sa bilog niang ministeryo. Nagsarig siang marhay sa ipinasabong na Tataramon nin Dios. Totoo, dakula an importansia kan saiyang mga milagro tanganing mapatunayan na yaon sa saiya an espiritu nin Dios. Pero, an mas mahalaga ki Jesus iyo an Banal na Kasuratan. Siyasaton niato an halimbawa na ipinaheling nia mapadapit sa bagay na ini. Pag-oolayan niato kun paano an satong Kagurangnan nagkotar sa Tataramon nin Dios, idinepensa an Tataramon nin Dios, asin ipinaliwanag an Tataramon nin Dios.

5. Ano an determinadong ipaaram ni Jesus sa mga naghihinanyog sa saiya, asin paano nia ipinaheling an pagigin totoo kan saiyang sinasabi?

⁵ Gusto ni Jesus na maaraman kan mga tawo kun saen hale an saiyang mensahe. Sia nagsabi: “An sakong itinotokdo bako ko, kundi kan nagsugo sa sako.” (Juan 7:16) Sa saro pang pangyayari, sia nagsabi: “Dai ako naggigibo nin ano man sa sakong sadiring kabotan; kundi siring sa pagkatokdo sa sako kan Ama itinataram ko an mga bagay na ini.” (Juan 8:28) Dugang pa, sinabi nia: “An mga tataramon na sinasabi ko sa saindo dai ko ipinagtataram hale sana sako; kundi an Ama na nagdadanay na kasaro ko naggigibo kan saiyang mga gibo.” (Juan 14:10) An sarong paagi na pinatunayan ni Jesus an pagigin totoo kan sinabi niang iyan iyo an paorootrong pagkotar nia sa nasusurat na Tataramon nin Dios.

6, 7. (a) Gurano kadakol an kinotar ni Jesus sa Hebreong Kasuratan, asin taano ta pambihira ini? (b) Paano napapalaen an pagtotokdo ni Jesus kisa sa mga eskriba?

⁶ Kun maingat na aadalan an isinurat na sinabi ni Jesus, ihinahayag kaiyan na sia direktang nagkotar o bakong direktang nagsambit nin labi sa kabanga kan mga libro na inaakseptar bilang kabtang kan Hebreong Kasuratan. Sa primero, tibaad garo baga bako iyan pambihira. Tibaad nag-iisip kamo kun taano ta, sa tolo may kabangang taon na pagtotokdo asin paghuhulit sa publiko, dai sia nagkotar sa gabos na ipinasabong na libro na yaon na kaidto. Pero, an totoo, tibaad talagang ginibo nia iyan. Girumdomon, kadikit na parte sana kan mga sinabi asin ginibo ni Jesus an isinurat. (Juan 21:25) Sa katunayan, mababasa gayod nindo nin makosog sa laog sana nin pirang oras an gabos na isinurat na sinabi ni Jesus. Ngonyan, imahinara na nagtataram kamo manongod sa Dios asin  sa saiyang Kahadean sa laog sana nin pirang oras asin hinihingoa nindong sambiton an labi sa kabanga kan mga libro sa Hebreong Kasuratan! Apuera kaini, sa kadaklan na pangyayari, si Jesus mayo nin kapot na nasusurat na mga rolyo. Kan ipahayag nia an saiyang bantog na Sermon sa Bukid, dakol siang direkta asin bakong direktang sinambit sa Hebreong Kasuratan​—na gabos memoryado nia!

⁷ An mga pagkotar ni Jesus nagpapaheling kan saiyang hararom na paggalang sa Tataramon nin Dios. An mga nagdadangog sa saiya ‘nagngalas nin labi-labi sa saiyang paagi nin pagtotokdo, huli ta sia nagtotokdo sa sainda siring sa saro na igwa nin autoridad, asin bakong siring sa mga eskriba.’ (Marcos 1:22) Kun nagtotokdo an mga eskriba, mahilig sindang magsambit nin inaapod na berbal na ley, na kinokotar an may inadalan na mga rabi kan nakaaging mga panahon. Ni sarong beses dai noarin man nagsitar si Jesus sa berbal na ley o sa mga rabi bilang autoridad. Imbes, para sa saiya an Tataramon nin Dios an pinal na autoridad. Paorootro na maheheling niato sia na nagsasabi: “Nasusurat.” Paorootro niang ginamit iyan o an kaagid kaiyan na tataramon sa pagtotokdo sa saiyang mga parasunod asin sa pagtanos sa salang mga ideya.

8, 9. (a) Paano sinuportaran ni Jesus an autoridad kan Tataramon nin Dios kan linigon nia an templo? (b) Sa anong paagi nagpaheling nin grabeng dai paggalang sa Tataramon nin Dios an mga namomoon sa relihion na yaon sa templo?

⁸ Kan linigon ni Jesus an templo sa Jerusalem, sia nagsabi: “Nasusurat, ‘An sakong harong aapodon na harong nin pamibi,’ alagad ginigibo nindo iyan na lungib nin mga parahabon.” (Mateo 21:12, 13; Isaias 56:7; Jeremias 7:11) Kan aldaw bago kaiyan, naggibo sia nin dakol na makangangalas na gibo duman. An mga aking lalaki, na napahangang marhay, nagpoon na omawon sia. Minsan siring, an mga namomoon sa relihion anggoton na hinapot si Jesus kun nadadangog nia an sinasabi kan mga aking idto. Sia nagsimbag: “Iyo. Ano dai nindo noarin man nabasa ini, ‘Gikan sa ngoso nin mga omboy asin pasusohon ika nagkamit nin pag-omaw’?” (Mateo 21:16; Salmo 8:2) Gusto ni Jesus na maaraman kan mga lalaking idto na aprobado kan Tataramon nin Dios an nangyayari duman.

⁹ An mga namomoon na idto sa relihion nagtiripon kan huri asin inatubang si Jesus, na naghahapot: “Sa anong autoridad mo  ginigibo an mga bagay na ini?” (Mateo 21:23) Lininaw nang marhay ni Jesus kun siisay an Ginigikanan kan saiyang autoridad. Dai sia nag-introdusir nin bagong mga ideya, asin dai nag-imbento nin bagong mga doktrina. Inaaplikar sana nia an sinabi kan ipinasabong na Tataramon kan saiyang Ama. Kun siring, an mga saserdote asin eskribang idto talagang nagpapaheling nin grabeng dai paggalang ki Jehova asin sa saiyang Tataramon. Angay nanggad na kondenaron sinda ni Jesus kan ibuyagyag nia an karigsokan kan saindang mga motibo.​—Mateo 21:23-46.

10. Paano niato maaarog si Jesus sa paggamit niato kan Tataramon nin Dios, asin anong mga kasangkapan an yaon sa sato na mayo kaidto ki Jesus?

¹⁰ Arog ni Jesus, an tunay na mga Kristiano ngonyan nagsasarig sa Tataramon nin Dios sa ministeryo. An Mga Saksi ni Jehova midbid sa bilog na kinaban sa saindang kaigotan na sabihon sa iba an mensahe hale sa Biblia. An satong mga publikasyon igwa nin kadakol na kinotar asin sinitar na teksto sa Biblia. Asin sa satong ministeryo, ginigibo man niato iyan, na naghihingoang itampok an Kasuratan kun kita nakikipag-olay sa mga tawo. (2 Timoteo 3:16) Naoogma nanggad kitang marhay kun may nagtotogot sa sato na basahon sa saiya an Biblia asin ipakipag-olay sa saiya an halaga asin kahulogan kan Tataramon nin Dios! Bako kitang arog ni Jesus na igwa nin sangkap na memorya, alagad igwa kita nin dakol na kasangkapan na mayo kaidto ki Jesus. Apuera sa kompletong Biblia na iniimprenta sa padakol nang padakol na lenguahe, igwa kita nin dakol na pantabang sa pag-adal kan Biblia tanganing makua an ano man na bersikulo na tibaad hinahanap niato. Magin desidido kita na padagos na magkotar sa Biblia asin darahon dian an atension kan mga tawo sa lambang oportunidad!

11. Taano ta parateng kinaipuhan na idepensa ni Jesus an Tataramon nin Dios?

¹¹ Naheling ni Jesus na parateng inaatake an Tataramon nin Dios, alagad seguradong dai nia ipinagngalas iyan. “An saimong tataramon katotoohan,” an sabi ni Jesus sa pamibi sa saiyang Ama. (Juan 17:17) Asin aram na marhay ni Jesus na si Satanas, “an namamahala sa kinaban,” “sarong putikon asin iyo an ama kan kaputikan.” (Juan 8:44; 14:30) Sa pagsikwal sa mga sugot ni Satanas, tolong beses na nagkotar si Jesus sa Kasuratan. Si Satanas nagkotar  nin sarong bersikulo sa Salmo, na tuyong inaplikar iyan nin sala, asin suminimbag si Jesus paagi sa pagdepensa sa Tataramon nin Dios tumang sa salang paggamit na ini.​—Mateo 4:6, 7.

12-14. (a) Paano ipinaheling kan mga namomoon sa relihion an dai paggalang sa Ley ni Moises? (b) Paano idinepensa ni Jesus an Tataramon nin Dios?

¹² Parateng idinedepensa ni Jesus an Banal na Kasuratan tumang sa salang paggamit, pagmisinterpretar, asin pagmisrepresentar. An mga paratokdo sa relihion kaidtong panahon nia bakong balanse an pagpresentar kan Tataramon nin Dios. An pigparadoon ninda iyo an pag-otob sa kasaditsaditing mga detalye kan Ley ni Moises alagad daing gayo ninda idinoon an pag-aplikar kan mga prinsipyong pinagbasaran kan mga ley. Sa siring, an inengganyar ninda sa mga tawo iyo an paimbabaw na porma nin pagsamba, pagsamba na an inaatoman iyo an panluwas na itsura imbes na an mas importanteng mga bagay​—arog kan hustisya, pagkaherak, asin kaimbodan. (Mateo 23:23) Paano idinepensa ni Jesus an Ley nin Dios?

¹³ Sa saiyang Sermon sa Bukid, paorootrong ginamit ni Jesus an pananaram na “nadangog nindo na sinabi” tanganing iintrodusir an sarong reglamento sa Ley ni Moises. Susundan nia iyan kan pananaram na “alagad ako nagsasabi sa saindo” dangan ipapaliwanag nia an sarong prinsipyo na may mas hararom na kahulogan kisa sa paimbabaw na pag-otob kan Ley. Kinokontra daw nia an Ley? Dai, idinedepensa nia iyan. Halimbawa, aram na marhay kan mga tawo an ley na “Dai ka maggadan.” Alagad sinabihan sinda ni Jesus na kun an saro naoongis sa sarong tawo, nalalapas nia an prinsipyo kan ley na iyan. Kaagid kaiyan, kun an saro igwa nin salang pagmawot sa saro na bako niang agom, nalalapas nia an pundamental na prinsipyo kan ley nin Dios tumang sa pagsambay.​—Mateo 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Sa katapustapusi, si Jesus nagsabi: “Nadangog nindo na sinabi, ‘Kamotan mo an saimong kapwa asin ikaongis mo an saimong kaiwal.’ Minsan siring, ako nagsasabi sa saindo: Padagos na kamotan an saindong mga kaiwal asin ipamibi an mga nagpepersegir sa saindo.” (Mateo 5:43, 44) Ginuno daw sa Tataramon nin Dios an pagboot na “ikaongis mo an saimong kaiwal”? Dai, an ideyang ini sadiri man sanang tokdo kan mga namomoon sa  relihion. Pinaluya ninda an puersa kan sangkap na Ley nin Dios paagi sa kaisipan nin tawo. Daing takot na idinepensa ni Jesus an Tataramon nin Dios tumang sa nakakadanyar na mga epekto kan mga tradisyon nin tawo.​—Marcos 7:9-13.

15. Paano idinepensa ni Jesus an Ley nin Dios tumang sa mga pagprobar na paluwason iyan na garo labi-labi kaestrikto, maringis pa ngani?

¹⁵ Inaatake man kan mga namomoon sa relihion an Ley nin Dios paagi sa pagpaluwas na iyan labi-labi kaestrikto, maringis pa ngani. Kan an mga disipulo ni Jesus gumutos nin pirang ohoy nin tipasi mantang nag-aagi sa oma, sinabi kan nagkapirang Fariseo na linalapas ninda an Sabbath. Naggamit si Jesus nin halimbawa sa Kasuratan tanganing idepensa an Tataramon nin Dios tumang sa bakong timbang na punto de vistang ini. Sinitar nia an solamenteng pagkasambit sa Kasuratan manongod sa paggamit sa dolot na tinapay sa templo sa luwas kan santuaryo​—kan kakanon iyan ni David asin kan saiyang nagugutom na mga tawohan. Ipinaheling ni Jesus sa mga Fariseong idto na dai ninda nasabotan an pagkaherak asin pagmalasakit ni Jehova.​—Marcos 2:23-27.

16. Ano an ginibo kan mga namomoon sa relihion sa pagboot ni Moises mapadapit sa diborsio, asin ano an nagin reaksion ni Jesus?

¹⁶ An mga namomoon sa relihion nag-imbento man nin mga malulusotan tanganing paluyahon an puersa kan Ley nin Dios. Halimbawa, an Ley nagtogot sa sarong lalaki na idiborsio an saiyang agom kun may maheling sia sa babae na sarong “bagay na makasusupog,” na minalataw na sarong seryosong problema na nagtao nin kasusupgan sa pamilya. (Deuteronomio 24:1) Minsan siring, pag-abot kan panahon ni Jesus, ginamit kan mga namomoon sa relihion an itinaong konsiderasyon na iyan bilang sarahotan tanganing togotan an lalaki na idiborsio an saiyang agom base sa gabos na klase nin dahelan​—dawa huli ta natutong kaini an pamanggihan kan agom na lalaki! * Ipinaheling ni Jesus na minisrepresentar ninda nin grabe an ipinasabong na mga tataramon ni Moises. Sa siring, ibinalik nia an orihinal na pamantayan  ni Jehova sa pag-agom, an pagkaigwa nin saro sanang agom, na an seksuwal na imoralidad sana an tamang dahelan para sa diborsio.​—Mateo 19:3-12.

17. Paano puedeng arogon si Jesus kan mga Kristiano ngonyan sa pagdepensa sa Tataramon nin Dios?

¹⁷ An mga parasunod ni Cristo ngonyan napapahiro man na idepensa an Sagradong Kasuratan kun iyan inaatake. Kun ipinapasabot kan mga namomoon sa relihion na lihis na sa uso an moral na mga pamantayan sa Tataramon nin Dios, an totoo inaatake ninda an Biblia. Inaatake man an Biblia kun an mga relihion nagtotokdo nin mga kaputikan asin nagsasabi na mga doktrina daa iyan kan Biblia. Ibinibilang niatong pribilehio na idepensa an dalisay na Tataramon nin katotoohan nin Dios​—na ipinapaheling, halimbawa, na an Dios bakong kabtang nin Trinidad. (Deuteronomio 4:39) Kadungan kaiyan, ginigibo niato an ano man na siring na pagdepensa sa mataktikang paagi, na may tunay na kahoyoan asin hararom na paggalang.​—1 Pedro 3:15.

18, 19. Anong mga halimbawa an nagpapaheling na igwa si Jesus nin makangangalas na abilidad na magpaliwanag kan Tataramon nin Dios?

¹⁸ Si Jesus buhay na kaidto sa langit kan isurat an Hebreong Kasuratan. Segurado nanggad na ikinaogma nia an oportunidad na magdigdi sa daga asin makikabtang sa pagpaliwanag kan Tataramon nin Dios! Halimbawa, isipon nindo an dai malilingawan na aldaw na idto pagkabuhay nia liwat kan tagboon nia an duwa sa saiyang mga disipulo sa dalan pasiring sa Emaus. Bago ninda sia namidbid, sinabi ninda sa saiya na namondo asin naribaraw sindang marhay sa pagkagadan kan saindang namomotan na Kagurangnan. Paano sia suminimbag? “Magpoon ki Moises asin sa gabos na Mga Propeta ininterpretar nia sa sainda an mga bagay manongod sa saiya sa bilog na Kasuratan.” Ano an epekto sa sainda? Kan huri sinabi ninda sa lambang saro: “Bakong naglaad an satong puso mantang nagtataram sia sa sato sa dalan, mantang lubos niang binubuksan sa sato an Kasuratan?”​—Lucas 24:15-32.

¹⁹ Pagtaodtaod kan aldaw man sanang idto, tinagbo ni Jesus an saiyang mga apostol asin an iba pa. Mangnoha an ginibo nia para  sa sainda: “Binuksan nia nin lubos an saindang isip tanganing masabotan an kahulogan kan Kasuratan.” (Lucas 24:45) Daing duda, an maogmang pangyayaring iyan nagpagirumdom sa sainda kan kadakol na beses na kaparehong ginibo ni Jesus para sa sainda​—asin para sa siisay man na mahinanyog. Parate siang nagkokotar nin aram nang marhay na mga teksto asin ipinapaliwanag nia iyan sa paagi na may marahayon na epekto sa isip kan mga naghihinanyog sa saiya​—nagkakaigwa sinda nin bago asin mas hararom na pakasabot sa Tataramon nin Dios.

20, 21. Paano ipinaliwanag ni Jesus an mga tataramon na sinabi ni Jehova ki Moises duman sa may naglalaad na palongpong?

²⁰ Sa saro kan siring na pangyayari, si Jesus nakikipag-olay sa sarong grupo nin mga Saduceo. Sinda sarong sekta nin Judaismo na asosyado sa mga saserdoteng Judio, asin dai sinda nagtutubod sa pagkabuhay liwat. Si Jesus nagsabi sa sainda: “Kun dapit sa pagkabuhay liwat kan mga gadan, ano dai nindo nabasa an itinaram sa saindo nin Dios, na an sabi, ‘Ako iyo an Dios ni Abraham asin an Dios ni Isaac patin an Dios ni Jacob’? Sia iyo an Dios, bakong kan mga gadan, kundi kan mga buhay.” (Mateo 22:31, 32) Ini sarong teksto na aram nindang marhay, na isinurat nin sarong tawo na iginagalang na marhay kan mga Saduceo​—si Moises. Pero, naheheling daw nindo an puersa kan paliwanag ni Jesus?

²¹ Nakaolay ni Moises si Jehova duman sa may naglalaad na palongpong kan mga taon nin 1514 B.C.E. (Exodo 3:2, 6) Kan panahon na iyan, si Abraham 329 taon nang gadan, si Isaac 224 taon, asin si Jacob 197 taon. Pero, sinabi pa man giraray ni Jehova: “Ako an” Dios ninda. Aram kan mga Saduceong idto na si Jehova bakong kapareho nin sarong paganong dios kan mga gadan, na namamahala sa sarong eroestorya sanang kinaban kan mga gadan. Sia an Dios “kan mga buhay,” siring kan sabi ni Jesus. Ano man nanggad an boot sabihon kaiyan? Mapuersa an konklusyon ni Jesus: “Sinda gabos buhay para sa saiya.” (Lucas 20:38) An nagadan nang namomotan na mga lingkod ni Jehova seguradong yaon sa daing limitasyon asin dai napaparang memorya nin Dios. Seguradong marhay an katuyohan ni Jehova na buhayon liwat sinda kaya masasabing buhay sinda. (Roma 4:16, 17) Bako daw na iyan sarong makangangalas na paliwanag kan Tataramon nin Dios? Bakong  makangangalas na “an mga kadaklan nagngalas nin labi-labi”!​—Mateo 22:33.

22, 23. (a) Paano daw niato maaarog si Jesus sa pagpaliwanag kan Tataramon nin Dios? (b) Ano an pag-oolayan niato sa sunod na kapitulo?

²² An mga Kristiano ngonyan igwa kan pribilehio na arogon an paagi nin pagpaliwanag ni Jesus kan Tataramon nin Dios. Totoo, bakong sangkap an satong isip. Minsan siring, sa parate nagbabasa kita sa iba nin teksto na dati na nindang aram asin ipinapaliwanag niato sa sainda an mga aspekto kaiyan na tibaad dai pa ngani ninda noarin man napag-isip-isip. Halimbawa, tibaad sa bilog na buhay ninda inoorootro ninda an “Sambahon an ngaran mo” asin “Dumatong an kahadean mo” na dai man lamang ninda aram an ngaran nin Dios o kun ano an saiyang Kahadean. (Mateo 6:9, 10, Marahay na Bareta Biblia) Igwa nanggad kita nin marahayon na oportunidad kun may minatogot sa sato na ipaliwanag sa sainda nin malinaw asin simple an siring na mga katotoohan sa Biblia!

²³ An pagkotar sa Tataramon nin Dios, pagdepensa kaiyan, asin pagpaliwanag kaiyan iyo an paagi tanganing maarog an mga pamamaagi nin pagpaabot ni Jesus kan katotoohan. Sunod niatong pag-olayan an nagkapira sa epektibong mga pamamaagi na ginamit ni Jesus tanganing ikataros nia sa puso kan mga naghihinanyog sa saiya an mga katotoohan sa Biblia.