1. Ano an puwedeng mamati ta pag may nangyayaring mga inhustisya?

 SARONG may edad nang babaying balo an nabiktima nin pangloloko kaya nawara an gabos niyang natipon na kuwarta. Sarong daing maginibong umboy an inabandonar nin daing puso na magurang. Sarong lalaki an napreso huli sa krimen na dai man niya ginibo. Ano an reaksiyon mo sa mga senaryong arog kaini? Tibaad nakakapurisaw sa saimo an kada senaryo, asin natural sana iyan. Kitang mga tawo may makusog na pakamati sa kun ano an tama asin sala. Pag nakakahiling kita nin inhustisya, naaanggot kita. Gusto tang tabangan an biktima asin mapadusahan an nagkasala. Kun dai iyan nangyayari, tibaad maisip ta: ‘Nahihiling daw nin Diyos an nangyayari? Taano ta dai siya naggigibo nin aksiyon?’

2. Ano an reaksiyon ni Habakuk sa inhustisya, asin taano ta dai siya sinagwi ni Jehova?

² Sa bilog na kasaysayan, naghapot man nin arog kaiyan an maimbod na mga lingkod ni Jehova. Halimbawa, an propetang si Habakuk namibi sa Diyos: “Taano ta ipinapahiling mo sa sako an siring kagrabeng inhustisya? Taano ta pinapabayaan mo an kadahasan, karatan, krimen, asin karingisan na makalakop sa gabos na lugar?” (Habakuk 1:3, Contemporary English Version) Dai ni Jehova sinagwi si Habakuk huli sa prangkang hapot kaini, huling Siya an nagbugtak sa tawo kan mismong ideya nin hustisya. Iyo, binendisyunan kita ni Jehova nin kadikit na sukol kan saiyang hararom na pakamati nin hustisya.

3. Taano ta masasabi na mas aram ni Jehova an nangyayaring inhustisya kumpara sa sato?

³ Si Jehova bakong buta sa inhustisya. Nahihiling niya kun ano an nangyayari. Manungod sa panahon ni Noe, sinasabi sa sato kan Bibliya: “Nahiling ni Jehova na grabe na an karatan kan tawo sa daga asin na an kaisipan saka an pagmawot kan puso kaini pirmi na sanang maraot sa gabos na panahon.” (Genesis 6:5) Isip-isipa an ipinaparisa kan mga tataramon na iyan. Sa parati, naiisip ta na igwang nangyayaring inhustisya huli sa pira sanang pangyayari na nabaretaan ta o naeksperyensiyahan ta mismo. Sa kabaliktaran, aram ni Jehova an nangyayaring inhustisya sa bilog na globo. Nahihiling niya iyan gabos! Urog pa diyan, naaaraman niya an mga tendensiya kan puso—an maraot na kaisipan sa likod nin mga inhustisyang nangyayari.—Jeremias 17:10.

4, 5. (a) Paano ipinapahiling kan Bibliya na nagmamakulog si Jehova sa mga trinatar nin daing hustisya? (b) Paano si Jehova mismo naapektaran nin inhustisya?

⁴ Alagad dai sana basta nahihiling ni Jehova an inhustisyang ginigibo kan mga tawo. Nagmamakulog man siya sa mga biktima kaiyan. Kan an saiyang banwaan maringis na trataron kan kalaban na mga nasyon, napurisaw si Jehova “sa pag-agrangay ninda huli sa mga nang-aapi asin nagmamaltrato sa sainda.” (Hukom 2:18) Tibaad naobserbaran mo na miyentras na mas nagdadakul an nahihiling na inhustisya nin nagkapirang tawo, nagigin ordinaryo na sana iyan sa sainda asin dai na sinda nakakamati nin pagmakulog sa mga biktima. Bakong arog kaiyan si Jehova! Mga 6,000 na taon na niyang nahihiling an gabos na inhustisya, pero dai nagbabago an pagkaungis niya diyan. Imbes, sinisiyerto sa sato kan Bibliya na ikinakabaldi niya an mga bagay na arog  kan “nagpuputik na dila,” “mga kamot na nagpapabulos nin dugo nin daing sála,” asin an “putikon na testigo na sa kada paghangos niya nagtataram nin kaputikan.”—Talinhaga 6:16-19.

⁵ Isip-isipa man an grabeng pagkaungis ni Jehova sa bakong makatanusan na mga lider sa Israel. “Bako daw na aram dapat nindo kun ano an makatanusan?” an ihinapot niya sa sainda paagi sa saiyang propeta. Pakatapos na iladawan sa nakakagirabong paagi an grabeng pag-abuso ninda sa kapangyarihan, ihinula ni Jehova an magigin resulta para sa maraot na mga tawong ini: “Maapod sinda ki Jehova para maghagad nin tabang, pero dai siya masimbag sa sainda. Itatago niya an lalawgon niya sa sainda sa panahon na iyan, dahil sa mararaot na gibo ninda.” (Mikas 3:1-4) Ikinakabaldi nanggad ni Jehova an inhustisya! Asin girumdumon na siya mismo nakaeksperyensiya kaiyan! Sa laog nin rinibong taon, bakong makatanusan na pigpaparatuya-tuya siya ni Satanas. (Talinhaga 27:11) Apuwera pa kaiyan, naapektaran si Jehova kan pinakagrabeng akto nin inhustisya kan an saiyang Aki, na “dai . . . nakagibo nin kasalan,” ginadan na garo kriminal. (1 Pedro 2:22; Isaias 53:9) Malinaw nanggad, dai binabaliwala ni Jehova an kamugtakan kan mga nag-aagi nin inhustisya asin nagmamakulog siya sa sainda.

6. Ano an puwedeng magin reaksiyon niyato pag nakakaeksperyensiya kita nin inhustisya, asin taano?

⁶ Pero, pag nakakahiling kita nin inhustisya—o kun kita mismo nagigin biktima nin bakong makatanusan na pagtratar—natural sana na maapektaran kitang marhay. Linalang kita na uyon sa ladawan nin Diyos, asin an inhustisya kabaliktaran na marhay kan mga kuwalidad ni Jehova. (Genesis 1:27) Kun siring, taano ta itinutugot nin Diyos an inhustisya?

7. Isaysay kun paano pinakaraot an pangaran ni Jehova asin inangat an saiyang pamamahala.

⁷ An simbag sa hapot na iyan igwa nin koneksiyon sa mahalagang isyu. Arog kan nanudan ta, an Kaglalang may deretso na mamahala sa daga asin sa gabos na nag-iistar diyan. (Salmo 24:1; Kapahayagan 4:11) Minsan siring, sa kapinunan kan kasaysayan nin tawo, pinakaraot an marahay na pangaran ni Jehova asin inangat an saiyang pamamahala. Paano ini nangyari? Pinagbutan ni Jehova an inot na tawo, si Adan, na dai magkakan kan bunga kan sarong kahoy na nasa hardin nin Eden. Asin kun dai siya magsunod? “Siguradong magagadan ka,” an sabi sa saiya nin Diyos. (Genesis 2:17) An pagbuot nin Diyos bako man masakit para ki Adan o sa agom niyang si Eva. Minsan siring, napatubod ni Satanas si Eva na an Diyos mahigpiton. Ano an mangyayari pag nagkakan siya? Direktang sinabi ni Satanas ki Eva: “Siguradong dai kamo magagadan. Aram kaya nin Diyos na sa mismong aldaw na magkakan kamo kan bunga kaiyan, mabubuksan an saindong mga mata asin magigin arog kamo nin Diyos na nakakaaram kan marahay saka kan maraot.”—Genesis 3:1-5.

8. (a) Ano an ipinarisa kan mga sinabi ni Satanas ki Eva? (b) Ano an kinuwestiyon ni Satanas kun manungod sa paagi nin pamamahala ni Jehova?

⁸ Paagi sa mga tataramon na iyan, ipinarisa ni Satanas na igwang itinatagong importanteng impormasyon si Jehova ki Eva asin na nagpuputik Siya sa saiya. Nagibo kan Paratentar na papagdudahon si Eva manungod sa klase kan Persona na irinerepresentar kan pangaran na Jehova. Paagi kaiyan, nagtao si Satanas nin dakulang katuyawan sa pangaran nin Diyos. Inatake niya man an paagi nin pamamahala ni Jehova. Nagin maingat si Satanas; dai  niya kinuwestiyon an katotoohan na si Jehova namamahala. Pero kinuwestiyon niya an pagigin lehitimo, maninigo, asin matanos kan saiyang pamamahala. Garo man sana sinabi niya na an pamamahala ni Jehova bakong matanos asin bakong para sa kapakanan kan Saiyang mga sakop.

9. (a) Ano an resulta kan pagsuway ni Adan asin Eva, asin anong mahahalagang marhay na mga hapot an pinalataw kaini? (b) Taano ta dai na sana linaglag ni Jehova an mga rebelde?

⁹ Pagkatapos, si Adan asin Eva suminuway ki Jehova paagi sa pagkakan kan bunga kan ipinagbabawal na kahoy. Huli kan pagsuway ninda, inako ninda an padusang kagadanan, arog kan sinabi na nin Diyos. An kaputikan ni Satanas nagpalataw nin nagkapirang mahalagang marhay na hapot. May deretso daw talaga si Jehova na mamahala sa katawuhan, o dapat daw na pamahalaan nin tawo an saiyang sadiri? Ginagamit daw ni Jehova an saiyang soberaniya sa pinakamarahay na paagi? Puwede kutanang gamiton ni Jehova an saiyang kapangyarihan bilang an Makakamhan sa Gabos para laglagon tulos an mga rebeldeng idto. Alagad an mga isyung pinalataw bakong manungod sa kapangyarihan nin Diyos, kundi sa saiyang pangaran, na kalabot an saiyang paagi nin pamamahala. Kaya an pagpara ki Adan, Eva, asin Satanas dai man magpapatunay sa pagigin matanos kan pamamahala nin Diyos. Imbes, tibaad urog pa iyan na magpalataw nin isyu sa saiyang pamamahala. An solamenteng paagi na madeterminaran kun baga mapangganang mapapamahalaan nin tawo an saiyang sadiri, na independiyente sa Diyos, iyo na paagihon an panahon.

10. Ano an ihinahayag kan kasaysayan manungod sa pamamahala nin tawo?

¹⁰ Ano an ihinahayag kan pag-agi nin panahon? Sa laog nin ribo-ribong taon, pinurbaran kan mga tawo an  dakul na manlain-lain na porma nin gobyerno, kaiba na an autokrasya, demokrasya, sosyalismo, asin komunismo. Ano an pirming resulta? Eksaktong marhay an sinasabi kan Bibliya: “An tawo nananakop sa tawo sa saiyang ikakapahamak.” (Eclesiastes 8:9) Tama sana, sinabi ni propeta Jeremias: “Aram kong marhay, O Jehova, na an dalan nin tawo bakong saiya. Bako para sa tawong naglalakaw dawa an giyahan an sadiring lakad niya.”—Jeremias 10:23.

11. Taano ta itinugot ni Jehova na magsakit an mga tawo?

¹¹ Puon sa kapinunan aram ni Jehova na an pagigin independiyente, o pamamahala sa sadiri, nin katawuhan magbubunga nin grabeng pagsakit. Kun siring, siya daw bakong makatanusan sa pagtugot na mangyari an gabos na pagsakit na ini? Dai nanggad! Bilang ilustrasyon: Ipamugtak ta na may aki kamong nangangaipo nin operasyon tanganing maumayan an hilang na puwedeng ikagadan. Aram nindo na huli sa operasyon maagi nin kulog an aki nindo, asin nakakapamundong marhay ini sa saindo. Pero aram man nindo na makakatabang an operasyon para sa huri magkaigwa nin mas marahay na salud an aki nindo. Kaagid kaiyan, aram nin Diyos—asin ihinula pa ngani niya—na an saiyang pagtugot sa pamamahala nin tawo may kaibang kulog asin pagsakit. (Genesis 3:16-19) Pero aram man niya na mahahali sana an gabos na kulog asin pagsakit kun tutugutan niya an bilog na katawuhan na mahiling an maraot na mga resulta kan saindang pagrebelde. Sa paaging ini an isyu mahuhusay na nin permanente, sa bilog na panahon na daing sagkod.

12. Arog kan ipinapahiling sa kamugtakan ni Job, ano an akusasyon ni Satanas sa mga tawo?

¹² May saro pang aspekto an bagay na ini. Kan kuwestiyunon ni Satanas an pagigin lehitimo asin matanos kan pamamahala nin Diyos, bako sanang pinakaraot niya si Jehova kun manungod sa Saiyang soberaniya asin pangaran, kundi pinakaraot niya man an mga lingkod nin Diyos may koneksiyon sa saindang integridad. Halimbawa, mangnuha an sinabi ni Satanas ki Jehova mapadapit sa matanos na tawong si Job: “Bakong nagbugtak ka nin nagpoprotektar na kudal sa palibot niya asin kan saiyang pamilya saka kan gabos na pagsadiri niya? Binebendisyunan mo an gabos na ginigibo niya, saka pinapadakul mo an saiyang mga ataman na hayop. Pero, para mapaiba naman, unata an saimong kamot saka halion mo an gabos na yaon sa saiya, asin siguradong susumpaon ka niya nin hampangan.”—Job 1:10, 11.

13. Ano an gustong paluwason ni Satanas sa mga akusasyon niya manungod ki Job, asin paano digdi kalabot an gabos na tawo?

¹³ Pinaluwas ni Satanas na ginagamit ni Jehova an kapangyarihan Niya na magprotektar tanganing makua an debosyon ni Job. Pinapaluwas man niya na pagsagin-sagin sana an integridad ni Job, na nagsasamba sana siya sa Diyos para sa makukua niyang balos. Sinabi ni Satanas na kun hahalion ki Job an bendisyon nin Diyos, susumpaon niya an saiyang Kaglalang. Aram ni Satanas na si Job pambihirang halimbawa sa pagigin “matanos na tawo na may integridad; may pagkatakot siya sa Diyos asin naglilikay sa maraot.” a Kaya kun mararaot ni Satanas  an integridad ni Job, ano an ipaparisa kaiyan manungod sa bilog na katawuhan? Sa siring, talagang kinukuwestiyon ni Satanas an kaimbudan kan gabos na gustong maglingkod sa Diyos. Sa katunayan, sa pagpahiwas pa kan isyu, sinabi ni Satanas ki Jehova: “Itatao nin tawo an gabos na yaon sa saiya para sa saiyang buhay.”—Job 1:8; 2:4.

14. Ano an ipinapahiling kan kasaysayan mapadapit sa akusasyon ni Satanas sa mga tawo?

¹⁴ Ipinapahiling kan kasaysayan na dakul, arog ni Job, an nagdanay na maimbod ki Jehova sa ibong nin pagbalo—kabaliktaran kan hinihingako ni Satanas. Pinaugma ninda an puso ni Jehova paagi sa saindang kaimbudan, asin huli kaini natawan ninda si Jehova nin ikakasimbag sa hambugon na pagtuya ni Satanas na an mga tawo mapundo sa paglilingkod sa Diyos pag mag-agi sinda nin kasakitan. (Hebreo 11:4-38) Iyo, an mga tawong tama an kamugtakan nin puso nagsayumang talikdan an Diyos. Dawa pa pag nasasakitan sindang marhay sa makamumundong mga sitwasyon, mas nagsasarig sinda na tatawan sinda ni Jehova kan kusog para makatagal.—2 Corinto 4:7-10.

15. Anong hapot an puwedeng maglataw manungod sa mga paghukom nin Diyos kan nakaagi asin sa maabot na panahon?

¹⁵ Pero, bako sanang an isyu nin soberaniya asin kan integridad nin tawo an kalabot sa paggamit ni Jehova nin hustisya. An Bibliya nagtatao sa sato nin impormasyon manungod sa mga paghukom ni Jehova sa mga indibidwal asin sa bilog na mga nasyon pa ngani. May mga hula man diyan manungod sa gigibuhon niyang mga paghukom sa maabot na panahon. Taano ta makakapagtiwala kita na si Jehova nagin matanos asin magigin matanos sa saiyang mga paghukom?

16, 17. Anong mga halimbawa an nagpapahiling kan pagigin limitado kan pagmansay nin tawo pag-abot sa tunay na hustisya?

¹⁶ Tama sana an sinasabi kan Bibliya manungod ki Jehova: “May hustisya an gabos niyang ginigibo.” (Deuteronomio 32:4) Mayo sa sato nin makakapagsabi nin arog kaiyan manungod sa satong sadiri, huli ta sa parati napapalabog kan satong limitadong pakamansay an satong pagrisa sa kun ano an tama. Halimbawa, isip-isipa si Abraham. Nakimahirak siya ki Jehova may koneksiyon sa paglaglag sa Sodoma—sa ibong kan lakop na karatan duman. Hinapot niya si Jehova: “Talaga daw na paparaon mo an mga matanos kasabay kan mga maraot?” (Genesis 18:23-33) Siyempre, an simbag dai. Kan an matanos na si Lot asin an mga aki niyang babayi makaabot na nin ligtas sa siyudad nin Zoar, kaidto sana “pinauranan ni Jehova nin asupre saka kalayo an Sodoma.” (Genesis 19:22-24) Sa kabaliktaran, si Jonas “angguton” kan kahirakan nin Diyos an mga taga Nineve. Huling inanunsiyar na ni Jonas an paglaglag sa sainda, kontento na kutana siyang mahiling an pagpuho sa sainda—sa ibong kan udok sa pusong pagsulsol ninda.—Jonas 3:10–4:1.

¹⁷ Inasigurar ni Jehova si Abraham na huling Siya may hustisya pirmi Niyang ililigtas an mga matanos pag linalaglag Niya an mga maraot. Sa ibong na lado, kinaipuhan na manudan ni Jonas na si Jehova mahihirakon. Kun magbakli an mga maraot, siya “andam na magpatawad.” (Salmo 86:5) May mga tawo na nagpapadusa para lang patunayan na may kapangyarihan sinda. Dai man sinda nagpapahiling nin pagkahirak huli sa pagkatakot na mansayon sinda na maluya. Si Jehova bakong arog kaiyan. Pirmi siyang nagpapahiling nin pagkahirak nuarin man may marahay na dahilan para gibuhon iyan.—Isaias 55:7; Ezekiel 18:23.

18. Anong halimbawa sa Bibliya an nagpapahiling na si Jehova dai minahiro huli sana sa sentimyento?

 ¹⁸ Minsan siring, si Jehova dai nabubuta nin sentimyento sana. Kan an saiyang banwaan padagos na nagsasamba sa mga idolo, marigon na sinabi ni Jehova: “Huhukuman taka sigun sa saimong mga dalan asin papanimbagon sa gabos na makababaldi mong gibo. Dai mahihirak saimo an sakuyang mata; dai man ako magmamakulog sa saimo, huli ta ipapaabot ko sa saimo an mga resulta kan saimong sadiring mga dalan.” (Ezekiel 7:3, 4) Kaya kun an mga tawo nagpapadagos sa saindang salang gibo, huhukuman sinda ni Jehova uyon diyan. Pero an paghukom niya nakabasar sa makusog na ebidensiya. Halimbawa, kan madangog niya an makusog na pag-agrangay kan mga may reklamo laban sa Sodoma asin Gomorra, sinabi ni Jehova: “Mababa ako tanganing aramon kun baga totoo an nakaabot sa sakong mga reklamo.” (Genesis 18:20, 21) Nagpapasalamat nanggad kita na si Jehova bakong arog nin dakul na tawo na nagkokongklusyon tulos dawa dai pa nadadangog an gabos na detalye! Tunay nanggad na si Jehova, arog kan pagkaladawan sa Bibliya, “sarong Diyos na maimbod na dai lamang naggigibo nin inhustisya.”—Deuteronomio 32:4.

19. Ano an puwede tang gibuhon pag nasasakitan kitang masimbag an mga hapot manungod sa paggamit ni Jehova nin hustisya?

¹⁹ Dai sinisimbag kan Bibliya an kada hapot manungod sa mga ginibo ni Jehova kan nakaagi; ni itinatao man kaiyan an lambang detalye manungod sa kun paano si Jehova mahukom sa mga indibidwal asin grupo sa maabot na panahon. Pag nasasakitan kitang masabutan an mga pagkasaysay o mga propesiya sa Bibliya na dai sato nagtatao nin mga detalye, marahay na magkaigwa kita kan sabuot arog kan ki propeta Mikas, na nagsurat: “Mapasensiya akong maghahalat sa Diyos na sakuyang paraligtas.”—Mikas 7:7.

20, 21. Taano ta makakapagtiwala kita na pirming gigibuhon ni Jehova an tama?

 ²⁰ Makakapagtiwala kita na sa lambang sitwasyon, gigibuhon ni Jehova an tama. Dawa kun garo baga pinapabayaan lang nin tawo an mga inhustisya, nanunuga si Jehova: “Sakuya an pagbalos; ako an mabalos.” (Roma 12:19) Kun mapasensiya kitang mahalat, ipinapahiling ta an kaparehong pagtitiwala na igwa si apostol Pablo, na nagsabi: “Igwa nin inhustisya sa Diyos? Mayo nanggad!”—Roma 9:14.

²¹ Miyentras tanto, nabubuhay kita sa “delikado asin masakit na mga panahon.” (2 Timoteo 3:1) An inhustisya asin mga “pang-aapi” nagresulta nin dakul na daing hirak na mga pag-abuso. (Eclesiastes 4:1) Minsan siring, si Jehova dai nagbago. Sagkod ngunyan ikinakaungis niya an inhustisya, asin nagmamakulog siyang marhay sa mga biktima kaiyan. Kun magdadanay kitang maimbod ki Jehova asin sa saiyang soberaniya, tatawan niya kita kan kusog para makatagal sagkod na umabot an panahon na itatanos na niya an gabos na inhustisya sa irarom kan pamamahala kan saiyang Kahadian.—1 Pedro 5:6, 7.