1, 2. (a) Ano an patunay na hinihinguwang marhay kan mga tawo na magkamit nin katalingkasan? (b) Ano an resulta kan mga paghihinguwang iyan?

KADAKUL ngunyan nin isyu mapadapit sa pagkapantay-pantay asin katalingkasan. Gusto kan mga tawo sa dakul na parte kan kinaban na makatalingkas sa pang-aapi, diskriminasyon, asin pagtios. Hinahagad man kan iba na magkaigwa nin katalingkasan sa pagtaram, sa pagpili, asin sa paggibo nin sadiring desisyon. Maski sain na lugar, mawot kan mga tawo na magibo an saindang gusto o na makapamuhay sigun sa gusto ninda.

² Pero ibang urulay na man kun paano makakamit an mga kamawutan na iyan. Pag dai uyon an mga tawo sa paagi nin pamamahala, nagsasagibo sinda nin mga protesta, rebelyon, o rebolusyon pa ngani. Pero sa paggibo kaiyan, nakakamtan daw ninda an mawot nindang resulta? Sa kabaliktaran, parati iyan na nagreresulta sa mga trahedya asin kagadanan. Sa giraray, pinapatunayan kaini na totoo an ipinasabong nin Diyos na obserbasyon ni Hading Solomon: ‘An tawo nagsasakop sa tawo sa saiyang ikakaraot.’—Par. 8:9.

3. Ano an kaipuhan niyatong gibuhon tanganing magin tunay na maugma asin kontento?

³ Sinabi kan Kristiyanong disipulo na si Santiago kun paano kita  magigin tunay na maugma asin kontento. Siya nagsurat: “An saro [na] maingat na pinagmamasdan an perpektong katugunan na nagdadara nin katalingkasan asin . . . nagdadanay diyan, . . . magigin maugma sa saiyang ginigibo.” (Sant. 1:25) Si Jehova, na nagtao kan perpektong katugunan na iyan, an lubos na nakakaaram kun ano an mga kaipuhan kan mga tawo tanganing magin lubos na maugma asin kontento. Itinao niya sa inot na tawong mag-agom an gabos na kaipuhan ninda para magin maugma—kaiba na an tunay na katalingkasan.

4. Anong katalingkasan an igwa kaidto si Adan asin Eva? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.)

⁴ Pag binabasa ta an inot na duwang kapitulo kan Genesis, risang-risa na igwa si Adan asin Eva kan klase nin katalingkasan na gustong-gustong makamtan kan mga tawo ngunyan—katalingkasan sa pagtios, sa takot, asin sa pang-aapi. Lubos sindang talingkas sa paghadit mapadapit sa kakanon, trabaho, hilang, asin kagadanan. (Gen. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Nangangahulugan daw ini na igwa kaidto si Adan asin Eva nin lubos na katalingkasan? Hilingon ta.

5. Kabaliktaran kan iniisip nin dakul, ano an kaipuhan tanganing makamtan kan mga tawo an katalingkasan?

⁵ Iniisip kan dakul ngunyan na tanganing masabing tunay sindang talingkas, dapat na nagigibo ninda an ano man o an gabos na bagay na gusto ninda, ano man an konsekwensiya kaiyan. Sigun sa The World Book Encyclopedia, an katalingkasan iyo “an kakayahan na pumili asin isagibo iyan.” Pero, idinagdag kaiyan: “Pag-abot sa legal na punto de vista, talingkas an mga tawo kun an sosyedad dai nagpapautob nin bakong matanos, dai kinakaipuhan, asin bakong rasonableng mga limitasyon sa sainda.” Ipinapahiling kaiyan na kaipuhan an partikular na mga limitasyon tanganing an gabos sa sosyedad na iyan makinabang sa itinataong katalingkasan. Kaya an hapot: Siisay an may deretsong magdeterminar kun anong mga limitasyon an matanos, kaipuhan, asin rasonable?

6. (a) Taano ta si Jehova sana an igwa nin lubos na katalingkasan? (b) Anong klaseng katalingkasan igwa an mga tawo? Ipaliwanag.

⁶ Kun dapit sa katalingkasan, mahalagang marhay na tandaan niyato na an Diyos na Jehova sana an igwa kan masasabing lubos asin mayong limitasyon na katalingkasan. Taano? Huling siya an Kaglalang kan gabos na bagay asin an makakamhan sa gabos na Soberano kan uniberso. (1 Tim. 1:17; Kap. 4:11) Girumdumon an magayon na pagkaladawan ni Hading David mapadapit sa daing kaagid asin halangkawon na posisyon na para sana ki Jehova. (Basahon an 1 Cronica 29:11, 12.) Kaya, an gabos na linalang sa langit asin sa daga igwa nin katalingkasan sa relatibong paagi sana. Dapat nindang midbidon na an Diyos na Jehova an igwa kan pinakahalangkaw na awtoridad na magpautob nin mga limitasyon na nadeterminaran niyang matanos, kaipuhan, asin rasonable. Sa katunayan, iyan an ginibo kan Diyos na Jehova kun dapit sa linalang niyang mga tawo sa kapinunan pa sana.

7. Anong mga bagay an nakakadagdag sa satong kaugmahan dawa pauruutro ta iyan na ginigibo?

⁷ Dawa talingkas kaidto si Adan asin Eva sa dakul na paagi, may mga limitasyon na itinao sa sainda. An iba diyan kaiba sa natural na pagpunsiyonar nin hawak, pero mga limitasyon pa man giraray iyan. Halimbawa, aram kan inot tang mga magurang na tanganing padagos sindang mabuhay, kaipuhan nindang maghangos, magkakan, magturog, asin iba pa. Namatian daw nindang bako sindang talingkas huling kaipuhan nindang gibuhon an mga iyan? Dai, huling sinigurado ni Jehova na mauugma asin makokontento sinda dawa sa mga bagay na iyan na pauruutro nindang ginigibo. (Sal. 104:14, 15; Par. 3:12, 13) Bako daw na marahayon sa pagmati an paghangos nin preskong duros, pagkakan kan paborito mong kakanon, o an pagmata pagkatapos nin nanok na turog sa banggi? Maugma tang ginigibo an kinakaipuhan na mga bagay na ini asin dai ta namamati na nakakapugol o nakakapagabat iyan sa sato. Siguradong arog man kaiyan kaidto si Adan asin Eva.

8. Anong espesipikong pagbuot an itinao nin Diyos sa satong inot na mga magurang, asin ano an katuyuhan kaiyan?

 ⁸ Tinawan ni Jehova si Adan asin Eva nin espesipikong pagbuot na panuon an daga asin atamanon iyan. (Gen. 1:28) Nahali daw maski paano kan pagbuot na ini an saindang katalingkasan? Dai nanggad! Itinao iyan tanganing magkaoportunidad an mga tawo na makikabtang sa katuyuhan kan saindang Kaglalang—na gibuhon na paraiso an bilog na daga asin magin istaran nin perpektong mga tawo sagkod lamang. (Isa. 45:18) Ngunyan, bako man kontra sa kabutan nin Diyos kun magdesisyon an saro na dai mag-agom o kun mag-agom man siya pero magdanay na mayong aki. Pero, kadaklan sa mga tawo nag-aagom pa man giraray asin nag-aaki sa ibong kan mga kadipisilan na dara kan desisyon na iyan. (1 Cor. 7:36-38) Taano? Huling sa normal na mga kamugtakan, nagigin maugma asin kontento an mga tawo sa paggibo kaiyan. (Sal. 127:3) Kun nagdanay na maimbod si Adan asin Eva, magkakaigwa kuta sinda nin maugmang relasyon asin pamilya sagkod lamang.

9. Taano ta dai masasabing bakong makatanusan, dai kaipuhan, o bakong rasonable an pagbuot nin Diyos na nasa Genesis 2:17?

⁹ Tinawan ni Jehova si Adan asin Eva nin saro pang pagbuot, na diyan malinaw niyang sinambit an penalidad kan pagbayolar kaiyan: “Dai ka nanggad magkakan kan bunga kan kahoy nin pakaaram kan marahay asin maraot; sa [aldaw] na magkakan ka, magagadan ka.” (Gen. 2:17, An Marahay na Bareta Biblia) Masasabi daw na an pagbuot na ini bakong makatanusan, dai kaipuhan, asin bakong rasonable? Hinalian daw kaiyan nin katalingkasan si Adan asin Eva? Dai nanggad. Sa katunayan, nagkapirang iskolar sa Bibliya an nagkomento mapadapit sa pagigin lohikal asin tama kan pagbuot. Halimbawa, naobserbaran nin sarong iskolar: “Ipinaparisa kan mga pagbuot nin Diyos sa [Genesis 2:16, 17] na an Diyos sana an nakakaaram kan marahay . . . para sa katawuhan asin an Diyos sana an nakakaaram kun ano an bakong marahay . . . para sa sainda. Tanganing maeksperyensiyahan an ‘marahay,’ an mga tawo dapat na magtiwala sa Diyos asin magsunod sa saiya. Kun dai sinda masunod, sinda na an madesisyon para sa sadiri ninda kun ano an marahay . . . asin kun ano an bakong marahay.” Sarong bagay iyan na dai makakayang gibuhon nin mga tawo kun sa sadiri sana ninda.

10. Taano ta dai niyato dapat isipon na magkapareho an libertad na magdesisyon saka an deretsong magdesisyon kun ano an marahay asin kun ano an maraot?

¹⁰ May mga tawo ngunyan na pag nababasa an dapit sa pagbuot ni Jehova ki Adan, sinasabi nindang hinali kaiyan an katalingkasan ni Adan na gibuhon an gusto niya. Dai ninda nasasabutan na an libertad na magdesisyon iba man sa deretsong magdesisyon kun ano an marahay asin kun ano an maraot. May katalingkasan man talaga si Adan asin Eva na pumili kun baga makuyog sinda sa Diyos o dai. Pero, si Jehova sana an may deretsong magdesisyon sa lubos na paagi kun ano an marahay asin kun ano an maraot, na isinisimbolisar kan “kahoy nin pakamidbid kan marahay asin maraot” sa hardin nin Eden. (Gen. 2:9) Dapat niyatong akuon na dai ta pirming aram an kaluluwasan kan mga desisyon niyato, asin dai ta man aram kun baga pirming marahay an magigin resulta kaiyan. Iyan an dahilan kaya parati kitang nakakahiling nin mga tawong nagdesisyon na may marahay man na motibo pero kasakitan, kapahamakan, o trahedya an kinaluwasan kaiyan. (Tal. 14:12) Dakula an epekto kan pagigin limitado kan nagigibo nin mga tawo sa resulta kan mga desisyon ninda. Paagi sa saiyang pagbuot, mamumuton na tinukduan ni Jehova si Adan asin Eva kun paano gagamiton an tunay na katalingkasan. Taano ta nasabi niyato iyan, asin nagkuyog daw sa saiya an inot na mag-agom?

11, 12. Taano ta kapaha-pahamak an nagin desisyon ni Adan asin Eva? Iilustrar.

¹¹ Arog kan aram ta na, pinili kan satong inot na mga magurang na dai magkuyog. Dai nasayumahan ni Eva an mapandaya asin nakakaakit na panuga ni Satanas—‘mabubuklat an saindong  mga mata, asin magigi kamong arog nin Diyos na tatao kan marahay asin kan maraot.’ (Gen. 3:5) Nakadagdag daw sa katalingkasan ni Adan asin Eva an saindang desisyon? Makamumundo ta dai. An resulta kan desisyon ninda bako man arog kan sinabi ni Satanas. Sa katunayan, dai nahaloy, napatunayan nindang kapahamakan an resulta kan pagsikwal sa paggiya ni Jehova asin kan pagdesisyon para sa sadiri ninda. (Gen. 3:16-19) Taano? Simple sana, huling dai tinawan ni Jehova an mga tawo kan katalingkasan na sinda an magdeterminar kun ano an marahay asin kun ano an maraot.—Basahon an Talinhaga 20:24; Jeremias 10:23.

¹² Puwede ta ining iagid sa sarong piloto na nagpapalayog nin eroplano. Tanganing makaabot nin ligtas sa destinasyon, dapat niyang sunudon an ruta na patiinot nang itinao sa saiya. Gamit an modernong mga kagamitan sa pagpalayog, puwedeng gamiton kan piloto an mga instrumento sa nabigasyon kan eroplano asin makikomunikar sa mga air traffic controller sa ruta tanganing makaabot sa nakaplanong destinasyon. Pero, kun halimbawang binaliwala kan piloto an giyang iyan asin nagpalayog siya dawa sain niya gusto, kapaha-pahamak an puwedeng magin resulta kaiyan. Arog kan pilotong iyan, gusto ni Adan asin Eva na gibuhon an mga bagay-bagay sa sadiri nindang pamamaagi. Isinikwal ninda an paggiyang itinao nin Diyos. Ano an resulta? Kapaha-pahamak na pagbagsak, sabi ngani, na nagresulta sa kasalan asin kagadanan para sa sainda asin sa magigin mga aki ninda. (Roma 5:12) Huli sa kagustuhan nindang sinda an magdesisyon kun ano an tama asin sala, naiwara ninda an tunay na katalingkasan na itinao sa sainda.

13, 14. Paano niyato makakamtan an tunay na katalingkasan?

¹³ Tibaad isipon nin mga tawo na kun may urog sindang katalingkasan, mas mapapakarhay sinda. Pero an totoo, may bentaha asin disbentaha an pagkaigwa nin katalingkasan na mayong limitasyon. Talagang dakul an pakinabang kan pagkaigwa nin katalingkasan; pero makatakot isipon an mangyayari sa kinaban kun mayo lamang nin mga limitasyon. Kaya sinabi kan The World Book Encyclopedia: “An mga ley kan lambang organisadong sosyedad nakakabilog nin komplikadong sistema nin balanseng pagtao nin katalingkasan asin limitasyon.” Tama nanggad gamiton an terminong “komplikado.” Isipa na sana an kadakul-dakul na  ley na ginigibo kan mga tawo, dai pa diyan kaiba an ribo-ribong abogado asin huwes na kaipuhan tanganing ipaliwanag asin ipautob an mga iyan.

¹⁴ Sa kabaliktaran, sinabi ni Jesus an sarong simpleng paagi tanganing makamtan an tunay na katalingkasan: “Kun magdadanay kamo sa sakuyang tataramon, kamo tunay kong mga disipulo, asin maaaraman nindo an katotoohan, asin an katotoohan mapatalingkas sa saindo.” (Juan 8:31, 32) Kalabot sa giyang sinabi ni Jesus an duwang kahagadan tanganing makamtan an tunay na katalingkasan: Inot, akuon an katotoohan na itinukdo niya, asin ikaduwa, magin disipulo niya. An paggibo kaiyan maresulta sa pagkamit nin tunay na katalingkasan. Sa ano? Ipinaliwanag ni Jesus: “An lambang naggigibo nin kasalan uripon nin kasalan. . . . Kun patalingkason kamo kan Aki, kamo magigin tunay na talingkas.”—Juan 8:34, 36.

15. Taano ta magigi kitang “tunay na talingkas” paagi sa katalingkasan na ipinanuga ni Jesus?

¹⁵ Malinaw na an katalingkasan na ipinanuga ni Jesus sa saiyang mga disipulo mas nakakalabi nanggad kisa sa ano man na katalingkasan na gustong makamtan kan kadaklan na tawo ngunyan. Kan sabihon ni Jesus: “Kun patalingkason kamo kan Aki, kamo magigin tunay na talingkas,” an nasa isip niya iyo an pagigin talingkas sa pinakagrabeng pang-uuripon asin pang-aapi na naeeksperyensiyahan kan katawuhan—an pagigin “uripon nin kasalan.” Dai sana kita itinutulod kan kasalan na gumibo nin maraot, pinupugulan man kita kaiyan na gibuhon kun ano an tama o na maisagibo an aram niyatong kaya ta man kutang magibo. Kaya masasabi tang uripon kita nin kasalan, asin nagreresulta iyan sa pagkadisganar, kulog, pagsakit, asin sa huri kagadanan. (Roma 6:23) Namatian ni apostol Pablo an grabeng kulog asin pagkapurisaw na ini. (Basahon an Roma 7:21-25.) Pag nahali na an gapos nin kasalan, saka sana kita makakalaom na makamtan an tunay na katalingkasan na igwa kaidto an inot tang mga magurang.

16. Paano kita magigin tunay na talingkas?

¹⁶ An mga tataramon ni Jesus na “kun magdadanay kamo sa sakuyang tataramon” nagpapahiling na igwa nin partikular na mga kahagadan o limitasyon an pagpatalingkas niya sa sato. Bilang nagdusay na mga Kristiyano, pinaindahan ta na an satong sadiri asin pinili tang mamuhay sigun sa mga katukduan ni Cristo bilang saiyang mga disipulo. (Mat. 16:24) Arog kan ipinanuga ni Jesus, magigi kitang tunay na talingkas kun makamtan ta na nin lubos an mga pakinabang kan saiyang atang na pantubos.

17. (a) Ano an matao nin tunay na kahulugan asin pagkakontento sa satong buhay? (b) Ano an pag-uulayan niyato sa sunod na artikulo?

¹⁷ An pagsunod sa mga katukduan ni Jesus bilang mga disipulo niya matao nin tunay na kahulugan asin pagkakontento sa satong buhay. Kun gigibuhon ta ini, magkakaigwa kita nin paglaom na magin lubos na talingkas sa pagkauripon sa kasalan asin kagadanan. (Basahon an Roma 8:1, 2, 20, 21.) Pag-uulayan sa masunod na artikulo kun paano ta gagamiton sa madunong na paagi an katalingkasan na igwa kita ngunyan tanganing matawan nin onra si Jehova, an Diyos nin tunay na katalingkasan, sagkod lamang.