PAANO iyan nangyari sako? Iistorya ko. Namundag ako kan Hulyo 29, 1929 saka nagdakula sa sarong baryo sa probinsiya nin Bulacan sa Pilipinas. Simple sana an buhay duman ta kan panahon na idto bagsak an ekonomiya. Aki pa ako kaidto kan magpuon an giyera. Sinakop kan hukbo nin mga Hapones an Pilipinas. Pero huling medyo puwera an baryo mi, dai kami direktang naapektaran kan giyera. Mayo kaming radyo, telebisyon, saka diyaryo; kaya sa istorya lang kami kan iba nakakabareta dapit sa giyera.

Ikaduwa ako sa walong magturugang. Kan otso anyos na ako, kinua ako ni Lolo saka ni Lola para mag-istar sainda. Mga Katoliko kami, pero bukas an isip ni Lolo pag-abot sa relihiyon saka nagtitipon siya nin mga babasahon dapit sa relihiyon na itinatao saiya kan mga amigo niya. Nagigirumduman ko na ipinahiling niya sako kaidto an mga buklet na Protection, Safety, saka Uncovered, sa lengguwaheng Tagalog, * pati man an sarong Bibliya. Gustong-gusto ko an pagbasa nin Bibliya, lalo na sa apat na Ebanghelyo. Napahiro ako kaiyan na sundan an halimbawa ni Jesus.—Juan 10:27.

Natapos an giyera kontra sa Hapon kan 1945. Kan panahon na idto, pinabalik na ako kan mga magurang ko sa harong mi. Nag-uyon man si Lolo kaya nagpuli na ako.

Dai nahaloy pagkatapos kaiyan, kan Disyembre 1945, sarong grupo nin Mga Saksi ni Jehova hali sa banwaan nin Angat an nagduman sa baryo mi para maghulit. Sarong may edad nang Saksi an nagduman sa harong mi asin ipinaliwanag kun ano sinasabi kan Bibliya dapit sa “huring mga aldaw.” (2 Tim. 3:1-5) Inimbitaran niya kaming mag-atender sa sarong pag-adal sa Bibliya sa kaharaning baryo. Dai nagduman an mga magurang ko, pero ako iyo. Mga 20 katawo an yaon, asin may mga naghapot mapadapit sa mga katukduan kan Bibliya.

Huling dai ko talaga maintindihan an gabos na pinag-uulayan ninda, inisip kong maghali na. Pero kan mahali na ako, nagkanta sinda nin sarong kanta na pang-Kahadian. Nagayunan talaga ako sa kanta kaya dai na  ako naghali. Pagkatapos kan kanta asin pamibi, inimbitaran kami gabos na mag-atender sa sarong pagtiripon sa Angat sa sunod na Domingo.

Dakul samo an naglakaw nin mga walong kilometro para makaatender sa pagtiripon sa harong kan pamilyang Cruz. Napahanga ako ta dawa an mga aki na kaiba sa 50 nag-atender nagkokoromento dapit sa hararom na mga tema sa Bibliya. Pakalihis nin mga pira pang pagtiripon, inimbitaran ako ni Brother Damian Santos, sarong may edad nang payunir saka dating alkalde, na sainda na ako magpalihis nin banggi. Haros bilog na banggi kaming nag-ulay dapit sa Bibliya.

Kan mga panahon na idto, dakul an nagpapabawtismo na tulos dawa panginot na mga katotoohan pa sana sa Bibliya an nanudan ninda. Pagkatapos sana nin pirang beses na pag-atender sa pagtiripon, hinapot kami kan mga brother, “Gusto na nindong magpabawtismo?” Nagsimbag ako, “Iyo po.” Gusto ko talagang “magpauripon . . . sa Kagurangnan, ki Cristo.” (Col. 3:24) Nagduman kami sa kaharaning salog, asin duwa samo an nagpabawtismo kan Pebrero 15, 1946.

Napag-isip-isip mi na bilang bawtisadong mga Kristiyano, kaipuhan ming regular na maghulit arog ni Jesus. Dai iyan nagustuhan kan sakuyang ama. Sinabihan niya ako, “Hobenon ka pa para mag-ebanghelyo. Saka, dai man buot sabihon na miling ibinuntog ka sa salog magigin ebanghelisador ka na.” Ipinaliwanag ko na kabutan nin Diyos na ihulit ta an maugmang bareta kan Kahadian nin Diyos. (Mat. 24:14) Sinabi ko pa, “Kaipuhan kong utubon an promesa ko sa Diyos.” Diyan na sinabi kan sakuyang ama an huma na sinambit ko sa kapinunan. Desidido talaga siyang pugulan akong maghulit. Diyan ko inot na ginibo an pagbaya sa mga bagay-bagay tanganing mag-abot nin espirituwal na mga pasuhan.

Inalok ako kan pamilyang Cruz na mag-istar sa sainda sa Angat. Dinagka man ninda ako asin an pinakanguhod nindang aking babayi, si Nora, na magpayunir. Pareho kami nagpuon na magpayunir kan Nobyembre 1, 1947. Sa ibang banwaan naglingkod si Nora, mantang ako man padagos na nagsuportar sa paghuhulit sa Angat.

Kan ikatulong taon ko sa pagpapayunir, si Earl Stewart, na sarong brother hali sa sangang opisina, nagtao nin sarong pahayag sa labing 500 katawo sa pampublikong plaza nin Angat. Mataram siya sa lengguwaheng Ingles dangan isusumaryo ko iyan sa Tagalog. Nakapitong taon lang ako sa pag-eskuwela, pero Ingles kaya an parating ginagamit na lengguwahe kan mga maestra mi. Saka kaidto, dikiton sana an Tagalog na publikasyon ta kaya Ingles an kadaklan sa pinag-aadalan ko. Huli kaiyan, nakanuod man ako maski paano na mag-Ingles. Nakatabang iyan sa pag-interpret ko sa pahayag na idto asin sa iba pang kasunod kaiyan.

Kan aldaw na nag-i-interpret ako para ki Brother Stewart, sinambit niya sa kongregasyon duman na nag-iimbitar an sangang opisina nin saro o duwang payunir para maglingkod sa Bethel. Nangangaipo kaya duman nin tabang mantang an mga misyonero nasa 1950 Theocracy’s Increase Assembly sa New York, U.S.A. Saro ako sa naimbitaran. Sa giraray, binayaan ko an mga bagay-bagay na kinatudan ko na, ngunyan para tumabang sa mga gibuhon sa Bethel.

Nag-abot ako sa Bethel kan Hunyo 19, 1950. Diyan nagpuon an bago kong asignasyon. An Bethel kaidto nasa suanoy na dakulang harong na napapalibutan nin darakulang kahoy sa sarong ektaryang lote. Mga doseng solterong brother an naglilingkod duman. Pag amay na aga, nagtatabang ako sa kusina. Dangan, puon mga alas nuwebe nin aga, nagpaplantsa ako nin mga bado sa laundry. Arog man kaiyan an mga ginigibo ko pag hapon. Padagos man giraray akong naglingkod sa Bethel dawa kan magbalik na an mga misyonero hali sa internasyonal na asembleya. Nagpapatos ako nin mga magasin na ipapadara sa koreo, nag-aasikaso kan mga subscription, saka nagin receptionist; dawa anong ipagibo sako ginigibo ko.

Kan 1952, kaiba nin anom na brother sa Pilipinas, ugmahon ako kan makaresibi ako nin imbitasyon para sa ika-20 klase nin Gilead. Bago saka kakaiba samo an dakul sa mga bagay na nahiling asin naeksperyensiyahan mi sa Estados Unidos. Ibang-iba talaga iyan sa mga kinatudan ko duman sa samuyang sadit na baryo.

Halimbawa, kaipuhan ming manudan na gamiton an mga kagamitan sa kusina saka appliances na dai kami pamilyar. Saka siyempre, ibang-iba talaga an klima! Sarong aga pagluwas ko, magayunon na kapalibutan na haros puro puti an nahiling ko. Primerong beses ko  idtong makahiling nin niyebe. Pero uruatyan namati ko na an lipot—talagang maliputon!

Pero huling na-enjoy ko an magayunon na pagsasanay sa Gilead, garo mayo na lang sako an mga pag-adjust na idto. Epektibo an pagtutukdo kan mga instruktor. Nakanuod kami kun paano magigin mas kapaki-pakinabang an samuyang pag-research saka pag-adal. Talagang nakatabang sako an pagsasanay sa Gilead na umuswag an sakuyang espirituwalidad.

Pakagradwar ko, temporaryo akong iinasignar bilang espesyal payunir sa Bronx sa New York City. Kaya kan Hulyo 1953, nakaatender ako sa New World Society Assembly, na ginibo sa lugar na iyan. Pagkatapos kan asembleya, nagbalik ako sa Pilipinas para sa sarong asignasyon.

Sinabi sako kan sangang opisina, “Ngunyan maglilingkod ka sa pansirkitong gibuhon.” Magtatao iyan sa sako nin bagong oportunidad na masundan sa literal na paagi an halimbawa kan Kagurangnan, na nagpasiring sa hararayong banwaan asin siyudad tanganing tabangan an mga karnero ni Jehova. (1 Ped. 2:21) Iinasignar ako sa sarong dakulaon na sirkito sa Central Luzon, an pinakadakulang isla sa Pilipinas. Kaiba diyan an Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, asin Zambales. May mga banwaan na tanganing madumanan, kakaipuhanon kong bagtason an kabukidan kan Sierra Madre. Mayong pampublikong transportasyon pasiring sa mga banwaan na idto. Huli kaiyan, nakikiulay ako sa mga drayber nin trak kun puwede akong magtukaw sa ibabaw kan mga trosong karga kan darakula nindang trak. Sa parati nagtutugot sinda, pero medyo dipisil talaga an kamugtakan.

Sadit asin bago an kadaklan sa mga kongregasyon. Kaya pinapahalagahan kan mga tugang pag tinatabangan ko sinda kun paano isasagibo sa mas epektibong paagi an mga pagtiripon asin an paghuhulit.

Pag-abot nin panahon, iinasignar ako sa sarong sirkito na sakop an enterong Kabikolan. Kadaklan diyan napapasuway na mga grupo sa mga lugar na napupunan pa sanang mahulitan kan mga espesyal payunir. Sa sarong harong, an kubeta ninda iyo an sarong kalot sa daga na may duwang nakabalagbag na kahoy sa tahaw. Kan magtungtong ako sa kahoy, nahulog an mga kahoy kaiba ako. Nahaloy ako kaidtong naglinig kan hawak ko asin nagbulos para mamahaw!

Sa asignasyon na ini nagpuon na dai na mahali sa isip ko si Nora. Sa Bulacan siya inot na nagpayunir, pero sa panahon na ini, espesyal payunir siya sa siyudad nin Dumaguete, asin nagduman ako para mahiling siya. Pagkatapos kaiyan, medyo haloy-haloy kaming nagsinuratan, asin kan 1956, nagpakasal kami. Sa primerong semana pagkatapos kan kasal mi, magkaiba kaming naglingkod sa sarong kongregasyon sa isla nin Rapu-Rapu. Bukid an mga teritoryo mi duman saka puro kami lakaw, pero nakakaugma nanggad na maglingkod bilang mag-agom sa mga tugang sa hararayong lugar!

Pagkatapos nin haros apat na taon na paglilingkod sa mga sirkito, nakaresibi kami nin imbitasyon na maglingkod sa sangang opisina. Kaya nagpuon kan Enero 1960 an halawig na karera nin paglilingkod mi sa Bethel. Sa paglihis nin panahon, dakul an nanudan ko sa paglilingkod kaiba kan mga tugang na nag-aasikaso nin magabat na mga responsabilidad. Manlain-lain man an nagin asignasyon ni Nora sa Bethel.

Sa halawig na paglilingkod ko sa Bethel, bendisyon talaga na mahiling mismo an pambihirang espirituwal na pag-uswag sa Pilipinas. Hoben saka soltero pa ako kaidto kan mag-abot ako sa Bethel asin mga 10,000 pa sana an parahayag sa bilog na Pilipinas. Pero ngunyan, uminabot na iyan sa labing 200,000, saka dakulon na man an Bethelite na naglilingkod tanganing suportaran an mahalagang marhay na gibuhon na paghuhulit.

Mantang nagdadakul an gibuhon sa paglihis nin mga taon, kaipuhan na man kan Bethel nin mas dakulang pasilidad. Kaya sinabi sa samo kan Namamahalang Grupo na maghanap nin lote na matutugdukan nin bago asin mas dakulang pasilidad. Sinaro-saro mi kan overseer kan imprentahan an mga harong harani sa sangang opisina, para maghapot kun may gustong magpabakal nin lote. Mayong nagusto; sinabi pa ngani samo nin sarong kagsadiri: “An mga Chinese dai nagpapabakal. Kami an nagbabakal.”

Pero sarong aldaw, sarong kagsadiri nin lote an dai mi linalauman na naghapot kun gusto ming bakalon an lote niya; sa Estados Unidos na kaya siya maistar. Dangan, dai kami makatubod sa sunod-sunod nang nangyari. May saro pang nagdesisyon na magpabakal, tapos sinabihan niya an iba na magpabakal man. Nabakal mi pa ngani an pagsadiri kan lalaki na nagsabing “an mga Chinese dai nagpapabakal.” Sa halipot na panahon, an pagsadiri kan sangang opisina duminakula nin labing triple. Kumbinsido ako na iyan an gustong mangyari kan Diyos na Jehova.

Kaidtong 1950, ako an pinakahoben sa pamilyang Bethel. Pero ngunyan, kami na ni agom an pinakagurang. Mayo akong pinagbabasulan sa desisyon kong magsunod sa Kagurangnan sain man niya ako padumanon. Iyo, pinalayas ako kan mga magurang ko sa harong, pero tinawan man ako ni Jehova nin sarong dakulang pamilya nin mga kapagtubod. Mayo lamang akong pagduda na itinatao ni Jehova an gabos ming kaipuhan, ano man na asignasyon an itao samo. Nagpapasalamat kaming marhay ni Nora ki Jehova huli sa pagkamuot asin sa gabos niyang probisyon sa samo, asin dinadagka mi man an iba na baluon si Jehova.—Mal. 3:10.

Sa sarong pagkakataon, inimbitaran ni Jesus an sarong parasingil nin buhis na an pangaran Mateo Levi, na sinasabi: “Magin parasunod taka.” Ano an ginibo kaini? “Nagtindog si Levi, binayaan an gabos na bagay asin nagsunod [ki Jesus].” (Luc. 5:27, 28) Nagkaigwa man ako nin arog kaiyan na mga oportunidad, asin maugma kong dinadagka an iba na iyan man an gibuhon tanganing maeksperyensiyahan man ninda an dakul na bendisyon.