Aram Mo Daw?

I-PLAY

Aram Mo Daw?

Igwa daw talaga nin nagsasabwag nin duot sa uma kan iba kan suanoy na panahon?

An kopyang ini, taon 1468, kan Digest ni Emperador Justiniano iyo an saro sa dakul na dokumento na nagtatao nin mga detalye dapit sa legal na mga isyu kan suanoy na mga panahon

SINABI ni Jesus sa Mateo 13:24-26: ‘An Kahadian kan kalangitan ikakaagid sa sarong tawo na nagsabwag nin marahay na banhi sa saiyang uma. Sarong banggi mantang tururog an gabos, nag-abot an kaiwal niya, sinabwagan nin mga duot an uma, saka naghali. Kan nagtalubo na an mga banhi, dangan namumunga na an mga ini, [naglataw] man an mga duot.’ (An Marahay na Bareta Biblia) Pinagdududahan kan ibang parasurat kun baga talagang nangyayari sa totoong buhay an ilustrasyon na ini. Pero sinasabi sa suanoy na nakasurat na mga ley nin Roma na talagang nangyayari iyan.

“An pagsabwag nin duot na darnel sa sarong uma tanganing magbalos . . . ibinibilang na krimen sa irarom kan ley nin Roma. An pangangaipong magkaigwa nin ley dapit sa siring na bagay nagpapahiling na pirming nangyayari iyan,” an sabi nin sarong diksiyonaryo sa Bibliya. Ipinaliwanag nin sarong iskolar nin ley na si Alastair Kerr, na kan 533 C.E., ipinublikar kan Romanong Emperador na si Justiniano an saiyang Digest. Saro ining sumaryo kan ley nin Roma asin mga kotasyon hali sa mga eksperto sa ley kan suanoy na mga Romano (mga 100-250 C.E.). Uyon diyan (Digest, 9.2.27.14), an eksperto sa ley na si Ulpian may sinambit na sarong kaso na kinaputan ni Celsus, sarong Romanong pulitiko kan ikaduwang siglo. Igwa nin nagsabwag nin duot sa uma kan iba, kaya naraot an mga pananom. Ipinapaliwanag sa Digest an legal na mga aksiyon na puwedeng gibuhon kan kagsadiri o tumatawo kan uma tanganing makakua nin bayad sa danyos na ginibo kan kriminal.

An pagkaigwa kan siring na mga kaso sa Imperyo nin Roma nagpapahiling na an sitwasyon na sinambit ni Jesus sa saiyang ilustrasyon talagang nangyari sa totoong buhay.

Guranong katalingkasan an itinatao kan Roma sa mga Judiong awtoridad sa Judea kan inot na siglo?

KAN panahon na iyan, an Judea pinamamahalaan kan Roma, na irinerepresentar nin sarong gobernador na may kapot na mga suldados. An panginot niyang obligasyon iyo na mangulekta nin buhis para sa Roma asin mapagdanay an katuninungan asin areglo. Mas interesado an mga Romano na papunduhon an ano man na rebelyon asin padusahan an siisay man na nagkakawsa nin kariribukan. Kaya sa parati, ipinapabaya kan mga Romano sa lokal na mga lider kan probinsiya an aroaldaw na pag-administrar sa lugar ninda.

An Judiong Sanhedrin mantang nagbibista

An Sanhedrin an nagserbing korte suprema kan mga Judio asin konsehong namamahala kun dapit sa mga ley nin Judio. Igwa nin hababang mga korte kaidto sa bilog na Judea. An mga korteng ini an posibleng nagkakapot kan kadaklan sa mga kasong sibil saka kasong kriminal, asin dai iyan pinapakiaraman kan mga namamahalang Romano. Pero, sarong bagay an dai itinutugot kan mga Romano sa mga korte nin Judio—an paggadan sa mga kriminal. Sa pangkagabsan, mga Romano sana an may deretsong gibuhon iyan. An sarong bantog na eksepsiyon kaiyan iyo an kan bistahon si Esteban kan mga miyembro kan Sanhedrin asin ipinagapo siya sagkod na magadan.—Gui. 6:8-15; 7:54-60.

Kaya, mahiwas an itinataong awtoridad sa Judiong Sanhedrin. Pero “an pinakamagabat na restriksiyon sa sainda,” an sabi kan iskolar na si Emil Schürer, “iyo na, sa ano man na oras, puwedeng an mga awtoridad na Romano mismo an magkapot nin kaso asin magpadagos kan proseso na sinda-sinda sana, arog kan talagang ginigibo ninda pag may suspetsado sindang minatumang sa gobyerno.” An sarong halimbawa kan siring na kaso nangyari sa irarom kan superbisyon kan komandante militar na si Claudio Lisias na nag-arestar ki apostol Pablo, na sarong siyudadano kan Roma.—Gui. 23:26-30.