An Bibliya—Sarong Masasarigan na Gikanan nin Katotoohan
Sa bilog na kasaysayan, ibinibilang kan mga tawong may manlain-lain na pinaghalian an Bibliya bilang sarong masasarigan na gikanan nin katotoohan. Sa ngunyan, milyon-milyon an nagsusunod sa mga katukduan kaiyan. Pero para sa iba, an Bibliya bako nang praktikal asin uruistorya sana. Ano sa hiling mo? Mahahanap mo daw sa Bibliya an katotoohan?
KUN TAANO TA MAKAKAPAGTIWALA KA SA BIBLIYA
Paano mo maaaraman kun maninigo mong pagtiwalaan an Bibliya? Pag-isipan an sarong ilustrasyon: Kun may saro kang amigo na pirming nagsasabi saimo nin totoo sa laog nin dakul na taon, siguradong sasabihon mo na mapagkakatiwalaan siya. An Bibliya daw, arog nin mapagkakatiwalaan na amigo, pirming nagsasabi nin katotoohan? Pag-isipan an pirang halimbawa.
Mga Kagsurat na Nagsasabi nin Totoo
An mga kagsurat kan Bibliya onestong marhay. Parati nindang ihinahayag an nagibo nindang mga sala saka mga kaluyahan. Halimbawa, isinurat mismo ni propeta Jonas an manungod sa dai niya pagsunod. (Jonas 1:1-3) Sa katunayan, ihinayag niya sa huring parte kan isinurat niyang libro sa Bibliya kun paano siya itinanos nin Diyos alagad mayo na siyang sinambit kun paano niya itinanos an sadiri niya. (Jonas 4:1, 4, 10, 11) Ipinaparisa kan pagigin onesto kan gabos na kagsurat kan Bibliya na mahalaga sainda an katotoohan.
Mga Katotoohan na Praktikal sa Pang-aroaldaw
An Bibliya daw pirming nagtatao nin madunong na sadol manungod sa praktikal na mga bagay? Iyo nanggad. Halimbawa, pag-isipan kun ano an sinasabi kan Bibliya para magin marahay an relasyon mo sa iba: “Kun siring, an gabos na gusto nindong gibuhon sa saindo kan mga tawo, iyo man an dapat nindong gibuhon sa sainda.” (Mateo 7:12) “An mahuyong simbag nakakahali nin kaanggutan, pero an maisog na tataramon nakakapaanggot.” (Talinhaga 15:1) Iyo, praktikal pa man giraray an mga katotoohan sa Bibliya puon kan isinurat iyan sagkod ngunyan.
Totoo Pag-abot sa Kasaysayan
Napatunayan kan mga nadiskubre nin mga arkeologo sa nakalihis na mga taon na talagang totoo an mga tawo asin mga lugar saka eksakto an mga pangyayari na sinambit sa Bibliya. Halimbawa, pag-isipan an ebidensiya manungod sa sarong sadit na detalye. Sinasabi kan Bibliya na kan panahon ni Nehemias, an mga taga Tiro (mga taga Fenicia na gikan sa Tiro) na nag-istar sa Jerusalem “nagdadarara nin mga sira saka gabos na klase nin paninda.”—Nehemias 13:16.
May ebidensiya daw na masuportar sa bersikulong ini sa Bibliya? Igwa. An mga arkeologo nakadiskubre sa Israel nin mga kagamitan kan mga taga Fenicia, na nagpaparisang nagririnibayan kaidto nin mga produkto an duwang suanoy na nasyon. Dugang pa, nakutkot sa Jerusalem an mga dugi o tulang kan sira na haling Mediteraneo. Nagtutubod an mga arkeologo na an mga sira binakal kan mga negosyante sa harayong baybayon. Pagkatapos na siyasaton an ebidensiya, nagkongklusyon an sarong iskolar: “An sinabi sa Nehemias 13:16 na an mga taga Tiro nagpapabakal nin sira sa Jerusalem posibleng totoo.”
Totoo Pag-abot sa Siyensiya
An Bibliya sarong libro na panginot nang manungod sa relihiyon asin kasaysayan. Pero pag nagsasambit iyan nin mga bagay manungod sa siyensiya, iyan pirming eksakto. Pag-isipan an sarong halimbawa.
Mga 3,500 na taon na an nakaagi, sinabi kan Bibliya na an daga nakabitin “sa mayo.” (Job 26:7) Ibang-iba ini sa mga uruistorya na an daga daa naglalataw-lataw sa tubig o na nakapatong daa iyan sa sarong higanteng pawikan. Mga 1,100 na taon pakatapos na maisurat an libro nin Job, nagtutubod pa man giraray an mga tawo na an daga dai puwedeng nakabitin sana sa mayo; dapat na nakapatong iyan sa sarong bagay. Kan 1687, mga 300 na taon pa sana an nakaagi, ipinublikar ni Isaac Newton an saiyang research manungod sa grabidad asin ipinaliwanag niya na an daga nagdadanay sa orbit kaini dahil sa sarong dai nahihiling na puwersa. Pinatunayan kan mahalagang pangyayaring ini sa siyensiya an sinabi kan Bibliya labing 3,000 na taon na an nakaagi!
Nagkatotoo an mga Propesiya
Gurano kaeksakto an mga propesiya sa Bibliya? Pag-isipan an sarong halimbawa: An propesiya ni Isaias manungod sa pagbagsak kan Babilonya.
An Propesiya: Kan ikawalong siglo B.C.E., ipinahayag kan kagsurat kan Bibliya na si Isaias na an Babilonya—na magigi pa sanang sentro kan sarong makapangyarihan na imperyo—lalaglagon asin dai na maiistaran pag-abot nin panahon. (Isaias 13:17-20) Pinangaranan pa ngani ni Isaias an lalaking magibo kaini—si Ciro. Ilinadawan man niya an gigibuhon ni Ciro paagi sa pagsabing an mga salog “papamarahon.” Asin ihinula niya na an mga trangkahan kan siyudad mababayaan na bukas.—Isaias 44:27–45:1.
An Kautuban: Pakalihis nin mga 200 na taon puon kan magpropesiya si Isaias, sinalakay nin sarong Persianong hadi an Babilonya. Siisay siya? Si Ciro. Huli ta protektadong marhay an Babilonya, may ginibo si Ciro sa Salog nin Eufrates na nag-aagi sa palibot kan siyudad. Nagkalot an hukbo niya nin papalikawan kan tubig pasiring sa sarong kaawagan. Dahil diyan, buminaba an lebel kan tubig kaya puwede nang makadakit an mga suldados ni Ciro sa lampas tuhod na tubig kan salog na nakapalibot sa mga pader kan siyudad. Makangangalas, napabayaan kan mga Babilonyo na bukas an mga trangkahan na nasa hampangan kan salog! Naglaog an mga suldados ni Ciro sa nakabukas na mga trangkahan kan Babilonya asin sinakop ninda iyan.
Pero, igwa pa nin sarong detalye: An Babilonya daw dai na naistaran? Sa laog nin pirang siglo, may mga tawong padagos na nag-istar duman. Pero ngunyan, an kagabaan kan Babilonya—harani sa Baghdad, Iraq—nagpapatunay na nangyari an bilog na propesiya sa Bibliya. Iyo, masasarigan an sinasabi kan Bibliya dawa manungod sa mga bagay na mangyayari sa maabot na panahon.
