EKSAKTONG ilinaladawan sa suanoy na mga tataramon na iyan kan madunong na si Hading Solomon an sabuot nin mga tawo manungod sa buhay. Posibleng huling halipot an buhay asin dai malilikayan an kagadanan, minawot kan katawuhan sa laog nin dakul na siglo na sinda mabuhay nin halawig. Sa bilog na kasaysayan, dakul an istorya asin alamat dapit sa paghanap sa sekreto para magkaigwa nin halawig na buhay.

Halimbawa, si Gilgamesh, na sarong hadi nin Sumeria. Dakul na alamat an nagsasaysay manungod sa saiyang buhay. An saro kaiyan iyo an Epiko ni Gilgamesh na nagsasaysay kan ginibo niyang peligrosong pagbaklay para aramon kun paano madudulagan an kagadanan, pero dai siya nagin mapanggana.

Kan ikaapat na siglo B.C.E., pinurbaran kan mga alchemist sa Tsina na maggibo nin misteryosong inumon na nakakapalawig daa nin buhay. Nag-imbento sinda nin inumon na may halong kadikit na mercury asin arsenic. Pinaniniwalaan na an inumon na ini an nakagadan sa nagkapirang emperador kan Tsina. Kan Edad Medya sa Europa, pinurbaran kan nagkapirang alchemist na magin posible na mainom an bulawan huling nagtutubod sinda na an karakteristiko kaiyan na dai nararaot puwedeng makapalawig nin buhay nin tawo.

Ngunyan, hinihinguwa kan nagkapirang biologist saka geneticist na maaraman kun taano ta naggugurang an tawo. Arog kan pagdiskubre sa “misteryosong inumon,” an saindang paghihinguwa nagpapatunay na gustong-gusto pa man giraray kan mga tawo ngunyan na dai maggurang asin magadan. Pero ano an nagin resulta kan siring na mga research?

An mga siyentista na pinag-aadalan an selula nin tawo nagtao nin labing 300 na teoriya kun taano ta naggugurang kita asin nagagadan. Kan nakaaging mga taon, nagibo kan mga molecular biologist na manipularon an mga gene asin protina para mapaluya an proseso nin paggurang kan mga hayop sa laboratoryo asin kan mga selula nin tawo. Kaya may mga mayaman na nagtatao nin pondo sa pag-research kun taano ta nagagadan kita. Ano an ginibo ninda?

Pagpurbar na mapalawig an buhay. Nagtutubod an ibang biologist na an dahilan nin paggurang nakadepende sa nangyayari sa mga telomere, na mahihiling sa purong parte kan satong chromosomes. Pinoprotektaran kan mga telomere an impormasyon sa mga gene kan satong mga selula mantang ini nagrereprodusir. Pero kada nababanga an mga selula, naghahalipot an mga telomere. Dangan minaabot sa punto na nagpupundo na an pagbanga kan mga selula asin minapuon na man an paggurang.

 Si Elizabeth Blackburn kaiba an saiyang grupo, na nanggana kan premyo nin Nobel Prize kan 2009, nakadiskubre nin enzyme na nagpapahaloy sa paghalipot kan mga telomere asin, bilang resulta, kan paggurang kan selula. Alagad inaadmitir kan saindang report na an mga telomere “dai nakakapalawig nin buhay—dai iyan nagpapangyari na malagpasan ta an normal na lawig nin buhay arog kan pakaaram ta.”

An pagreprograma sa selula saro pang paagi para mapugulan an maraot na epekto kan paggurang. Pag an mga selula gurangon na para magreprodusir, puwede ining magpadara nin salang signal sa kaharaning immune cells, na nagkakawsa nin paggatok, grabeng kulog, asin hilang. Dai pa sana nahahaloy, irineprograma kan mga siyentista sa Pransia an mga selulang hali sa mga may edad nang tawo, na an iba sainda labi nang 100 anyos. Sinabi ni Propesor Jean-Marc Lemaître, an team leader sa pag-research, na mahihiling sa ginibo ninda na puwedeng “mabaliktad an epekto kan paggurang” sa mga selula.

Bakong gabos na siyentista minauyon na an mga antiaging treatment makakapalawig nin buhay nin tawo na labi pa sa naaabot na edad ngunyan. Totoo, an linalauman na lawig nin buhay nin tawo naglangkaw puon kan ika-19 siglo. Pero dahil iyan sa pagtao nin mas urog na importansiya sa kalinigan, pagtumar nin mga bulong na panglaban sa nakakaulakit na hilang, asin paggamit nin mga antibiotiko saka bakuna. Naniniwala an ibang geneticist na an limitasyon kan lawig nin buhay nin tawo haros naabot na.

Mga 3,500 taon na an nakakaagi, inadmitir kan kagsurat kan Bibliya na si Moises: ‘Setentang taon an lawig kan samuyang buhay, o otsenta gayod kun kami makusog. Alagad mga taon iyan na nagdadara nin kasakitan asin kamunduan; gabos minaagi sana, dangan napapara an samuyang buhay.’ (Salmo 90:10, An Marahay na Bareta Biblia) Sa ibong kan paghihinguwa kan mga tawo na mapalawig an satong buhay, dai man nagbago an lawig nin buhay nin tawo arog kan pagkaladawan kaiyan ni Moises.

Alagad, an mga linalang arog nin pulang tayong o nin sarong klase nin quahog clam nabubuhay nin labing 200 na taon, asin an mga kahoy na arog nin giant sequoia nabubuhay nin rinibong taon. Pag ikinumparar ta an lawig kan satong buhay sa mga linalang na iyan asin sa iba pang linalang, bako daw na mapapaisip kita, ‘Arog na sana daw kaini an buhay na 70 o 80 taon?’