SARONG Domingong aga kaidtong kapinunan kan dekada nin 1520, dai makapaniwala sa nadangog ninda sa simbahan an mga taga Meaux, sarong sadit na baryo na harani sa Paris. Nadadangog ninda na binabasa an mga Ebanghelyo sa sadiri nindang lengguwahe na Pranses imbes na Latin!

An paratradusir nin Bibliya na nasa likod kaini, si Jacques Lefèvre d’Étaples (sa Latin, Jacobus Faber Stapulensis), nagsurat kan huri sa saiyang amigo: “Dai mo lubos maisip kun paano pinapahiro nin Diyos an isip kan ordinaryong mga tawo sa ibang lugar para akuon an saiyang Tataramon.”

Kan panahon na iyan, an Iglesya Katolika pati mga teologo sa Paris kontra sa paggamit kan Bibliya na trinadusir sa lengguwahe na ginagamit kan mga tawo. Kaya, taano ta trinadusir ni Lefèvre an Bibliya sa Pranses? Asin paano niya natabangan an ordinaryong mga tawo na masabutan an Tataramon nin Diyos?

Bago itradusir an Bibliya, dakul na panahon an ginamit ni Lefèvre para maibalik sa orihinal na kahulugan an mga klasikong reperensiya sa pilosopiya asin teolohiya. Narisa niya na nag-iba na an kahulugan kan kadaklan na mga isinurat kan suanoy huli sa makaribong asin saralang pagkatradusir kaiyan sa laog nin dakul na siglo. Sa paghihinguwa niyang makua an tunay na kahulugan kan mga isinurat kan suanoy, pinunan niyang pag-adalan na marhay an Bibliyang ginagamit kan Iglesya Katolika, an Latin na Vulgate.

Huli sa maigot na pag-adal kan Kasuratan, nakapagkongklusyon siya na “dawa banal na katotoohan sana an pag-adalan, naggagarantiya na . . . kan pinakadakulang kaugmahan.” Kaya ipinundo ni Lefèvre an pag-adal nin pilosopiya asin nagpokus sa pagtradusir kan Bibliya.

Kan 1509, ilinuwas ni Lefèvre an resulta kan pag-aadal niya kun sain ikinumparar niya an limang bersiyon kan Salmo sa Latin, * kaiba an ginibo niyang pagpakarhay sa Vulgate. Bakong arog kan mga teologo kan panahon niya, hininguwa niyang itradusir sa natural asin simpleng paagi an mga teksto sa Bibliya. An paagi niya nin pag-interpretar sa Kasuratan dakula an nagin impluwensiya sa iba pang iskolar sa Bibliya asin sa mga repormador.—Hilingon an kahon na “ An Nagin Impluwensiya ni Lefèvre ki Martin Luther.”

Namundag na sarong Katoliko si Lefèvre, pero kumbinsido siya na posible an reporma sa simbahan solamente kun naitutukdo nin tama an Kasuratan sa ordinaryong mga tawo. Pero paano makikinabang sa Kasuratan an ordinaryong mga tawo kun Latin an kadaklan sa sagradong mga surat na iyan?

Huli sa dakulang pagpapahalaga ni Lefèvre sa Tataramon nin Diyos, determinado siya na maipaabot iyan sa dakul na tawo. Para magibo iyan, kan Hunyo 1523, ipinublikar niya an duwang pocket-size na volume kan Ebanghelyo sa lengguwaheng Pranses.  Kabanga sana an presyo kaini kumpara sa Bibliyang ginagamit kaidto kaya nagin mas madali sa mga tawong daing gayong kaya sa buhay na magkaigwa nin Bibliya.

Inako tulos ini kan ordinaryong mga tawo. Babayi man o lalaki, gustong-gustong mabasa an mga tataramon ni Jesus sa sadiri nindang lengguwahe mala ngani ta pirang bulan sana ubos tulos an primerong 1,200 na kopya kaiyan.

Sa introduksiyon kan bersiyon niya nin Ebanghelyo, ipinaliwanag ni Lefèvre na trinadusir niya iyan sa Pranses tangani na an “ordinaryong mga miyembro” kan simbahan “magin sigurado man sa ebanghelikong katotoohan arog kan mga nakakasabot kaiyan sa Latin.” Pero taano ta arog kaiyan kaigot si Lefèvre na tabangan an ordinaryong mga tawo na maaraman an talagang itinutukdo kan Bibliya?

Aram na marhay ni Lefèvre na nagin maraot an epekto sa Iglesiya Katolika kan pilosopiya asin kan mga katukduan nin tawo. (Marcos 7:7; Colosas 2:8) Asin kumbinsido siya na panahon na para an Ebanghelyo “maibalangibog nin tama sa bilog na kinaban, tanganing an mga tawo dai na madaya kan palsong mga doktrina nin tawo.”

Hininguwa man ni Lefèvre na patunayan na sala an pangangatanusan kan mga nagkokontra sa pagtradusir kan Bibliya sa Pranses. Ihinayag niya an pagsagin-sagin ninda kan sabihon niya: “Paano ninda maitutukdo [sa mga tawo] na sunudon an gabos na ipinagbubuot ni Jesu-Cristo, kun habo ngani ninda na mahiling asin mabasa kan ordinaryong mga tawo an Ebanghelyo nin Diyos sa sadiri nindang lengguwahe?”—Roma 10:14.

 Kaya bakong makangangalas na hininguwa tulos kan mga teologo sa Unibersidad nin Paris—an Sorbonne—na pasilensiyuhon si Lefèvre. Kan Agosto 1523, pigkontra ninda an pagtradusir asin paggibo nin mga komentaryo sa Bibliya, ta ibinibilang ninda iyan na “peligroso sa Simbahan.” Kun bakong dahil sa hadi kan Pransia na si Francis I, ibinilang kutana si Lefèvre na erehe.

Nagin mainit an mga debate sa mga isinurat ni Lefèvre, pero dai siya nagpaapekto. Ipinagpadagos niya sana an pagtradusir kan Bibliya. Kan 1524, pagkatapos niyang maitradusir an Griegong Kasuratan (an inaapod na Bagong Tipan), ilinuwas man niya an Pranses na bersiyon kan Salmo tanganing an mga may pagtubod makapamibi nin “mas udok asin may makusog na debosyon.”

Tulos-tulos na binusisi kan mga teologo sa Sorbonne an mga isinurat na iyan ni Lefèvre. Dai nahaloy ipinagbuot ninda na suluon sa publiko an saiyang bersiyon kan Griegong Kasuratan, asin kinondenar an iba pang mga isinurat bilang “nagsusuportar sa erehiya ni Luther.” Kan ipaapod siya kan mga teologo para idepensa an saiyang sadiri, nagdesisyon si Lefèvre na magsilensiyo na sana. Nagdulag siya pasiring sa Strasbourg asin pasekretong ipinadagos duman an pagtradusir kan Bibliya. Para sa iba kaluyahan nin buot an ginibo niya, pero iyan an sa hiling niyang pinakamarahay na simbag sa mga mayo nin pagpapahalaga sa mamahalon na mga “perlas” nin katotoohan sa Bibliya.—Mateo 7:6.

Haros mga sarong taon pagkatapos niyang magdulag, itinalaga siya ni Hading Francis I para magtukdo sa saiyang kuwatro anyos na aki na si Charles. Huli kaini, nagkaigwa si Lefèvre nin dakul na panahon para tapuson an pagtradusir kan Bibliya. Kan 1530, inimprenta an saiyang bersiyon kan kumpletong Bibliya sa luwas kan Pransia, sa Antwerp, Belgium, na may permiso ni Emperador Charles V. *

Sa bilog niyang buhay, naglalaom si Lefèvre na babayaan kan simbahan an mga tradisyon nin tawo asin mabalik sa dalisay na kaaraman kan Kasuratan. Naniniwala siyang marhay na “deretso, sa katunayan, obligasyon, kan lambang Kristiyano na personal na basahon asin adalan an Bibliya.” Kaya grabe an ginibo niyang paghihinguwa para magin bukas sa gabos an Bibliya. Dawa ngani mayong nangyari sa pangarap niyang reporma sa simbahan, daing duda na dakula an nagin kontribusyon ni Lefèvre—tinabangan niya an ordinaryong mga tawo na masabutan an Tataramon nin Diyos.