1-2. Anong importanteng desisyon an kaipuhan gibuhon kan mga Judio na nakaistar sa Babilonya? (Esdras 1:2-4)

 MAY ipinaluwas na anunsiyo! An mga Judio na mga 70 taon nang bihag sa Babilonya, puwede nang bumalik sa saindang sadiring lugar, an Israel. (Basahon an Esdras 1:2-4.) Si Jehova sana an makakagibo kaiyan. Taano ta masasabi ta iyan? Sa parati, dai nagpapatalingkas nin mga bihag an Babilonya. (Isa. 14:4, 17) Pero nadaog an Babilonya, asin an bagong tagapamahala kaiyan nagsabi na an mga Judio puwede nang maghali sa nasyon. Kaya an lambang Judio, lalo na an mga payo nin pamilya, kaipuhan na magdesisyon: maghali sa Babilonya o magdanay diyan. Posibleng dai nagin madali an desisyon na iyan. Taano?

² Dakul sa sainda an gurang nang marhay para sa halawig na pagbaklay. Asin huling kadaklan sa mga Judio namundag na sa Babilonya, iyan sana an istaran na aram ninda. Para sa sainda, an Israel dagang tinubuan kan mga apuon lang ninda. Minalataw na may nagkapirang Judio na nagin mayaman sa Babilonya, kaya posibleng nagin masakit sa sainda na bayaan an saindang komportableng mga harong o mga negosyo asin mag-istar sa dai ninda kabisadong lugar.

3. Anong bendisyon an naghahalat sa natatadang maimbod na mga Judio na mabalik sa Israel?

³ Aram kan maimbod na mga Judio na ano man na sakripisyo na gibuhon ninda, mayo lamang kun ikukumparar sa mga pakinabang kun mabalik sinda sa Israel. An pinakadakulang bendisyon na makakamtan ninda iyo an may koneksiyon sa saindang pagsamba. Dawa ngani may labing 50 paganong templo sa Babilonya, mayo nin templo ni Jehova sa siyudad na iyan. Mayong altar kun sain puwedeng magdulot an mga Israelita kan saindang mga atang na hinahagad sa katugunan ni Moises. Asin mayong organisadong areglo sa pagkasaserdote na madulot kan mga atang na iyan. Apuwera kaiyan, kakadikit kan mga lingkod ni Jehova kumpara sa mga paganong lalaki asin babayi, na mayong pagpapahalaga ki Jehova o sa  mga pamantayan niya. Kaya gustong-gusto na kan ribo-ribong mga Judio na namumuot sa Diyos na bumalik sa saindang sadiring lugar kun sain maibabalik na ninda an dalisay na pagsamba.

4. Anong tabang an ipinangako ni Jehova sa mga Judio na mabalik sa Israel?

⁴ An masakit na literal na pagbaklay haling Babilonya pasiring sa Israel aabuton nin mga apat na bulan, pero nangako si Jehova na hahalion niya an ano man na ulang na garo baga nakakapugol sa saindang pagbalik. Isinurat ni Isaias: “Haralian nindo nin ulang an dalan ni Jehova! Gumibo kamo para sa satong Diyos nin tanos na tinampo na minabalyo sa disyerto. . . . An mga burubakuntod na daga dapat na magin patag, asin an lubak-lubak na daga dapat na magin sarong kapatagan sa kababan.” (Isa. 40:3, 4) Imahinara na sana iyan: sarong tinampo na minabalyo sa disyerto, sarong patag na kababan. Marahayon nanggad na agihan para sa mga nagbabaklay! Mas magigin madalion sainda na magbaklay sa sarong tanos na tinampo kisa magtukad o mangagi sa kabukidan asin kabubuldan o magpababa pasiring sa kapatagan. Saka magigin mas marikas man an pagbaklay.

5. Anong pangaran an itinao sa piguratibong mayor na tinampo haling Babilonya pasiring sa Israel?

⁵ Sa ngunyan, dakul na literal na mayor na mga tinampo an tinatawan nin pangaran o numero. An piguratibong mayor na tinampo na sinambit ni Isaias igwa man nin pangaran. Mababasa ta: “Magkakaigwa diyan nin sarong mayor na tinampo, iyo, sarong dalan na aapudon na Dalan nin Kabanalan. An saro na maati dai maagi diyan.” (Isa. 35:8) Ano an buot sabihon kan panugang iyan para sa mga Israelita kaidto? Asin ano an buot sabihon kaiyan para sa sato ngunyan?

6. Taano ta inapod na banal idtong tinampo?

⁶ “Dalan nin Kabanalan”—magayunon nanggad na pangaran para sa sarong mayor na tinampo! Taano ta inapod an tinampong iyan na banal? Mayong lugar sa ibinalik na nasyon nin Israel para sa “saro na maati”—sa siisay man na Judio na naggigibo nin imoralidad, idolatriya, o iba pang magabat na mga kasalan. An mabalik na mga Judio magigin sarong “banal na banwaan” para sa saindang Diyos. (Deu. 7:6) Pero, dai iyan nangangahulugan na dai na kaipuhan kaidtong mga naghali sa Babilonya na gumibo nin mga pagbabago para mapaugma si Jehova.

7. Anong mga pagbabago an kaipuhan gibuhon kan nagkapirang mga Judio? Magtao nin sarong halimbawa.

⁷ Arog kan sinambit subago, kadaklan sa mga Judio namundag na sa Babilonya, asin minalataw na dakul sa sainda an tuod na sa kaisipan asin mga pamantayan kan mga Babilonyo. Mga dekada pagkatapos na makabalik sa Israel an inot na mga Judio, naaraman ni Esdras na an nagkapirang mga Judio nag-agom nin paganong mga babayi. (Exo. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2) Paglihis pa ngani nin mga panahon, nabigla si Gobernador Nehemias kan maaraman niya na an mga aki na namundag sa Israel dai lamang ngani tatao kan lengguwahe kan mga Judio. (Deu. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Paano manunudan kan mga aking idto na mamutan asin sambahon si Jehova kun dai ninda nasasabutan an Hebreo—an panginot na lengguwahe kun sain isinurat an tataramon nin Diyos? (Esd. 10:3, 44) Kaya dakulang pagbabago an dapat na gibuhon kan mga Judiong idto, pero magigin mas madali na gibuhon iyan huling yaon na sinda sa Israel, kun sain padikit-dikit na ibinabalik an dalisay na pagsamba.—Neh. 8:8, 9.

8. Taano ta dapat na magin interesado kita ngunyan sa mga pangyayari haloy na panahon na an nakaagi? (Hilingon an ritrato sa cover.)

⁸ ‘Interesante nanggad an mga iyan,’ an tibaad isipon kan nagkapira, ‘pero an nangyari daw sa mga Judio haloy na panahon na an nakaagi may kahulugan para sa sato ngunyan?’ Iyo, igwa nanggad, huling sa kaparehong paagi naglalakaw man kita ngunyan sa “Dalan nin Kabanalan.”  Kita man kabilang sa mga linahidan o sa “ibang mga karnero,” kaipuhan tang padagos na maglakaw sa “Dalan nin Kabanalan” huling pinapagdanay kita kaiyan sa espirituwal na paraiso asin magiya iyan sa sato pasiring sa maabot na mga bendisyon kan Kahadian. b (Juan 10:16) Puon kan 1919 C.E., minilyon na mga lalaki, mga babayi, asin mga aki an naghali sa Dakulang Babilonya, an pambilog na kinaban na imperyo nin palsong relihiyon, asin nagpuon na maglakaw sa piguratibong dalan na iyan. Posibleng marhay na saro ka sa sainda. Dawa ngani binuksan an dalan na iyan mga 100 na taon na an nakaagi, an pag-andam sa mayor na tinampong iyan nagpuon dakul na siglo pa bago kaiyan.

9. Kauyon kan Isaias 57:14, anong preparasyon an ginibo kun mapadapit sa “Dalan nin Kabanalan”?

⁹ Para sa kapakinabangan kan mga Judiong mahali sa Babilonya, sinigurado ni Jehova na mahali an mga ulang sa dalan. (Basahon an Isaias 57:14.) Kumusta man an “Dalan nin Kabanalan” sa modernong panahon? Dakul na siglo bago 1919, ginamit ni Jehova an mga lalaking may takot sa Diyos para magtabang sa paglinig kan dalan paluwas sa Dakulang Babilonya. (Ikumparar an Isaias 40:3.) Naggibo sinda nin kinakaipuhan na preparasyon—an espirituwal na paggibo nin tinampo tanganing sa huri magin posible para sa mga tawong may tamang kamugtakan nin puso na makaluwas sa Dakulang Babilonya asin makalaog sa espirituwal na paraiso, kun sain ibinalik an dalisay na pagsamba ki Jehova. Ano an kalabot sa “paggibo nin tinampo” na iyan? Pag-isipan an nagkapirang preparasyon na ginibo.

10-11. Paano an pag-imprenta asin pagtradusir nin Bibliya nakatabang sa pagpalakop kan kaaraman hali sa Bibliya? (Hilingon man an ritrato.)

¹⁰ Pag-imprenta. Sagkod kabangaan kan ika-15 siglo, mano-manong kinokopya an Bibliya. Haluyon iyan gibuhon, asin bihira an mga kopya kan Bibliya saka mahalon iyan. Pero kan maimbento an movable type na makinang pang-imprenta, mas madali nang magibo asin madistribwir an Bibliya.

¹¹ Pagtradusir. Sa laog nin dakul na siglo, haros sa lengguwaheng Latin lang mababasa an Bibliya, na mga edukadong tawo sana an nakakasabot. Minsan siring, kan magin komun na an pag-imprenta, mas lalo pang hininguwa kan mga indibidwal na may takot sa Diyos na itradusir an Bibliya sa mga lengguwaheng itinataram kan ordinaryong mga tawo. Kaya an mga nagbabasa nin Bibliya puwede nang ikumparar an itinutukdo sa sainda kan mga klero sa kun ano talaga an itinutukdo kan Bibliya.

12-13. Magtao nin halimbawa kun paano pinunan kan sinserong mga estudyante sa Bibliya kan ika-19 siglo na ibuyagyag an palsong mga katukduan nin relihiyon.

¹² Mga pantabang sa pag-adal nin Bibliya. Dakulon nin nanudan an maiigot na estudyante nin Bibliya sa nabasa ninda sa Tataramon nin Diyos. Asin dakul na klerigo an nagkaaranggot kan ihiniras kan mga estudyante sa Bibliya an saindang mga nanudan. Halimbawa kan ika-19 siglo, dakul na sinserong mga lalaki an nagpuon na magpublikar nin mga tract na nagbubuyagyag kan palsong mga katukduan nin relihiyon.

¹³ Kan mga 1835, ipinublikar kan sarong may takot sa Diyos na lalaki na si Henry Grew an sarong tract na nagpapaliwanag kan kamugtakan nin mga gadan. Sa tract na iyan, pinatunayan niya hali sa Kasuratan na dai kita ipinangaki na may imortal na kalag, arog kan itinutukdo kan kadaklan na relihiyon, kundi magkakaigwa sana nin imortal na buhay an saro kun itao iyan sa saiya nin Diyos. Kan 1837, nakakua an sarong ministro na an pangaran George Storrs nin sarong kopya kan tract na iyan mantang nakasakay sa sarong tren. Kan mabasa niya iyan, kumbinsido siya na nakakua siya nin mahalagang marhay na  katotoohan. Nagdesisyon siya na ihiras sa iba an nanudan niya. Kan 1842, nagtao siya nin sarong serye nin mga pahayag sa nakakaintrigang tema na “Sarong Kahaputan—Imortal Daw an mga Maraot?” An mga isinurat ni George Storrs nagkaigwa nin positibong epekto sa sarong hoben na an pangaran Charles Taze Russell.

14. Sa paanong paagi nakinabang si Brother Russell asin an saiyang mga kairiba sa espirituwal na paggibo nin dalan kaidto? (Hilingon man an ritrato.)

¹⁴ Sa paanong paagi nakinabang si Brother Russell asin an saiyang mga kairiba sa espirituwal na paggibo nin dalan kaidto? Sa saindang pag-adal, ginamit ninda an mga leksikon, konkordansiya, asin manlain-lain na traduksiyon nin Bibliya, gabos iyan nakaandam na bago pa man kan panahon ninda. Nakinabang man sinda sa mga pagsiyasat sa Bibliya na ginibo kan mga lalaking arog ni Henry Grew, George Storrs, asin kan iba pa. Si Brother Russell asin an saiyang mga kairiba nakatabang man sa espirituwal na paggibo nin dalan paagi sa paggibo nin dakul na libro asin tract na nagpapaliwanag kun ano an sinasabi kan Bibliya.

15. Anong importanteng mga pag-uswag an nangyari kan 1919?

¹⁵ Kan 1919, an Dakulang Babilonya, nawaran nin kontrol sa banwaan nin Diyos. Kan taon na iyan, an “maimbod asin mapagmansay na uripon” nagpuon na magpunsiyonar, eksakto nanggad para i-welcome an mga tawong sadiyosan an puso sa paglaog sa bagong bukas na “Dalan nin Kabanalan.” (Mat. 24:45-47) An preparasyon na ginibo kaidto kan maimbod na mga indibidwal nakatabang sa mga tawo na nagpuon nang maglakaw sa mayor na tinampong iyan na urog pang makanuod manungod ki Jehova asin sa saiyang mga katuyuhan. (Tal. 4:18) Nakatabang man iyan tanganing makapamuhay sinda kauyon kan mga kahagadan ni Jehova. Dai inaasahan ni Jehova sa saiyang banwaan na gibuhon nin sararuan sana an kinakaipuhan na mga pagbabago. Imbes, luway-luway na dinadalisay niya an saiyang banwaan. (Hilingon an kahon na “ Padikit-dikit na Dinadalisay ni Jehova an Saiyang Banwaan.”) Nakakaugma nanggad kun magigibo na niyato gabos na mapaugma an satong Diyos sa gabos tang ginigibo!—Col. 1:10.

16. Puon 1919, anong pagmentenar an ginibo sa “Dalan nin Kabanalan”? (Isaias 48:17; 60:17)

¹⁶ An ano man na tinampo nangangaipo nin regular na pagmentenar. Puon 1919, padagos an patrabaho sa “Dalan nin Kabanalan” tanganing mas dakul pang tawo an makaluwas sa Dakulang Babilonya. Kaipuhan na magtrabaho an bagong ninombrahan na maimbod asin mapagmansay na uripon, asin kan 1921, ipinublikar ninda an sarong pantabang sa pag-adal sa Bibliya na dinisenyo para tabangan an mga baguhan na maaraman an katotoohan sa Bibliya. Dai nahaloy, an publikasyon na iyan, an The Harp of God, nagkaigwa nin sirkulasyon na haros anom na milyon na kopya sa 36 na lengguwahe, asin dakul an nakanuod nin katotoohan huli kaiyan. Dai pa sana nahahaloy, nagkaigwa kita nin bago asin marahayon na publikasyon para sa pagkondukta nin mga pag-adal sa Bibliya, an Mabuhay nin Maugma Sagkod Pa Man! Sa bilog na peryodo nin huring mga aldaw, padagos na ginamit ni Jehova an saiyang organisasyon para magtao nin dagos-dagos na suplay nin espirituwal na kakanon tanganing matabangan kita gabos na padagos na maglakaw sa “Dalan nin Kabanalan.”—Basahon an Isaias 48:17; 60:17.

17-18. Sain pasiring an “Dalan nin Kabanalan”?

¹⁷ Masasabi ta na pag an saro nag-ako nin pag-adal sa Bibliya, nagkakaigwa siya nin oportunidad na maglakaw sa “Dalan nin Kabanalan.” May mga naglalakaw sa mayor na tinampong iyan sa halipot sanang distansiya dangan minahali na. An iba man determinado na padagos na maglakaw sagkod na makaabot sinda sa destinasyon. Ano an destinasyon na iyan?

¹⁸ Para sa mga may paglaom na mabuhay sa langit, an “Dalan nin Kabanalan” minagiya pasiring sa “paraiso nin Diyos” sa langit. (Kap. 2:7) Para sa mga may paglaom na mabuhay sa daga, an mayor na tinampong iyan minagiya pasiring sa pagkaperpekto sa katapusan kan 1000 taon. Kun naglalakaw ka ngunyan sa mayor na tinampong iyan, dai magsalingoy asin padagos na maglakaw diyan sagkod na matapos mo an pagbaklay pasiring sa bagong kinaban! Lugod na magkaigwa ka nin “maugmang pagbaklay.”