1. Anong nakakarangang leksiyon an itinukdo ni Jehova ki Abraham?

 DAI nanggad malilingawan ni Abraham an pag-uulay na idto. Paagi sa sarong anghel, sinabi nin Diyos ki Abraham na paparaon niya an mga siyudad nin Sodoma asin Gomora. Napurisaw an maimbod na lalaking iyan. Naghapot si Abraham: “Talaga daw na paparaon mo an mga matanos kasabay kan mga maraot? . . . Dai daw gigibuhon kan Hukom kan bilog na daga kun ano an tama?” Mapasensiyang tinukduan ni Jehova an amigo niyang ini nin sarong leksiyon na makakatabang asin makakaranga sa sato gabos: Dai nuarin man paparaon nin Diyos an mga matanos.​—Gen. 18:​23-33.

2. Paano kita nakakasigurado na an paghusgar ni Jehova pirming makatanusan asin mahihirakon?

² Paano kita nakakasigurado na an paghusgar ni Jehova pirming makatanusan asin mahihirakon? Huling aram ta na “si Jehova naghihiling sa kun ano an nasa puso” nin mga tawo. (1 Sam. 16:7) Sa katunayan, aram niya an “puso kan lambang tawo.” (1 Ha. 8:39; 1 Cron. 28:9) Makangangalas na katotoohan iyan. Dai ta nanggad pirming lubos na masasabutan an ginigibong mga desisyon ni Jehova. Angay nanggad, si apostol Pablo pinasabngan na magsurat manungod ki Jehova: “Dai nanggad marurop an saiyang mga desisyon!”—Roma 11:33.

3-4. Ano an tibaad maihapot ta kun minsan, asin ano an pag-uulayan sa artikulong ini? (Juan 5:​28, 29)

³ Pero kun minsan, tibaad may mga hapot pa man giraray kitang arog kan ihinapot ni Abraham. Tibaad maisip ta pa ngani: ‘Igwa pa daw nin ano man na paglaom para sa mga tawong arog kan mga hinukuman sa Sodoma asin Gomora? Posible daw na an iba sa sainda mapabilang sa mga “bubuhayon liwat . . . [na] mga bakong matanos”?’—Gibo 24:15.

⁴ Repasuhon ta an satong pakasabot manungod sa pagkabuhay  liwat. Dai pa sana nahahaloy, nakaresibi kita nin paglilinaw sa satong pakasabot manungod sa “pagkabuhay liwat para sa buhay” asin sa “pagkabuhay liwat para sa paghukom,” o paghusgar. a (Basahon an Juan 5:​28, 29.) Huli sa paglilinaw na ini, nagkaigwa nin dugang pang mga pagliliwat na pag-uulayan sa artikulong ini asin sa masunod. Mapadapit sa matanos na paghusgar ni Jehova, pag-uulayan ta nguna kun ano an dai ta aram dangan kun ano an aram ta.

KUN ANO AN DAI TA ARAM

5. Ano an sinasabi kaidto sa satong mga publikasyon mapadapit sa mga linaglag sa Sodoma asin Gomora?

⁵ Tinukar sa mga publikasyon ta kaidto kun ano an mangyayari sa mga hinusgaran ni Jehova bilang bakong matanos. Sinabi ta na an mga indibidwal na arog kan mga taga Sodoma asin Gomora, mayo na nin paglaom na buhayon liwat. Pero huli sa dugang pang pag-adal na may kaibang pamibi, malinaw na dai kita nakakasigurado diyan. Taano?

6. Ano an pira sa halimbawa kan paghukom ni Jehova sa mga bakong matanos, asin ano an dai ta aram?

⁶ Pag-isipan an nagkapirang hapot may koneksiyon diyan. May nagkapirang pagkasaysay sa Bibliya na nagpapahiling kan paghukom ni Jehova laban sa bakong matanos na mga tawo, arog kan mga nagadan sa Baha na mayong espesipikong bilang o an pitong nasyon sa Dagang Panuga na ipinagbuot ni Jehova sa saiyang banwaan na italaga sa kalaglagan o an 185,000 na Asirianong mga suldados na ginadan kan sarong anghel ni Jehova sa saro sanang banggi. (Gen. 7:23; Deu. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37) Sa mga pangyayaring iyan, may itinatao daw an Bibliya na igong impormasyon para madeterminaran kun baga sinentensiyahan ni Jehova an gabos na indibidwal na idto nin daing katapusan na kalaglagan, na mayo na nin paglaom na buhayon liwat? Mayo. Taano ta nasabi ta iyan?

7. Ano an dai ta aram mapadapit sa mga tawo na linaglag kan Baha o kan sinakop an Canaan? (Hilingon an ritrato.)

⁷ Dai ta aram kun paano ni Jehova hinuhusgaran an lambang indibidwal; dai ta man aram kun baga idtong mga ginadan nagkaigwa nin oportunidad na makanuod manungod ki Jehova asin magsulsol. Kun manungod sa panahon kan Baha, sinasabi nanggad kan Bibliya na si Noe “sarong parahulit nin katanusan.” (2 Ped. 2:5) Pero dai kaiyan sinasabi na mantang ginigibo niya an dakulaon na arka, hinihinguwa niya man na hulitan an lambang indibidwal sa daga na mapapaatubang sa kalaglagan huli sa Delubyo. Mapadapit man sa mga nasyon nin Canaan, dai ta aram kun an gabos na maraot na tawo duman nagkaigwa nin oportunidad na makanuod manungod ki Jehova asin magbago.

8. Ano an dai ta aram mapadapit sa mga tawo sa Sodoma asin Gomora?

⁸ Kumusta man an mga tawo sa Sodoma asin Gomora? Sa Sodoma man nakaistar an matanos na tawong an pangaran Lot. Pero aram ta daw kun baga nahulitan sinda gabos ni Lot? Dai ta aram. Iyo, mga maraot sinda, pero gabos daw sainda nakakaaram kun ano an tama asin an sala? Girumdumon na an mga lalaki kan siyudad na iyan gustong lupigan an mga bisita ni Lot. Sinasabi kan Bibliya na kaiba sa grupong iyan an mga lalaki kan Sodoma “puon sa aki sagkod sa gurang.” (Gen. 19:4; 2 Ped. 2:7) Aram ta daw talaga na an mahihirakon na Diyos, si Jehova, sinentensiyahan an lambang saro sa sainda na magadan na mayo nang paglaom na buhayon liwat? Sinigurado ni Jehova ki Abraham na mayo sa siyudad na iyan nin dawa sampulong matanos na tawo. (Gen. 18:32) Kaya mga bakong matanos sinda, asin tama sana na panimbagon sinda ni Jehova sa mga ginigibo ninda. Kun siring, makakasigurado daw kita na mayo sa sainda nin makakaiba sa “bubuhayon liwat . . . [na] mga bakong matanos”? Dai. Dai ta sigurado!

9. Ano an dai ta aram mapadapit ki Solomon?

 ⁹ Sa ibong na lado, mababasa ta man sa Bibliya an manungod sa mga matanos na tawo na nagin mga bakong matanos. An sarong halimbawa kaiyan iyo si Hading Solomon. Natukduan na marhay siya sa mga dalan nin Diyos asin binendisyunan na marhay ni Jehova; pero kan huri, nagsamba siya sa palsong mga Diyos. Napaanggot niyang marhay si Jehova huli sa mga kasalan niya asin nagdara iyan nin maraot na mga resulta na luminawig nin haloy na panahon. Totoo, sinasabi kan Bibliya na si Solomon “nagadan” asin ilinubong sa lubungan kan saiyang mga apuon, arog kan maimbod na si Hading David. (1 Ha. 11:​5-9, 43; 2 Ha. 23:13) Pero an paglubong daw saiya sa paaging iyan garantiya na bubuhayon siya liwat? Mayong sinasabi an Bibliya. Pero, tibaad isipon kan iba, na “an sarong nagadan absuwelto na sa saiyang kasalan.” (Roma 6:7) Totoo iyan, pero dai ini nangangahulugan na bubuhayon liwat an gabos na nagadan, na garo baga nagkaigwa sinda nin deretso na tawan nin panibagong buhay. An pagkabuhay liwat sarong regalo hali sa satong mamumuton na Diyos. Itinatao niya iyan sa siisay man na gusto niyang tawan nin oportunidad na paglingkudan siya sagkod pa man. (Job 14:​13, 14; Juan 6:44) Matatawan daw si Solomon kan siring na regalo? Dai ta iyan aram. Pero si Jehova, iyo. Basta an aram ta, gigibuhon ni Jehova kun ano an tama.

KUN ANO AN ARAM TA

10. Ano an namamatian ni Jehova mapadapit sa paglaglag sa mga tawo? (Ezekiel 33:11) (Hilingon man an ritrato.)

¹⁰ Basahon an Ezekiel 33:11. Kun manungod sa paagi niya nin paghusgar sa mga tawo, mabuot na ihinahayag sa sato ni Jehova kun ano an namamatian niya. Arog kan isinurat ni propeta Ezekiel, sinabi ni apostol Pedro na “habo [ni Jehova na] malaglag an siisay man.” (2 Ped. 3:9) Huli sa nakakapakusog na katotoohan na iyan, aram ta na dai ni Jehova biyong lalaglagon an siisay man sagkod na mayo siyang marahay na dahilan para gibuhon iyan. Mahihirakon siyang marhay, asin nagpapahiling siya nin pagkahirak sagkod na posible.

11. Siisay an dai bubuhayon, asin paano ta iyan naaraman?

¹¹ Ano an aram ta manungod sa mga tawo na dai bubuhayon liwat? An Bibliya nagtatao nin pira sanang halimbawa. b Ipinarisa ni Jesus na si Judas Iscariote dai bubuhayon liwat. (Mar. 14:21; hilingon man an Juan 17:12 asin an study note.) Aram ni Judas na paglaban sa Diyos na Jehova asin sa Saiyang Aki an ginibo niya asin tinuyo niyang gibuhon iyan. (Hilingon an Mar. 3:29 asin an mga study note.) Sa kaagid na paagi, sinabi ni Jesus na an nagkapira sa mga lider nin relihiyon na nagkontra sa saiya magagadan na mayo nin paglaom na buhayon liwat. (Mat. 23:33; hilingon an Juan 19:11 asin an study note na “taong.”) Asin nagpatanid si apostol Pablo na an dai nagsulsol na mga apostata dai bubuhayon liwat.​—Heb. 6:​4-8; 10:29.

12. Ano an aram ta manungod sa pagkahirak ni Jehova? Magtao nin mga halimbawa.

¹² Alagad, ano an aram ta manungod sa pagkahirak ni Jehova? Ano an patunay na “habo niyang malaglag an siisay man”? Pag-isipan kun paano niya ipinahiling an pagkahirak sa mga nakagibo nin magabat na kasalan. Nakagibo si Hading David nin magabat na mga kasalan, kaiba na an pagsambay asin paggadan. Alagad, nagsulsol si David, kaya mahihirakon na pinatawad siya ni Jehova. (2 Sam. 12:​1-13) Si Hading Manases naggibo nin grabeng karatan sa haros bilog niyang buhay. Pero dawa sa arog kaiyan kagrabeng karatan, nagpahiling si Jehova nin pagkahirak asin pinatawad si Manases huling nagsulsol ini. (2 Cron. 33:​9-16) An mga  halimbawang ini nagpapagirumdom sa sato na nagpapahiling si Jehova nin pagkahirak nuarin man may mahiling siyang basehan para gibuhon iyan. Bubuhayon niya an siring na mga indibidwal huling nakapag-isip-isip sinda sa nagibo nindang magabat na kasalan asin pinagsulsulan iyan.

13. (a) Taano ta nagpahiling si Jehova nin pagkahirak sa mga taga Nineve? (b) Pag-abot nin panahon, ano an sinabi ni Jesus manungod sa mga taga Nineve?

¹³ Aram ta man an manungod sa pagkahirak na ipinahiling ni Jehova sa mga taga Nineve. Sinabi nin Diyos ki Jonas: “Nahiling ko an grabeng karatan ninda.” Pero kan pinagsulsulan ninda an saindang mga kasalan, mabuot na pinatawad sinda ni Jehova. Dakula nanggad an pagkahirak niya kumpara ki Jonas. Ipinagirumdom nin Diyos sa anggot niyang propeta na an mga taga Nineve “dai ngani nakakaaram kan pagkakalain kan tama saka kan sala.” (Jon. 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Pag-abot nin panahon, ginamit ni Jesus an halimbawang iyan para magtukdo manungod sa hustisya asin pagkahirak ni Jehova. Sinabi ni Jesus na an nagsulsol na mga taga Nineve bubuhayon “pag-abot kan paghukom.”​—Mat. 12:41.

14. An “pagkabuhay liwat para sa paghukom” mangangahulugan nin ano para sa mga taga Nineve?

¹⁴ Sa anong “paghukom,” o paghusgar, bubuhayon an mga taga Nineve? Sinabi ni Jesus na magkakaigwa nin “pagkabuhay liwat para sa paghukom.” (Juan 5:29) An pinapanungdan niya iyo an saiyang Sangribong Taon na Paghadi, na sa panahon na iyan “an mga matanos pati an mga bakong matanos” bubuhayon liwat. (Gibo 24:15) Para sa mga bakong matanos, iyan magigin “pagkabuhay liwat para sa paghukom.” Buot sabihon, oobserbaran sinda ni Jehova asin ni Jesus asin eebalwaron kun baga sinusunod ninda asin inaaplikar an mga nanudan ninda. Kun an sarong binuhay liwat na taga Nineve magsayumang suportaran an dalisay na pagsamba, dai siya tutugutan ni Jehova na padagos pang mabuhay. (Isa. 65:20) Pero para sa gabos na nagpiling sambahon si Jehova nin may kaimbudan, magkakaigwa sinda nin oportunidad na mabuhay nin daing katapusan!—Dan. 12:2.

15. (a) Taano ta dai kita dapat magsabi na mayo sa mga linaglag sa Sodoma asin Gomora an bubuhayon liwat? (b) Paano ta dapat sabuton an mga tataramon sa Judas 7? (Hilingon an kahon na “ Ano an Buot Sabihon ni Judas?”)

¹⁵ Mapadapit sa mga taga Sodoma asin  Gomora, sinabi ni Jesus na an padusa sa sainda sa “Aldaw nin Paghukom” mas magigin magian pa kisa sa padusa sa mga tawo na nagsikwal sa saiya asin sa saiyang mga katukduan. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luc. 10:12) Ano an buot sabihon ni Jesus? Iyan daw pagpapasobra sana sa pagtaram para ipahiling na an mga tawo kan panahon niya mas maraot kisa sa mga taga Sodoma asin Gomora? Bako. Minalataw na iyo talaga idto an buot sabihon ni Jesus. Siguradong pareho an buot niyang sabihon sa sinambit niyang “Aldaw nin Paghukom” sa duwang pagkakataon na idto. Arog kan mga taga Nineve, an mga tawo sa Sodoma asin Gomora naggibo nin maraot na mga bagay. Pero an mga taga Nineve nagkaigwa nin oportunidad na magsulsol. Girumdumon man an sinabi ni Jesus manungod sa “pagkabuhay liwat para sa paghukom.” Kaiba diyan an “mga naggiribo nin karatan.” (Juan 5:29) Kaya minalataw na may paglaom pa para sa mga taga Sodoma asin Gomora. Posible na may pira sa sainda na bubuhayon liwat, asin puwede kitang magkaigwa nin oportunidad na tukduan sinda manungod ki Jehova asin ki Jesu-Cristo.

16. Ano an aram ta manungod sa kun paano si Jehova madesisyon kun siisay an bubuhayon liwat? (Jeremias 17:10)

¹⁶ Basahon an Jeremias 17:10. Tinatawan kita kan bersikulong iyan nin sumaryo kun ano an aram ta: Si Jehova, an saro na pirming “nagsisiyasat kan puso, nagsisiyasat kan kauruiraruming mga kaisipan.” Kun manungod sa maabot na pagkabuhay liwat, ‘itatao niya sa lambang saro an sigun sa mga dalan niya’ arog kan pirmi niyang ginigibo. Magigin marigon si Jehova pag kaipuhan, pero mahihirakon nuarin man may basehan. Kaya dai kita dapat magkongklusyon na an sarong tawo mayo nin paglaom na buhayon liwat apuwera na sana kun aram ta na sinabi mismo iyan kan Bibliya!

“GIGIBUHON KAN HUKOM KAN BILOG NA DAGA KUN ANO AN TAMA”

17. Anong puturo an naghahalat para sa mga tawo na nagadan?

¹⁷ Kan uminiba si Adan asin Eva ki Satanas asin nagrebelde sa Diyos na Jehova, binilyon na tawo an nagkagaradan. An “kagadanan” sarong daing hirak na “kaiwal”! (1 Cor. 15:26) Ano an naghahalat sa gabos na nagkagaradan? Sarong limitadong bilang, 144,000 gabos,  na maimbod na mga parasunod ni Cristo an bubuhayon liwat pasiring sa imortal na buhay sa langit. (Kap. 14:1) Sarong dakulang bilang nin maimbod na mga lalaki saka mga babayi na namumutan si Jehova an mapapabilang sa mga “bubuhayon liwat . . . [na] mga matanos,” asin mabubuhay sinda nin daing katapusan sa daga kun magdadanay sindang matanos sa panahon kan Sangribong Taon na Paghadi ni Cristo asin sa panahon kan pangultimong pagbalo. (Dan. 12:13; Heb. 12:1) Asin sa panahon man kan Milenyo, “an mga bakong matanos”—kaiba na idtong mga dai pa nuarin man naglingkod ki Jehova o pati ngani an mga “naggiribo nin karatan”—tatawan nin oportunidad na magbago asin magin maimbod. (Luc. 23:​42, 43) Minsan siring, may mga tawo na sobra karaot, na talagang nagkokontra ki Jehova asin sa mga katuyuhan niya, kaya nagdesisyon siya na dai sinda buhayon liwat.​—Luc. 12:​4, 5.

18-19. (a) Taano ta makakapagtiwala kita manungod sa paghusgar ni Jehova sa mga nagadan? (Isaias 55:​8, 9) (b) Ano an pag-uulayan ta sa sunod na artikulo?

¹⁸ May marahay daw kitang rason para magtiwala sa gabos na ginigibong paghusgar ni Jehova? Iyo! Arog kan aram na marhay ni Abraham, si Jehova an perpekto, pinakamadunong, asin mahihirakon na “Hukom kan bilog na daga.” Sinanay asin ipinagkatiwala niya sa saiyang Aki an gabos na paghukom, o paghusgar. (Juan 5:22) Parehong nababasa kan Ama saka kan Aki an puso kan lambang tawo. (Mat. 9:4) Sa ano man na sitwasyon, gigibuhon ninda “kun ano an tama”!

¹⁹ Lugod na magin determinado kita na magtiwala na aram ni Jehova kun ano an pinakamarahay. Minimidbid ta na bako kitang kuwalipikado na maghusgar—si Jehova iyo! (Basahon an Isaias 55:​8, 9.) Kaya may pagtitiwala tang ipinapabaya sa saiya saka sa saiyang Aki an gabos na paghusgar, asin aram ta na an satong Hadi na si Jesus perpektong inaarog an hustisya asin pagkahirak kan saiyang Ama. (Isa. 11:​3, 4) Pero, ano an masasabi ta manungod sa paghusgar nin Diyos sa panahon nin dakulang kasakitan? Ano an dai ta aram? Asin ano an aram ta? Sisimbagon iyan sa sunod na artikulo.