AN SARONG Judio na an pangaran Mardokeo nagkaigwa nin importanteng papel sa mga pangyayari sa libro kan Bibliya na Esther. Saro siyang Judiong bihag na naglingkod sa palasyo nin Persia. Kaidto ining kapinunan kan ikalimang siglo B.C.E. “kan panahon ni [Hading] Ahasuero.” (An hading iyan midbid ngunyan sa pangaran na Xerxes I.) Inulang ni Mardokeo an pakanang gadanon an hadi. Bilang pasasalamat, inareglo kan hadi na tawan nin onra si Mardokeo sa publiko. Pag-abot nin panahon, pagkagadan ni Haman, na kaiwal ni Mardokeo asin kan iba pang mga Judio, ilinangkaw kan hadi an posisyon ni Mardokeo na magin nang primer ministro. Dahil sa posisyon na iyan, nakapagpaluwas si Mardokeo nin pagbuot na nakapagligtas kaidto sa mga Judio sa biyo nindang pagkapuho sa Imperyo nin Persia.—Esther 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

May mga historyador kan inot na mga taon kan ika-20 siglo na nagsabing an libro nin Esther bakong totoo asin na si Mardokeo dai man talaga nag-eksister. Pero kan 1941, nakahanap an mga arkeologo nin sarong posibleng ebidensiya na nagsusuportar sa sinasabi kan Bibliya manungod ki Mardokeo. Ano iyan?

Nakadiskubre an mga researcher nin sarong Persianong tekstong cuneiform na nagsasambit sa sarong lalaki na an pangaran Marduka (sa Bicol Mardokeo). Naglingkod siya bilang administrador, posibleng marhay na accountant, sa Susan. Si Arthur Ungnad, sarong eksperto sa kasaysayan kan Sirangan, nagkomento na kan panahon niya an cuneiform na iyan iyo “an solamenteng reperensiyang bako sa Bibliya na nagsambit ki Mardokeo.”

Puon kan panahon na magkomento si Ungnad, rinibo nang iba pang Persianong cuneiform an pigtradusir nin mga iskolar. Kaiba digdi an mga tablang gapong Persepolis, na nakua sa kagabaan kan Treasury, harani sa mga pader kan siyudad. An mga tablang gapong ini kaidto pang panahon kan pamamahala ni Xerxes I. Nasa lengguwaheng Elamita iyan asin igwa diyan nin nagkapirang pangaran na yaon sa libro nin Esther. a

Nagkapirang tablang gapong Persepolis an nagsambit kan pangaran na Marduka, na naglingkod bilang eskriba kan hadi sa palasyo sa Susan durante kan pamamahala ni Xerxes I. Sa sarong tablang gapo, ilinadawan si Marduka bilang paratradusir. An detalyeng iyan kauyon kan pagkaladawan kan Bibliya ki Mardokeo. Saro siyang opisyal na naglingkod sa palasyo ni Hading Ahasuero (Xerxes I), asin nagtataram siya nin kisiyera duwang lengguwahe. Regular na nagtutukaw si Mardokeo sa may trangkahan kan palasyo kan hadi sa Susan. (Esther 2:19, 21; 3:3) An trangkahan na iyan sarong dakulaon na edipisyo kun sain nagtatrabaho an mga opisyal kan palasyo.

Igwa nin interesanteng mga pagkakaagid si Marduka na sinambit sa mga tablang gapo asin si Mardokeo na sinambit sa Bibliya. Nabuhay sinda sa parehong panahon asin sa parehong lugar asin naglingkod bilang mga opisyal sa parehong lugar nin trabaho. An gabos na pagkakaagid na iyan nagsusuherir na an mga nadiskubre kan mga arkeologo posibleng nanunungod ki Mardokeo na ilinadawan sa libro nin Esther.