Paglaban sa Karatan Paagi sa Espada kan Espiritu

“Magsolog kan bagong personalidad na linalang segun sa kabotan nin dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan.”—Efeso 4:24.

SA KASAGSAGAN kaiyan, an Imperyo nin Roma iyo an pinakadakulang administrasyon nin tawo kasuarin man sa kinaban. Epektibong marhay an paggibo nin mga ley sa Roma kaya sagkod ngonyan iyan an basehan kan kodigo legal nin dakol na nasyon. Minsan siring, sa ibong kan mga nahaman kan Roma, dai nadaog kan mga hukbo kaiyan an sarong dai naririsang kaiwal: an karatan. Sa katapustapusi, pinadali kan karatan an pagbagsak kan Roma.

Si apostol Pablo saro sa nagdusa sa pagsakop kan maraot na mga opisyal kan Roma. Si Felix, an gobernador nin Roma na nag-usisa sa saiya, minalataw na narekonoser an pagigin daing sala ni Pablo. Alagad si Felix, saro sa pinakamaraot na mga gobernador kaidtong kaaldawan nia, inatraso an pagbista ki Pablo, na naglalaom na tatawan sia ni Pablo nin kuarta tangani na sia maabsuelto.​​—Gibo 24:​22-​26.

Imbes na suholan si Felix, si Pablo prangkang nagtaram sa saiya manongod sa “katanosan asin pagpopogol sa sadiri.” Dai nagliwat si Felix sa saiyang gusto, asin si Pablo nagdanay sa bilanggoan imbes na probaran na likayan an legal na proseso paagi sa suhol. Sia naghulit nin mensahe nin katotoohan asin pagkaonesto, asin sia namuhay oyon dian. “Kami nagtitiwala na kami igwa nin sadiosan na konsensia,” an isinurat nia sa mga Kristianong Judio, “mantang minamawot niamo na gumawe nin sadiosan sa gabos na bagay.”​—Hebreo 13:18.

 An siring na paninindogan kabaliktaran na marhay kan moral na gawe-gawe kan panahon na idto. An tugang na lalaki ni Felix na si Palas saro sa pinakamayaman na tawo sa suanoy na kinaban, asin an saiyang kayamanan​—na kinakalkulong $45 milyones​—natipon haros entero paagi sa suhol asin pangingikil. Minsan siring, an saiyang prosperidad nagigin sadit kun ikokomparar sa bilyon dolyares na itinago sa hilom na mga deposito sa bangko nin nagkapirang maraot na namamahala sa ika-20 siglo. Malinaw nanggad, solamente an mga inosente sa kinaban an maniniwala na ginana na kan mga gobyerno ngonyan an paglaban kontra sa karatan.

Mantang an karatan masakit nang mabago sa laog nin haloyon nang panahon, dapat daw niatong asumiron na iyan parte na sana kan naturalesa nin tawo? O may magigibo pa daw tanganing pondohon an karatan?

Paano Mapapopondo an Karatan?

An malinaw na enot na paagi sa pagpapondo sa karatan iyo an pagrekonoser na an karatan nakararaot asin sala, huling pinakikinabang kaiyan an mga daing prinsipyo sa ikapeperwisyo nin iba. Daing duda na may nagibo nang pag-oswag sa bagay na iyan. Si James Foley, an deputadong sekretaryo nin estado kan E.U., nagsabi: “Aram ta gabos na dakula an karibay nin pagsuhol. Pinaluluya nin pagsuhol an marahay na gobyerno, dinadanyaran an pagkaepisiente asin progreso nin ekonomiya, rinaraot an negosyo, asin ipinapahamak an mga siudadano sa bilog na kinaban.” Dakol an maoyon sa saiya. Kan Disyembre 17, 1997, 34 mayor na nasyon an nagpirma nin sarong “pankagabsan na kasundoan dapit sa pagsuhol” na sinadyang “magkaigwa nin dakulang epekto sa panglobong paglaban kontra sa pagsuhol.” An kasundoan “ginigibong krimen an pag-alok, pagpanuga o pagtao nin suhol sa sarong opisyal nin publiko sa ibang nasyon tanganing makakua nin o mapagdanay an internasyonal na mga transaksion sa negosyo.”

Minsan siring, an mga suhol tanganing manggana sa mga kontrata sa negosyo sa ibang nasyon saro sanang sadit na naheheling na kabtang kan karatan. An biyong paghale sa karatan nagkakaipo nin ikaduwa, mas depisil na marhay na paagi: pagbago nin puso o, mas marahay pa, pagbago nin dakol na puso. An mga tawo sa gabos na lugar dapat na makanood na kaongisan an pagsuhol asin karatan. Dangan sana mawawara an karatan. Sa katuyohan na ini, an magasin na Newsweek nagsabi na may mga nag-iisip na an gobyerno maninigong “mag-enkaminar nin pankagabsan na pakamate nin karahayan sibiko.” An Transparency International, sarong grupo na kontra sa karatan na an katuyohan impluwensiahan an mga opisyal, nagsusuherir man na an mga nagsusuportar dian “mag-ineksion nin ‘banhi nin integridad’” sa lugar nin trabaho.

An paglaban kontra sa karatan moral na pakikilaban na dai puedeng ganahon paagi sana sa paggibo nin mga ley o paagi sa “espada” nin legal na mga penalidad. (Roma 13:​4, 5) An mga banhi nin karahayan asin integridad dapat na ikasabwag sa puso nin mga tawo. Ini pinakamarahay na magigibo paagi sa paggamit kan inapod ni apostol Pablo na “espada kan espiritu,” an Tataramon nin Dios, an Biblia.​—Efeso 6:17.

Kinokondenar kan Biblia an Karatan

Taano ta habo ni Pablo na konsintehon an karatan? Dahel ta boot niang gibohon an kabotan nin Dios, “na daing ipinaoorog ni nag-aako nin suhol.” (Deuteronomio 10:17) Apuera dian, daing duwa-duwa na nagirumdoman ni Pablo an espesipikong instruksion na yaon sa Ley ni Moises: “Dai ka nin paorogon o mag-ako nin soborno, huli ta an soborno nakabubuta sa mga mata kan mga madonong asin minabiribid sa mga tataramon kan mga matanos.” (Deuteronomio 16:19) Nasabotan man ni Hadeng David na ikinaoongis ni Jehova an karatan, asin hinagad nia na dai sia ibilang nin Dios sa mga parakasala, na “an toong kamot pano nin soborno.”​—Salmo 26:10.

An mga sinserong nagsasamba sa Dios igwa nin dugang pang mga dahelan na isikwal an karatan. “Paagi sa hustisya tinatawan nin hade nin karigonan an sarong nasyon,” an isinurat ni Salomon, “alagad an saro na mahanab sa mga soborno ginagaba iyan.” (Talinhaga 29:​4, New International Version) An hustisya​—nangorogna kun ginigibo poon sa pinakahalangkaw na opisyal pababa​—nagtatao nin karigonan, mantang an karatan nagpapadukha sa nasyon. Interesante nanggad, an Newsweek nagsabi: “Sa sarong sistema na an gabos gustong makiparte sa ganansiang nakukua sa karatan asin nakakaaram kun paano makukua iyan, an mga ekonomiya talagang puedeng bumagsak.”

Dawa kun an mga ekonomiya dai minabagsak nin biyo, an mga namomoot sa hustisya nadedesganar kun an karatan dai napopogolan an pagdakol.  (Salmo 73:​3, 13) An satong Kaglalang, an saro na nagtao sa sato kan satong natural na pagmawot nin hustisya, napagkasalaan man. Kan nakaagi, si Jehova nag-interbenir tanganing paraon an hayag na karatan. Halimbawa, diretsahan niang sinabihan an mga nag-eerok sa Jerusalem kun taano ta pababayaan nia sinda sa saindang mga kaiwal.

Paagi sa saiyang propetang si Miqueas, an Dios nagsabi: “Dangoga tabi nindo ini, kamong mga poon kan harong ni Jacob asin kamong mga kapitan kan harong ni Israel, an mga ikinauuyam nin makuri an hustisya asin an mga minagibo sa gabos na tanos na magin biko. An saiyang sadiring mga poon naghohokom huli sana sa suhol, asin an saiyang sadiring mga saserdote nagtotorokdo huli sana sa bayad, asin an saiyang sadiring mga propeta nagsasagibo nin pagtoodtood huli sa kuarta . . . Kun siring huli sa saindo an Sion bababolon na siring sa oma sana, asin an Jerusalem mismo magigin mga tinambak na sana nin kagabaan.” An karatan luminaglag nin sosyedad sa Israel, kun paanong diit-diit na inubos kaiyan an Roma pakalihis nin dakol na siglo. Tamang-tama sa patanid nin Dios, mga sarong siglo pagkasurat ni Miqueas kan mga tataramon na iyan, an Jerusalem linaglag asin inabandonar.​—Miqueas 3:​9, 11, 12.

Minsan siring, mayong tawo o nasyon an kaipuhan na magin maraot. Ineenkaminar nin Dios an mga maraot na bayaan an saindang pamumuhay asin bagohon an saindang pag-iisip. (Isaias 55:7) Boot nia na an balang saro sa sato gabos salidahan an kahanaban nin pagkadaing kapasloan asin an karatan nin katanosan. “An nandadaya sa dukha naglalanghad sa saiyang Kaggibo, alagad an nagpapaheling nin pabor sa nagtitios nagpapamuraway sa Saiya,” an pagirumdom sa sato ni Jehova.​—Talinhaga 14:31.

Mapangganang Paglaban sa Karatan Paagi sa Katotoohan sa Biblia

Ano an puedeng magpahiro sa saro na gibohon an siring na pagbabago? An iyo man sanang puersa na nagpahiro ki Pablo na talikdan an pamumuhay nin Fariseo na magin marigon na parasunod ni Jesu-Cristo. “An tataramon nin Dios buhay asin mapuersa,” an isinurat nia. (Hebreo 4:12) Ngonyan, an katotoohan sa Kasuratan nagpapalakop pa man giraray nin pagkaonesto, maski na duman sa mga naimbueltong marhay sa karatan. Estudyare an sarong halimbawa.

Dai nahaloy pagkatapos kan saiyang serbisyo sa militar, si Alexander, na taga Sirangan na Europa, nag-ayon sa sarong gang na nanraraket, nangingikil, asin nanunuhol. * “An asignasyon ko mangikil nin kuarta para sa proteksion nin mayayaman na negosyante,” an paliwanag nia. “Oras na makua ko na an kompiansa nin sarong negosyante, an ibang miembro kan samong grupo hinuhuma sia nin kadahasan. Dangan ako nag-aalok na ako na an bahala dian​—sa dakulaon na bayad. An sakong ‘mga kliente’ pinasasalamatan ako sa pagtabang sa sainda sa saindang mga problema, mantang an totoo ako an dahelan kaiyan. Minsan ngani garo baga palaen, ini an aspekto kan trabaho na nagustohan ko.

“Nagustohan ko man an kuarta asin an kaogmahan na itinao sa sako kan estilong ini nin pamumuhay. Nagmamaneho ako nin mamahalon na kotse, nag-iistar sa magayon na apartment, asin igwa ako nin kuarta tanganing bakalon an ano man na gusto ko. Kinatakotan ako kan mga tawo, na nagtao sa sako nin pakamate nin kapangyarihan. Maski paano namatean ko na daing siisay man an puedeng humiro sa sako asin na nadudulagan ko an ley. An ano man na problema sa mga pulis puedeng resolberan magsalang paagi sa sarong ekspertong abogado, na tataong paitokon an sistema nin hustisya, o paagi sa suhol sa tamang persona.

“Minsan siring, bihirang igwa nin kaimbodan sa tahaw nin mga an pagbuhay nakadepende sa karatan. An saro na kaiba sa samong gang nauyam sa sako, asin hinaboan na ninda ako. Bigla na sana, nawara an sakong magayonon na kotse, an sakong kuarta, an sakong magastos na kailusyon. Ginulpi pa ngani ako. An pagkabaliktad na ini nin mga kamugtakan nagpahiro sa sako na odok na pakaisipon an manongod sa katuyohan nin buhay.

“Pirang bulan bago kaini, an sakong ina nagin saro sa Mga Saksi ni Jehova, asin pinonan kong basahon an saindang mga literatura. An teksto sa Talinhaga 4:​14, 15 talagang nagpahiro sa sako na mag-isip: ‘Sa dana kan mga maraot dai ka maglaog, asin dai ka lumakaw sa dalan kan mga marigsok. Isikwal mo iyan, dai ka mag-agi dian; likayan mo iyan, asin lihisan mo.’ An mga teksto na arog kaini nakakombensir sa sako na an mga gustong mamuhay na kriminal mayo nin tunay na ngapit. Nagpoon akong mamibi ki Jehova asin hagadon sa saiya na giyahan ako sa tamang dalan. Nakipag-adal ako sa Biblia sa Mga Saksi ni Jehova, asin sa katapustapusi, idinusay ko an sakong buhay sa Dios. Namuhay ako nin onesto magpoon kaidto.

 “Siempre, an pamumuhay oyon sa onestong mga pamantayan nangahulogan nin dikit na gayong ginaganar. Alagad ngonyan namamatean ko na igwa ako nin ngapit, na an sakong buhay igwa nin tunay na kahulogan. Narealisar ko na an dati kong estilo nin pamumuhay kaiba an gabos na magastos na samno kaiyan kapareho sana nin sarong harong na gibo sa mga baraha na naghahalat na magaba ano man na oras. Dati, daing pakamate an sakong konsensia. Ngonyan, huli sa pag-adal ko sa Biblia, tinutudok ako kaiyan basta natetentaran akong magin bakong onesto​—maski sa saradit na bagay. Pinagmamaigotan kong mamuhay kaoyon kan Salmo 37:​3, na nagsasabi: ‘Magtiwala ka ki Jehova asin gumibo ka nin marahay; mag-erok ka sa daga, asin gumawe kang may pagigin fiel.’”

“An Naoongis sa mga Suhol Mabubuhay”

Siring kan nadiskobre ni Alexander, an katotoohan sa Biblia puedeng magpahiro sa saro na haleon an karatan. Naggibo sia nin mga pagbabago kaoyon kan sabi ni apostol Pablo sa saiyang surat sa mga taga Efeso: “Haleon [nindo] an daan na personalidad na komporme sa dati nindong paggawe asin na nararaot segun sa saiyang mapandayang mga mawot; . . . maninigo kamong magin bago sa puersa na nagpapahiro sa saindong isip, asin maninigong magsolog kan bagong personalidad na linalang segun sa kabotan nin Dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan. Kaya, ngonyan na nahale na nindo an kaputikan, an lambang saro sa saindo magtaram nin katotoohan sa saiyang kataed, huli ta kita mga miembro na kabtang kan lambang saro. An parahabon dai na maghabon, kundi marahay pa na sia magpagal, na naggigibo nin marahay na gibo paagi sa saiyang mga kamot, tanganing may ikatao sia sa nangangaipo.” (Efeso 4:​22-25, 28) An mismong ngapit kan katawohan nakadepende sa siring na mga pagbabago.

Kun dai popogolan, puedeng laglagon nin kahanaban asin karatan an daga, kun paanong nakakontribwir iyan sa pagkalaglag kan Imperyo nin Roma. Pero, marahay sana ta bakong plano kan Kaglalang nin katawohan na ipagkanorongod na sana an mga bagay na iyan. Nagdesisyon sia na ‘laglagon an mga naglalaglag kan daga.’ (Kapahayagan 11:18) Asin si Jehova nanunuga sa mga naghihimuyawot nin kinaban na daing karatan na sa dai na mahahaloy madatong an “bagong kalangitan asin sarong bagong daga . . . asin sa mga ini magdadanay an katanosan.”​—2 Pedro 3:13.

Totoo, tibaad bakong pasil na mamuhay sono sa onestong mga pamantayan ngonyan. Minsan siring, inaasegurar kita ni Jehova na sa katapustapusi, “an tawong mahanab nagdadara nin problema sa saiyang pamilya, alagad an naoongis sa mga suhol mabubuhay.” * (Talinhaga 15:​27, NIV) Paagi sa pagsikwal sa karatan ngonyan, ipinaheheling ta an satong sinseridad kun kita namimibi sa Dios: “Dumatong logod an kahadean mo. Gibohon logod an boot mo, kun paano sa langit, siring man sa daga.”​—Mateo 6:10.

Mantang hinahalat tang humiro an Kahadean na iyan, an balang saro sa sato puedeng ‘magsabwag nin banhi nin katanosan’ paagi sa pagsayumang konsintehon an o gumibo nin karatan. (Oseas 10:12) Kun gigibohon ta iyan, an satong buhay magpapatunay man sa puersa kan ipinasabong na Tataramon nin Dios. Kayang daogon kan espada kan espiritu an karatan.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 7]

Sa tabang kan Biblia, puede tang makultibar “an bagong personalidad” asin isikwal an karatan