Kun Paano ta Makukultibar an Birtud

AN MGA diksionaryo sa presenteng aldaw tinatawan nin kahulogan an “birtud” na “pagigin ekselente sa moral; karahayan.” Iyan “tamang gawe-gawe asin kaisipan; karahayan nin karakter.” An leksikograpo na si Marvin R. Vincent nagsasabi na an orihinal na klasikong kahulogan kan Griegong termino na trinadusir na “birtud” nangangahulogan nin “ano man na klase nin pagigin ekselente.” Kun siring, bakong makangangalas na an mga kualidad na arog baga kan pagkamaingat, kosog nin boot, disiplina sa sadiri, pagigin makatanosan, pakikidamay, pagmamaigot, pagkasadiosan, kapakumbabaan, asin kaimbodan may panahon na irinukyaw bilang mga birtud. An birtud tinawan man nin kahulogan na “pagsunod sa sarong pamantayan nin tama.”

Kiisay na pamantayan nin pagigin ekselente, karahayan, asin tama an maninigo niatong sunodon? “Segun sa nangingibabaw na grupo nin mga tawo na sarong doktrina an sinusunod mapadapit sa moral na pilosopiya,” an sabi kan magasin na Newsweek, “an pagkamapagduda na pinatubo kan Kaliwanagan ginibo an gabos na ideya nin tama asin sala na magin na sanang komporme sa personal na hilig, emosyonal na kagustohan o pagpili segun sa kultura.” Alagad an hilig o kagustohan sana daw igo nang paagi nin pagdeterminar sa tama asin sala? Dai. Tanganing makultibar ta an birtud, kaipuhan niato an sarong masasarigan na pamantayan nin marahay saka maraot​—sarong pamantayan na basado dian puedeng husgaran na tama o sala an sarong akto, aktitud, o kualidad.

An Solamenteng Tunay na Gikanan nin mga Pamantayan sa Moral

Saro sana an tunay na Gikanan nin mga pamantayan sa moralidad​—an Kaglalang nin katawohan, si Jehova Dios. Dai nahaloy pakalalanga kan enot na tawo, si Adan, itinao ni Jehova Dios an pagboot na ini sa lalaki: “Hale sa gabos na kahoy sa tatamnan puede kang magkakan sagkod na ika mabasog. Alagad kun dapit sa kahoy kan pakamidbid sa marahay asin maraot dai ka magkakan  dian, huli ta sa aldaw na kumakan ka dian ika siertong magagadan.” (Genesis 2:​16, 17) Tinawan ni Jehova Dios nin daing kaagid na ngaran an kahoy tanganing magin tanda kan saiyang esklusibong diretso na magdesisyon kun ano an marahay asin maraot para sa saiyang mga linalang. Sa siring an mga pamantayan nin Dios manongod sa marahay asin maraot nagin an basehan sa paghusgar, o pag-ebalwar, sa mga gibo, punto de vista, asin karakteristiko nin personalidad nin sarong tawo. Kun mayo nin siring na mga pamantayan dai ta mamimidbid sa tamang paagi an tama sa sala.

An pagboot may labot sa kahoy nin pakamidbid kan marahay asin maraot nag-atubang ki Adan asin Eva nin pagpipilian​—na kumuyog o dai kumuyog. Para sa sainda, an birtud nangangahulogan nin pagkuyog sa pagboot na iyan. Pag-abot nin panahon, orog pang ihinayag ni Jehova an nasosonoan nia asin an dai nia nasosonoan, asin ipinasurat nia ini para sa sato sa Biblia. Kun siring, an pagkultibar nin birtud nangangahulogan kan satong pagkomporme sa matanos na mga pamantayan ni Jehova na itinao sa Kasuratan.

Magin Biyong Pamilyar sa mga Pamantayan nin Dios

Mantang si Jehova Dios an nagdeterminar kan mga pamantayan nin marahay asin maraot asin naghayag kan mga iyan sa Biblia, bako daw na maninigo kitang magin biyong pamilyar sa mga iyan? Si apostol Pablo nagsurat: “An gabos na Kasuratan ipinasabong nin Dios asin kapakipakinabang para sa pagtokdo, sa pagsagwe, sa paghusay kan mga bagay, sa pagdisiplina sa katanosan, tanganing an tawo nin Dios magin lubos na may kakayahan, biyong nasangkapan para sa lambang marahay na gibo.”​—2 Timoteo 3:​16, 17.

Halimbawa, estudyare an salang pakasabot ki Kunihito, na nasambitan sa sinusundan na artikulo, kan ipinaheheling an kababaan nin boot siring kan pagmansay dian kan saiyang kultura. An pagsiyasat nin orog sa mga pamantayan sa Kasuratan kan huri nakatabang sa saiya na magin mas timbang. Tunay nanggad na ineenkaminar kan Biblia an kababaan nin boot, asin iyan naghahatol tumang sa sobrang kompiansa asin kapangahasan. (Talinhaga 11:​2; Miqueas 6:8) Pero, kan sinusumaryo an mga kualipikasyon para sa “katongdan nin paraataman,” si apostol Pablo nagtaram dapit sa ‘paghingoang maabot’ an pribilehiong iyan. (1 Timoteo 3:1) An ‘paghingoang maabot’ na ini dapat gibohon na bako sanang mayo nin kahambogan o kapangahasan kundi siring man na mayo nin dai kaipuhan na pagmenos sa sadiri.

Ano an sinasabi kan Biblia manongod sa pagigin ekselente sa moral sa lugar nin negosyo? An paggamit nin kuestionableng mga paagi o dai pagsunod sa mga reglamento nin gobyerno asin ley sa buhis ordinaryo na sanang gibohon sa kinaban nin negosyo ngonyan. Minsan siring, ano man an ginigibo nin iba, an pamantayan sa Biblia iyo na kita “gumawe nin sadiosan sa gabos na bagay.” (Hebreo 13:18) Huli kaini, kinukultibar niato an birtud paagi sa pagigin sadiosan asin imparsial sa mga among, empleyado, parokyano, asin sekular na gobyerno. (Deuteronomio 25:​13-16; Roma 13:​1; Tito 2:​9, 10) An pagkasadiosan nagpapaoswag nanggad sa tiwala asin marahay na boot. Asin an paggibo nin kasuratan kan mga kontrata sa parate minaolang sa mga dai pagkasinabotan asin kadepisilan na tibaad lumataw huli sa “pagkanorongod.”​—Eclesiastes 9:​11; Santiago 4:​13, 14.

An paggubing asin pag-alinyar saro pang kabtang na dian kaipuhan kita na magkultibar nin birtud. An pagpili nin gubing nagkakalaenlaen segun sa kultura, asin tibaad magin makosog an impluwensia na makipagsabayan sa pinakabagong mga estilo asin uso. Alagad taano ta susunodon ta an lambang minaabot na uso o moda? Sinasadol kita kan Biblia na “dai na . . . magpamolde sa sistemang ini nin mga bagay.” (Roma 12:2) Imbes na gumibo nin mga reglamento, si apostol Pablo nagsurat paagi sa pasabong: “Sakuyang minamawot na an mga babae magsamno sa saindang sadiri nin husay na mga gubing, na may kabinian asin marahay na kaisipan, bakong nin mga estilo nin mga pagsalapid nin buhok asin bulawan o perlas o mamahalon na gayong gubing, kundi sa paagi na angay sa mga babae na naghihingakong sinda may reberensia sa Dios.” (1 Timoteo 2:​9, 10) An pundamental na pamantayan na ini aplikado pareho sa mga lalaki asin babae. Siempre, may lugar para sa nakaoogmang pagkalaenlaen sa estilo bilang resulta nin kagustohan segun sa kultura o personal na hilig.

Sinasabi man kan Biblia an inmoral na mga gibo na malinaw na kinokondenar nin Dios. Sa 1 Corinto 6:​9, 10, mababasa ta an patanid: “Ano! Dai kamo nakaaaram na an mga bakong matanos dai magmamana kan kahadean nin Dios? Dai kamo palagalag. Bakong mga parapakisaro, ni mga  parasamba sa idolo, ni mga parasambay, ni mga binabae, ni mga lalaki na minadorog sa kapwa lalaki, ni mga parahabon, ni mga paslo, ni mga paraburat, ni mga paramuda, ni mga parakikil an magmamana kan kahadean nin Dios.” An tekstong ini nakatabang ki Maria, na nasambitan kasubago, na masabotan na segun sa pamantayan nin pagigin ekselente sa moral na itinao kan Kaglalang, an saiyang relasyon ki Juan sala asin kaipuhan niang taposon iyan tanganing makamtan nia an pag-oyon nin Dios. Malinaw nanggad, tanganing makultibar an birtud, kaipuhan kitang magin biyong pamilyar sa mga pamantayan ni Jehova.

Makanood Paagi sa Puso

An birtud bako sanang paglikay sa maraot. Iyan igwa nin moral na puersa. An birtuosong tawo igwa nin karahayan. An “birtud,” sabi nin sarong propesor, “kaipuhan na manodan paagi sa puso siring man paagi sa isip.” Kun siring, an pagkultibar sa birtud nangangahulogan nin labi pa sa biyong pagkapamilyar sa Tataramon nin Dios. Iyan nangangaipo nin paghorophorop sa nasusurat dian tanganing an satong puso mapano nin pagpasalamat ki Jehova asin kita napahihiro na iaplikar sa satong buhay an mga prinsipyo sa Kasuratan.

“Kanigoan an sakong pagkamoot sa saimong ley!” an kagsing kan salmista. “Sa bilog na aldaw iyan sakong pinagmamalasakitan.” (Salmo 119:97) Asin isinurat ni Hadeng David: ‘Ginirumdom ko an mga aldaw kaidtong suanoy; naghorophorop ako sa gabos na gibo nin Dios; gikan sa boot na dayaday akong nagtao nin atension sa gibo kan saimong mga kamot.’ (Salmo 143:5) Maninigo man niatong gibohon na mahalagang kabtang kan satong pag-adal sa Biblia asin mga babasahon na basado sa Biblia an mapagngayongayong paghorophorop.

Totoo, an pagkaigwa nin panahon para sa utitok na pag-adal na may kaibang paghorophorop puedeng magin sarong angat. Alagad an pagmamaigot na kamtan an birtud naghahagad na tuboson ta an panahon hale sa ibang mga aktibidad. (Efeso 5:​15, 16) Si Aaron, 24 anyos, tinutubos an siring na panahon aroaldaw paagi sa pagmata nin 30 minutos na mas amay kisa dati niang ginigibo. Sia nagsasaysay: “Kan primero, binabasa ko sana an Biblia sa bilog na kabangang oras. Kasuarin ko pa sana narealisar an importansia nin paghorophorop. Kaya ngonyan ginagamit ko an kabanga kan oras na iyan sa paghorophorop kan sakong nababasa pa sana. Ini tunay na nagin kapakipakinabang.” An paghorophorop puedeng gibohon sa ibang panahon. Sa sarong melodiya para ki Jehova, si David nag-awit: “Durante kan mga pagbantay sa banggi naghohorophorop ako sa saimo.” (Salmo 63:6) Asin isinasaysay kan Biblia: “Si Isaac nasa luwas na naglalakawlakaw tanganing maghorophorop sa oma kan nag-aagaw-diklom na.”​—Genesis 24:63.

An paghorophorop mahalagang marhay sa pagkultibar nin birtud, huli ta tinatabangan kita kaiyan na makua an saboot ni Jehova asin magkaigwa kan saiyang mga pagmansay. Halimbawa, si Maria nakaaaram na ipinangangalad nin Dios an pakikisaro. Alagad tanganing ‘ikasurang nin makuri an maraot asin mangapot sa marahay,’ kinaipuhan nia na horophoropon an importanteng marhay na mga teksto sa Biblia. (Roma 12:9) Sia natabangan na masabotan an pangangaipo na gumibo nin mga pagbabago pakatapos mabasa an Colosas 3:​5, na nagsasadol sato na ‘gadanon an mga kabtang kan satong hawak kun dapit sa pakikisaro, karigsokan, seksuwal na horot, nakakokolog na mawot, asin kaaraan.’ Kinaipuhan na hapoton ni Maria an saiyang sadiri: ‘Anong seksuwal na horot an dapat kong gadanon?  Ano an maninigo kong likayan na puedeng makapukaw sa marigsok na mga horot? May mga dapat daw akong bagohon sa pagtratar ko sa mga bakong kasekso?’

Kaiba sa paghorophorop an pagpensar sa resulta nin sarong aksion. Sinasadol ni Pablo an mga Kristiano na lumikay sa pakikisaro asin magkaigwa nin pagpopogol sa sadiri tangani na “mayo nin siisay man na umabot sa punto nin pagdanyar asin makiaram sa mga diretso kan saiyang tugang.” (1 Tesalonica 4:​3-7) An marahay na mga hapot na dapat pensaron iyo ini: ‘Anong danyos an magigibo ko sa sakong sadiri, sa sakong pamilya, o sa iba sa paggibo kaini? Paano ako maaapektaran sa espirituwal, emosyonal, asin pisikal? Ano an kinaabtan kan iba na naglapas kan ley nin Dios kaidto?’ An siring na paghorophorop nagpangyari ki Maria na magin mas makosog an puso, asin puede man kaiyan na gibohon sa sato an bagay na iyan.

Makanood sa mga Halimbawa

Puede daw itokdo sa klase an birtud? An hapot na ini nakaribaraw sa mga pensador sa laog na nin dakol na milenyo. An Griegong pilosopo na si Plato may tendensia kaidto na mag-isip na iyan puede. Si Aristoteles, sa ibong na lado, nangatanosan na an birtud nakukua paagi sa pagsagibo. Sinumaryo nin sarong peryodista an debate mapadapit sa isyu nin arog kaini: “Sa halipot, an prinsipyo nin birtud dai manonodan nin solo. Ni ikatotokdo man iyan hale sa mga aadalan na libro. An marahay na karakter nakukua sa pamumuhay sa mga komunidad . . . na an birtud ineenkaminar asin binabalosan.” Alagad saen kita makanonompong nin talagang birtuosong mga indibiduwal? Minsan ngani an kadaklan na kultura nagtatao nin nagkapirang halimbawa nin birtud, kisuerra sa saindang mitolohikong mga eroe asin osipon, an Biblia igwa nin kadakol na tunay na halimbawa.

An pinakalataw na halimbawa nin birtud iyo si Jehova. Sia pirmeng minahiro sa birtuosong paagi asin ginigibo kun ano an matanos asin marahay. Makukultibar ta an birtud paagi sa pagigin “mga paraarog sa Dios.” (Efeso 5:1) Asin an Aki nin Dios, si Jesu-Cristo, ‘winalatan kita nin modelo tanganing sunodon niato nin estrikto an saiyang mga lakad.’ (1 Pedro 2:21) Dugang pa, yaon sa Biblia an mga pagkasaysay manongod sa dakol na fiel na indibiduwal, arog baga ki Abraham, Sara, Jose, Rut, Job, asin Daniel patin an saiyang tolong kairibang Hebreo. Dai dapat paglingawan an mga halimbawa nin birtud sa tahaw kan mga lingkod ni Jehova sa presenteng aldaw.

Puede Niatong Magibo Talaga

Magigibo ta daw talaga an birtuoso sa pagheling nin Dios? Huling nagmana nin pagkabakong sangkap, kun beses tibaad magkaigwa nin grabeng paglalaban nin isip asin laman sa laog niato​—nin pagmawot na gibohon an birtuoso asin nin pagsunod sa satong makasalan na mga tendensia. (Roma 5:​12; 7:​13-​23) Alagad puedeng ganahon an laban sa tabang nin Dios. (Roma 7:​24, 25) Itinao ni Jehova an saiyang Tataramon asin mga babasahon na basado sa Biblia. Paagi sa utitok na pag-adal sa Kasuratan asin mapagngayongayong paghorophorop sa mga iyan, kita puedeng magkaigwa nin dalisay na puso. Hale sa siring na dalisay na puso puedeng magluwas an birtuosong mga kaisipan, tataramon, asin gibo. (Lucas 6:45) Basado sa mga halimbawa ni Jehova Dios asin ni Jesu-Cristo, puede kitang makapatalubo nin diosnon na personalidad. Asin dakol kitang manonodan sa mga indibiduwal na fiel na naglilingkod sa Dios ngonyan.

Sinadol ni apostol Pablo an saiyang mga parabasa na “padagos na horophoropon” an birtud asin iba pang kaomaw-omaw na mga bagay. An paggibo kaini siertong maresulta sa bendisyon nin Dios. (Filipos 4:​8, 9) Sa tabang ni Jehova, puede talaga niatong makultibar an birtud.

[Ritrato sa pahina 6]

Gibohon na kabtang kan saindong pag-adal sa Biblia an paghorophorop

[Ritrato sa pahina 7]

Pataluboon an diosnon na personalidad paagi sa pag-arog ki Cristo Jesus