Masdan Nindo an Paragibo nin Makangangalas na mga Bagay!

“Tumindog kang daing hiro-hiro asin ipaheling mo na ika atento sa makangangalas na mga gibo nin Dios.”​—JOB 37:14.

1, 2. Kan 1922, ano an makangangalas na nadiskobre, asin ano an nagin reaksion?

AN ARKEOLOGO asin an don na Britano dakol na taon na nagtabangan sa paghanap kan kayamanan. Sa katapustapusi, kan Nobyembre 26, 1922, sa lolobngan kan mga faraon nin Egipto sa bantog na Kababan kan mga Hade, nanompongan kan arkeologong si Howard Carter asin ni Don Carnarvon an premyo​—an linobngan ki FaraonTutankhamen. Pag-abot sa sarong seradong pinto, nagbarena sinda nin sarong labot. Isinuksok ni Carter an sarong kandila asin nagsirip sa laog.

² Kan huri nag-estorya si Carter: “Kan si Don Carnarvon, na dai na makahalat, naghapot na may pagkagalaga, ‘Ano may naheheling ka?’ haros dai ko masabi an mga tataramon na, ‘Igwa, makangangalas na mga bagay.’” Kabilang sa rinibong kayamanan sa lolobngan an sarong solidong bulawan na lungon. An nagkapira sa “makangangalas na mga bagay” na iyan tibaad naheling na nindo sa mga retrato o sa sarong eksibit sa museo. Pero, minsan ngani puedeng makangangalas an mga nasa museong iyan, posibleng marhay na mayo iyan nin koneksion sa buhay nindo. Kaya bumalyo kita sa makangangalas na mga bagay na talagang igwa nin koneksion asin halaga sa saindo.

3. Saen ta maheheling an impormasyon manongod sa makangangalas na mga bagay na puedeng magkaigwa nin halaga sa sato?

³ Halimbawa, isip-isipa an sarong tawo na nabuhay kaidtong dakol nang siglo an nakaagi, sarong tawo na mas pambihira kisa siisay man na sikat sa pelikula, eroe sa isport, o nobleng tawo. Inapod sia na an pinakadakula sa gabos na taga Subangan. Mamimidbid nindo an saiyang ngaran​—si Job. Sarong bilog na libro sa Biblia an isinurat manongod sa saiya. Pero, an saro sa mga katemporanyo ni Job, sarong hoben na lalaki na an ngaran Eliu, naobligar na itanos sia. Garo man sana sinabi ni Eliu na si Job sobra an atension na itinatao sa saiyang sadiri asin sa mga nakapalibot sa saiya. Sa Job kapitulo 37, maheheling ta an nagkapirang iba pang espesipiko asin madonong na hatol na puedeng magkaigwa nin tunay na halaga sa lambang saro sa sato.​—Job 1:1-3; 32:1–​33:12.

4. Ano an dahelan kan pagsadol ni Eliu na nakasurat sa Job 37:14?

⁴ An tolong soboot katood ni Job tinokar sa halawig an mga kabtang na dian may paniwala sindang nagkasala si Job sa pag-iisip o gibo. (Job 15:​1-6, 16; 22:​5-​10) Si Eliu pasensiosong naghalat sagkod na matapos an orolay na iyan. Dangan nagtaram sia na may pakarorop asin kadonongan. Kadakol siang mahalagang sinabi,  alagad mangnoha an importanteng marhay na punto de vistang ini: “Maghinanyog ka kaini, O Job; tumindog kang daing hiro-hiro asin ipaheling mo na ika atento sa makangangalas na mga gibo nin Dios.”​—Job 37:14.

An Saro na Naggibo kan mga Iyan

5. Ano an kalabot sa “makangangalas na mga gibo nin Dios” na sinambit ni Eliu?

⁵ Mangnoha na dai isinuherir ni Eliu na si Job tumao nin atension ki Job, ki Eliu, o sa ibang mga tawo. Madonong na sinadol ni Eliu si Job​—asin kita​—na magin atento sa makangangalas na mga gibo ni Jehova Dios. Ano sa paghona nindo an kabale sa frase na “makangangalas na mga gibo nin Dios”? Apuera dian, huli sa mga bagay na tibaad iniisip nindo manongod sa salud, kuarta, ngapit, saindong pamilya, mga katrabaho, asin kataraed, taano ta dapat na magin atento sa mga gibo nin Dios? Daing duda, kalabot sa makangangalas na mga gibo ni Jehova Dios an saiyang kadonongan asin an saiyang autoridad sa pisikal na mga linalang sa enterong palibot niato. (Nehemias 9:6; Salmo 24:1; 104:24; 136:​5, 6) Tanganing magin malinaw ini, mangnoha an sarong sinasabi sa libro ni Josue.

6, 7. (a) Ano an makangangalas na mga ginibo ni Jehova kan kaaldawan ni Moises asin Josue? (b) Kun naheling nindo mismo an arin man kan mga gibong iyan kan panahon ni Moises asin Josue, ano daw kutana an nagin reaksion nindo?

⁶ Si Jehova nagpaabot nin mga damat sa suanoy na Egipto dangan binanga an Dagat na Pula tanganing magiyahan ni Moises an suanoy na mga Israelita pasiring sa katalingkasan. (Exodo 7:1–​14:31; Salmo 106:​7, 21, 22) Igwa nin kaagid na pangyayari na isinaysay sa Josue kapitulo 3. Gigiyahan kaidto ni Josue, na kasalihid ni Moises, an banwaan nin Dios paibong sa saro pang katubigan asin pasiring sa Dagang Panuga. Si Josue nagsabi: “Santipikara nindo an saindong sadiri, ta nuodma si Jehova magibo nin makangangalas na mga bagay sa tanga nindo.” (Josue 3:5) Anong makangangalas na mga bagay?

⁷ Bueno, an pagkasaysay nagpapaheling na binuksan ni Jehova an sarong olang na katubigan, an Salog nin Jordan, tanganing an manriboribong lalaki, babae, asin aki makabalyo sa marang daga. (Josue 3:7-17) Kun yaon kita duman na minamasdan an salog na nababanga asin an gabos na tawong idto na ligtas na nagbabaralyo, siertong magugulat kita sa pagigin makangangalas kan nagibong ini! Ipinaheling kaiyan an kapangyarihan nin Dios sa linalang. Pero, ngonyan mismo​—sa panahon na kita nabubuhay​—igwa nin mga bagay na makangangalas man. Tanganing maheling kun ano an nagkapira kaini asin kun taano ta maninigo tang tawan iyan nin atension, estudyare an Job 37:5-7.

8, 9. Anong makangangalas na mga gibo an sinasabi kan Job 37:​5-7, alagad taano ta maninigong horophoropon niato ini?

⁸ Si Eliu nagsabi: “An Dios nag-uurog-udog sa saiyang tingog sa makangangalas na paagi, na naggigibo nin darakulang bagay na dai niato narororop.” Ano daw an nasa isip ni Eliu manongod sa paggibo nin Dios sa “makangangalas na paagi”? Bueno, nasasambitan nia an niebe asin makosog na oran. Paoontokon kaini an trabaho nin sarong paraoma sa saiyang oma, na tinatawan sia nin panahon asin dahelan na horophoropon an mga gibo nin Dios. Tibaad bako man kitang paraoma, alagad puede kitang maapektaran nin oran asin niebe. Depende sa kun saen kita nag-iistar, puedeng naaabala man nin niebe asin oran an satong mga aktibidad. Nagtatao daw kita nin panahon na pensaron kun siisay an nasa likod kan siring na mga ngangalasan asin kun ano an kahulogan kaini? Ginibo na daw nindo iyan?

⁹ Makahulogan nanggad, mantang binabasa niato an Job kapitulo 38, an ideya man na iyan an ginamit mismo ni Jehova Dios, mantang itinatao nia ki Job an makahulogan na mga hapot. Baga man ki Job ini ihinapot kan satong Kaglalang, iyan malinaw na igwa nin epekto sa satong aktitud, sa satong pag-eksister, asin sa satong ngapit. Kaya helingon ta kun ano an ihinapot nin Dios, asin horophoropon niato an mga implikasyon, iyo, gibohon ta an isinasadol sato kan Job 37:14.

10. Maninigo na magkaigwa nin anong epekto sa sato an Job kapitulo 38, asin anong mga hapot an pinalalataw kaiyan?

¹⁰ An kapitulo 38 minapoon: “Sinimbag ni Jehova si Job hale sa bagyo nin doros asin sinabi: ‘Siisay ining nagpapalibog kan hatol paagi sa mga tataramon na mayo nin kaaraman? Hagkosi, tabi, an saimong habayan na siring sa sarong pusog na lalaki, asin hahapoton taka, asin magsabi ka sa sako.’ ” (Job 38:1-3) Inandam kaini an saiyang isip. Nakatabang ini ki Job na iadaptar an saiyang kaisipan sa katunayan na sia nagtitindog sa atubangan kan Kaglalang kan uniberso asin na sia maninimbag sa saiya. Iyan man an marahay na gibohon niato asin kan satong mga katemporanyo. Dangan tinokar nin Dios an mga bagay na nasambitan ni Eliu. “Haen ka kan lalangon ko an daga? Magsabi ka, kun igwa ka nin pakasabot. Siisay an nagbugtak kan mga sokol kaiyan, kun baga nakakaisi ka, o siisay an naghignit kan panokol  kaiyan? Sa ano nagkakamurugtak an mga patongtongan kaiyan, o siisay an nagbugtak kan gapong pangeskina kaiyan?”​—Job 38:4-6.

11. Ano an maninigong iparealisar sa sato kan Job 38:​4-6?

¹¹ Haen si Job​—haen an siisay man sa sato​—kan lalangon an daga? Kita daw an arkitekto na nagdisenyo kan satong daga asin, base sa disenyong iyan, nagbugtak kan mga sokol na garo baga paagi sa sarong metros? Bako nanggad! Mayo ngani kaidto sa eksena an mga tawo. Sa paagi na an satong daga garo baga edipisyo, an Dios naghapot: “Siisay an nagbugtak kan gapong pangeskina kaiyan?” Aram ta na an daga eksakto sa tamang distansia sa satong saldang tanganing kita mabuhay asin umoswag. Asin iyan man an tamang kadakulaan kaiyan. Kun an daga mas dakula, an gas na hidroheno dai makakaluwas sa satong atmospera asin an satong planeta dai makasusustenir nin buhay. Malinaw nanggad, may “nagbugtak kan gapong pangeskina kaiyan” sa tamang lugar. Si Job daw an maninigong tawan nin kredito? Kita daw? O si Jehova Dios?​—Talinhaga 3:19; Jeremias 10:12.

Siisay na Tawo an Makasisimbag?

12. An hapot na yaon sa Job 38:6 minagiya sa sato na isipon an manongod sa ano?

¹² Ihinapot man nin Dios: “Sa ano nagkakamurugtak an mga patongtongan kaiyan?” Bako daw na marahay na hapot iyan? Tibaad pamilyar kita sa sarong termino na dai aram kaidto ni Job​—an grabidad. Nasasabotan kan kadaklan sa sato na an puersa nin grabidad hale sa dakulaon na saldang an nagpapadanay kan satong daga sa posisyon kaiyan, sa patongtongan na namumugtakan kaiyan sabi ngani. Pero, siisay an lubos na nakasasabot sa grabidad?

13, 14. (a) Ano an maninigo na admitiron manongod sa grabidad? (b) Ano an maninigo na magin reaksion niato sa situwasyon na itinatampok kan Job 38:6?

¹³ Inaadmitir nin sarong dai pa sana nahahaloy na libro na may titulong The Universe Explained na ‘an grabidad iyo an pinakapamilyar, pero pinakadaing gayo nasasabotan, sa mga puersa nin naturalesa.’ Sinasabi pa kaiyan: “An puersa nin grabidad garo baga ensegidang nagbibiahe pabalyo sa daing laog na espasyo, na mayo nin ano man na heling-heling na paagi nin paggibo kaiyan. Minsan siring, sa dai pa sana nahahaloy na mga taon an mga pisiko nagpoon na magkaigwa nin espekulasyon na an grabidad tibaad nagbibiahe sa garo mga alon na kompuesto nin mga partikula na inaapod na grabiton . . . Alagad mayo ni saro na segurado nanggad sa pag-eksister kaiyan.” Isip-isipa an ipinapakahulogan kaiyan.

¹⁴ An siensia nag-oswag na sa laog nin 3,000 na taon poon kan iatubang ni Jehova ki Job an mga hapot na iyan. Pero dai pa man giraray niato ni kan ekspertong mga pisiko lubos na ikapaliwanag an grabidad, na nagpapadanay kan satong daga sa tamang orbita, an maninigo na magin eksaktong posisyon kaiyan tanganing kita mabuhay digdi. (Job 26:7; Isaias 45:18) Bako ining pagsuherir na kaipuhan niato gabos na gumibo nin hararom na pagsiyasat sa mga misteryo nin grabidad. Imbes, an pagtao nin atension dawa sa sarong aspektong ini kan makangangalas na mga gibo nin Dios maninigo na makaimpluwensia sa pagmansay niato sa saiya. Kamo daw napapangirhat na may paggalang sa saiyang kadonongan asin kaaraman, asin nasasabotan daw nindo kun taano ta kaipuhan kitang makanood nin orog pa manongod sa saiyang kabotan?

15-17. (a) Ano an idinoon kan Job 38:​8-​11, na minagiya sa anong mga hapot? (b) Ano an maninigo na admitiron mapadapit sa kaaraman manongod sa kadagatan asin sa pagkaareglar kaiyan sa globo?

¹⁵ Nagpadagos an Kaglalang sa saiyang paghapot: “Siisay an nagsangga sa dagat paagi sa mga pinto, na nagpoon na bumulos na siring sa pagbulwak  kaiyan hale sa matris; kan ibugtak ko an panganoron bilang gubing kaiyan asin an mahibog na kaduloman bilang pahang pamatos kaiyan, asin inestablisar ko dian an sakong reglamento asin binugtakan ko nin pamarat asin mga pinto, asin ako nagsabi, ‘Sagkod digdi ka makakaabot, asin dai na malampas; asin digdi an sagkodan kan saimong mapalangkaw na mga alon’?”​—Job 38:8-11.

¹⁶ Kalabot sa pag-olang kan dagat an mga kontinente, kadagatan, saka mga pagtaob asin pag-ati. Gurano na kahaloy ini pinagmasdan asin pinag-adalan nin tawo? Rinibong taon na​—asin sigidong marhay sa nakaaging siglo. Tibaad maisip nindo na an kadaklan na dapat maaraman manongod sa mga iyan dapat kutanang naestablisar na ngonyan. Pero, sa taon na ini nin 2001, kun inimbestigar na nindo an topikong iyan sa darakulaon na libreriya o ginamit nindo an mahiwason na kapasidad sa pagsiyasat kan Internet tanganing hanapon an pinakabagong impormasyon, ano an maaaraman nindo?

¹⁷ Sa sarong reperensia na rinerekonoser nin dakol, maheheling nindo an pag-admitir na ini: “An pagkaareglar kan mga patag na lugar sa kontinente asin kan nalalagan kan kadagatan sa ibabaw kan globo asin an pagkaareglar kan mayor na mga porma nin daga kaidto pa kabilang sa pinakanakaiintregang mga problema para sa sientipikong pag-imbestigar asin paggibo nin teoriya.” Pakatapos na sabihon ini, an kinotar pa sanang ensiklopedya nagtao nin apat na posibleng paliwanag alagad nagsabi na an mga ini “kabilang sa dakol na teoriya.” Siring kan tibaad aram nindo, an teoriya “nangangahulogan nin bakong igong ebidensia tanganing makatao nin labi pa sa tentatibong paliwanag.”

18. Sa anong mga konklusyon kamo dinadara kan Job 38:​8-​11?

¹⁸ Bako daw na itinatampok kaiyan an pagkanapapanahon kan mga hapot na mababasa ta sa Job 38:​8-​11? Sierto nanggad na bako kita an dapat tawan kan kredito sa pag-areglar kan gabos na aspektong ini kan satong planeta. Bako kita an nagbugtak kan bulan tanganing an puersa nin grabidad kaiyan makatabang na magkaigwa nin mga pagtaob asin pag-ati na normal sanang dai minasanop sa satong mga baybayon o sa sato mismo. Aram nindo kun siisay an naggibo kaiyan, an Paragibo nin makangangalas na mga bagay.​—Salmo 33:7; 89:9; Talinhaga 8:29; Gibo 4:24; Kapahayagan 14:7.

Itao ki Jehova an Maninigong Kredito

19. An poetikong mga pananaram sa Job 38:12-​14 dinadara an satong atension sa anong pisikal na mga katunayan?

¹⁹ Dai puedeng kuanon nin mga tawo an kredito sa pag-itok kan daga, na nasasambitan sa Job 38:12-​14. An pag-itok na ini an nagpapangyari kan kaagahon, na sa parate kahangahanga an kagayonan. Mantang nagsisirang an saldang, an mga kabtang kan satong globo paorog nang paorog na nagigin malinaw, siring sa dalipay na nagkakamarka pagtinatatakan. Sa pagtao nin dawa kadikit na atension sa paghiro kan daga, dapat kitang magngalas na an daga dai nag-iitok nin marikason, na magigin kapahapahamak, siring kan madali niatong marealisar. Dai man iyan nag-iitok nin maluwayon na an mga aldaw asin banggi, na magigin mas halawig, maresulta sa sobrang init asin lipot na imposible nang mabuhay an tawo. An totoo, maninigo kitang mag-ogma na an Dios, bakong siisay man na grupo nin mga tawo, an nag-establisar kan rikas nin pag-itok.​—Salmo 148:1-5.

20. Paano nindo sisimbagon an mga hapot na iinatubang sa Job 38:​16, 18?

²⁰ Ngonyan, imahinara na ihinapot pa nin Dios sa saindo an mga ini: “Ano nakaduman ka na sa mga burabod kan dagat, o nakalibot ka na sa paghanap kan kararoman nin tubig?” Maski oseanograpo dai makatatao nin kompletong simbag! “Ano napag-isipan mo nang may kadonongan an mahiwas na mga lugar kan daga? Sabihon mo, kun naaaraman mo iyan gabos.” (Job 38:​16, 18) Napasyaran asin nalibot na daw nindo an gabos na rehion sa daga, o maski an kadaklan kaiyan? An pagtao nin atension sa magagayon na lugar asin mga ngangalasan sa satong daga magamit nin pirang panahon nin pagkabuhay? Asin magigin makangangalas nanggad na mga panahon iyan!

21. (a) An mga hapot sa Job 38:19 tibaad magbangon nin anong sientipikong mga punto de vista? (b) An mga katunayan manongod sa liwanag maninigong magpahiro sa sato na gibohon an ano?

 ²¹ Helinga man an hararom na mga hapot sa Job 38:19: “Haen, ngonyan, an dalan pasiring sa inoontokan kan liwanag? Kun dapit sa kadikloman, haen, ngonyan, an lugar kaiyan?” Tibaad aram nindo na sa laog nin halawig na panahon, may paghona na an liwanag nagdadalagan na garo alon, siring sa alon-alon na naheheling ta sa sarong danaw-danaw. Dangan kan 1905, si Albert Einstein nagpaliwanag na an liwanag naghihiro siring sa sadit na mga grupo, o partikula, nin enerhiya. Naresolberan daw kaiyan an isyu? Bueno, an sarong dai pa sana nahahaloy na ensiklopedya naghahapot: “An liwanag daw garo sarong alon o partikula?” An simbag kaiyan: “[An liwanag] garo baga dai puedeng magin pareho kan duwang iyan huli ta an duwang modelo [an garo mga alon asin partikula] magkalaen na marhay. An pinakamarahay na simbag iyo na an liwanag bako talaga arin man sa duwa.” Pero, kita padagos na pinaiinitan kan saldang (direkta asin bakong direkta), dawa mayo pa nin tawo na lubos na makapaliliwanag kan mga gibo nin Dios sa bagay na ini. Nagkakaigwa kita nin kakanon asin oksiheno na napoprodusir paagi sa reaksion kan mga tinanom sa liwanag. Kita nakakabasa, naheheling ta an mga lalauogon kan satong mga namomotan, napagmamasdan ta an mga pagsolnop nin saldang, asin kadakol pang iba. Mantang ginigibo ta iyan, dai daw niato maninigo na rekonoseron an makangangalas na mga gibo nin Dios?​—Salmo 104:​1, 2; 145:5; Isaias 45:7; Jeremias 31:35.

22. Ano an nagin reaksion ni David kan suanoy na panahon dapit sa makangangalas na mga gibo nin Dios?

²² An katuyohan sana daw kan paghorophorop niato sa makangangalas na mga gibo ni Jehova iyo na kita humanga, na garo baga kita nangingirhat na may paggalang o namumungnan sa gabos na iyan? Dai nanggad. Inadmitir kan suanoy na salmista an pagkaimposible na masabotan asin makomentohan an gabos na gibo nin Dios. Si David nagsurat: “Dakol na bagay an saimo mismong ginibo, O Jehova na sakong Dios, an saimo nganing makangangalas na mga gibo . . . Kun ako magmawot na isaysay asin itaram an mga iyan, an mga iyan dai ko na kayang isaysay huli sa kadakolan.” (Salmo 40:5) Pero, sierto nanggad na dai nia boot sabihon na sia magdadanay na silensio manongod sa marahayon na mga gibong ini. Pinatunayan ini ni David paagi kan saiyang determinasyon  na ipinahayag sa Salmo 9:1: “Oomawon taka, O Jehova, sa bilog kong puso; ipahahayag ko an gabos mong makangangalas na mga gibo.”

23. Ano an reaksion nindo sa makangangalas na mga gibo nin Dios, asin paano nindo matatabangan an iba?

²³ Bako daw na kita maninigong mapahiro man? Bako daw na an satong pakamate nin pagngalas sa marahayon na mga gibo nin Dios maninigo na magpahiro sa sato na magtaram dapit sa saiya, dapit sa mga ginibo nia, asin dapit sa mga gigibohon pa nia? Malinaw an simbag​—maninigo niatong ‘ipahayag sa mga nasyon an saiyang kamurawayan, sa gabos na banwaan an saiyang makangangalas na mga gibo.’ (Salmo 96:3-5) Iyo, ikapaheheling ta an satong mapakumbabang pag-apresyar sa makangangalas na mga gibo nin Dios paagi sa paghiras sa iba kan satong nanodan manongod sa saiya. Dawa kun sinda nagdakula sa sarong sosyedad na hinahaboan an Kaglalang, an satong positibo, nakapagtotokdong mga kapahayagan puedeng makapukaw sa sainda na midbidon an Dios. Orog pa kaiyan, puedeng pahiroon sinda kaiyan na booton na makanood asin maglingkod sa saro na ‘naglalang kan gabos na bagay,’ an Paragibo nin makangangalas na mga gibo, si Jehova.​—Kapahayagan 4:11.

Ano an Isisimbag Nindo?

• An sadol na nakasurat sa Job 37:14 minagiya sa saindo na horophoropon an anong mga gibo nin Dios?

• Ano an nagkapirang bagay na itinatampok sa Job kapitulo 37 asin 38 na dai lubos na ikapaliwanag nin siensia?

• Ano an saboot nindo manongod sa makangangalas na mga gibo nin Dios, na nagpapahiro sa saindo na gibohon an ano?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 7]

Siisay an nag-olang kan dagat, na pinapagdadanay iyan sa namumugtakan kaiyan?

[Ritrato sa pahina 7]

Siisay an nakapasyar na sa gabos na magagayon na lugar sa satong daga, na linalang nin Dios?