Hula ni Isaias—Liwanag Para sa Bilog na Katawohan I

Kapitulo Beinte-Nuebe: Binalosan an Pagtubod nin Sarong Hade

Isaias 36:1–​39:8

1, 2. Paano nagin mas marahay na hade si Ezequias kisa ki Acaz?

 SI Ezequias 25 anyos kan sia magin hade kan Juda. Magigin anong klaseng hade sia? Susundan daw nia an mga lakad kan saiyang ama, si Hadeng Acaz, asin aagyaton an saiyang mga sakop na sumunod sa falsong mga dios? O gigiyahan daw nia an banwaan sa pagsamba ki Jehova, siring kan ginibo kan saiyang apoon na si Hadeng David?​—2 Hade 16:2.

² Dai nahaloy pagkatukaw ni Ezequias sa trono, nagin malinaw na intension niang ‘gibohon an tama sa mga mata ni Jehova.’ (2 Hade 18:​2, 3) Sa saiyang enot na taon, ipinagboot nia na hirahayon an templo ni Jehova asin ibalik an mga paglilingkod sa templo. (2 Cronica 29:​3, 7, 11) Dangan inorganisar nia an sarong dakulang selebrasyon nin Paskua na dian imbitado an bilog na nasyon​—kaiba an sampulong amihanan na tribo nin Israel. Dai nanggad malilingawan na kapiestahan idto! Mayo nin nagin kaagid kaiyan poon kan kaaldawan ni Hadeng Salomon.​—2 Cronica 30:​1, 25, 26.

3. (a) Ano an ginibong aksion kan mga nag-eerok sa Israel asin Juda na nag-atender sa Paskua na iinareglo ni Ezequias? (b) Ano an manonodan kan mga Kristiano ngonyan sa desididong aksion na ginibo kan mga nag-atender sa Paskuang iyan?

³ Sa pagtatapos kan selebrasyon nin Paskua, an mga nag-atender napahirong palodon an sagradong mga palo, pasaon an sagradong mga harigi, pabagsakon an haralangkaw na lugar asin an mga altar kan saindang falsong mga dios, na pakatapos kaiyan nagpuruli sinda sa saindang mga siudad, na determinadong paglingkodan an tunay na Dios. (2 Cronica 31:1) Kabaliktaran nanggad iyan sa dati nindang relihiosong aktitud! Puedeng manodan digdi kan tunay na mga Kristiano ngonyan an importansia nin ‘dai pagpabaya sa saindang pagtorotiripon.’ An siring na pagtorotiripon, baga man sa lokal na mga kongregasyon o sa mas dakulang mga asamblea asin kombension, may mahalagang marhay na kabtang sa saindang pag-ako nin pamparigon sa boot asin pagigin napapahiro kan kasararoan nin magturugang saka kan espiritu nin Dios na “mandagka sa pagkamoot asin sa marahay na mga gibo.”​—Hebreo 10:23-25.

Nabalo an Pagtubod

4, 5. (a) Paano ipinaheling ni Ezequias an saiyang pagigin independiente sa Asiria? (b) Anong militar na pagsalakay an ginibo ni Senaquerib tumang sa Juda, asin anong mga lakdang an ginibo ni Ezequias tanganing malikayan an ensegidang pagsalakay sa Jerusalem? (c) Paano nag-andam si Ezequias tanganing idepensa an Jerusalem tumang sa mga Asirio?

⁴ Grabeng mga pagbalo an mangyayari sa Jerusalem. Rinaot ni Ezequias an pakialyansa sa mga Asirio kan saiyang daing pagtubod na ama, si Acaz. Dinaog pa ngani nia an mga Filisteo, na kaalyado kan Asiria. (2 Hade 18:​7, 8) Ikinaanggot ini kan hade kan Asiria. Huli kaini, mababasa niato: “Nangyari kan ikakatorseng taon ni Hadeng Ezequias na si Senaquerib na hade kan Asiria suminakat tumang sa gabos na nakukutaan na siudad nin Juda asin sinakop sinda.” (Isaias 36:1) Naglalaom gayod na protehiran an Jerusalem sa ensegidang pananalakay kan daing herak na hukbo nin Asiria, si Ezequias nag-oyon na bayadan si Senaquerib nin dakulaon na tributo na 300 na talentong pirak asin 30 talentong bulawan. a​—2 Hade 18:14.

⁵ Huling mayo nin igong bulawan asin pirak sa kaha kan hade na pambayad sa tributo, kinua ni Ezequias an ano man na mahal na marhay na mga metal na makukua nia sa templo. Pinutol nia man an mga pinto kan templo, na kinalupkupan nin bulawan, asin ipinadara iyan ki Senaquerib. Nanigoan kaini an Asirio, alagad sa halipot sanang panahon. (2 Hade 18:​15, 16) Minalataw na aram na marhay ni Ezequias na dai mahahaloy an pagpabaya kan mga Asirio sa Jerusalem. Kun siring, kaipuhan na mag-andam. Binagatan kan banwaan an mga gikanan nin  tubig na puedeng magtao nin tubig sa nananakyadang mga Asirio. Pinakosog man ni Ezequias an mga kuta kan Jerusalem asin nagtogdok nin tambakan nin mga armas, kaiba an “dakol na misil saka kalasag.”​—2 Cronica 32:​4, 5.

6. Kiisay nagsarig si Ezequias?

⁶ Minsan siring, nagsarig si Ezequias, bakong sa tusong mga estratehiya sa guerra o sa mga kuta, kundi ki Jehova nin mga hukbo. Sinadol nia an saiyang mga hepe sa militar: “Magin makosog an boot asin magmakosog. Dai kamo matakot ni manluya huli sa hade nin Asiria asin huli sa gabos na kadaklan na kaibahan nia; huli ta mas dakol an kaibahan ta kisa sa kaibahan nia. Nasa saiya an takyag na laman, alagad nasa satuya si Jehova na satong Dios sa pagtabang sa satuya asin sa pakilaban sa satong mga laban.” Bilang simbag, nagpoon na “nangosog an banwaan duman sa mga tataramon ni Ezequias na hade sa Juda.” (2 Cronica 32:​7, 8) Iladawan sa isip an nakaoogmang mga pangyayari na suminunod mantang rinerepaso an kapitulo 36 sagkod 39 kan hula ni Isaias.

Iinatubang ni Rabsaces an Saiyang Kaso

7. Siisay si Rabsaces, asin taano ta isinugo sia sa Jerusalem?

⁷ Ipinadara ni Senaquerib si Rabsaces (sarong titulo sa militar, bakong personal na ngaran) kaiba an duwa pang dignitaryo sa Jerusalem tanganing hagadon an pagsuko kan siudad. (2 Hade 18:17) Tinagbo an mga ini sa luwas kan lanob kan siudad kan tolong representante ni Ezequias, si Eliaquim na paraataman kan kasararo sa harong ni Ezequias, si Sebna na sekretaryo, asin si Joa na aki ni Asaf na rehistrador.​—Isaias 36:​2, 3.

8. Paano prinobaran ni Rabsaces na papondohon an paglaban kan Jerusalem?

⁸ Simple sana an katuyohan ni Rabsaces​—kombensiron an Jerusalem na sumuko na mayong labanan. Nagtataram sa Hebreo, nagkagsing nguna sia: “Ano an kompiansang ini na saindong pinagtiwalaan? . . . Kiisay kamo nanarig, na kamo nagrebelde tumang sa sako?” (Isaias 36:​4, 5) Dangan dinuhagi ni Rabsaces an nasisindak na mga Judio, na ipinagigirumdom sa sainda na sinda biyong napapasuway. Siisay an madodolokan ninda para sa tabang? Sa “ronot na gahong” iyan, an Egipto? (Isaias 36:6) Sa panahon na ini, an Egipto kapareho nin sarong ronot na gaho; sa katunayan, an dating kapangyarihan pankinaban na iyan temporaryong kinongkistar kan Etiopia, asin an Faraon sa Egipto ngonyan, si Hadeng Tirhaka, bakong Egipcio kundi sarong Etiope. Asin madali na siang daogon kan Asiria. (2 Hade 19:​8, 9) Mantang dai kayang iligtas kan Egipto an saiyang sadiri, dai nanggad kaiyan matatabangan an Juda.

9. Ano an minalataw na naggiya ki Rabsaces na magkonklusyon na babayaan ni Jehova an Saiyang banwaan, alagad ano an mga katunayan?

⁹ Ngonyan nakiargumento si Rabsaces na si Jehova dai makikilaban para sa Saiyang banwaan huli ta Sia anggot sa sainda. Si Rabsaces nagsasabi: “Kun sabihon mo sa sako, ‘Si Jehova na samong Dios na pinagtitiwalaan niamo,’ bako daw na saiya an haralangkaw na lugar asin an mga altar na hinale ni Ezequias?” (Isaias 36:7) Siempre, imbes na isikwal si Jehova paagi sa pagrumpag sa haralangkaw na lugar asin sa mga altar sa daga, an mga Judio aktuwal na nagbalik ki Jehova.

10. Taano ta bakong mahalaga kun baga dakol o dikit an mga parasurog kan Juda?

¹⁰ Sunod ipinagirumdom ni Rabsaces sa mga Judio na kun sa militar dehadong marhay sinda. Ipinahayag nia an aroganteng angat na ini: “Tatawan taka nin duwang ribong kabayo tanganing helingon kun baga makakabugtak ka nin mga masakay sa mga iyan.” (Isaias 36:8) Pero sa totoo, mahalaga daw kun baga dakol o dikit an sinanay na kabalyeriya kan Juda? Dai, huli ta an kaligtasan kan Juda dai nakadepende sa nakalalabing kosog sa militar. Ipinaliliwanag kan Talinhaga 21:31 an mga bagay-bagay nin arog kaini: “An kabayo inaandam para sa aldaw nin ralaban, alagad an kaligtasan ki Jehova.” Dangan si Rabsaces naghingako na an bendisyon ni Jehova nasa mga Asirio, bakong sa mga Judio. Ta kun dai, an argumento nia, nungka kutanang nakalaog an mga Asirio sa teritoryo kan Juda.​—Isaias 36:​9, 10.

11, 12. (a) Taano si Rabsaces ta nag-iinsistir na magtaram sa “lenguahe nin mga Judio,” asin paano nia hiningoang sugotan an naghihinanyog na mga Judio? (b) Ano an tibaad magin epekto kan mga tataramon ni Rabsaces sa mga Judio?

 ¹¹ An mga representante ni Ezequias nahahadit manongod sa magigin epekto kan mga argumento ni Rabsaces sa mga tawo na makadadangog sa saiya na nasa itaas kan lanob kan siudad. Hinagad kan mga opisyal na Judiong ini: “Magtaram ka tabi sa saimong mga lingkod sa lenguaheng Sirio, huli ta kami naghihinanyog; asin dai mo kami kaolayon sa lenguahe nin mga Judio na nadadangog kan mga tawong nasa itaas kan lanob.” (Isaias 36:11) Alagad si Rabsaces mayo nin intension na magtaram sa lenguaheng Sirio. Gusto niang magsabwag nin mga banhi nin pagduda asin takot sa mga Judio tangani na sinda sumuko asin an Jerusalem puedeng kongkistaron na mayo nin labanan! (Isaias 36:12) Huli kaini an Asirio nagtaram liwat sa “lenguahe nin mga Judio.” Pinatanidan nia an mga nag-eerok sa Jerusalem: “Dai kamo magpadaya ki Ezequias, huli ta dai nia kamo kayang iligtas.” Pakatapos kaini, hiningoa niang sugotan an mga naghihinanyog paagi sa pagladawan kan magigin buhay na puedeng kamtan kan mga Judio sakop kan pamamahala nin Asiria: “Makipag-oyon kamong sumuko sa sako asin lumuwas kamo sa sako asin kumakan an balang saro hale sa sadiri niang poon nin ubas asin an balang saro hale sa sadiri niang higuerra asin uminom an balang saro kan tubig kan sadiri niang bubon, sagkod na mag-abot ako asin darahon ko nanggad kamo sa sarong daga na kapareho kan sadiri nindong daga, daga nin tipasi asin bagong arak, daga nin tinapay asin ubasan.”​—Isaias 36:13- 17.

¹² Mayo nin aanihon an mga Judio sa taon na ini​—an pagsalakay kan Asiria nakaolang sa sainda sa pagtanom. An posibilidad na makakakan nin matagok na mga ubas asin makainom nin malipot na tubig siertong nakaaakit sa mga tawong naghihinanyog sa itaas kan lanob. Alagad dai pa natapos si Rabsaces sa paghihingoang paluyahon an mga Judio.

13, 14. Apisar kan mga argumento ni Rabsaces, taano an nangyari sa Samaria ta daing koneksion sa situwasyon kan Juda?

¹³ Hale sa saiyang arsenal nin mga argumento, si Rabsaces nagluwas nin saro pang berbal na armas. Pinatanidan nia an mga Judio na dai maniwala ki Ezequias kun sia magsabi: “Si Jehova mismo an maligtas sa sato.” Ipinagirumdom ni Rabsaces sa mga Judio na dai naolang kan mga dios nin Samaria na madaog kan mga Asirio an sampulong tribo. Asin kumusta man an mga dios kan ibang nasyon na kinongkistar kan Asiria? “Haen an mga dios nin Hamat asin Arpad?” an hapot nia. “Haen an mga dios nin Sefarvaim? Asin ikinaligtas daw ninda an Samaria sa sakong kamot?”​—Isaias 36:18-20.

¹⁴ Siempre, si Rabsaces, na nagsasamba sa falsong mga dios, dai nakasasabot na igwa nin dakulang kalaenan an apostatang Samaria sagkod an Jerusalem na sakop ni Ezequias. An falsong mga dios kan Samaria mayo nin kapangyarihan na iligtas an sampulong tribong kahadean. (2 Hade 17:​7, 17, 18) Sa ibong na lado, an Jerusalem na sakop ni Ezequias tuminalikod sa falsong mga dios asin nagbalik sa paglilingkod ki Jehova. Minsan siring, an tolong representante kan Juda dai nagprobar na ipaliwanag ini ki Rabsaces. “Padagos sindang dai naggirong asin dai nagsimbag sa saiya ni sarong tataramon, huli ta an pagboot kan hade: ‘Dai kamo magsimbag sa saiya.’” (Isaias 36:21) Si Eliaquim, Sebna, asin Joa nagbalik ki Ezequias asin nagtao nin opisyal na report dapit sa mga tataramon ni Rabsaces.​—Isaias 36:22.

Si Ezequias Nagdesisyon

15. (a) Anong desisyon an napapaatubang ngonyan ki Ezequias? (b) Paano pinakosog liwat ni Jehova an boot kan saiyang banwaan?

¹⁵ Si Hadeng Ezequias kaipuhan ngonyan na magdesisyon. Masuko daw an Jerusalem sa mga Asirio? maayon sa puersa nin Egipto? o matindog nin marigon asin makikilaban? Si Ezequias nasa gipit na marhay na kamugtakan. Sia nagduman sa templo ni Jehova, mantang isinusugo si Eliaquim asin Sebna, kaiba an kamagurangan sa mga saserdote, tanganing makihumapot ki Jehova paagi ki propeta Isaias. (Isaias 37:​1, 2) Nagugubingan nin telang sako, an mga sugo kan hade nagdolok ki Isaias, na nagsasabi: “An aldaw na ini aldaw nin kapurisawan asin nin pagsaway patin nin daing galang na panunuya . . . Tibaad dangogon ni Jehova na saimong Dios an mga tataramon ni Rabsaces, na isinugo kan hade nin Asiria na kagurangnan nia tanganing duhagion an Dios na buhay, asin talagang papaninimbagon nia sia huli sa mga tataramon na nadangog ni Jehova na saimong Dios.” (Isaias 37:3-5) Iyo, inaangat kan mga Asirio an Dios na buhay! Tatawan daw nin atension ni Jehova an  saindang mga pagduhagi? Paagi ki Isaias, pinakosog liwat ni Jehova an boot kan mga Judio: “Dai ka matakot huli sa mga tataramon na saimong nadangog na itinaram na may panlilibak kan mga lingkod kan hade kan Asiria manongod sa sako. Uya, ako mabugtak nin sarong espiritu sa saiya, asin sia makakadangog nin sarong bareta asin mabalik sa saiyang sadiring daga; asin pangyayarihon ko nanggad na sia mapukan paagi sa espada sa saiyang sadiring daga.”​—Isaias 37:​6, 7.

16. Anong mga surat an ipinadara ni Senaquerib?

¹⁶ Mientras tanto, si Rabsaces ipinaapod tangani na makaibanan ni Senaquerib mantang an hade nakikipaglaban sa Libna. Babalikan ni Senaquerib an Jerusalem pagkatapos. (Isaias 37:8) Sa ibong kaiyan, an paghale ni Rabsaces dai nakapaontok sa pangigipit ki Ezequias. Si Senaquerib nagpadara nin nanhuhumang mga surat na sinasabi kun ano an malalaoman kan mga nag-eerok sa Jerusalem kun dai sinda masuko: “Nadangog mo mismo kun ano an ginibo kan mga hade nin Asiria sa gabos na kadagaan paagi sa pagtalaga sa sainda sa kalaglagan, asin maliligtas ka daw? Ikinaligtas daw sinda nin mga dios kan mga nasyon na linaglag kan sakong mga apoon? . . . Haen an hade nin Hamat asin an hade nin Arpad asin an hade kan siudad nin Sefarvaim​—nin Hena asin nin Iva?” (Isaias 37:9-13) Sa pundamental, an mga Asirio nagsasabi na daing saysay na lumaban​—an pakikilaban mabunga sana nin orog na problema!

17, 18. (a) Ano an motibo ni Ezequias sa paghagad nin proteksion ki Jehova? (b) Paano sinimbag ni Jehova paagi ki Isaias an Asirio?

¹⁷ Nahahadit na marhay sa kaaabtan kan desisyon na dapat niang gibohon, biniklad ni Ezequias an mga surat ni Senaquerib sa atubangan ni Jehova sa templo. (Isaias 37:14) Sa odok sa pusong pamibi nakimaherak sia ki Jehova na tawan nin atension an mga huma kan Asirio, na tinatapos an saiyang pamibi paagi sa mga tataramon na: “Asin ngonyan, O Jehova na samuyang Dios, iligtas mo kami sa saiyang kamot, tanganing an gabos na kahadean sa daga makamidbid na ika, O Jehova, iyo sana an Dios.” (Isaias 37:15-20) Base digdi malinaw na si Ezequias sa pangenot nahahadit, bako sa sadiri niang pagkaligtas, kundi sa magigin katuyawan sa ngaran ni Jehova kun daogon kan Asiria an Jerusalem.

¹⁸ An simbag ni Jehova sa pamibi ni Ezequias nagdatong paagi ki Isaias. An Jerusalem dai dapat sumuko sa Asiria; ini dapat na tumindog nin marigon. Kun dapit ki Senaquerib, pusoan na sinabi ni Isaias an mensahe ni Jehova sa Asirio: “Hinamak ka kan aking daraga nin Sion, tinuya ka nia. Sa likodan mo nagpilingpiling [sa mapag-olog-olog na paagi] an aking babae nin Jerusalem.” (Isaias 37:​21, 22) Garo man sana idinugang ni Jehova pagkatapos: ‘Siisay ka na maduhagi sa Banal kan Israel? Aram ko an mga gibo mo. Halangkaw an mga ambisyon mo; grabe an pamamansag mo. Nagsarig ka sa saimong militar na kapangyarihan asin nangongkistar nin dakol na daga. Alagad ta ika bakong daing kadaogan. Susudyaon ko an saimong mga plano. Kokongkistaron taka. Dangan gigibohon ko sa saimo an ginibo mo sa iba. Bubugtakan ko nin kawit an saimong dongo asin dadarahon ka pabalik sa Asiria!’​—Isaias 37:23-​29.

“Ini an Magigin Tanda Para sa Saimo”

19. Anong tanda an itinao ni Jehova ki Ezequias, asin ano an boot sabihon kaiyan?

¹⁹ Ano an garantiya ki Ezequias na maootob an hula ni Isaias? Si Jehova minasimbag: “Ini an magigin tanda para sa saimo: Kakakanon sa taon na ini an mga tuminubo hale sa mga naragrag na tipasi, asin sa ikaduwang taon an tipasi na nagsasadiring tumubo; alagad sa ikatolong taon magsabwag kamo nin banhi asin mag-ani, asin magtanom kamo nin mga ubasan asin kakanon an bunga kaiyan.” (Isaias 37:30) Si Jehova matao nin kakanon sa nalaom na mga Judio. Minsan ngani dai makatanom nin banhi huli sa pananakop kan Asiria, makakakakan sinda hale sa mga inarahit sa ani kan sinundan na taon. Sa masunod na taon, sarong taon nin sabbath, pababayaan ninda na dai tinamnan an saindang mga oma, sa ibong kan saindang desesperadong situwasyon. (Exodo 23:11) Si Jehova nanunuga na kun kukuyogon kan banwaan an saiyang tingog, masupang an igong tipasi sa mga oma tanganing makasustenir sa sainda. Dangan, sa masunod na taon, an mga tawo masabwag nin banhi siring sa dati nang ginigibo asin magkakamit kan bunga kan saindang trabaho.

20. Sa anong paagi na an mga nakadulag sa pagsalakay kan Asiria “magkakagamot nanggad nin pairarom asin mamumunga nin paitaas”?

²⁰ Ngonyan ikinokomparar ni Jehova an saiyang banwaan sa sarong tinanom na dai basta-basta magagabot: “An mga makakadulag hale sa harong ni Juda . . . magkakagamot nanggad nin pairarom asin mamumunga nin paitaas.” (Isaias 37:​31, 32)  Iyo, an mga nagsasarig ki Jehova mayo nin dapat ikatakot. Sinda asin an saindang mga aki magdadanay na marigon na nakaestablisar sa daga.

21, 22. (a) Ano an ihinula may labot ki Senaquerib? (b) Paano asin kasuarin naotob an mga tataramon ni Jehova manongod ki Senaquerib?

²¹ Kumusta man an mga huma kan Asirio tumang sa Jerusalem? Si Jehova minasimbag: “Dai sia malaog sa siudad na ini, ni mapana duman, ni mahampang dian na may kalasag, ni mapatindog nin kuta na pansalikop tumang dian. Sa dalan na pinaghalean nia sia mabalik, asin sa siudad na ini dai sia malaog.” (Isaias 37:​33, 34) Kaya dai magkakaigwa nin ralaban sa pag-oltanan nin Asiria asin Jerusalem. Makangangalas nanggad, an mga Asirio, bakong an mga Judio, an madadaog na daing labanan.

²² Inootob an saiyang sinabi, si Jehova nagsugo nin sarong anghel na guminadan sa pinakamatibay sa mga soldados ni Senaquerib​—185,000 na lalaki. Minalataw na nangyari ini sa Libna, asin si Senaquerib mismo napagmata tangani na maaraman na gadan na an mga namomoon, hepe, asin makokosog na lalaki kan saiyang hukbo. Napasupog, sia nagbalik sa Ninive, alagad apisar kan saiyang lubos na pagkadaog, sia may katagasan na nagdanay na deboto sa saiyang falsong dios na si Nisroc. Pakalihis nin pirang taon, mantang nagsasamba sa templo ni Nisroc, si Senaquerib inasesinar kan duwa sa saiyang mga aki. Sa giraray, an daing buhay na si Nisroc napatunayan na daing kapangyarihan na magligtas.​—Isaias 37:35-​38.

Orog Pang Pinakosog an Pagtubod ni Ezequias

23. Anong krisis an napapaatubang ki Ezequias kan enot na nagdatong si Senaquerib tumang sa Juda, asin ano an mga kalabot bilang resulta kan krisis na ini?

²³ Sa panahon na si Senaquerib enot na nagdatong tumang sa Juda, si Ezequias nagkahelang nin grabe. Sinabi sa saiya ni Isaias na sia magagadan. (Isaias 38:1) An 39 anyos na hade nalunosan. Nahahadit sia bako sana sa saiyang kapakanan kundi siring man sa ngapit kan saiyang banwaan. An Jerusalem asin an Juda namemeligrong sakyadahon kan mga Asirio. Kun si Ezequias magadan, siisay an mangengenot sa pakikilaban? Kan panahon na idto, si Ezequias mayo nin aking lalaki na maasumir kan pamamahala. Sa odok na pamibi si Ezequias nakimaherak ki Jehova na pahelingan sia nin pagkaherak.​—Isaias 38:​2, 3.

24, 25. (a) Paano sinimbag ni Jehova sa maugayon na paagi an pamibi ni Ezequias? (b) Anong milagro an ginibo ni Jehova, siring kan sinabi sa Isaias 38:​7, 8?

²⁴ Dai pa nakakahale si Isaias sa patyo kan palasyo kan sugoon sia ni Jehova na bumalik sa may kataed kan higdaan kan naghehelang na hade dara an saro pang mensahe: “Nadangog ko an saimong pamibi. Naheling ko an saimong mga luha. Uya, dudugangan ko an saimong mga aldaw nin kinseng taon; asin sa palad kan hade nin Asiria ililigtas taka asin an siudad na ini, asin dedepensahan ko an siudad na ini.” (Isaias 38:4-6; 2 Hade 20:​4, 5) Kokompirmaron ni Jehova an saiyang panuga paagi sa sarong pambihirang tanda: “Uya, pinasisibog ko nin sampulong tangga an anino sa mga tangga na nakababa na sa mga tangga kan hagyanan ni Acaz huli sa saldang.”​—Isaias 38:​7, 8a.

²⁵ Segun sa Judiong historyador na si Josefo, igwa nin hagyanan sa laog kan palasyo kan hade, na may harigi gayod na harani dian. Pagtuminama an sinag kan saldang sa harigi, nagkakaigwa iyan nin anino sa hagyanan. Puedeng sokolon nin saro an oras sa aldaw paagi sa pag-obserbar sa pag-abante kan anino sa mga tangga. Ngonyan si Jehova magibo nin milagro. Pakatapos na luway-luway na bumaba an anino sa mga tangga sa normal na paagi, iyan masibog nin sampulong tangga. Siisay an nakadangog na nin siring na bagay kasuarin man? An Biblia nagsasabi: “Asin an saldang luway-luway na suminibog nin sampulong tangga sa mga tangga kan hagyanan na binabaan kaiyan.” (Isaias 38:8b) Dai nahaloy pakatapos kaiyan, si Ezequias naomayan sa saiyang helang. An bareta kaini nakalakop sagkod sa Babilonya. Kan iyan mabaretaan kan hade nin Babilonya, nagsugo sia nin mga mensahero pasiring sa Jerusalem tanganing aramon an katotoohan.

26. Ano an sarong resulta kan pagpalawig sa buhay ni Ezequias?

²⁶ Mga tolong taon pakatapos na milagrosong maomayan si Ezequias, namundag an saiyang enot na aking lalaki, si Manases. Kan magdakula si Manases, dai sia nagpaheling nin pag-apresyar sa pagkaludok nin Dios, na kun bako dian dai kutana sia namundag! Imbes, durante kan haros bilog niang buhay, si Manases naggibo nin labi-labi karaot sa pagheling ni Jehova.​—2 Cronica 32:24; 33:1-6.

Sarong Pagkasala sa Paghusgar

27. Sa anong mga paagi na ipinaheling ni Ezequias an pag-apresyar ki Jehova?

²⁷ Kapareho kan saiyang apoon na si David, si Ezequias  tawong may pagtubod. Pinakamamahal nia an Tataramon nin Dios. Segun sa Talinhaga 25:​1, iinareglo nia an pagkompilar kan mga materyal na manonompongan ngonyan sa Talinhaga kapitulo 25 sagkod 29. May mga naniniwala na sia man an nagkomponer kan ika-119 Salmo. An nakapahihirong awit nin pagpasalamat na kinomponer ni Ezequias pakatapos na maomayan sa saiyang helang nagpapaheling na sia tawong may hararom na pag-apresyar. Nagkonklusyon sia na an pinakaimportanteng bagay sa buhay iyo an makapag-omaw ki Jehova sa Saiyang templo “sa gabos na aldaw kan samong buhay.” (Isaias 38:9-20) Siring man logod kaiyan an magin saboot niato gabos manongod sa dalisay na pagsamba!

28. Anong sala sa paghusgar an ginibo ni Ezequias pakatapos na sia milagrosong paomayan?

²⁸ Minsan ngani fiel, si Ezequias bakong sangkap. Nakaginibo sia nin grabeng sala sa paghusgar pakatapos na paomayan sia ni Jehova. Ipinaliliwanag ni Isaias: “Kan panahon na idto nagpadara si Merodac-baladan na aki ni Baladan na hade nin Babilonya nin mga surat asin sarong regalo ki Ezequias, pagkadangog nia na ini naghelang alagad kuminosog na liwat. Kaya si Ezequias nagpoon na maggayagaya huli sa sainda asin ipinaheling sa sainda an saiyang sarayan nin kayamanan, an pirak asin an bulawan asin an lana nin balsamo asin an marahay na lana asin an bilog niang bugtakan nin mga armas asin an gabos na manonompongan sa saiyang kayamanan. Mayo nin ano man na dai ipinaheling sa sainda ni Ezequias sa sadiri niang harong asin sa saiyang bilog na nasasakopan.”​—Isaias 39:​1, 2. b

29. (a) Ano an tibaad motibo ni Ezequias kan ipaheling nia an saiyang kayamanan sa delegasyon nin Babilonya? (b) Ano an magigin resulta kan salang paghusgar ni Ezequias?

²⁹ Dawa pakatapos kan makolog na pagkadaog paagi sa anghel ni Jehova, an Asiria padagos na nagin huma sa dakol na nasyon, kaiba an Babilonya. Tibaad nagmawot si Ezequias na pahangaon an hade kan Babilonya bilang posibleng kaalyado sa ngapit. Minsan siring, habo ni Jehova na an mga nag-eerok sa Juda makiasosyar sa saindang mga kaiwal; gusto nia na sinda magtiwala sa saiya! Paagi ki propeta Isaias, ipinaaram ni Jehova ki Ezequias an ngapit: “Maarabot an aldaw, asin an gabos na yaon sa saimong sadiring harong saka tinipon kan saimong mga apoon sagkod sa aldaw na ini dadarahon nanggad sa Babilonya. Mayo nin ano man na matatada . . . Asin an nagkapira sa saimo mismong mga aki na maluwas hale sa saimo, na ipangangaki sa saimo, kukuanon asin magigin nanggad mga opisyal sa korte sa palasyo kan hade nin Babilonya.” (Isaias 39:3-7) Iyo, an mismong nasyon na hiningoang pahangaon ni Ezequias sa kahurihurihi sasalakaton an mga kayamanan kan Jerusalem asin ooriponon an mga siudadano kaiyan. An pagpaheling ni Ezequias kan saiyang mga kayamanan sa mga Babilonyo nakapukaw sana sa saindang mahanab na pagmawot.

30. Paano ipinaheling ni Ezequias an sarong marahay na aktitud?

³⁰ Minalataw na nagtataram manongod sa pangyayari kan ipaheling ni Ezequias an saiyang kayamanan sa mga Babilonyo, an 2 Cronica 32:26 nagsasabi: “Si Ezequias nagpakumbaba huli sa kaabhawan kan saiyang puso, sia asin an mga nag-eerok sa Jerusalem, asin an gurobgutob ni Jehova dai nagdatong sa sainda kan kaaldawan ni Ezequias.”

31. Ano an nangyari ki Ezequias, asin ano an itinotokdo kaini sa sato?

³¹ Sa ibong kan saiyang pagkabakong sangkap, si Ezequias sarong tawong may pagtubod. Aram nia na an saiyang Dios, si Jehova, tunay na persona na may pagmate. Kun nasasakitan, si Ezequias odok na namimibi ki Jehova, asin sinimbag sia ni Jehova. Tinawan sia ni Jehova Dios nin katoninongan sa natatada niang mga aldaw, asin huli kaiyan, si Ezequias nagpapasalamat. (Isaias 39:8) Si Jehova maninigo na magin siring kaiyan katunay para sa sato ngonyan. Kun may mga problemang lumataw, kita logod, arog ki Ezequias, umasa ki Jehova para sa kadonongan asin solusyon, “huli ta sia abundang nagtatao sa gabos na dai nin pagbasol.” (Santiago 1:5) Kun kita padagos na magtagal asin maggibo nin pagtubod ki Jehova, makaseseguro kita na sia magigin “an parabalos sa mga maigot na naghahanap sa saiya,” ngonyan sagkod sa ngapit.​—Hebreo 11:6.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]