“Ako Nagtao sa Saindo nin Arogan”

“Dapat na kamo magin mga paratokdo na huli sa panahon.”​—HEBREO 5:12.

1. Taano an mga tataramon sa Hebreo 5:12 ta tibaad natural sanang medyo ikahadit nin sarong Kristiano?

 MANTANG binabasa nindo an ipinasabong na mga tataramon sa pinakatemang teksto niato, medyo nahahadit daw kamo manongod sa saindong sadiri? Kun iyo, dai kamo nagsosolo. Bilang mga parasunod ni Cristo, aram niato na dapat kitang magin paratokdo. (Mateo 28:​19, 20) Aram niato na huli sa mga panahon na nabubuhayan niato kaipuhan na marhay na kita magtokdo sa pinakamarahay na paaging magigibo niato. Asin aram niato na an satong pagtotokdo puede ngani na mangahulogan nin buhay o kagadanan sa mga tinotokdoan niato! (1 Timoteo 4:16) Kun siring, natural sanang tibaad ihapot niato sa satong sadiri: ‘Talaga daw na ako an klase nin paratokdo na dapat sana? Paano ako puedeng umoswag?’

2, 3. (a) Paano ipinaliwanag nin sarong paratokdo an pundasyon nin marahay na pagtotokdo? (b) Anong arogan an itinao sa sato ni Jesus kun dapit sa pagtotokdo?

² An siring na mga pagkahadit dai man kaipuhan na magpaluya sa boot niato. Kun iniisip niato na an kaipuhan sana sa pagtotokdo iyo an nagkapirang pinag-adalan na mga pamamaagi, tibaad magsaboot kita na depisilon gumibo nin pag-oswag. Pero an pundasyon nin marahay na pagtotokdo bakong pamamaagi kundi sarong bagay na orog pang mahalaga. Mangnoha an isinurat nin sarong eksperyensiadong paratokdo sa sarong libro dapit sa temang iyan: “An marahay na pagtotokdo bakong depende sa espesipikong mga pamamaagi o estilo, plano o aksion. . . . An pagtotokdo sa pangenot nakadepende sa pagkamoot.” Siempre, sa sekular na paratokdo an saiyang punto de vista. Pero, an sinasabi nia puedeng mas aplikable pa ngani sa pagtotokdo na ginigibo niato bilang mga Kristiano. Taano man?

³ An Arogan niato na paratokdo mayong iba kundi si Jesu-Cristo, na nagsabi sa saiyang mga parasunod: “Ako nagtao sa saindo nin arogan.” (Juan 13:15) An boot niang sabihon iyo an saiyang halimbawa sa pagpaheling nin kapakumbabaan, alagad an arogan na itinao ni Jesus para sa sato kabale nanggad an saiyang pangenot na gibohon bilang tawo digdi sa daga​—an pagtotokdo sa mga tawo kan maogmang bareta kan Kahadean nin Dios. (Lucas 4:43) Ngonyan, kun mapili kamo nin sarong tataramon tanganing iladawan an ministeryo ni Jesus, posibleng marhay na pipilion nindo an tataramon na “pagkamoot,” bako daw? (Colosas 1:15; 1 Juan 4:8) An pagkamoot ni Jesus sa saiyang langitnon na Ama, si Jehova, an pinakamahalaga sa gabos. (Juan 14:31) Pero bilang paratokdo, ipinaheling ni Jesus an pagkamoot sa duwa pang paagi. Namomotan nia an mga katotoohan na itinotokdo nia, asin namomotan nia an mga tawo na tinotokdoan nia. Mas magkonsentrar kita sa duwang aspektong ini nin arogan na itinao nia sa sato.

Haloyon Nang Pagkamoot sa mga Katotoohan nin Dios

4. Paano si Jesus nagkaigwa nin pagkamoot sa mga katokdoan ni Jehova?

⁴ An aktitud nin sarong paratokdo dapit sa saiyang itinotokdo igwa nin dakulang epekto sa kualidad kan saiyang pagtotokdo. An ano man na pagkaindiperente posibleng marhay na maheheling asin malakop sa saiyang mga tinotokdoan. Si Jesus bakong indiperente sa mahalagang marhay na mga katotoohan  na itinotokdo nia manongod ki Jehova asin sa Saiyang Kahadean. Hararomon an pagkamoot ni Jesus sa temang ini. Nagkaigwa sia kan pagkamoot na iyan bilang estudyante. Sa bilog na halawig na panahon kan saiyang buhay bago nagin tawo, an bugtong na Aki galagang paraadal. Nakarekord sa Isaias 50:​4, 5 an angay na mga tataramon na ini: “An Soberanong Kagurangnan na Jehova mismo nagtao sa sako kan dila kan mga tinokdoan, tanganing tatao ako kun paano sisimbagon nin sarong tataramon an napapagal. Sia nagmamata kada aga; pinupukaw nia an sakong talinga na makadangog siring kan mga tinokdoan. An Soberanong Kagurangnan na Jehova mismo iyo an nagbukas kan sakong talinga, asin ako, sa sakong kabtang, dai nagin masumbikal. Dai ako suminalingoy sa ibong.”

5, 6. (a) Ano an minalataw na naeksperyensiahan ni Jesus kan sia bautismohan, na nagkaigwa nin anong epekto sa saiya? (b) Anong kalaenan an maheheling niato ki Jesus asin ki Satanas kun dapit sa paggamit kan Tataramon nin Dios?

⁵ Mantang nagdadakula bilang tawo digdi sa daga, padagos na namotan ni Jesus an kadonongan nin Dios. (Lucas 2:52) Dangan, kan panahon kan saiyang bautismo, igwa sia nin daing kaagid na naeksperyensiahan. “An langit nabukasan,” an sabi kan Lucas 3:21. Minalataw na nagirumdoman kaidto ni Jesus an saiyang buhay bago nagin tawo. Pakatapos kaiyan 40 aldaw siang nag-ayuno sa kaawagan. Siertong naogma sia nin labi-labi sa paghorophorop sa dakol na sesyon nin pagtotokdo sa langit na inako nia ki Jehova. Pero dai nahaloy, nabalo an saiyang pagkamoot sa mga katotoohan nin Dios.

⁶ Kan si Jesus pagal na asin nagugutom, hiningoa ni Satanas na sugotan sia. Kanigoan na pagkakalaen an maheheling niato sa duwang aki na ini nin Dios! Pareho sinda nagkotar sa Hebreong Kasuratan​—alagad may biyong magkalaen na aktitud. Biniribid ni Satanas an Tataramon nin Dios, na daing galang na ginagamit iyan para sa saiyang sadiring paslong pakinabang. Totoo nanggad, an rebeldeng iyan daing ibang maginibo kundi lapastanganon an mga katotoohan nin Dios. Sa ibong na kampi, kinotar ni Jesus an Kasuratan na may risang-risang pagkamoot, na ginagamit nin maingat an Tataramon nin Dios sa kada pagsimbag. Haloy nang nabubuhay si Jesus bago pa man enot na isurat an ipinasabong na mga tataramon na iyan, pero igwa sia nin may pagkangirhat na paggalang dian. Iyan mahalagang marhay na mga katotoohan hale sa saiyang langitnon na Ama! Sinabi nia ki Satanas na an mga tataramon na iyan hale ki Jehova orog pang mahalaga kisa kakanon. (Mateo 4:1-11) Iyo, namotan ni Jesus an gabos na katotoohan na itinokdo sa saiya ni Jehova. Pero paano nia ipinaheling an pagkamoot na iyan bilang paratokdo?

Pagkamoot sa mga Katotoohan na Itinokdo Nia

7. Taano si Jesus ta dai nag-imbento nin sadiri niang katokdoan?

⁷ Pirmeng naririsa an pagkamoot ni Jesus sa mga katotoohan na itinotokdo nia. Total, tibaad madali siang nagkaigwa nin sadiri niang mga ideya. Igwa sia nin mahiwason na kaaraman asin kadonongan. (Colosas 2:3) Minsan siring, paorootro niang ipinagirumdom sa mga naghihinanyog sa saiya na an gabos niang itinotokdo, bakong saiya mismo, kundi sa saiyang langitnon na Ama. (Juan 7:16; 8:28; 12:49; 14:10) Labi-labi an pagkamoot nia sa mga katotoohan nin Dios para salidahan iyan nin sadiri niang kaisipan.

8. Sa pagpoon kan saiyang ministeryo, paano si Jesus nagtao nin arogan nin pagsarig sa Tataramon nin Dios?

⁸ Kan ponan ni Jesus an saiyang pampublikong ministeryo, nagtao tolos sia nin arogan. Estudyare an paagi nin enot niang pagpahayag sa banwaan nin Dios na sia an ipinanugang Mesiyas. Basta na sana daw siang nagpaheling sa mga kadaklan, ipinahayag na sia an Cristo, dangan naggibo nin pambihirang mga milagro tanganing patunayan an saiyang sinasabi? Dai. Nagduman sia sa sarong sinagoga, kun saen pinagkatodan na kan banwaan nin Dios na magbasa sa Kasuratan. Duman binasa nia nin makosog an hula sa Isaias 61:​1, 2 asin ipinaliwanag na an makahulang mga katotoohan na ini minaaplikar sa saiya. (Lucas 4:16-22) An dakol na milagro nia nakatabang na patunayan na aprobado sia ni Jehova. Pero, pirme siang nagsarig sa Tataramon nin Dios sa saiyang pagtotokdo.

9. Sa saiyang pakiatubang sa mga Fariseo, paano ipinaheling ni Jesus an saiyang maimbod na pagkamoot sa Tataramon nin Dios?

⁹ Kan kuestionon si Jesus kan mga kalaban sa relihion, dai nia sinda inagdang magdinaogan sa abilidad, minsan ngani kayang-kaya nia sindang daogon dian. Imbes, an Tataramon nin Dios an ginamit nia tanganing pahimutikan sinda. Halimbawa, girumdoma kan an mga Fariseo magsahot na binalga kan mga parasunod ni Jesus an ley sa Sabbath paagi sa paggutos nin pirang ohoy nin tipasi sa oma asin pagkakan kaiyan mantang nag-aagi duman. Nagsimbag  si Jesus: “Ano dai nindo nabasa an ginibo ni David kan sia asin an mga lalaking kaiba nia nagutom?” (Mateo 12:1-5) Siempre, puedeng nabasa na talaga kan nagpapakangmatanos na mga lalaking idto an ipinasabong na pagkasaysay na iyan na nakasurat sa 1 Samuel 21:1-6. Kun iyo, dai ninda namansayan an sarong mahalagang leksion dian. Minsan siring, dai sana binasa ni Jesus an pagkasaysay na iyan. Pinag-isipan nia iyan asin isinapuso an mensahe kaiyan. Namotan nia an mga prinsipyo na itinokdo ni Jehova paagi sa halipot na kotasyon na iyan. Kaya ginamit nia an pagkasaysay na iyan, saka an sarong halimbawa sa Ley ni Moises, tanganing ihayag an pagigin makatanosan kan Ley. Kaagid kaiyan, an maimbod na pagkamoot ni Jesus nagpahiro sa saiya na idepensa an Tataramon nin Dios tumang sa mga pagprobar kan mga namomoon sa relihion na biribidon iyan para sa sadiri nindang pakinabang o italbong iyan sa kumunoy nin mga tradisyon nin tawo.

10. Paano inotob ni Jesus an mga hula mapadapit sa kualidad kan saiyang pagtotokdo?

¹⁰ An pagkamoot ni Jesus sa itinotokdo nia nungkang nagtogot sa saiya na magtokdo nin basta sana tinutuom, sa paagi na nakasusumo o garo mayo sa boot. An ipinasabong na mga hula nagsuherir na an Mesiyas magtataram na may ‘kagayonan sa saiyang mga ngabil,’ na naggagamit nin “eleganteng mga tataramon.” (Salmo 45:2; Genesis 49:21) Inotob ni Jesus an mga hula na iyan paagi sa pagpadanay kan saiyang mensahe na interesante asin buhay, na naggagamit nin “managom na mga tataramon” mantang itinotokdo nia an mga katotoohan na namomotan niang marhay. (Lucas 4:22) Daing duda na huli sa saiyang entusiasmo nagin buhay an saiyang panlauog, asin nabanaag sa saiyang mga mata an buhay na interes sa saiyang itinotokdo. Siertong kawiliwili an maghinanyog sa saiya, asin kanigoan karahay na arogan na dapat niatong arogon kun kita nakikipag-olay sa iba manongod sa satong mga nanodan!

11. Taano an mga abilidad ni Jesus bilang paratokdo ta nungkang nagpangyari sa saiya na magin maabhaw huli sa kapalangkawan?

¹¹ An hararomon daw na pakasabot ni Jesus sa mga katotoohan nin Dios asin an saiyang nakaeenganyar na mga tataramon nagin dahelan na sia magin maabhaw sa kapalangkawan? Parateng nangyayari iyan sa kaso nin mga paratokdo na tawo. Pero girumdomon na si Jesus madonong sa diosnon na paagi. An siring na kadonongan dai nagtatao nin lugar sa kaabhawan, huli ta “an kadonongan yaon sa mga hababa an boot.” (Talinhaga 11:2) Igwa nin iba pang bagay na nag-olang ki Jesus na magin mapalangkaw o maabhaw.

Namotan ni Jesus an mga Tawong Tinotokdoan Nia

12. Paano ipinaheling ni Jesus na habo niang natatakot sa saiya an saiyang mga parasunod?

¹² An hararom na pagkamoot ni Jesus sa mga tawo pirmeng nahahayag sa saiyang pagtotokdo. An saiyang pagtotokdo nungkang nakatatakot sa mga tawo, bakong arog kan sa mapalangkaw na mga tawo. (Eclesiastes 8:9) Pakatapos na maheling mismo an saro sa mga milagro ni Jesus, grabe an pagngalas ni Pedro, asin naglaob sia sa may tuhod ni Jesus. Alagad habo ni Jesus na an saiyang mga parasunod magkaigwa nin nangingiring takot sa saiya. Sia maboot na nagsabi, “Dai ka na matakot” dangan sinabi ki Pedro an nakaoogmang gibohon na paggibo nin mga disipulo na pakikikabtangan nia. (Lucas 5:8-10) Boot ni Jesus na an saiyang mga disipulo mapahiro kan sainda mismong pagkamoot sa mahalagang marhay na mga katotoohan mapadapit sa Dios, bako nin grabeng pagkatakot sa paratokdo ninda.

13, 14. Sa anong mga paagi nagpaheling si Jesus nin empatiya sa mga tawo?

¹³ An pagkamoot ni Jesus sa mga tawong tinotokdoan nia risang-risa man sa empatiya nia sa sainda. “Kan maheling nia an mga kadaklan naherak sia  sa sainda, huli ta sinda naanitan asin nagkakaralagalag siring sa mga karnero na mayong pastor.” (Mateo 9:36) Nagsimpatiya sia sa sainda sa saindang miserableng kamugtakan asin napahiro na tabangan sinda.

¹⁴ Mangnoha an empatiya ni Jesus sa saro pang pangyayari. Kan an sarong babae na inaawasan nin dugo rumani sa saiya sa sarong kadaklan asin dinutaan an gayad kan saiyang gubing, ini milagrosong naomayan. Namatean ni Jesus na may puersang luminuwas sa saiya, alagad dai nia naheling kun siisay an naomayan. Nag-insistir sia na hanapon an babae. Taano? Bakong tanganing anggotan ini huli sa pagbalga sa Ley o sa mga reglamento kan mga eskriba asin Fariseo, na tibaad ikinatakot kaini. Imbes, sinabi nia sa saiya: “Aking babae, pinaomayan ka kan saimong pagtubod. Lakaw sa katoninongan, asin magin marahay an salud gikan sa masakiton mong helang.” (Marcos 5:25-34) Mangnoha an empatiya sa mga tataramon na iyan. Dai nia basta sinabi, “Maomayan ka.” Imbes, sinabi nia: “Magin marahay an salud [mo] gikan sa masakiton mong helang.” Naggagamit digdi si Marcos nin sarong termino na sa literal puedeng mangahulogan nin “paglatigo,” sarong porma nin paghampak na sa parate ginagamit bilang padusa. Sa siring, rinekonoser ni Jesus na an helang kaini an dahelan kan saiyang pagdusa, tibaad grabeng pisikal asin emosyonal na kolog. May empatiya sia sa saiya.

15, 16. Anong mga pangyayari sa ministeryo ni Jesus an nagpapaheling na hinanap nia an marahay na mga kualidad kan mga tawo?

¹⁵ Nagpaheling man si Jesus nin pagkamoot sa mga tawo paagi sa paghanap kan marahay na mga kualidad ninda. Estudyare an nangyari kan manuparan nia si Natanael, na kan huri nagin apostol. “Naheling ni Jesus si Natanael na parani sa saiya asin sinabi manongod sa saiya: ‘Uya, sarong tunay na Israelita, na sa saiya mayo nin pandadaya.’” Sa milagrosong paagi, siniyasat ni Jesus an puso ni Natanael, na paagi kaiyan dakol siang nanodan manongod sa saiya. Siempre, si Natanael bako nanggad na sangkap. May mga sala sia, arog man niato gabos. Sa katunayan, kan madangog nia an manongod ki Jesus, sia medyo daing kontrol na nagtaram: “Igwa daw nin ano man na marahay na bagay na magikan sa Nazaret?” (Juan 1:45-51) Minsan siring, sa gabos na masasabi dapit ki Natanael, an positibo an pinili ni Jesus na pagturuhokan, an pagkasadiosan kan tawong iyan.

¹⁶ Kaagid kaiyan, kan an sarong opisyal sa hukbo​—na tibaad sarong Hentil, sarong Romano​—rumani asin makiolay ki Jesus na paomayan an may kamatean na oripon, aram ni Jesus na an soldados na idto igwa nin mga sala. An nakaaging buhay nin sarong opisyal sa hukbo kan mga panahon na idto posibleng marhay na pano nin dakol na gibo nin kadahasan, pagpabolos nin dugo, asin falsong pagsamba. Pero, nagkonsentrar si Jesus sa sarong bagay na marahay​—an pambihirang pagtubod kan tawong iyan. (Mateo 8:5-13) Kan huri, kan si Jesus makipag-olay sa paragibo nin maraot na nakabitay sa hariging pasakitan sa kataed nia, dai sinaway ni Jesus an tawong iyan huli sa kriminal na mga gibo kaini kan nakaagi kundi pinarigon nia an boot kaini paagi sa paglaom sa ngapit. (Lucas 23:43) Aram na marhay ni Jesus na an negatibo, mapaghusgar na pagheling sa iba makakapaluya sana sa boot ninda. Daing duda na an saiyang mga paghihingoa na hanapon an marahay na mga kualidad kan iba nakaparigon sa boot kan dakol na orog pa nganing magpakarahay.

Pagigin Andam na Maglingkod sa mga Tawo

17, 18. Sa pag-ako kan asignasyon na magdigdi sa daga, paano ipinaheling ni Jesus an pagigin andam na maglingkod sa iba?

¹⁷ An saro pang mapuersang ebidensia kan pagkamoot ni Jesus sa mga tawong tinotokdoan nia iyo an saiyang pagigin andam na paglingkodan sinda. Sa saiyang buhay bago nagin tawo, an Aki nin Dios pirmeng naoogma sa mga tawo. (Talinhaga 8:​30, 31) Bilang an “Tataramon,” o representante sa pagtaram  ni Jehova, posibleng nagkaigwa na sia nin dakol na interaksion sa mga tawo. (Juan 1:1) Minsan siring, bilang kabtang kan pagtotokdo nia nin mas direkta sa katawohan, “sia nagpakadai sa sadiri asin nagpakang oripon,” na binayaan an saiyang halangkaw na katongdan sa langit. (Filipos 2:7; 2 Corinto 8:9) Mantang nasa daga, si Jesus dai nag-asang paglingkodan. Al kontraryo, sia nagsabi: “An Aki nin tawo nagdigdi, bakong tanganing paglingkodan, kundi tanganing maglingkod asin itao an saiyang kalag bilang pantubos na karibay nin dakol.” (Mateo 20:28) Lubos na inotob ni Jesus an mga tataramon na iyan.

¹⁸ Si Jesus mapakumbabang naglingkod sa mga pangangaipo kan mga tinotokdoan nia, na daing pag-alangan na ginagamit an saiyang sadiri para sa sainda. Binaklay nia an Dagang Panuga, na naglalakaw nin ginatos na kilometro tanganing maghulit sa paghihingoa na maabot an pinakadakol na tawong mapupuede. Bakong arog kan mapalangkaw na mga Fariseo asin eskriba, sia nagdanay na mapakumbaba asin madaling dolokon. An gabos na klase nin tawo​—mga dignitaryo, soldados, abogado, babae, aki, dukha, may helang, asin pati an mga isinikwal sa sosyedad​—minadolok sa saiya nin galaga, dai natatakot. Minsan ngani sangkap, si Jesus tawo, na napapagal asin nagugutom. Minsan siring, dawa kan sia pagal na o nangangaipo nin pahingalo o toninong na oras tanganing mamibi, inenot nia an mga pangangaipo kan iba kisa saiya.​—Marcos 1:35-39.

19. Paano si Jesus nagtao nin arogan sa mapakumbaba, mapasensia, asin maboot na pagtratar sa saiyang mga disipulo?

¹⁹ Si Jesus andam man na paglingkodan an saiya mismong mga disipulo. Ginibo nia iyan paagi sa pagtokdo sa sainda na may kabootan asin pasensia. Kun dai tolos ninda nasasabotan an pirang mahalagang marhay na leksion, sia dai nawawaran nin paglaom, dai naaanggot, o inaanggotan sinda. Padagos siang naghahanap nin ibang mga paagi tanganing tabangan sindang makasabot. Halimbawa, isip-isipa na sana kun gurano kaparateng nagdidiriskutiran an mga disipulo manongod sa kun siisay an pinakahalangkaw sa sainda. Paorootro, sagkod mismo kan banggi bago sia gadanon, naghanap si Jesus nin ibang mga paagi tanganing tokdoan sindang magpakumbaba sa balang saro. Kun dapit sa kapakumbabaan na ini, siring sa gabos na iba pang bagay, tamang masasabi ni Jesus: “Ako nagtao sa saindo nin arogan.”​—Juan 13:5-15; Mateo 20:25; Marcos 9:34-37.

20. Napapalaen si Jesus sa mga Fariseo huli sa anong paagi nin pagtotokdo, asin taano ta epektibo an paaging iyan?

²⁰ Mangnoha na dai sana sinabi ni Jesus sa mga disipulo kun ano an arogan; sia ‘nagtao nin arogan.’ Tinokdoan nia sinda paagi sa halimbawa. Dai sia nagtaram sa sainda na may pagpalangkaw, na garo baga iniisip nia na sia importanteng marhay para gibohon an mga bagay na sinasabi niang gibohon ninda. Arog kaiyan an mga Fariseo. “Sinda nagtataram alagad dai naggigibo,” an sabi ni Jesus manongod sa sainda. (Mateo 23:3) Mapakumbabang ipinaheling ni Jesus sa saiyang mga estudyante kun ano talaga an kahulogan kan saiyang katokdoan paagi sa pamumuhay sono dian, na isinasagibo iyan. Kaya kan sadolon nia an saiyang mga parasunod na mamuhay nin simple na dai apektado nin materyalismo, dai ninda kaipuhan na tuodan kun ano an boot niang sabihon. Naheheling ninda an pagigin totoo kan mga tataramon nia: “An mga amid igwa nin mga lungib asin an mga gamgam nin langit igwa nin mga hapunan, alagad an Aki nin tawo mayo man lamang nin mahihigdaan.” (Mateo 8:20) Pinaglingkodan ni Jesus an saiyang mga disipulo paagi sa mapakumbabang pagtao sa sainda nin arogan.

21. Ano an totokaron sa sunod na artikulo?

²¹ Daing duda, si Jesus an pinakadakulang Paratokdo na nabuhay kasuarin man sa daga! An saiyang pagkamoot sa itinotokdo nia asin an saiyang pagkamoot sa mga tawong tinotokdoan nia risang-risa kan gabos na sadiosan an puso na nakaheling asin nakadangog sa saiya. Risang-risa man iyan sa mga kabilang sa sato ngonyan na ineestudyaran an arogan na itinao nia. Pero paano niato maaarog an sangkap na halimbawa ni Cristo? Totokaron kan minasunod na artikulo an hapot na iyan.

Ano an Isisimbag Nindo?

• Ano an pundasyon nin marahay na pagtotokdo, siring kan ipinaheling paagi sa halimbawa niisay?

• Sa anong mga paagi ipinaheling ni Jesus an pagkamoot sa mga katotoohan na itinotokdo nia?

• Paano ipinaheling ni Jesus an pagkamoot sa mga tawong tinotokdoan nia?

• Anong mga halimbawa an nagpapaheling kan mapakumbabang pagigin andam ni Jesus na paglingkodan an mga tinotokdoan nia?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 12]

Paano ipinaheling ni Jesus na namomotan nia an mga prinsipyo na yaon sa Tataramon nin Dios?