Igwa daw nin Naghihirong Maraot na mga Puersa?

“An kinaban pinangingibabawan na nin pagkaribaraw, na garo baga maingat na gayong pinagmamaigotan kan mga kapangyarihan nin okulto na bagatan an gabos na luwasan.”​​—Jean-Claude Souléry, peryodista.

‘An pagsaboot nin indibiduwal na dai siang maginibo nagpapamate na igwa nin nakapangingibabaw na karatan na naghihiro.’​​—Josef Barton, historyador.

AN BIYONG makatatakot na pag-atake nin mga terorista kan Setyembre 11, 2001 nagin dahelan na mag-isip-isip an dakol. Nagsusurat sa Financial Times sa Inglaterra, si Michael Prowse nagsabi: “Mayo nin hayop na magibo o puedeng gumibo kan sa barbarong gawe na arog kaiyan.” An sarong editoryal sa New York Times nagkomento na apuera sa pagplano na kinaipuhan tanganing gibohon an pananalakay, “importante man na konsideraron kun gurano kagrabe an pagkaongis tanganing ikasagibo iyan. Iyan pagkaongis na grabeng marhay kisa sa ordinaryong pakikiguerra, na mayo nin limite, mayong sinusunod na kasundoan.”

An mga tawo na laen-laen an paniniwala nag-iisip-isip sa posibilidad na igwa nin dai maaraman kun anong puersa na labi-labi karaot na naghihiro. An sarong negosyanteng hale sa Sarajevo na nakaheling sa makatatakot na marhay na mga pangyayari kan etnikong pagkaongis sa Bosnia nagsabi: “Pakalihis nin sarong taon na guerra sa Bosnia naniniwala ako na si Satanas an nagmamaniobra kan mga bagay-bagay. Ini biyong kabuahan.”

Kan hinapot kun nagtutubod sia sa Diablo, an historyador na si Jean Delumeau nagsimbag: “Paano ko manenegaran an puersa nin karatan mantang naheheling ko an nangyayari asin an nangyari poon kan ako namundag: An ikaduwang guerra mundial, na labing 40 mil an biktima; an Auschwitz asin an mga kampo de konsentrasyon para sa paggadan; an paglaglag sa sarong rasa sa Cambodia; an madugo asin mapan-aping pamamahala kan rehimen ni Ceauşescu; an pagpadusa bilang sarong sistema nin gobyerno sa dakol na lugar sa bilog na kinaban. Daing katapusan an listahan nin makatatakot na marhay na mga pangyayari. . . . Kaya naniniwala ako na tama kami na apodon an arog kaiyan na mga gibo na ‘sa diablo,’ bako man na iyan isinutsut nin sarong Diablo na may mga sungay asin baak an bitis kundi nin sarong Diablo na iyo an simbolo kan espiritu asin puersa nin karatan na naghihiro sa kinaban.”

Arog ni Jean Delumeau, sinasabi kan dakol na tawo na ‘sa diablo’ an makatatakot na mga bagay na nangyayari ngonyan sa sosyedad nin tawo, magpoon sa pamilya sagkod sa internasyonal na situwasyon. Alagad ano an boot sabihon kaini? An makatatakot daw na marhay na mga pangyayaring arog kaiyan ikaaatribwir sa abstraktong mga puersa nin karatan, o igwa daw nin personal asin nagmamawot nin maraot na mga puersa na nagtutulod sa mga tawo na gumibo nin makababaldeng mga krimen na sobra sa pankagabsan na karatan nin tawo? An siring daw na mga puersa an pinakautak iyo an prinsipe nin karatan​—si Satanas na Diablo?

[Picture Credit Line sa pahina 3]

Mga aki: Rinetrato kan U.S. Coast Guard