Napangganahan Ninda an Paglamag

NAMUNDAG si Frieda Jess kan 1911 sa Dinamarca, na hale dian buminalyo sinda kan saiyang mga magurang sa Husum sa amihanan na Alemania. Pakalihis nin mga taon nakapagtrabaho sia sa Magdeburg, asin kan 1930 nabautismohan sia bilang sarong Estudyante sa Biblia, na apod sa Mga Saksi ni Jehova kaidto. Nagtukaw si Hitler sa puesto kan 1933, asin para ki Frieda an pangyayaring ini an kapinonan kan 23 na taon nin pagmaltrato sa kamot kan, bako sanang sarong totalitaryong gobyerno, kundi duwa.

Kan Marso 1933 an gobyernong Aleman nagpaapod nin sarong eleksion. Si Dr. Detlef Garbe, an pamayo kan Neuengamme Concentration Camp Memorial harani sa Hamburg, nagpapaliwanag: “Gustong puersahon kan Sosyalista Nasyonal an dakulang mayoriya na sumuporta sa saindang kansilyer asin poon, si Adolf Hitler.” Sinusunod kan Mga Saksi ni Jehova an konseho ni Jesus na magdanay na neutral sa politika asin magin “bakong kabtang kan kinaban,” kaya dai sinda nagboto. An resulta? An mga Saksi ipinagprohibir.—Juan 17:16.

Patagong ipinadagos ni Frieda an saiyang Kristianong mga aktibidad, na nagtatabang pa ngani sa pag-imprenta kan magasin na Torrengbantayan. “An nagkapira sa mga magasin patagong ilinalaog sa mga kampo de konsentrasyon para sa samong mga kapagtubod,” an sabi nia. Inarestar sia kan 1940 asin inusisa kan mga Gestapo, na pakatapos kaiyan dakol na bulan siang ininkomunikado. Paano sia nagtagal? Sabi nia: “An pamibi an sakong pailihan. Minapoon akong mamibi sa amay na aga asin namimibi ako nin pirang beses kada aldaw. An pamibi nagtao sako nin kosog asin nakatabang sako na dai maghadit nin sobra.”—Filipos 4:6, 7.

Pinaluwas si Frieda, alagad kan 1944 inarestar liwat sia kan Gestapo. Sinentensiahan na sia ngonyan nin pitong taon na pagkabilanggo sa Waldheim. Si Frieda nagpapadagos: “Pinatrabaho ako kan mga guardia sa bilanggoan kaiba an nagkapirang babae sa mga kasilyas. Parate kong nakakaibanan an sarong preso na hale sa Czechoslovakia, kaya pirme kong ipinakikipag-olay sa saiya an manongod ki Jehova asin sa sakong pagtubod. An mga pag-oolay na iyan an nagpadanay sa sako na makosog.”

Pinaluwas Alagad Dai Naghaloy

Pinatalingkas kan mga tropa nin Sobyet an mga yaon sa bilanggoan sa Waldheim kan Mayo 1945, asin si Frieda libre nang bumalik sa Magdeburg asin sa saiyang pampublikong ministeryo alagad dai iyan naghaloy. An mga Saksi nagin punteriya giraray nin diskriminasyon, sa panahon na ini kan mga autoridad sa Nasakop na Sona kan Sobyet. Si Gerald Hacke kan Institusyon nin Hannah-Arendt Para sa Pagsiyasat sa Totalitaryanismo nagsurat:  “An mga Saksi ni Jehova an saro sa pira sanang grupo sosyal na pinaglamag nin haros dagos-dagos nin duwang diktadura sa daga nin Alemania.”

Taano ta nagbalik giraray an diskriminasyon? Sa giraray, an pangenot na isyu iyo an Kristianong neutralidad. Kan 1948, an Sirangan na Alemania nagkaigwa nin sarong plebisito, sarong direktang pagboto kan mga tawo, asin siring kan ipinaliliwanag ni Hacke, “an pundamental na dahelan [kan paglamag sa Mga Saksi ni Jehova] iyo an dai ninda pagpartisipar sa plebisito.” Kan Agosto 1950, an mga Saksi ni Jehova ipinagprohibir sa Sirangan na Alemania. Ginatos an inarestar, kaiba si Frieda.

Ibinalik giraray si Frieda sa korte asin sinentensiahan nin anom na taon na pagkabilanggo. “Kaiba ko na ngonyan an mga kapagtubod ko, asin an pakikiasosyar na iyan dakula an ikinatabang.” Pakapaluwasa saiya kan 1956, buminalyo sia sa Solnopan na Alemania. Sa edad na 90 anyos, si Frieda nag-iistar na ngonyan sa Husum, na naglilingkod pa man giraray sa tunay na Dios, si Jehova.

Nakaeksperyensia si Frieda nin 23 na taon nin paglamag sa irarom nin duwang diktadura. “Pinagmaigotan kan mga Nazi na laglagon ako sa pisikal; an mga Komunista nagmaigot na raoton an sakong boot. Saen ko kinua an kosog na iyan? An marahay na ugale nin pag-adal sa Biblia mantang talingkas, dayaday na pamimibi kun nagsosolo, pakikiasosyar sa mga kapagtubod basta posible, asin paghiras sa iba kan sakong tinutubod sa gabos na oportunidad.”

Fascismo sa Hungaria

An saro pang nasyon kun saen an mga Saksi ni Jehova nagtios nin diskriminasyon sa laog nin dakol na taon iyo an Hungaria. An nagkapira nakaeksperyensia nin paglamag sa kamot nin, bako sanang duwang totalitaryong rehimen, kundi tolo. An sarong halimbawa iyo si Adam Szinger. Namundag si Adam sa Paks, Hungaria, kan 1922 asin pinadakulang Protestante. Kan 1937 may mga Estudyante sa Biblia na nagdalaw sa harong ni Adam, asin sia tolos na nagpaheling nin interes sa saindang mensahe. An nanodan nia sa Biblia nakakombensir saiya na an mga katokdoan kan saiyang iglesia bakong oyon sa Biblia. Kaya binayaan nia an Iglesiang Protestante asin uminiba sa mga Estudyante sa Biblia sa saindang pampublikong ministeryo.

Naglalakop an impluwensia kan Fascismo sa Hungaria. Dakol na beses, nariparo kan mga pulis na si Adam naghuhulit sa harong-harong asin inarestar sia tanganing usisaon. Nadagdagan an pangigipit sa mga Saksi, asin kan 1939 an saindang gibohon ipinagbawal. Kan 1942, inarestar si Adam, ibinilanggo, asin binugbog nin grabe. Ano an nakatabang sa saiya na sa edad na 19 anyos makatagal sa pagdusa asin sa dakol na bulan sa bilanggoan? “Mantang yaon pa sa harong, maingat kong inadalan an Biblia asin nagkua nin igong pakasabot sa mga katuyohan ni Jehova.” Nabautismohan si Adam sa katapustapusi bilang Saksi ni Jehova pagkatapos sanang paluwason sia sa bilanggoan. Ginibo iyan sa madiklom na banggi kan Agosto 1942, sa sarong salog harani sa saiyang harong.

Bilanggoan sa Hungaria, Kampo nin Puersahan na Pagtrabaho sa Serbia

Mientras tanto, durante kan ikaduwang guerra mundial, nakialyansa an Hungaria sa Alemania tumang sa Unyon Sobyet, asin kan tigrakdag nin 1942, si Adam inapod para sa serbisyo militar. Sia nagreport: “Sinabi ko na dai ako puedeng magserbisyo sa militar huli sa nanodan ko sa Biblia. Ipinaliwanag ko an sakong neutral na paninindogan.” Sinentensiahan sia nin 11 taon na pagkabilanggo. Alagad si Adam dai naghaloy sa Hungaria.

Kan 1943 mga 160 Saksi ni Jehova an dinakop, isinakay sa mga lantsa, asin iinagi sa Salog nin Danube pasiring sa Serbia. Kabilang si Adam sa sainda. Sa Serbia an mga presong ini nasa irarom na ngonyan kan kontrol kan Ikatolong Reich ni Hitler. Linaom sinda sa kampo nin puersahan na pagtrabaho sa Bor asin pinuersang magtrabaho sa sarong minahan nin tanso. Pakalihis nin mga sangtaon, ibinalik sinda sa Hungaria, kun saen pinatalingkas si Adam kan mga tropa nin Sobyet kan tigsoli nin 1945.

An Hungaria sa Irarom kan Pamomogol kan Komunista

Alagad an katalingkasan dai naghaloy. Sa huring kabtang kan dekada 1940, ipinagbawal kan Komunistang mga autoridad sa Hungaria an gibohon kan mga Saksi ni Jehova, arog kan ginibo kan mga Fascista bago an guerra. Kan 1952, si Adam, na 29 anyos na ngonyan asin may agom patin duwang aki, inarestar asin inakusar kan sayumahan  nia giraray an serbisyo militar. Nagpaliwanag si Adam sa korte: “Bako ini an enot na pangyayari na sinayumahan ko an serbisyo militar. Durante kan guerra, nabilanggo ako asin idineportar sa Serbia huli sa iyo man sanang dahelan. Nagsayuma akong umayon sa militar huli sa sakong konsensia. Saro akong Saksi ni Jehova, asin nagdadanay akong neutral sa politika.” Nasentensiahan si Adam nin walong taon na pagkabilanggo, na sa huri nagin na sanang apat na taon.

Si Adam padagos na nakaeksperyensia nin diskriminasyon sagkod kan mga 1975, labing 35 taon pakalihis kan enot na pagsongko kan mga Estudyante sa Biblia sa harong kan saiyang mga magurang. Durante kan panahon na ini, sinentensiahan sia nin 23 na taon na pagkabilanggo nin anom na korte, na ibinilanggo sa kisuerra 10 bilanggoan asin kampo. Sia nagtios nin sunod-sunod na paglamag sa irarom nin tolong rehimen​—mga Fascista bago an guerra sa Hungaria, Sosyalista Nasyonal kan Alemania sa Serbia, asin mga Komunista sa malipot na guerra sa Hungaria.

Si Adam nag-iistar pa man giraray sa saiyang ginikanan na banwaan sa Paks, na maimbod na naglilingkod sa Dios. Igwa daw sia nin ekstraordinaryong mga abilidad na nagpangyari na sia mapangganang marhay na makatagal sa mga kasakitan? Mayo. Sia nagpapaliwanag:

“An pag-adal sa Biblia, pamibi, asin pakikiasosyar sa mga kapagtubod mahalagang marhay. Alagad gusto kong idoon an duwa pang bagay. Enot, si Jehova an Gikanan nin kosog. An dayupot na relasyon sa saiya an nagsalbar sa sako. Asin ikaduwa, pirme kong iniisip-isip an Roma kapitulo 12, na nagsasabi: ‘Dai kamo magbalos.’ Kaya nungka akong nagtanom nin raot nin boot. Nagkapirang beses na nagkaigwa ako nin oportunidad na makabalos sa mga naglamag sako, alagad nungka kong ginibo iyan. Dai niato maninigong gamiton an kosog na itinao ni Jehova sa sato tanganing magbalos nin maraot sa maraot.”

Katapusan nin Gabos na Paglamag

Nagigibo na ngonyan ni Frieda asin Adam na sambahon si Jehova na mayong olang. Pero, ano daw an ihinahayag kan mga eksperyensia na arog kan inagihan ninda manongod sa relihiosong paglamag? Na an siring na paglamag dai nagigin mapanggana—kisuerra kun ginigibo sa tunay na mga Kristiano. Minsan ngani an paglamag sa mga Saksi ni Jehova nag-ubos nin dakol na kuarta asin nagresulta sa maringis na pagdusa, dai kaiyan nagibo an obheto kaiyan. Ngonyan, nag-ooswag an mga Saksi ni Jehova sa Europa kun saen dating nagdominar an duwang midbid na diktadura.

Ano an nagin reaksion kan mga Saksi sa paglamag? Arog kan ipinaheheling kan estorya ni Frieda asin Adam, iinaplikar ninda an hatol sa Biblia: “Dai kamo magpadaog sa karatan, kundi padagos na daogon an karatan nin karahayan.” (Roma 12:21) Talaga daw na puedeng daogon nin karahayan an karatan? Iyo, kun iyan iniibanan nin makosog na pagtubod sa Dios. An kapangganahan kan mga Saksi ni Jehova tumang sa paglamag sa Europa sarong kapangganahan kan espiritu nin Dios, sarong kapahayagan kan kapangyarihan para sa karahayan na minaresulta sa pagtubod na ibinubunga kan banal na espiritu sa mapakumbabang mga Kristiano. (Galacia 5:​22, 23) Sa madahas na kinaban ngonyan, sarong leksion iyan na puedeng isapuso kan gabos.

[Mga Ritrato sa pahina 5]

Si Frieda Jess (ngonyan Thiele) kan panahon na sia arestaron asin ngonyan

[Mga Ritrato sa pahina 7]

Si Adam Szinger kan panahon na sia ibilanggo asin ngonyan