Si Jesu-Cristo—Ebidensia na Sia Nabuhay sa Daga

NANINIWALA daw kamo na nag-eksister an sarong tawo na an ngaran Albert Einstein? Tibaad tolos kamong masimbag nin iyo, alagad taano? Dai man sia nakamidbid nin personal kan kadaklan na tawo. Pero, an masasarigan na mga bareta kan saiyang mga nagibo nagpapatunay na sia talagang nag-eksister. Naheheling an impluwensia kan saiyang pag-eksister paagi sa sientipikong paggamit kan saiyang mga diskobremiento. Halimbawa, dakol an nakikinabang sa elektrisidad na pinoprodusir kan enerhiya nuklear, na an pagluwas kaiyan konektadong marhay sa aplikasyon kan bantog na ekwasyon ni Einstein, an E=mc² (energy equals mass times the speed of light squared).

An iyo man sanang pangangatanosan na iyan minaaplikar ki Jesu-Cristo,  na minimidbid bilang an pinakamaimpluwensiang tawo sa kasaysayan. An mga isinurat manongod sa saiya asin an naheheling na ebidensia kan saiyang impluwensia mapuersang ebidensia na sia talagang nag-eksister. Maski ngani interesante an bagong arkeolohikong nadiskobre na isinaysay sa naenot na artikulo manongod sa inskripsion kan ngaran ni Santiago, an pagigin totoo sa kasaysayan ni Jesus dai nakadepende digdi o sa ano man na iba pang antigo. An totoo makakukua kita nin ebidensia manongod sa pag-eksister ni Jesus sa mga isinurat kan sekular na mga historyador manongod sa saiya asin sa saiyang mga parasunod.

An Deklarasyon kan mga Historyador

Halimbawa, estudyare an deklarasyon ni Flavio Josefo, sarong Judiong historyador kan enot na siglo na sarong Fariseo. Nasambitan nia si Jesu-Cristo sa librong Jewish Antiquities. Minsan ngani pinagdudahan kan nagkapira an pagigin totoo kan enot na pagkasambit kun saen sinabi ni Josefo na si Jesus an Mesiyas, si Propesor Louis H. Feldman kan Unibersidad nin Yeshiva nagsasabi na pira sana an may pagduda sa pagigin tunay kan ikaduwang pagkasambit. Dian si Josefo nagsabi: “Tinipon [ni Anano na halangkaw na saserdote] an mga hokom kan Sanhedrin asin dinara sa atubangan ninda an sarong tawo na an ngaran Santiago, an tugang ni Jesus na inaapod na Cristo.” (Jewish Antiquities, XX, 200) Iyo, rinerekonoser nin sarong Fariseo, na miembro kan sekta na an dakol sa parasunod kaiyan nag-aadmitir na kalaban ni Jesus, an pag-eksister ni “Santiago, an tugang ni Jesus.”

An impluwensia kan pag-eksister ni Jesus nahahayag paagi sa mga aktibidad kan saiyang mga parasunod. Kan nabilanggo si apostol Pablo sa Roma kan mga 59 C.E., an pangenot na mga lalaki kan mga Judio sinabihan sia: “Kun dapit sa sektang ini naaaraman mi na sa gabos na lugar iyan pinaglilibak.” (Gibo 28:17-22) Inapod ninda an mga disipulo ni Jesus na “sektang ini.” Kun sa gabos na lugar pinaglilibak sinda, posibleng marhay na ibabareta kan sekular na mga historyador an manongod sainda, bako daw?

Nasambitan ni Tacito, na namundag kaidtong mga 55 C.E. asin ibinilang na saro sa kadarudakulaing historyador sa kinaban, an mga Kristiano sa saiyang Annals. Sa salaysay manongod ki Nero na ibinasol sa mga Kristiano an dakulang pagkasolo sa Roma kan 64 C.E., isinurat nia: “Ibinasol ni Nero an kasalan asin ipinasapar an pinakagrabeng mga padusa sa sarong grupo na ikinaoongis huli ta sinda makababalde, na inaapod na mga Kristiano kan mga namamanwaan. Si Cristo, na ginikanan kan ngaran kaiyan, nagdusa nin labi-labing penalidad durante kan pagreynar ni Tiberio sa kamot kan saro sa satong mga prokurador, si Poncio Pilato.” An mga detalye kan pagkasaysay na ini kapareho kan impormasyon mapadapit sa Jesus na yaon sa Biblia.

An saro pang parasurat na nagkomento manongod sa mga parasunod ni Jesus iyo si Plinio na Nguhod, an gobernador kan Bitinia. Kaidtong mga taon nin 111 C.E., si Plinio nagsurat ki Emperador Trajan, na naghahapot kun ano an gigibohon sa mga Kristiano. An mga tawong salang inakusaran na mga Kristiano, an isinurat ni Plinio, mag-aarang sa mga dios asin masamba sa estatuwa ni Trajan, tangani sanang patunayan na sinda bakong mga Kristiano. Sinabi pa ni Plinio: “Sinasabi na dai mapipirit an totoong mga Kristiano sa pag-otob sa arin man kaini.” Nagpapatotoo iyan sa katunayan kan pag-eksister kan Cristo, na an mga parasunod andam na itao an buhay ninda para sa pagtubod sa saiya.

Pagkatapos na sumaryohon an mga pagkasambit ki Jesu-Cristo asin sa saiyang mga parasunod  kan mga historyador kaidtong enot na duwang siglo, an The Encyclopædia Britannica (2002 na edisyon) nagkonklusyon: “An suway na mga pagkasaysay na ini nagpapatunay na kan suanoy na mga panahon dawa an mga kalaban kan Kristianismo nungkang nagduwaduwa sa pagigin totoo sa kasaysayan ni Jesus, na pinagdiskutiran sa kaenot-enote asin na kulang nin basehan kaidtong katapusan kan ika-18, durante kan ika-19, asin sa kapinonan kan ika-20 siglo.”

An Deklarasyon kan mga Parasunod ni Jesus

“Itinatao kan Bagong Tipan an haros gabos na ebidensia nin historikong pagprobar na mabilog liwat an buhay asin naabtan ni Jesus asin nin interpretasyon kan kaenot-enoteng mga Kristiano sa kahalagahan nia,” an sabi kan The Encyclopedia Americana. Tibaad dai akoon kan mga mapagduda an Biblia bilang ebidensia kan pag-eksister ni Jesus. Pero, duwang pangangatanosan na basado sa pagkasaysay sa Kasuratan an partikularmenteng makatatabang sa pagpatunay na si Jesus talagang nabuhay sa daga.

Arog kan nasambitan niato, an bantog na mga teoriya ni Einstein nagpatunay na sia nag-eksister. Siring man, an mga katokdoan ni Jesus nagpatunay kan pag-eksister nia. Halimbawa an Sermon sa Bukid, sarong aram na marhay na diskursong itinao ni Jesus. (Mateo, kapitulo 5-7) Isinurat ni apostol Mateo an dapit sa epekto kan sermon na iyan: “An mga kadaklan napangalas nin makuri sa saiyang paagi nin pagtotokdo; huli ta sia nagtotokdo sa sainda bilang saro na igwa nin autoridad.” (Mateo 7:​28, 29) Mapadapit sa nagin epekto kan sermon sa mga tawo sa nag-aging mga siglo, si Propesor Hans Dieter Betz nagsabi: “An impluwensia kan Sermon sa Bukid sa pankagabsan minalampas sa mga linderos kan Judaismo asin Kristianismo, o dawa sa kultura sa Solnopan.” Idinugang pa nia na an sermon na ini igwa nin “pambihira kalakop na pan-akit.”

Estudyare an kasunod na halipot pero malaman asin praktikal na mga tataramon nin kadonongan na manonompongan sa Sermon sa Bukid: “An siisay man na tumampal sa saimo sa too mong pisngi, itao mo pa sa saiya an sa ibong.” “Mag-ingat kamo na dai paggibohon an saindong katanosan sa atubangan nin mga tawo.” “Dai kamo noarin man maghadit dapit sa masunod na aldaw, huli ta an masunod na aldaw magkakaigwa kan sadiring mga kahaditan kaiyan.” “Dai nindo . . . ipag-apon an saindong mga perlas sa atubangan nin mga orig.” “Padagos na maghagad, asin ta iyan itatao sa saindo.” “An gabos na boot nindong gibohon sa saindo nin mga tawo, gibohon man nindo sa sainda.” “Maglaog kamo sa tatang hayakpit.” “Paagi sa saindang mga bunga mamimidbid nindo sinda.” “An lambang kahoy na marahay nagbubunga nin marahay.”​—Mateo 5:39; 6:​1, 34; 7:​6, 7, 12, 13, 16, 17.

Daing duda na nadangog na nindo an nagkapira sa ekspresyon na ini o pinakapunto kaiyan. Tibaad nagin nang talinhaga iyan sa saindong lenguahe. Gabos ini kinua sa Sermon sa Bukid. An nagin impluwensia kan sermon na ini sa dakol na tawo asin kultura malinaw na nagpapatotoo sa pag-eksister kan “dakulang paratokdo.”

Imahinaron niato na may sarong tawo na nag-imbento nin sarong persona na nginaranan na Jesu-Cristo. Ipamugtak ta baga na an tawong iyan talagang madonong kaya nakaisip sia nin mga katokdoan na itinao an kredito ki Jesus na nasa Biblia. Bako daw na gigibohon nia na si Jesus asin an saiyang mga katokdoan magin makawiwili nanggad sa mga tawo sa pankagabsan? Pero, si apostol Pablo nagkomento: “An mga Judio naghahagad nin mga tanda asin an mga Griego naghahanap nin kadonongan; alagad kami naghuhulit ki Cristo na ipinako sa harigi, sa mga Judio sarong singkogan alagad sa mga nasyon karungawan.” (1 Corinto 1:​22, 23) An mensahe na si Cristo ipinako sa harigi dai nakaaatraer sa mga Judio ni sa mga nasyon. Pero, iyan an Cristo na ibinalangibog kan mga Kristiano kan enot na siglo. Taano ta ilinadawan an Cristo na ipinako sa harigi? An nakakokontento sanang eksplikasyon iyo na an mga kagsurat kan Kristianong Griegong Kasuratan irinekord an katotoohan manongod sa buhay asin pagkagadan ni Jesus.

An saro pang pangangatanosan na nagsusuportar sa pagigin totoo sa kasaysayan ni Jesus maheheling sa daing kapagalan na paghuhulit dapit sa saiyang mga katokdoan kan mga parasunod nia. Mga 30 taon sana pagkapoon ni Jesus kan saiyang ministeryo, nasabi ni Pablo na an maogmang bareta “ikinahulit [na] sa gabos na linalang sa sirong nin langit.” (Colosas 1:23) Iyo, an katokdoan ni Jesus nakalakop sa bilog na suanoy na kinaban sa ibong  kan pagtumang. Si Pablo, na pinaglamag mismo bilang sarong Kristiano, nagsurat: “Kun si Cristo dai binuhay liwat, tunay na sayang sana an satuyang paghulit, asin sayang sana an satuyang pagtubod.” (1 Corinto 15:12-17) Kun an paghuhulit manongod sa Cristo na dai man binuhay liwat magigin sayang sana, an paghuhulit manongod sa sarong Cristo na dai noarin man nag-eksister magigin mas sayang nanggad. Siring sa nabasa niato sa bareta ni Plinio na Nguhod, an mga Kristiano kan enot na siglo andam na magadan para sa pagtubod ninda ki Cristo Jesus. Isinapeligro ninda an saindang buhay para ki Cristo huli ta sia tunay; nabuhay sia sa daga arog kan isinurat sa salaysay sa Ebanghelyo.

Naheling Nindo an Prueba

An mga Kristiano kaipuhan ngunang magtubod sa pagkabuhay liwat ni Jesu-Cristo bago sinda makapaghulit. Sa mata kan saindong isip, maheheling man nindo an binuhay liwat na si Jesus paagi sa pakaheling kan epekto nia ngonyan.

Bago ipako si Jesus sa harigi, nagtao sia nin sarong dakulang hula manongod sa presensia nia sa ngapit. Sinabi man nia na sia bubuhayon liwat asin matukaw sa too nin Dios na naghahalat sa panahon na aatubangon an saiyang mga kaiwal. (Salmo 110:1; Juan 6:62; Gibo 2:​34, 35; Roma 8:34) Pakatapos kaiyan, sia mahiro asin palalayason si Satanas asin an saiyang mga demonyo sa kalangitan.​—Kapahayagan 12:7-9.

Noarin mangyayari an gabos na iyan? Itinao ni Jesus sa saiyang mga disipulo an ‘tanda kan saiyang presensia asin kan pagtatapos kan sistema nin mga bagay.’ Kaiba sa tanda na nagpapamidbid kan saiyang dai naheheling na presensia an darakulang guerra, kakulangan nin kakanon, mga linog, paglataw nin falsong mga propeta, pag-orog nin katampalasanan, asin grabeng peste. Dapat na asahan an siring na kapahapahamak na mga pangyayari, huli ta an pagpalayas ki Satanas na Diablo mangangahulogan na “herak man kan daga.” An Diablo nagbaba sa palibot kan daga na “may dakulang kaanggotan, sa pakaaram na halipot na sana an saiyang panahon.” Dugang pa, kaiba sa tanda an paghuhulit kan maogmang bareta kan Kahadean “sa bilog na ineerokan na daga para sa pagpatotoo sa gabos na nasyon.”​—Mateo 24:3-14; Kapahayagan 12:12; Lucas 21:7-19.

Arog nin sarong patood na may mga kapidaso na pinagsurusurumpay tanganing makahaman nin retrato, an mga bagay na ihinula ni Jesus naotob na. Poon kan pumutok an Guerra Mundial I kan 1914, naheling na niato an kompuesto nin laen-laen na kabtang na ebidensia kan dai naheheling na presensia ni Jesu-Cristo. Sia nagrereynar bilang Hade sa Kahadean nin Dios asin igwa nin pambihirang impluwensia. An pagkaigwa nindo kan magasin na ini ebidensia na an gibohon na paghuhulit kan Kahadean ginigibo na ngonyan.

Tanganing masabotan nin orog pa an epekto kan pag-eksister ni Jesus, kaipuhan na pag-adalan nindo an Biblia. Taano ta dai nindo hapoton an Mga Saksi ni Jehova manongod sa mga detalye kan presensia ni Jesus?

[Mga Ritrato sa pahina 5]

Nasambitan ni Josefo, Tacito, asin Plinio na Nguhod si Jesu-Cristo asin an saiyang mga parasunod

[Credit Line]

An gabos na tolong retrato: © Bettmann/CORBIS

[Ritrato sa pahina 7]

Kombensido an enot na mga Kristiano na tunay si Jesus