“An Ley kan Madonong”—Sarong Burabod nin Buhay

“O AN rarom kan mga kayamanan asin kadonongan patin kaaraman nin Dios! Dai nanggad marorop an saiyang mga paghokom asin dai nanggad masusog an saiyang mga dalan!” an kagsing ni apostol Pablo. (Roma 11:33) Asin an fiel na patriarkang si Job nagsabi: “[Si Jehova Dios] madonong sa puso.” (Job 9:4) Iyo, an Kaglalang kan langit asin daga daing kaagid sa kadonongan. Ano an masasabi manongod sa ley, o nasusurat na Tataramon, kan siring na Kaglalang?

An salmista nag-awit: “An ley ni Jehova sangkap, na nagpapaomay kan kalag. An pagirumdom ni Jehova mapagtitiwalaan, na nagpapadonong sa daing eksperyensia. An mga pagboot ni Jehova tanos, na nagpapagayagaya sa puso; an togon ni Jehova malinig, na nakapakikinang kan mga mata.” (Salmo 19:​7, 8) Siertong nasabotan nanggad ni Hadeng Salomon kan suanoy na Israel an pagigin totoo kan mga tataramon na iyan! Sia nagsabi: “An ley kan madonong burabod nin buhay, tanganing irayo an saro sa mga siod nin kagadanan.” (Talinhaga 13:14) Sa naenot na 13 bersikulo kan Talinhaga kapitulo 13, ipinaheling ni Salomon kun paanong an hatol na yaon sa Tataramon nin Dios puedeng makatabang sa sato na mapakarhay an kualidad kan satong buhay asin makalikay na isapeligro iyan.

Magin Madaling Tokdoan

“An aki madonong kun may disiplina nin ama, alagad an paraolog-olog saro na dai nakadangog nin saway,” an sabi kan Talinhaga 13:1. An disiplina nin sarong ama puedeng maluway o estrikto. Iyan puedeng bilang pagpatood nguna, asin kun haboan iyan, sa kahurihurihi bilang padusa. An aki madonong kun inaako nia an disiplina kan saiyang ama.

“An namomotan ni Jehova saiyang dinidisiplina,” an sabi kan Biblia, asin “hinahampak nia an lambang saro na inaako nia bilang aki.” (Hebreo 12:6) An sarong paagi nin pagdisiplina sato kan satong langitnon na Ama iyo an saiyang nasusurat na Tataramon, an Biblia. Kun binabasa niato an Biblia na may paggalang asin iinaaplikar niato an nanonodan niato dian, an totoo dinidisiplina kita kan saiyang Tataramon. Para ini sa ikararahay niato, huling an gabos na sinasabi ni Jehova para sa satong kapakinabangan.​—Isaias 48:17.

An disiplina puede man na itao sa sato bilang pagtatanos nin sarong kapagtubod na interesado sa satong espirituwal na ikararahay. An ano man na nakatatabang na sadol na kaoyon kan Tataramon nin Dios puedeng mansayon, bakong bilang hale sa tawong iyan mismo, kundi hale sa dakulang Gikanan nin katotoohan. Madonong na akoon ta iyan bilang hale ki Jehova. Kun ginigibo ta iyan asin tinotogotan ta iyan na impluwensiahan an satong pag-iisip, paoswagon an satong pakasabot sa Kasuratan, asin ikorehir an satong mga dalan, nakikinabang kita sa disiplina. Totoo man iyan sa hatol na inaako niato sa Kristianong mga pagtiripon asin sa mga publikasyon na basado sa Biblia. An paghimate sa nanonodan niato paagi sa siring na nasusurat o itinataram na mga tataramon sarong marahayon na paagi nin pagdisiplina sa sadiri.

An paraolog-olog, sa ibong na lado, dai naghihimate sa disiplina. “Huli ta nag-iisip sia na aram nia an pinakamarahay,” an sabi nin sarong reperensia, sia “bakong madaling tokdoan.” Dai sia naghihimate dawa sa saway​—sarong mas mapuersang paagi nin disiplina. Alagad puede daw ngani niang patunayan na an disiplina kan Ama sala? Si Jehova  nungkang nasala, asin dai noarin man masasala. Paagi sa paghabo sa disiplina, an paraolog-olog ginigibo sana an saiyang sadiri na makangingisi. Paagi sa pira sanang piniling marhay na mga tataramon, magayonon nanggad na ipinaheling ni Salomon an halaga nin pagigin madaling tokdoan!

Ingatan an Saindong Dila!

Tanganing ipaheling an importansia kan pagigin ginigiyahan kan Tataramon nin Dios sa satong pagtaram, an ngoso iinagid kan hade kan Israel sa namumungang kahoy. Sabi nia: “Sa bunga kan saiyang ngoso makakan nin marahay an sarong tawo, alagad an mismong kalag [“mawot kan kalag,” nota sa ibaba] kan mga madaya iyo an kadahasan.” (Talinhaga 13:2) An itinataram na mga tataramon iyo an bunga kan ngoso. Asin aanihon nin tawo kun ano an saiyang itinanom paagi sa saiyang mga tataramon. “Kun an saiyang mga tataramon may maboot na intension asin an katuyohan iyo an makaestablisar nin makikatood na relasyon sa saiyang kataraed,” an sabi nin sarong intelektuwal, “sia makakan nin masiram, magkakaigwa nin maogma asin matoninong na pag-eksister.” Kabaliktaran an mangyayari sa saro na traydor. Gusto niang gumibo nin kadahasan asin gibohan nin maraot an iba. Nagpapakana sia nin kadahasan, asin nag-aani sia nin kadahasan. An mga siod nin kagadanan nasa may pinto nia.

“An nagbabantay sa saiyang ngoso nag-iingat sa saiyang kalag,” an pagpadagos ni Salomon. “An nagbubuka kan saiyang mga ngabil​—sia mapapahamak.” (Talinhaga 13:3) An naraot na reputasyon, nakolgan na boot, naraot na relasyon, asin pisikal na danyos pa ngani posibleng resulta gabos nin dai inisip asin sa rungaw na pagtaram. An daing kontrol na pagtaram puede man na magbunga nin dai pag-oyon nin Dios, huli ta pinapanimbag nin Dios an gabos sa saindang mga tataramon. (Mateo 12:​36, 37) Tunay nanggad, an maigot na pagkontrol sa satong ngoso an maligtas sa sato sa kapahamakan. Pero, paano kita makakanood na ingatan an satong ngoso?

An sarong simpleng paagi nin paggibo kaini iyo an dai pagparataram nin sobra. “Sa kadakolan nin tataramon dai nawawaran nin paglapas,” an sabi kan Biblia. (Talinhaga 10:19) An saro pang paagi iyo an mag-isip nguna bago magtaram. An pinasabngan na kagsurat nagsasabi: “Igwa nin nagtataram na dai iniisip arog kan mga bono nin espada.” (Talinhaga 12:18) Kun dai pinag-iisipan an sasabihon, an nagtataram sagkod an mga nagdadangog sa saiya puedeng makolgan. Kun siring, itinatao sa sato kan Biblia an praktikal na sadol na ini: “An puso kan matanos naghohorophorop tanganing makasimbag.”​—Talinhaga 15:28.

Magin Mahigos

“An hugakon nagpapaheling na sia may pagmawot,” an sabi ni Salomon, “alagad an saiyang kalag mayong-mayo. Minsan siring, an kalag mismo kan mga mahigos patatabaon.” (Talinhaga 13:4) “An punto [kan talinhagang ini] iyo na an pagmawot sana biyong daing kamanungdanan,” an sabi nin sarong reperensia, asin “an kahigosan iyo an mahalaga. An mga hugakon biktima kan mga pagmawot . . . na biyong kinababangkagan ninda, asin sinda mayo lamang nin ikakapaheling para sa sainda man sana.” Minsan siring, an kalag, o an pagmawot, kan mga mahigos pinapanigoan​—pinatataba.

Ano an masasabi manongod sa mga habong magdusay ki Jehova huli ta gusto nindang makalikay sa paninimbagan? Tibaad ipinaheheling ninda na nagmamawot sindang mabuhay sa bagong kinaban nin Dios, alagad andam daw sindang humiro tanganing kamtan iyan? An sarong kahagadan para sa mga “nagluwas sa dakulang kahorasaan” iyo na sinda nagtubod sa atang na pantubos ni Jesus, nagdusay ki Jehova, asin sinimbolisaran an saindang pagdusay paagi sa pagpabautismo sa tubig.​—Kapahayagan 7:​14, 15.

Estudyare man kun ano an kalabot sa paghingoang maabot an katongdan nin pangangataman sa kongregasyon. An pagmawot na maabot an marahay  na gibohon na ini tunay nanggad na kaomaw-omaw asin ineenkaminar sa Kasuratan. (1 Timoteo 3:1) Minsan siring, an pagpaheling nin saro na sia may pagmawot bakong igo. Tanganing makualipikar para sa sarong katongdan nangangaipong kultibaron an kinakaipuhan na mga kualidad asin abilidad. Nangangaipo iyan nin maigot na personal na paghihingoa.

An Katanosan—Sarong Proteksion

Kinukultibar nin matanos na tawo an diosnon na mga kualidad asin nagtataram kan totoo. Aram nia na an pagputik tumang sa ley ni Jehova. (Talinhaga 6:16-19; Colosas 3:9) Mapadapit digdi, si Salomon nagsasabi: “An putik na tataramon iyo an ikinakaongis kan matanos, tara an mga maraot minagawe nin makasusupog asin nagdadara nin kasupogan sa saindang sadiri.” (Talinhaga 13:5) An matanos bako sanang naglilikay na magputik; talagang ikinaoongis nia iyan. Aram nia na dawa gurano man iyan garo baga dai nakakaano, an mga kaputikan nakararaot sa marahay na relasyon nin tawo. Dugang pa, an kredibilidad kan naggagamit nin mga kaputikan nararaot. An maraot minagawe nin makasusupog magsalang paagi sa pagputik o sa iba pang paagi, asin sa siring nagdadara nin kasusupgan sa sadiri nia.

Tanganing ipaheling na kapakipakinabang an paggibo nin tama sa pagheling nin Dios, an madonong na hade nagsasabi: “An katanosan mismo nag-iingat sa saro na dai nandadanyar sa saiyang gibo, alagad an karatan an mapabagsak sa parakasala.” (Talinhaga 13:6) Arog nin sarong kuta, an katanosan nagpoprotehir sa sarong tawo, mantang an karatan nagpapabagsak sa saiya.

Dai Magsaginsagin

Nagpapaheling na nasasabotan an naturalesa nin tawo, an hade kan Israel nagsasabi: “May nagsasaginsagin na mayaman alagad ta mayo sia ni ano man; may nagsasaginsagin na dukha alagad dakol siang mahahalagang bagay.” (Talinhaga 13:7) An sarong tawo tibaad magsaginsagin. May mga dukha na tibaad nagsasaginsagin na mayaman​—tangani gayod na magpasikat, tanganing masabing asensado, o tangani sanang tahoban an kasusupgan. An sarong mayaman tibaad magsaginsagin na dukha, tangani sanang itago an saiyang kayamanan.

An bakong totoong pagpasikat ni an pagtago bakong marahay. Kun an satong materyal na mapagkukuanan kadikit, an paggasto nin kuarta sa mga luho tangani sanang magin may kayang paghelingon puedeng magin dahelan na kita asin an satong pamilya dai magkaigwa kan mga pangangaipo sa buhay. Asin an pagsaginsagin na dukha minsan ngani sia mayaman tibaad magin dahelan na sia magin maimot, na hinahalean sia nin nanonongod na dignidad asin nin kaogmahan na nakukua sa pagigin matinao. (Gibo 20:35) An pamumuhay nin onesto nagbubunga nin mas marahay na buhay.

 Papagdanayon na Simple an mga Kamawotan

“An pantubos sa kalag nin sarong tawo iyo an saiyang kayamanan,” an sabi ni Salomon, “alagad an dukha dai nakadangog nin pagsaway.” (Talinhaga 13:8) Anong leksion an itinatao sa madonong na sarabihon na ini?

Igwang mga bentaha an pagigin mayaman, alagad an pagkaigwa nin kayamanan bakong lubos na biyaya. Sa masakit na mga panahon na kinabubuhayan niato, parateng nanonompongan kan mayayaman na sinda asin an saindang pamilya namemeligrong kidnapon asin ipatubos. May beses na an mayaman puedeng magbayad nin pantubos tanganing tuboson an buhay nia o buhay nin sarong miembro nin pamilya. Alagad sa parate an kinidnap ginagadan. An mga mayaman pirmeng namemeligro sa siring na huma.

An tawong dukha mayo nin arog kaiyan na kinahahaditan. Mantang mayo sia kan dakol na kagianan asin materyal na mga bagay na nakakamtan kan mayayaman, dikit an posibilidad na magin target sia kan mga kidnaper. Ini an sarong pakinabang nin pagpapadanay na simple kan satong mga gusto asin dai pag-ubos kan satong panahon asin kosog sa paghanap nin kayamanan.​—2 Timoteo 2:4.

Maggayagaya sa “Liwanag”

Padagos na ipinaheling ni Salomon na para sa satong pinakaikararahay an paggibo kan mga bagay sa paagi na gusto ni Jehova. “An mismong liwanag kan mga matanos maggagayagaya,” an sabi nia, “alagad an ilawan kan mga maraot​—iyan paparongon.”​—Talinhaga 13:9.

An ilawan nagsisimbolisar sa kun ano an sinasarigan niato na magtao nin liwanag sa satong dalan sa buhay. ‘An tataramon nin Dios ilawan sa bitis kan matanos asin liwanag sa saiyang dalan.’ (Salmo 119:105) Yaon dian an dai nauubos na kaaraman asin kadonongan kan Kaglalang. Mantang orog niatong pinaooswag an satong pakasabot sa kabotan asin katuyohan nin Dios, orog na nagliliwanag an espirituwal na liwanag na naggigiya sa sato. Kanigoan na gikanan iyan nin kagayagayahan! Taano ta mapadisturbo kita sa kinabanon na kadonongan o sa “falsong inaapod na ‘kaaraman’”?​—1 Timoteo 6:20; 1 Corinto 1:20; Colosas 2:8.

Kun mapadapit sa maraot, gurano man garo baga kaliwanag kan ilawan nia asin gurano man garo baga kaasensado nia, an saiyang ilawan mapaparong. An kasagkoran nia sa kadikloman, kun saen an saiyang bitis seguradong masisingkog. Dugang pa, “mayo [sia] nin kaaabtan.” ​—Talinhaga 24:20.

Pero ano an maninigo niatong gibohon kun dai kita segurado kun anong aksion an maninigo niatong gibohon sa sarong partikular na situwasyon? Paano kun dai ngani kita segurado kun igwa kita nin autoridad na humiro? An Talinhaga 13:10 nagpapatanid: “Paagi sa kapangahasan an saro nagpopoon sana nin iriwal.” Kapangahasan an paghiro na dai kitang pakaaram o mayo kitang autoridad asin maresulta iyan sa dai pagkaoroyon. Bako daw na mas marahay na kumonsulta sa iba na may pakaaram asin pakamansay? “Sa mga nag-oorolay-olay igwa nin kadonongan,” sabi kan madonong na hade.

 Mag-ingat sa Nakadadayang mga Linalaoman

An kuarta puedeng magin kapakipakinabang. Mas marahay an magkaigwa nin igong kuarta kisa mabuhay sa pagtitipid o sa kadukhaan. (Eclesiastes 7:​11, 12) Minsan siring, an iniisip niatong mga pakinabang nin kayamanan na nakua sa maraot na paagi puedeng makadaya. Nagpapatanid si Salomon: “An mahahalagang bagay na minagikan sa pagkadaing kamanungdanan minadikit, alagad an nagtitipon paagi sa kamot iyo an nagpapadakol.”​—Talinhaga 13:11.

Halimbawa, estudyare an pan-akit nin huego. An sarong parasugal tibaad gastoson an pinagalan niang kuarta na naglalaom na manggana nin dakulang kantidad. Alagad parate nanggad na ginigibo ini na dai iniisip an kapakanan kan saiyang pamilya! Asin ano an nangyayari kun manggana an parasugal? Huling an kuarta nakua sa pasil na paagi, tibaad kakadikit an pagpapahalaga nia sa halaga kaiyan. Dugang pa, tibaad mayo sia nin abilidad sa pagkapot kan bago pa sana niang nakuang premyo. Bako daw na an saiyang kayamanan posibleng marhay na mawawara nin siring kadali kan pagkakua nia kaiyan? Sa ibong na lado, an kayamanan na nadamot nin luway-luway​—nin padikitdikit paagi sa pagtrabaho nin mahigos​—dagos-dagos na minadakol asin puedeng magamit sa tamang paagi.

“An inaasahan na nadidigson kasakitan sa puso,” an sabi ni Salomon, “alagad an bagay na minamawot sarong kahoy nin buhay kun iyan minaabot.” (Talinhaga 13:12) An mga linalaoman na dai naootob seguradong magbubunga nin pagkadesganar na nagpapasakit sa puso. Nangyayari ini sa pangaroaldaw na pamumuhay. Minsan siring, bakong arog kaiyan an mga linalaoman na marigon na nakabasar sa Tataramon nin Dios. Lubos kitang makakokompiar na maootob iyan. Dawa an garo baga mga pagkaatraso dikit an posibilidad na makadesganar.

Halimbawa, aram niato na an bagong kinaban nin Dios harani na. (2 Pedro 3:13) May galagang pag-antisipar, magayagaya niatong hinahalat an kaotoban kan mga panuga nin Dios. Ano an mangyayari kun an panahon nin paghalat ginagamit niato sa pagigin sibot “sa gibohon kan Kagurangnan,” sa pag-enkaminar sa mga kapagtubod, asin sa pagpatalubo nin mas dayupot na relasyon ki Jehova? Imbes na ‘magsakit an puso,’ napapano kita nin kagayagayahan. (1 Corinto 15:58; Hebreo 10:​24, 25; Santiago 4:8) Kun umabot na an kaotoban nin sarong haloy nang kamawotan, iyan sarong kahoy nin buhay​—totoong nagpapabagsik asin nakagiginhawa.

An Ley nin Dios—Sarong Burabod nin Buhay

Iiniilustrar an pangangaipong kumuyog sa Dios, an Talinhaga 13:13 nagsasabi: “Sia na nagbasangbasang sa tataramon, aagawon sa saiya an isinangra nin may utang; alagad an natatakot sa togon iyo an babalosan.” Kun binabasangbasang nin may utang an panuga paagi sa dai pagbayad sa utang, matutunod an isinangra nia. Sa kaparehong paagi, may mawawara sa sato kun dai kita nakasunod sa mga togon nin Dios. Ano an mawawara sa sato?

“An ley kan madonong burabod nin buhay, tanganing irayo an saro sa mga siod nin kagadanan.” (Talinhaga 13:14) Kun mamumuhay kita na mayo kan ley kan madonong sa gabos na Dios, si Jehova, mayo na kita kan paggiya na makatatabang sa sato na mabuhay nin mas marahay asin mas halawig. Dakulaon nanggad na kawaran iyan! Kun siring, an madonong na gibohon niato iyo an maghinanyog nin maingat sa Tataramon nin Dios asin togotan iyan na impluwensiahan an satong pag-isip, pagtaram, asin paggawe.​—2 Corinto 10:5; Colosas 1:10.

[Mga Ritrato sa pahina 23]

An paghimate sa hatol gikan sa Kasuratan sarong marahayon na paagi nin pagdisiplina sa sadiri

[Mga Ritrato sa pahina 24, 25]

“An puso kan matanos naghohorophorop tanganing makasimbag”

[Mga Ritrato sa pahina 24, 25]

An pagdadanay na sibot “sa gibohon kan Kagurangnan” nagpapamate sa sato nin kagayagayahan