An Katapusan nin Guerra

‘Kami 12 anyos pa sana. Dai mi kayang impluwensiahan an politika asin an guerra, alagad gusto ming mabuhay! Hinahalat mi an katoninongan. Maheheling mi pa daw kaya iyan?’​—Sarong klase nin mga eskuela sa ikalimang grado

‘Gusto ming mag-eskuela asin magbisita sa samong mga katood asin pamilya na dai natatakot na kidnapon. Naglalaom ako na tatawan ini nin atension kan gobyerno. Gusto mi nin mas marahay na buhay. Gusto mi nin katoninongan.’​—Alhaji, edad 14

IPINAHAHAYAG kan nakapahihirong mga tataramon na ini an odok sa pusong paglaom nin mga hoben na nagdusa sa laog nin dakol na taon bilang resulta kan iriwal sibil. Minamawot sana ninda na mabuhay nin normal. Alagad bakong pasil na gibohon na realidad an linalaoman. Mabubuhay pa daw kaya kita tanganing maheling an sarong kinaban na mayo nin guerra?

Sa nakaagi pa sanang mga taon, nagkaigwa nin internasyonal na mga paghihingoa na resolberan an nagkapirang guerra sibil paagi sa pagpirit sa magkakakontrang lado na pumirma sa sarong tratado sa katoninongan. An nagkapirang nasyon nagpadara nin nagpapatoninong na mga hukbo tanganing ipaotob an siring na mga kasundoan. Alagad pira sanang nasyon an igwa nin kuarta o kamawotan na bantayan an hararayong nasyon kun saen an nakatadom nang marhay na pagkaongis asin pagsuspetsa ginigibong maluyang marhay an ano man na kasundoan sa pag-oltanan nin magkalaban na paksion. Bakong bibihira na an laad nin ralaban biglang minaputok giraray pirang semana o bulan sana pagkatapos na pirmahan an sarong pagsuspender sa ralaban. Arog kan sinabi kan Stockholm International Peace Research Institute, “depisil makamit an katoninongan kun an mga nakikilaban may kamawotan asin kapasidad na ipadagos an labanan.”

Kadungan kaiyan, an mga bakong madaling remedyohan na ralaban na ini na nagpapasakit sa kadakol na parte kan daga ipinagigirumdom sa mga Kristiano an sarong hula sa Biblia. An libro kan Kapahayagan nagtataram manongod sa sarong kritikal na peryodo sa kasaysayan na durante kaiyan ‘hahaleon an katoninongan sa daga’ kan sarong simbolikong parakabayo. (Kapahayagan 6:4) An ladawan na ini nin daing ontok na pakikiguerra kabtang nin tanda na kompuesto nin laen-laen na kabtang na nag-iindikar na nabubuhay na kita ngonyan sa sarong panahon na ilinadawan sa Biblia bilang “huring mga aldaw.” * (2 Timoteo 3:1) Minsan siring, inaasegurar kita kan Tataramon nin Dios na an huring mga aldaw na ini magigin kapinonan kan katoninongan.

Ipinaliliwanag kan Biblia sa Salmo 46:9 na an tunay na katoninongan nagkakaipo nin katapusan nin guerra, bakong sa saro sanang rehion kan globo, kundi sa bilog na daga. Apuera kaini, espesipikong sinasambit kan salmo man sanang ini an pagraot sa mga armas na ginagamit kan mga panahon kan Biblia​—an busog asin budyak. An mga armas na nagdadakol ngonyan na mga aldaw dapat man na raoton tanganing an katawohan makapamuhay sa katoninongan.

Pero sa pundamental, an pagkaongis asin kahanaban imbes na mga bala asin riple an nagpapalaad sa kalayo kan guerra. An kaaraan, o kahanaban, iyo an pangenot na dahelan nin guerra, asin sa parate an  pagkaongis nagbubunga nin kadahasan. Tanganing mahale an mapanlaglag na mga saboot na ini, kaipuhan na bagohon nin mga tawo an saindang pag-isip. Kaipuhan na maedukar sinda na mamuhay nin toninong. Sa siring, nagsabi sa realistikong paagi an suanoy na propetang si Isaias na mapopondo sana an guerra kun an mga tawo ‘dai na mag-aadal pa man sa pakilaban.’​—Isaias 2:4.

Minsan siring, sa presente nabubuhay kita sa sarong kinaban na tinotokdoan an mga nasa edad na asin an mga aki, bakong kan kahalagahan nin katoninongan, kundi kan pagpamuraway sa guerra. Makamomondo, dawa an mga aki sinasanay na mangadan.

Nakanood Sindang Mangadan

Sa edad na 14, si Alhaji hinale na sa pagsoldados. Dies anyos pa sana sia kan bihagon sia kan rebeldeng mga tropa asin sanayon sia na makilaban gamit an ripleng AK-47. Bilang nareklutar nin puersahan, nananakyada sia tanganing maghabon nin kakanon asin nansosolo sia nin mga harong. Guminadan man sia nin mga tawo asin pinutolan ini nin mga parte nin hawak. Ngonyan, nadedepisilan si Alhaji na lingawan an manongod sa guerra asin mamuhay bilang sibilyan. Si Abraham, saro pang aking soldados, nakanood man na gumadan asin nagduwaduwang isuko an saiyang armas. An sabi nia: “Kun papahaleon ninda ako na mayong badil, dai ko na aram kun anong gigibohon ko, kun paano na ako makakukua nin kakanon.”

Labing 300,000 na aking soldados​—mga lalaki sagkod babae​—an nakikipaglaban asin nagagadan sagkod ngonyan sa daing katapusan na mga guerra sibil na nagpapasakit sa satong planeta. An paliwanag nin sarong rebeldeng namomoon: “Sinda nagsusunod sa mga pagboot; dai sinda interesadong bumalik sa saindang agom o pamilya; asin mayo sinda nin takot.” Pero, an mga aking ini gusto asin maninigo na magkaigwa nin mas marahay na buhay.

Sa nagpoprogreso nang mga nasyon, an kaherakherak na situwasyon kan aking soldados tibaad garo depisil imahinaron. Dawa siring, an dakol na aki sa Solnopan nag-aadal nin pakikilaban sa maginhawang kamugtakan kan saindang harong. Sa anong paagi?

Kuanon tang halimbawa si Jose na hale sa timog-sirangan na España. Sia sarong tinedyer na gustong-gustong magparapraktis nin abilidad sa pagdepensa sa sadiri. An saiyang pinahahalagahan na marhay na rogaring iyo an espadang samurai na binakal kan saiyang ama bilang regalo sa saiya sa Pasko. Asin gustohon niang marhay an mga kawat sa video, nangorogna an mga madahas. Kan Abril 1, 2000, inarog nia sa tunay na buhay an karingisan kan saiyang eroe sa mga kawat sa video. Sa sarong daing pakundangan na kadahasan, ginadan nia an saiyang ama, an saiyang ina, asin an saiyang tugang na babae na ginagamit an mismong espada na itinao sa saiya kan saiyang ama. “Gusto kong magsolo sa kinaban; habo kong minamangno ako kan sakong mga magurang,” an paliwanag nia sa pulis.

Nagkokomento dapit sa mga epekto kan madahas na aling-alingan, an autor asin opisyal sa militar na si Dave Grossman nagsabi: “Nakakaabot na kita sa kamugtakan na iyan nin pagigin bagol kun saen an pangongolog asin pagpasakit nagin nang gikanan nin aling-alingan: na nakakamate na nin kawilihan imbes na pagkabalde. Nag-aadal kitang gumadan, asin nakakanood kitang ikaogma iyan.”

Si Alhaji sagkod si Jose nakanood na gumadan. Mayo ni saro sa sainda an nagplanong magin mga paragadan, alagad biniribid nin sarong klase nin pagsasanay an saindang pag-iisip. An arog kaiyan na pagsasanay​—baga man sa mga aki o nasa edad na—​nagsasabwag nin mga banhi nin kadahasan asin guerra.

Pag-adal nin Katoninongan Imbes na Guerra

An nagdadanay na katoninongan nungkang maeestablisar mantang an mga tawo nag-aadal na gumadan. Dakol nang siglo an nakaagi, an propetang si Isaias nagsurat: ‘Kun ika sana kutana totoong matao nin atension sa mga togon nin Dios! Dangan an saimong katoninongan magigin siring sa salog.’ (Isaias 48:​17, 18) Kun an mga tawo makua nin tamang kaaraman manongod sa Tataramon nin Dios asin maadal na kamotan an ley nin Dios, magigin makababalde sa sainda an kadahasan asin guerra. Dawa ngonyan, puedeng seguradohon kan mga magurang na an mga kinakawat kan saindang mga aki dai nag-eenkaminar nin kadahasan. Puede man na manodan na daogon kan mga nasa edad na an pagkaongis asin kahanaban. Dakol na beses nang naaraman kan Mga Saksi ni Jehova na an Tataramon nin Dios igwa nin puersa na bagohon an mga personalidad.​—Hebreo 4:12.

Estudyare an halimbawa ni Hortêncio. Sia hoben pa kan puersahan siang rineklutar na magin soldados. An pagsasanay sa militar dinisenyo tanganing  “itadom sa samo an pagmawot na gadanon an ibang tawo asin dai magkaigwa nin ano man na takot na gumadan,” an paliwanag nia. Nakipaglaban sia sa sarong halawig na guerra sibil sa Aprika. “Naapektaran kan guerra an sakong personalidad,” an pag-admitir nia. “Dawa ngonyan nagigirumdoman ko pa man giraray an gabos na ginibo ko. Pinagbabasolan kong marhay an mga bagay na napiritan akong gibohon.”

Kan kaolayon si Hortêncio nin sarong kapwa soldados manongod sa Biblia, napahiro kaiyan an saiyang puso. Natudok sia kan panuga nin Dios sa Salmo 46:9 na tataposon an gabos na klase nin guerra. Mientras na orog siang nag-aadal kan Biblia, nagluluya an pagmawot niang makipaglaban. Dai nahaloy, sia asin an duwa niang kaibaiba pinahale sa armi, asin idinusay ninda an saindang buhay ki Jehova Dios. “Tinabangan ako kan katotoohan sa Biblia na magkaigwa nin pagkamoot sa sakong kaiwal,” an paliwanag ni Hortêncio. “Narealisar ko na sa pakikipaglaban sa guerra, sa katunayan nagkakasala ako ki Jehova, huli ta sinasabi nin Dios na dai niato maninigong gadanon an satong kapwa. Tanganing ipaheling an pagkamoot na ini, kinaipuhan na bagohon ko an sakong pag-isip asin dai mansayon an mga tawo na sakong mga kaiwal.”

Malinaw na ipinaheheling kan arog kaiyan na mga eksperyensia na totoong nangyari sa buhay na an edukasyon sa Biblia tunay nanggad na nagpapaoswag sa katoninongan. Bako ining makangangalas. Sinabi kan propetang si Isaias na igwa nin direktang koneksion an edukasyon nin Dios asin an katoninongan. Ihinula nia: “An gabos mong aki magigin mga tawong tinokdoan ni Jehova, asin an katoninongan kan saimong mga aki magigin abunda.” (Isaias 54:13) Naheling antes pa kan iyo man sanang propeta an panahon kun saen an mga tawo hale sa gabos na nasyon maburunyog pasiring sa dalisay na pagsamba ki Jehova Dios tanganing makanood kan saiyang mga dalan. Na may anong resulta? “Pupulpogon ninda an saindang mga espada na magin tarom nin arado asin an saindang mga budyak na magin mga gunting na pan-awan. An nasyon dai mabingat nin espada tumang sa nasyon, ni mag-aadal pa man sinda sa pakilaban.”​—Isaias 2:2-4.

Kaoyon kan hulang iyan, nakikikabtang an Mga Saksi ni Jehova sa pambilog na kinaban na pagtotokdo na nakatabang na sa minilyon tanganing daogon an pagkaongis na iyong ginigikanan kan mga guerra nin tawo.

Sarong Garantiya Para sa Pankinaban na Katoninongan

Apuera sa pagtao nin edukasyon, an Dios nagpatindog nin sarong gobyerno, o “kahadean,” na may kakayahan na seguradohon an katoninongan sa bilog na kinaban. Makahulogan nanggad, ilinaladawan kan Biblia an pinili nin Dios na Namamahala, si Jesu-Cristo, bilang an “Prinsipe nin Katoninongan.” Dugang pa inaasegurar kita kaiyan na “an kadakolan kan sa prinsipeng pamamahala asin an katoninongan magigin daing kasagkodan.”​—Isaias 9:​6, 7.

Ano an garantiya niato na an pamamahala ni Cristo mapangganang hahaleon an gabos na klase nin guerra? Idinugang pa ni propeta Isaias: “An mismong kaigotan ni Jehova nin mga hukbo an magibo kaini.” (Isaias 9:7) Gusto asin kaya nin Dios na ingatan an nagdadanay na katoninongan. Biyo an kompiansa ni Jesus sa panugang ini. Iyan an dahelan kaya tinokdoan nia an saiyang mga parasunod na mamibi na dumatong logod an Kahadean nin Dios asin na gibohon logod an boot nin Dios sa daga. (Mateo 6:​9, 10) Kun simbagon na sa katapustapusi an sinserong kahagadan na iyan, an guerra nungka na giraray na makakaraot sa ibabaw kan daga.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 7]

An edukasyon sa Biblia nagpapaoswag sa tunay na katoninongan