An Suanoy na mga Isport Asin an Kahalagahan nin Panggagana

“AN GABOS na nakikipagdaogan sa karawat mapagpogol sa gabos na bagay.” “Kun an siisay man nakikipagdaogan sa karawat, dai sia kinokoronahan kun dai sia nakipagdaogan sono sa mga susundon.”​—1 Corinto 9:25; 2 Timoteo 2:5.

An karawat na nasambitan ni apostol Pablo mahalagang kabtang kan suanoy na Griegong sibilisasyon. Ano an sinasabi sa sato kan kasaysayan manongod sa siring na mga kompetisyon asin sa mga kamugtakan na konektado dian?

Kasuarin pa sana, sarong eksibit manongod sa Griegong karawat, an Nike​—Il gioco e la vittoria (“Nike​—An Karawat Asin an Kapangganahan”), an ginibo sa Koliseo nin Roma. * An mga eksibit nagtao nin nagkapirang simbag sa hapot na iyan asin nin bagay na dapat pag-isipan mapadapit sa pagmansay nin sarong Kristiano sa mga isport.

Sarong Suanoy na Gibohon

An Grecia bakong an enot na sibilisasyon na nakikabtang  sa isport. Dawa siring, kan mga ikawalong siglo B.C.E., ilinadawan kan poetang Griego na si Homer an sarong sosyedad na pinapahiro nin sa eroeng mga pamantayan asin nin espiritu nin pakipagdaogan, na dian pinahahalagahan na marhay an tibay sa militar asin pagigin atletiko. An kaenot-enoteng Griegong mga kapiestahan, segun sa paliwanag kan eksibit, nagpoon bilang relihiosong mga okasyon sa pagtao nin onra sa mga dios sa lobong kan eroeng mga personahe. Halimbawa, an Iliad ni Homer, na pinakadaan na literaturang Griego na yaon pa sagkod ngonyan, ilinaladawan kun paanong an nobleng mga guerrero, na mga kaiba ni Aquiles, nagbaba kan saindang mga armas sa seremonya nin lobong para ki Patroclus asin nakipagdaogan tanganing patunayan an saindang kakosogan nin boot sa boksing, gumolan, pagdaklag nin diskas asin garod, asin karera nin mga karuwahe.

Pag-abot nin panahon isinelebrar na sa bilog na Grecia an kaagid na mga kapiestahan. An libro nin mga reperensia kan eksibit nagsasabi: “An mga kapiestahan nagin sarong pundamental na oportunidad na dian an mga Griego, huli sa paggalang sa saindang mga dios, minapondo nguna sa saindang daing katapusan asin sa parate madahas na mga iriwal, asin mapangganang liningawan nguna an saindang tipikong espiritu nin pakipagdaogan tanganing makagibo nin bagay na matoninong alagad sinsero man: an atletikong kompetisyon.”

Ginibong kaugalean kan mga grupo nin mga estadong siudad an pagtiripon nin regular sa komun na mga sentro nin pagsamba tanganing magtao nin onra sa saindang mga dios paagi sa atletikong mga kompetisyon. Pag-abot nin panahon, an apat sa siring na mga kapiestahan​—an Olimpik asin an Karawat sa Nemea, na parehong idinusay ki Zeus, saka an Karawat sa Pitia asin an Karawat sa Istmus, na idinusay ki Apolos asin Poseidon​—paorog nang paorog na nagin mahalaga sagkod na iyan nagin nang mga kapiestahan kan gabos na Griego. An boot sabihon, an mga iyan nagin bukas para sa mga partisipante hale sa bilog na kinaban nin mga Griego. Itinampok sa mga kapiestahan an pag-atang asin pamibi saka tinawan man nin onra an mga dios paagi sa daing kabaing na atletiko o artistikong mga kompetisyon.

An pinakahaloy asin pinakamidbid sa siring na mga kapiestahan, na sinasabing kaidto pang 776 B.C.E., ginigibo kaidto sa kada ikaapat na taon sa pagtao nin onra ki Zeus sa Olimpia. An ikaduwa sa halaga iyo an Kapiestahan nin Pitia. Ginibo kaidto harani sa pinakamidbid na templo kan suanoy na kinaban, sa Delpi, kaiba man digdi an karawat na atletiko. Alagad sa pagtao nin onra sa patron nin berso asin musika, si Apolos, an pagdodoon yaon sa awit asin bayle.

An mga Aktibidad

Kun ikokomparar sa karawat na atletiko sa presenteng aldaw, medyo limitado an mga aktibidad, asin mga lalaki sana an nakikikabtang. An programa sa suanoy na Olimpik dai nagtampok noarin man nin labi sa mga sampulong aktibidad. An mga estatuwa, inukit, mosaico, asin ipininta sa dalipay na mga plorera na nakaeksibit sa Koliseo nagtatao nin limitadong mga paglaladawan kaiyan.

Igwa nin mga pareha sa tolong distansia​—an estadio, na mga 200 metros; an dobleng lawig, na kaagid kan 400 metros ngonyan; asin an halawig na pareha, na mga 4,500 metros. An mga atleta nagdadalagan asin nag-eehersisyo na biyong huba. An mga partisipante sa pentatlon nakilaban sa limang aktibidad: pagdalagan, paglukso nin halawig, diskas, garod, asin gumolan. Kaiba sa iba pang labanan an boksing asin pancratium, na sinasabing “sarong maringis na isport na kombinasyon nin boksing na daing glab asin gumolan.” Igwa man nin karera nin mga karuwahe sa distansia na labing sarong milya, na may magian sanang lunadan na buka sa likod na may saradit na rueda asin ginuguyod nin duwa o apat na pollino o nasa edad nang kabayo.

An boksing grabe kadahas asin kun beses nakakagadan. Sa palibot kan saindang mga kamaoo, an mga partisipante nagsusulot nin matagas na anit na may nakasuksok na nakakadanyar na mga metal. Maiimahinar nindo kun taano ta an sarong partisipante  na an ngaran Stratofonte dai na mamidbid an saiyang sadiri sa salming pakatapos nin apat na oras na boksing. An suanoy na mga estatuwa asin mosaico nagpapatunay na grabe an pagkaraot kan itsura kan mga boksingero.

Sa gumolan, an mga reglamento naglimitar na sa itaas na parte kan hawak sana puedeng kapotan an kalaban, asin an ganador iyo an enot na makapatumba nin tolong beses sa saiyang kalaban na dai na makahiro. Sa kabaliktaran, sa pancratium mayo nin limitasyon kun saen makapot. An mga nakikipagdaogan puedeng sumipa, sumuntok, asin mambiribid nin mga kalamias. An ibinabawal sana iyo an pagduklit sa mata, pagkamros, asin pangangagat. An katuyohan patumbahon an kalaban na dai makahiro asin puersahon sia na sumuko. Ibinibilang nin nagkapira na iyan an “pinakamarahay na dadalanon sa bilog na Olimpia.”

An pinakabantog na enkuentro sa pancratium kan suanoy sinasabing nangyari sa pinal na labanan sa Olimpik kan 564 B.C.E. Si Arrhachion, na tinitilok, nagin listo an isip na biribidon an sarong moro sa bitis kan saiyang kalaban. An saiyang kalaban, na dai nakayanan an kolog, suminuko sa mismong oras bago nagadan si Arrhachion. Idineklarar kan mga hurado an bangkay ni Arrhachion na iyo an ganador!

An karera nin mga karuwahe an pinakaprominente sa gabos na aktibidad asin iyo man an pinakapopular sa tahaw kan mga nobleng tawo, huling an ganador bako an nagpapadalagan kundi an kagsadiri kan karuwahe asin mga kabayo. An kritikal na kabtang kan kompetisyon iyo an kapinonan kan karera, na dapat magdanay sa linya an mga parakaruwahe, asin orog sa gabos sa kada pagbirik sa palibot kan mga poste sa man-ibong-ibong na poro kan pareyahan. An pagkasala o mga pagbalga kan mga reglamento puedeng magin dahelan nin mga aksidente na nagpangyari sa popular na aktibidad na ini na magin mas pambihira nanggad.

An Premyo

“An mga paradalagan sa paorumbasan gabos nagdadalagan,” an sabi ni apostol Pablo, “alagad ta saro sana an nag-aako kan premyo.” (1 Corinto 9:24) An manggana an pinakamahalaga. Mayo nin plata o bronseng medalya, mayo nin segunda o tersera. “An kapangganahan, ‘Nike,’ an pinakapasohan kan atleta,” an paliwanag kan eksibit. “Ini sana igo na huli ta ini sana an tunay na nagpapabanaag kan saiyang pagkatawo, sa pisikal sagkod sa moral, asin an ipinag-oorgolyo kan saiyang ginikanan na banwaan.” An aktitud sinusumaryo sa sarong linya sa libro ni Homer: “Nanodan kong pirmeng labihan an iba.”

An premyo na itinatao sa sarong ganador sa Griegong karawat simboliko sana nanggad​—sarong korona na gibo sa mga dahon. Inapod iyan ni Pablo na “koronang matutunawon.” (1 Corinto 9:25) Pero, an premyo may hararom na kahulogan. Iyan nagrepresentar sa mismong puersa nin naturalesa na nagtao kan kapangyarihan kaiyan sa ganador. An panggagana, na pinagmaigotan na kamtan paagi sa pihong determinasyon, nangangahulogan nin pabor hale sa dios. Ipinaheling sa mga eksibit paagi sa dokumentadong ebidensia kun paano inimahinar kan suanoy na mga eskultor asin pintor si Nike, an may pakpak na Griegong diosa nin kapangganahan, na iinaabot an korona sa ganador. An panggagana sa Olimpia iyo an kulminasyon nin karera kan siisay man na atleta.

An mga korona sa Olimpik gibo sa mga dahon nin kadlaganon na olibo​—nin palutsina sa Karawat sa Istmus, nin laurel sa Karawat sa Pitia, nin kadlaganon na seliri sa Karawat sa Nemea. An mga nag-oorganisar nin karawat sa iba pang lugar nag-aalok nin mga premyong kuarta o iba pa tanganing enganyaron an pinakamatibay na mga partisipante. An nagkapirang plorera na ipinaheling sa eksibit  mga premyo sa Karawat na Panathenaic, na ginibo sa Atenas bilang pagtao nin onra sa diosang si Atena. An mga amphora (lalagan na may duwang kakaptan) na ini sa kapoonpooni may laog na mahal na marhay na lana hale sa Atica. Ilinaladawan sa dekorasyon sa sarong gilid kan saro sa mga plorerang ini an diosa asin may fraseng “premyo para sa mga kompetisyon sa Atena.” Sa ibong na gilid ilinaladawan an sarong partikular na aktibidad, na posibleng marhay na ginanahan kan atleta.

An mga Griegong siudad naoogmang makihiras sa kabantogan kan saindang mga atleta, na huli sa mga panggagana ninda sinda nagin eroe sa saindang ginikanan na komunidad. An pagbalik kan mga ganador sinelebrar na may mga parada sa kapangganahan. An mga estatuwa na ginibo tanganing tawan sinda nin onra pinatindog bilang dolot na pasasalamat sa mga dios​—sarong onra na sa parate dai itinatao sa mga tawo​—asin inaawit nin mga poeta an dapit sa saindang kakosogan nin boot. An mga ganador pakatapos kaiyan tinatawan nin pinakamahalagang puesto sa pampublikong mga seremonya asin nag-aako nin pension na gikan sa kuarta kan publiko.

An mga Dyimnasio Asin an mga Atleta Dian

An atletikong mga kompetisyon ibinilang na mahalagang marhay sa pag-oswag kan soldados na sibilyan. An gabos na siudad sa Grecia may sadiring mga dyimnasio, na duman an pisikal na pagpatuod para sa mga hoben na lalaki iniibanan nin pagtotokdo nin intelektuwal asin relihiosong mga disiplina. An mga edipisyo kan mga dyimnasio inareglar sa palibot kan mahiwas na daing atop na espasyo para sa pag-ehersisyo, na napapalibotan nin mga portiko asin iba pang may atop na lugar na ginamit bilang mga libreriya asin kuarto kan klase. An siring na mga institusyon parateng dinudumanan, orog sa gabos, kan mga hoben na lalaki na gikan sa mayaman na mga pamilya na kayang magdusay nin panahon sa edukasyon imbes na sa trabaho. Digdi, an mga atleta nagkakaigwa nin halawig asin sigidong preparasyon para sa karawat sa tabang kan mga nagpapatuod, na iyo man an nagsasabi kun ano an dapat kakanon asin nagsesegurado na an mga atleta dai naggigibo nin seksuwal na pakikidorog.

An eksibit sa Koliseo nagtao nin oportunidad sa mga namamasyar na hangaan an magayon na mga representasyon kan suanoy na mga atleta, na an kadaklan mga inarog kan panahon nin Roma sa orihinal na Griegong mga eskultura. Huling sa klasikong ideolohiya, an pisikal na pagkasangkap katimbang nin moral na pagkasangkap asin na eksklusibo sana sa mga nobleng tawo, an proporsionadong marhay na mga hawak na ini kan ganador na mga atleta nagrerepresentar sa pilosopikong pamantayan. Inapresyar iyan kan mga Romano bilang mga gibo nin arte, na an dakol kaiyan ginamit na mga dekorasyon sa mga istadyum, banyo, villa, asin palasyo.

Sa tahaw kan mga Romano, pirmeng popular an madahas na mga pasale, kaya sa gabos na Griegong aktibidad na ipinasale sa Roma, an boksing, gumolan, asin an pancratium iyo an pinakanagustohan. Sa pagheling kan mga Romano an siring na mga isport, bakong kompetisyon nin magkapantay tanganing aramon an saindang kanya-kanyang bentaha, kundi sarong simpleng aling-alingan. Liningawan na an orihinal na konsepto nin isport bilang iribang pakikikabtang nin piling mga guerrerong atleta bilang kabtang kan saindang edukasyon. Imbes, an mga Romano ginibo na sana an Griegong karawat na magsalang ehersisyo na marahay sa salud bago magpabanyo o dadalanon na isport na ginigibo nin mga propesyonal na daing kaya, na arog nanggad nin mga labanan nin mga gladiador.

 An mga Kristiano Asin an Karawat

An pagigin relihioso kan karawat sarong dahelan para sa mga Kristiano kan enot na siglo na rayoan iyan, huli ta “anong pakikioyon igwa an templo nin Dios sa mga idolo?” (2 Corinto 6:​14, 16) Kumusta man an mga isport ngonyan?

Siempre pa, an mga isport sa presenteng panahon dai nagtatao nin onra sa paganong mga dios. Pero, bako daw totoo na an nagkapirang isport pano nin garo relihiosong init nin boot, na nakakaagid kan sa nangyayari kaidtong suanoy? Dugang pa, siring kan ipinaheling kan mga bareta kan nakaagi pa sanang pirang taon, tanganing manggana, an nagkapirang atleta daing pag-alangan na nagtomar nin mga drogang pampabagsik nin abilidad na nagsasapeligro kan saindang salud asin kan sainda pa nganing buhay.

Para sa mga Kristiano, limitadong marhay an halaga nin pisikal na mga nagigibo. An espirituwal na mga kualidad kan “natatagong persona kan puso” an nagpapagayon sa sato sa pagheling nin Dios. (1 Pedro 3:​3, 4) Rinerekonoser niato na bakong gabos na nakikikabtang sa isport ngonyan may maringis na espiritu nin pakipagdaogan, alagad dakol an igwa kaiyan. An sato daw na pakikiasosyar sa sainda matabang sa sato na sunodon an sadol kan Kasuratan na ‘dai maggibo nin ano man huli sa iriwal, o huli sa egotismo, kundi sa kababaan nin pag-isip?’ O bako daw na an siring na pakikiasosyar maresulta sa “mga pakikienemigo, iriwal, pangimon, mga pagputok nin kaanggotan, mga pasuruhay, pagkabaranga”?​—Filipos 2:3; Galacia 5:19-21.

An dakol na modernong isport na may pisikal na kontak may potensial na magin madahas. Marahay na girumdomon nin siisay man na naaakit sa siring na isport an mga tataramon sa Awit 11:5: “Si Jehova mismo nagsisiyasat sa matanos patin sa maraot, asin an siisay man na namomoot sa kadahasan ikinaoongis nanggad kan Saiyang kalag.”

Basta isinasalugar, an pag-ehersisyo puedeng nakaoogma, asin talagang nagsabi si apostol Pablo na “an pagpatuod sa hawak may kadikit na pakinabang.” (1 Timoteo 4:7-10) Minsan siring, kan sia nagtaram manongod sa Griegong karawat, angay na sinambit iyan ni Pablo tangani sanang ipaheling an kahalagahan para sa mga Kristiano na magkaigwa nin mga kualidad na siring baga kan pagpopogol sa sadiri asin pakatagal. An pasohan na pinagmamaigotan na maabot ni Pablo, orog sa gabos, iyo an pag-ako kan tao nin Dios na “korona” nin buhay na daing katapusan. (1 Corinto 9:24-27; 1 Timoteo 6:12) Sa bagay na iyan, sia nagtao nin halimbawa para sato.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon/Mga Ritrato sa pahina 31]

An Boksingero Pakatapos nin Laban

An bronseng ini kan ikaapat na siglo B.C.E. nagpapaheling kan nakakadanyar nin grabe na mga epekto nin suanoy na boksing, na dian, segun sa katalogo kan eksibit nin Roma, irinurukyaw bilang marahay na halimbawa “an resistensia kan boksingero . . . sa biyong nakakapagal na mga labanan, na durante kaiyan an ‘lugad binabalos nin lugad.’” “An mga lugad sa katatapos pa sanang laban nakadugang sa mga pila kan nakaaging mga laban,” an sabi pa kan deskripsion.

[Ritrato sa pahina 29]

An karera nin mga karuwahe iyo an pinakaprominente sa mga aktibidad sa suanoy na mga kompetisyon

[Ritrato sa pahina 30]

An suanoy na mga eksperto sa arte inimahinar si “Nike,” an may pakpak na diosa nin kapangganahan, na kinokoronahan an ganador