Siisay an mga Anabaptista?

AN MGA primero pa sanang makapasyar sa sentro kan siudad nin Münster sa Westphalia, Alemania, pirmeng minapondo tanganing pagmasdan an tolong laoman na batbat na nakabitin sa torre nin sarong simbahan. Apuera sa nagkapirang halipot na peryodo, an mga laoman haros 500 na taon nang yaon duman. Nasa laog kaiyan kaidto an bangkay nin tolong lalaki na pinasakitan asin ginadan sa publiko. Mga Anabaptista an mga lalaking idto, asin an tolong laoman mga relikya kan saindang kahadean.

Siisay an mga Anabaptista? Paano nagpoon an mobimiento? Ano an pangenot na mga katokdoan kaiyan? Taano ta ginadan an mga lalaking idto? Asin ano an koneksion kan tolong laoman sa sarong kahadean?

Repormaron an Iglesia​—Alagad Paano?

Kan huring kabtang kan ika-15 siglo asin enot na mga taon kan ika-16 na siglo, duminakula an pagkritika sa Iglesia Katolika Romana asin sa klero. An iglesia biyong apektado nin karatan asin inmoralidad; huli kaini, dakol an naniwala na kaipuhan an dakulaon na mga pagbabago. Kan 1517, si Martin Luther hayagan na nangapodan para sa reporma, asin mientras na an iba nakikiayon sa debate, padangadang na kaidto an Reporma Protestante.

Alagad an mga repormador mayo nin pararehong estratehiya sa kun ano an kaipuhan na gibohon o sagkod saen an kaipuhan na mga pagbabago. Rinekonoser nin dakol an pangangaipo na sunodon an Biblia sa mga bagay na may labot sa pagsamba. Pero, dai ngani magkaoroyon an mga repormador sa magkaparehong interpretasyon kan mga katokdoan sa Biblia. Ipinapamugtak nin iba na maluwayon an paghiro kan Repormasyon. Asin sa tahaw kan mga repormador na ini na naestablisar an mobimientong Anabaptista.

“An totoo, bakong saro sana an mobimientong baptista; nagkapira iyan,” an isinurat ni Hans-Jürgen Goertz sa saiyang librong Die Täufer​—Geschichte und Deutung. Halimbawa, kan 1521 apat na lalaki na namidbid bilang mga propetang taga Zwickau an pinag-orolay-olayan huli sa paghuhulit nin mga katokdoan na Anabaptista sa Wittenberg. Asin kan 1525 sarong laen man na grupo nin mga Anabaptista an inestablisar sa Zurich, Switzerland. Nagpoon man na magkaigwa nin mga komunidad nin mga Anabaptista sa Moravia​—na ngonyan iyo an Republikang Czech​—asin sa Netherlands.

Bunyag​—Para sa mga Aki o Para sa mga Nasa Edad Na?

An mga komunidad nin Anabaptista kadaklan sadit sana, asin sa pankagabsan toninong an mga miembro kaiyan. An mga parasunod dian dai ihinihilom an saindang mga paniniwala; sa katunayan, naghuhulit sinda sa iba. An pundamental na mga doktrina kan pagtubod na Anabaptista ipinapaliwanag sa Schleitheim Confession kan 1527. Kabilang sa iba pang bagay, habo nindang magsoldados, nagdanay sindang siblag sa kinaban, asin ineekskomulgar ninda an mga paragibo nin sala. Alagad an pinakalataw na karakteristiko kan saindang paniniwala, na malinaw na nagpapaheling kan kalaenan kan mga Anabaptista sa ibang relihion, iyo an marigon na pagtubod na an bunyag para sa mga nasa edad na asin bakong para sa mga aki. *

An pagbunyag sa mga nasa edad na bako sanang sarong kuestion dapit sa opisyal na doktrina; iyan sarong isyu dapit sa kapangyarihan. Kun papahaloyon an pagpabunyag sagkod na nasa edad na​ —sa siring tinotogotan an indibiduwal na magdesisyon basado sa pagtubod​—an nagkapira tibaad nungka nang mabunyagan. Asin an mga indibiduwal na dai nabunyagan, minsan paano, nagdadanay na bakong sakop kan iglesia. Para sa nagkapirang iglesia, an bunyag sa mga nasa edad na nangangahulogan nin pagkawara nin kapangyarihan.

Huli kaini, pareho gusto kan mga Katoliko asin kan mga Luterano na desganaron an kaugalean nin bunyag sa mga nasa edad na. Pakalihis nin 1529, kisuerra sa nagkapirang lugar, an mga naggibo nin pagbunyag sa mga nasa edad na o mga binunyagan na nasa edad na puedeng mapadusahan nin kagadanan. Ipinapaliwanag kan peryodistang si Thomas Seifert na an mga Anabaptista “makuring marhay na pinaglamag sa bilog na Banal na Imperyo nin Roma kan Nasyon nin Alemania.” An paglamag nagin grabe sa Münster.

An Münster kan Edad Media Gustong Magkaigwa nin Pagbabago

An Münster kan edad media igwa nin mga 10,000 na habitante asin napapalibotan nin haros dai basta-basta malalaog na magkakakonektar na mga kuta, na mga 90 metros an lakbang asin mga 5 kilometros an sokol sa palibot. Minsan siring, an situwasyon sa laog kan siudad bakong siring karigon kan mga kuta kaiyan. Nasambitan kan The Kingdom of the Anabaptists, na ipinublikar kan Museo kan Siudad nin Münster, an “panlaog na iriwal sa politika sa pag-oltanan kan mga konsehal kan siudad asin kan mga miembro nin asosasyon.” Apuera kaini, an mga residente anggot nang marhay sa paggawe kan klero. Sinuportaran kan Münster an Repormasyon asin kan 1533 iyan nagin sarong Luteranong siudad hale sa pagigin Katolikong siudad.

An saro sa pangenot na repormistang mga parahulit sa Münster iyo si Bernhard Rothmann, na medyo pusokpusokan na tawo. Ipinapaliwanag kan autor na si Friedrich Oehninger na an “mga punto de vista [ni Rothmann] nagin risang marhay na sa Anabaptista; habo nia asin kan iba niang kairiba na bunyagan an mga omboy.” Dakol an nagsuportar sa saiya sa Münster, minsan ngani para sa nagkapira sobra na man an saiyang radikal na mga punto de vista. “Padakol nang padakol sa mga gustohon na marhay sa dating palakaw an naghale sa siudad, na pano nin pagkahandal asin pag-agam-agam. An mga Anabaptista nagburunyog pasiring sa Münster hale sa laen-laen na lugar, na naglalaom na makamtan an saindang mga pasohan.” An pagburunyog na ini kan mga Anabaptista sa Münster nagresulta sa makatatakot na pangyayari.

Sinalikopan an Bagong Jerusalem

An duwang Holandes na emigrante sa Münster​—si Jan Mathys, sarong panadero na gikan sa Haarlem, asin si Jan Beuckelson, na midbid bilang John nin Leiden​—sa kahurihurihi nagkaigwa nin malinaw na kabtang sa mga mangyayari duman. Si Mathys naghingako na sarong propeta asin nag-anunsiar na mangyayari an ikaduwang pagdatong kan Cristo sa Abril 1534. An siudad idineklarar bilang an Bagong Jerusalem na nasambitan sa Biblia, asin nagin apocaliptico an kamugtakan kan boot kan mga tawo. Nagdesisyon si Rothmann na an gabos na rogaring maninigong magin sadiri nin gabos. An mga residente na nasa edad na dapat magdesisyon: Magpabunyag o humale. Kaiba sa lagduan na pagbunyag an nagkapira na nagpabunyag tangani sanang dai ninda mabayaan an saindang harong asin mga rogaring.

An ibang komunidad nakubhanan kan an Münster nagin an enot na siudad kun saen mga Anabaptista an pinakamakosog na relihioso asin politikal na puersa. Segun sa librong Die Täufer zu Münster, ini an dahelan kaya an “Münster kinalaban kan bilog na Banal na Imperyo nin Roma kan Nasyon nin Alemania.” An sarong may halangkaw na katongdan sa lokal, si Prinsipe-Obispo Konde Franz von Waldeck, nagtipon nin hukbo tanganing salikopan an Münster. An hukbong iyan  kompuesto nin mga Luterano sagkod mga Katoliko. An duwang relihion na ini, na dati nasa magkakontrang lado kan Reporma asin pag-abot nin panahon magigin magkalaban sa Treintang Taon na Guerra, nagin magkasurog tumang sa mga Anabaptista.

Paglaglag sa Kahadean kan mga Anabaptista

Dai natakot sa kosog kan nagsasalikop na hukbo an mga nasa laog na protehido kan mga lanob kan siudad. Kan Abril 1534, na sa panahon na idto soboot mangyayari an ikaduwang pagdatong kan Cristo, si Mathys suminakay sa sarong puting kabayo paluwas sa siudad, na naglalaom na poprotehiran nin Dios. Imahinara an makuring takot kan mga parasuportar ni Mathys kan dumungaw sinda sa ibabaw kan mga lanob kan siudad asin maheling na piniropiridaso si Mathys kan nagsasalikop na mga soldados asin ibinitin an saiyang payo sa sarong harigi.

Si John nin Leiden an nagin kasalihid ni Mathys asin inapod na Hadeng Jan kan mga Anabaptista sa Münster. Hiningoa niang husayon an pagkabakong balanse sa bilang nin mga lalaki asin babae​—mas dakol an mga babae kisa mga lalaki sa siudad​—paagi sa pag-enkaminar sa mga lalaki na magkaigwa nin dakol na agom sagkod sa gusto ninda. Kun dapit sa mga bagay na sobra na man na marhay sa laog kan kahadean nin mga Anabaptista sa Münster, an pagsambay asin pakikisaro may padusang kagadanan, mantang an poligamiya tinotogotan, ineenkaminar pa ngani. Si Hadeng Jan mismo nagkaigwa nin 16 na agom. Kan an saro sa sainda, si Elisabeth Wandscherer, humagad nin permiso na humale sa siudad, sia pinugotan sa publiko.

An pagsalikop luminawig nin 14 bulan, sagkod kan Hunyo 1535 kan an siudad nabihag sa katapustapusi. An Münster nag-agi nin pagkalaglag na dai pa kaidto nangyari sa siudad asin naotro sana kan Guerra Mundial II. Si Rothmann nakadulag, alagad si Hadeng Jan asin an duwa pang pangenot na mga Anabaptista nadakop, pinasakitan, asin ginadan. An saindang bangkay ilinaog sa mga laoman asin iinitaas dangan ibinitin sa torre kan St. Lambert’s Church. Ginibo iyan “tanganing magserbing nakakatakot na marhay na patanid sa gabos na potensial na manriribok,” an paliwanag ni Seifer. Iyo, grabe an mga resulta kan pakikiaram sa politika.

Ano an nangyari sa iba pang mga komunidad na Anabaptista? Nagpadagos an paglamag sa laog nin nagkapirang taon sa bilog na Europa. An kadaklan sa mga Anabaptista nagdanay sa pagsunod sa saindang kontra sa guerrang mga prinsipyo, minsan ngani igwa nin minoriya na maluminaban. Pag-abot nin panahon, an dating padi na si Menno Simons iyong namoon sa mga Anabaptista, asin an grupo sa kahurihurihi namidbid bilang an mga Menonita o sa ibang ngaran.

An Tolong Laoman

Sa pundamental an mga Anabaptista mga tawong relihioso na naghihingoang sumunod sa mga prinsipyo sa Biblia. Alagad dahelan sa mga radikal sa Münster, liningawan kan mga Anabaptista an kaisipan na iyan asin nakilabot sinda sa politika. Kan mangyari iyan, an mobimiento nagin sarong rebolusyonaryong puersa. Nangahulogan ini nin grabeng kapahamakan para sa mobimientong Anabaptista asin sa siudad nin Münster kan edad media.

An mga namamasyar sa sentro kan siudad napapagirumdoman sagkod ngonyan kan makatatakot na mga pangyayaring idto na nangyari haros 500 na taon na an nakaagi. Paano? Paagi sa tolong laoman na batbat na nakabitin sa torre kan simbahan.

[Nota sa Ibaba]