“An Gabos na Alisto an Isip Mahiro na May Kaaraman”

AN PAGGIYA kan Tataramon nin Dios, an Biblia, orog na ‘dapat na mawoton kisa bulawan​—kisa dakol na dalisay na bulawan.’ (Salmo 19:7-10) Taano? Huli ta “an ley kan madonong [si Jehova] burabod nin buhay, tanganing irayo an saro sa mga siod nin kagadanan.” (Talinhaga 13:14) Kun iinaaplikar, an konseho hale sa Kasuratan bako sanang pinaparahay an kalidad kan satong buhay kundi tinatabangan man kita kaiyan na malikayan an mga siod na nagsasapeligro kaiyan. Kanigoan kahalaga na hanapon niato an kaaraman sa Kasuratan asin humiro sono sa satong nanonodan!

Siring kan nakasurat sa Talinhaga 13:15-25, si Hadeng Salomon kan suanoy na Israel nagtao nin sadol na nagtatabang sato na humiro sono sa kaaraman tanganing magkaigwa kita nin mas marahay asin mas halawig na buhay. * Ginagamit an halipot na mga talinhaga, ipinapaheling nia kun paano kita matatabangan kan Tataramon nin Dios na kamtan an pabor nin iba, magdanay na maimbod sa satong ministeryo, magkaigwa nin tamang aktitud sa disiplina, asin madonong na pilion an satong mga kairiba. Sinambit man nia an pag-isip para sa ngapit paagi sa pagwalat nin pamana sa satong mga aki siring man an pagdisiplina sa sainda sa pagkamoot.

An Marahay na Pakarorop Nagkakamit nin Pabor

“An marahay na pakarorop mismo nagtatao nin pabor,” an sabi ni Salomon, “alagad an dalan kan mga naggigibo nin kadayaan garanggasangon.” (Talinhaga 13:15) An pananaram sa orihinal na lenguahe para sa “marahay na pakarorop,” o marahay na pakasabot, “naglaladawan kan pagigin may isip, marahay na paghusgar, asin madonong na mga opinyon,” an sabi nin sarong reperensia. An tawong igwa kan siring na mga kualidad dai nasasakitan na kamtan an pabor kan iba.

 Estudyare an may pakarorop na paagi ni apostol Pablo sa pagtratar sa kapwa Kristianong si Filemon kan papulion nia an naglayas na oripon ni Filemon na si Onesimo, na nagin nang Kristiano. Sinadol ni Pablo si Filemon na akoon si Onesimo sa maboot na paagi, kun paanong tibaad maogma niang aakoon an apostol mismo. Sa katunayan, nag-alok si Pablo na bayadan kun nagkautang si Onesimo nin ano man ki Filemon. Iyo, puede kutanang ginamit ni Pablo an saiyang autoridad asin pinagbotan si Filemon na gibohon an tama. Alagad pinagmarhay kan apostol na asikasohon an bagay sa mataktika asin mamomoton na paagi. Sa paggibo kaiyan, nagin kompiado si Pablo na makukua nia an kooperasyon ni Filemon, na mapapahiro siang gibohon an labi pa sa hinahagad na gibohon nia. Bako daw na maninigo man na trataron niato sa siring na paagi an satong mga kapagtubod?​—Filemon 8-21.

Sa ibong na kampi, an dalan kan madaya garanggasangon, o “matagas.” (New International Version) Sa anong sentido? Segun sa sarong intelektuwal, an terminong ginamit digdi nangangahulogan nin “makosog o marigon, na nanonongod sa daing simpatiyang gawe-gawe kan mga tawong maraot. . . . An tawong naninindogan sa saiyang maraot na mga ugale, daing simpatiya asin indiperente sa madonong na instruksion nin iba, nasa dana na pasiring sa kalaglagan.”

Si Salomon nagpapadagos: “An gabos na alisto an isip mahiro na may kaaraman, alagad an lolong mapalakop nin kamangmangan.” (Talinhaga 13:16) An alisto an isip na ini bakong tawong tuso. An pagigin alisto an isip digdi konektado sa kaaraman asin may labot sa tawong may isip, na nag-iisip nguna bago humiro. Kun napapaatubang sa bakong makatanosan na pagkritika o pan-iinsulto pa ngani, pinopogolan kan tawong alisto an isip an saiyang dila. Mapagngayongayo siang naghihingoa na ipaheling an bunga kan banal na espiritu kaya dai sia naiiritar nin labi-labi. (Galacia 5:​22, 23) Dai tinotogotan kan tawong may isip na kontrolon sia kan ibang tawo o kan situwasyon. Imbes, sia nagpopogol asin linilikayan an mapaiwal na parateng nangyayari sa sarong indibiduwal na madaling mag-init kun makolgan an boot.

An alisto an isip naghihiro man na may kaaraman kun nagdedesisyon. Aram nia na an madonong na mga paghiro bihirang ibinubunga nin pagpatibasang, paghiro basado sa mga emosyon, o pag-arog sana sa ginigibo nin kadaklan. Kun siring, tinatawan nia nin panahon na siyasaton an saiyang situwasyon. Kinukua nia an gabos na impormasyon asin dinedeterminaran kun ano an puede niang pilion. Dangan sinisiyasat nia an Kasuratan asin nagdedesisyon kun arin na mga ley o prinsipyo sa Biblia an aplikado. An dana kan siring na tawo nagdadanay na deretso.​—Talinhaga 3:​5, 6.

“An Maimbod na Sugo Sarong Kaomayan”

Bilang Mga Saksi ni Jehova, ipinaniwala sato an pagbalangibog kan mensahe na tao nin Dios. An mga tataramon sa sunod na talinhaga nagtatabang sato na magdanay na maimbod sa pag-otob kan sugo sa sato. Iyan nagsasabi: “An mensaherong maraot mahoholog sa karatan, alagad an maimbod na sugo sarong kaomayan.”​—Talinhaga 13:17.

An idinodoon digdi iyo an mga kualidad kan mensahero. Kumusta kun may karatan na biribidon o bagohon kan paradara  kan mensahe an mensahe? Bako daw na sia maako nin paghokom na bakong paborable? Isip-isipon an katabang ni propeta Eliseo na si Guejazi, na may kahanaban na nagpaabot nin falsong mensahe sa hepe kan hukbo nin Siria na si Naaman. An pinaomayan na lepra ni Naaman nagbalyo ki Guejazi. (2 Hade 5:20-27) Kumusta kun an sugo magin bakong maimbod asin umontok na nanggad sa pagpahayag kan mensahe? “[Kun] ika dai magtaram tanganing patanidan an maraot hale sa saiyang linalakawan,” an sabi kan Biblia, “sia mismo bilang maraot magagadan sa saiyang sadiring kasalan, alagad hahagadon ko [ni Jehova] an saiyang dugo sa saimong kamot.”​—Ezequiel 33:8.

Sa ibong na lado, an maimbod na sugo kaomayan sa saiya man sana asin sa mga naghihinanyog sa saiya. Sinadol ni Pablo si Timoteo: “Pirme mong atenderan an saimo man sana asin an saimong pagtotokdo. Magdanay ka sa mga bagay na ini, huli ta sa paggibo mo kaini ililigtas mo an saimo man sana sagkod idtong naghihinanyog sa saimo.” (1 Timoteo 4:16) Isip-isipon an kaomayan na nagigibo kan maimbod na pagpahayag kan maogmang bareta kan Kahadean. Pinupukaw kaiyan an mga tawong may marahay na kamugtakan nin puso asin ginigiyahan sinda pasiring sa katotoohan na nagpapatalingkas sa sainda. (Juan 8:32) Dawa kun dai hinanyogon kan mga tawo an mensahe, ‘ililigtas nanggad kan maimbod na mensahero an saiyang kalag.’ (Ezequiel 33:9) Dai man logod niato noarin man mapabayaan na otobon an sugo sa sato na maghulit. (1 Corinto 9:16) Asin pirme kitang magin maingat sa ‘paghulit kan tataramon,’ na dai noarin man pinapaluya an puersa kaiyan o ikinokompromiso iyan tanganing gibohon na mas kaakit-akit.​—2 Timoteo 4:2.

‘An Nag-ootob kan Pagsagwe Pinapamuraway’

Maninigo daw na ikaanggot kan tawong may isip an ano man na nakakatabang na sadol na itinatao saiya? An Talinhaga 13:18 nagsasabi: “Kadukhaan asin kasupganan an aaboton kan nagpapabaya sa disiplina, alagad an nag-ootob sa pagsagwe iyo an mapapamuraway.” Madonong na maogma niatong akoon dawa an dai man hinahagad na pagsagwe. An sadol na may masarig na basehan puedeng makatabang na marhay kun dai niato narerealisar na iyan kaipuhan niato. An paghimate sa siring na konseho puedeng palibrehon kita sa mga kamondoan asin tabangan kitang makalikay sa kapahamakan. An dai pag-intindi kaiyan magbubunga nin kasusupgan.

An komendasyon, kun maninigo, nakakaparigon sa sato asin nakakaenkaminar nanggad. Alagad kaipuhan man niatong laoman asin akoon an pagsagwe. Estudyare an duwang surat ni apostol Pablo ki Timoteo. Minsan ngani kinokomendaran sia sa saiyang kaimbodan, an mga surat pano nin konseho para ki Timoteo. Sueltong nagtatao si  Pablo nin konseho sa nguhod na iyan sa saiya manongod sa pagpadanay nin pagtubod asin pagkaigwa nin marahay na konsensia, pagtratar sa iba sa kongregasyon, pagpatalubo nin diosnon na debosyon asin pagigin naninigoan sa sadiri, pagtotokdo sa iba, paglaban sa apostasiya, asin pag-otob kan saiyang ministeryo. An nguhod na mga miembro kan kongregasyon maninigong humagad nin asin maogmang akoon an konseho hale sa mga mas eksperyensiado.

‘Maglakaw na Kaiba nin mga Madonong’

“An mawot kun naootob masiram para sa kalag,” an sabi kan madonong na hade, “alagad makauuyam nin makuri para sa mga lolong an pagrayo sa karatan.” (Talinhaga 13:19) May labot sa kahulogan kan talinhagang ini, an sarong reperensia nagsasabi: “Kun naabot na an sarong pasohan o naotob na an sarong kamawotan, an bilog na pagkatawo napapano nin pakamate nin satispaksion . . . Huling an pagkaotob nin obheto sarong maogmang marhay na eksperyensia, kun siring an pagbaya sa karatan siertong makababalde para sa mga mangmang. An saindang mga ambisyon makakamtan sana paagi sa maraot na mga paagi, asin kun babayaan ninda an karatan, nungka nindang makakamtan an kasiraman nin pagkaotob kan saindang mga kamawotan.” Mahalagang marhay nanggad na kultibaron niato an tamang mga kamawotan!

An satong mga kaibaiba igwa nin makosogon na epekto sa mga iniisip niato, sa mga gusto niato, asin sa mga habo niato! Ipinahayag ni Salomon an sarong dai nagbabagong katotoohan kan sabihon nia: “Sia na naglalakaw na kaiba nin mga madonong magigin madonong, alagad sia na nakikiiba sa mga lolong maraot an aabotan.” (Talinhaga 13:20) Iyo, an satong pag-iriba, dawa ngani paagi sa aling-alingan, sa Internet, asin sa binabasa niato, igwa nin epekto sa kun ano kita ngonyan asin sa ngapit. Mahalaga nanggad na madonong na pilion niato an satong mga kaibaiba!

‘Magwalat nin Pamana’

“An mga parakasala iyo an pinaglalapag nin kapahamakan,” an sabi kan hade nin Israel, “alagad an mga matanos iyo an binabalosan nin karahayan.” (Talinhaga 13:21) Kapakipakinabang an pagmamaigot na magin matanos, huli ta si Jehova nagmamakolog sa mga matanos. (Salmo 37:25) Minsan siring, dapat niatong rekonoseron na “an panahon asin pagkanorongod” nangyayari sa sato gabos. (Eclesiastes 9:11) May magigibo daw kita bilang preparasyon para sa dai linalaoman na mga pangyayari?

“An tawong marahay magwawalat nin pamana sa mga aki nin mga aki,” an sabi ni Salomon. (Talinhaga 13:22a) Mahalaga nanggad na pamana an iwinawalat kan mga magurang kun tinatabangan ninda an saindang mga aki na ilaog sa isip an kaaraman dapit ki Jehova asin kultibaron an marahay na relasyon sa saiya! Alagad bako daw na pagigin may isip man an paggibo nin mga areglo, kun posible, para sa materyal na kapakanan kan pamilya enkaso magadan na dai linalaoman an sarong magurang? Sa dakol na lugar, an mga payo nin pamilya tibaad puedeng kumua nin seguro, gumibo nin legal na testamento, asin magtagama nin kuarta para sa ngapit.

Ano an masasabi manongod sa pamana kan mga maraot? “An kayamanan kan parakasala sarong bagay na itinatagama para sa matanos,” an sabi pa ni Salomon. (Talinhaga 13:22b) Dugang pa sa ano man na pakinabang ngonyan, ini magigin totoo kun otobon na ni Jehova an saiyang panuga na maglalang nin “bagong kalangitan asin sarong bagong daga” na dian “magdadanay an katanosan.” (2 Pedro 3:13) An mga maraot hinale na sa panahon  na iyan, asin “an mga mahoyo mismo makakasadiri kan daga.”​—Salmo 37:11.

An tawong may isip naghihiro na may kaaraman dawa pa kakadikit kan saiyang rogaring. “An inaradong daga kan mga tawong dukha namumunga nin kadakol na kakanon,” an sabi kan Talinhaga 13:​23, “alagad may napapara huli sa kadaihan nin paghusgar.” An kadikiton napapadakol paagi sa kahigosan asin mga bendisyon nin Dios. Minsan siring, kun mayo nin hustisya, puedeng mapara an mga kayamanan huli sa bakong makatanosan na paghusgar.

“Nagsisiyasat sa Saiya na May Disiplina”

An bakong sangkap na mga tawo nangangaipo nin disiplina, asin kaipuhan ninda iyan poon sa pagkaniaki. “An nagpopogol sa paggamit kan saiyang pamakol naoongis sa saiyang aki,” an sabi kan hade nin Israel, “alagad an namomoot sa saiya iyo an nagsisiyasat sa saiya na may pagdisiplina.”​—Talinhaga 13:24.

An pamakol simbolo nin autoridad. Sa Talinhaga 13:​24, iyan nanonongod sa autoridad nin magurang. Sa kontekstong ini, an paggamit kan pamakol nin disiplina dai man pirmeng nangangahulogan nin pagpakol sa aki. Imbes, iyan nagrerepresentar sa paagi nin pagtatanos, ano man na klase iyan. Sa sarong kamugtakan, tibaad igo na an maboot na pagsaway sa sarong aki tanganing itanos an salang gawe-gawe. An ibang aki tibaad kaipuhan nin mas mapuersang pagsagwe. “Mas hararom an epekto nin sarong pagsaway sa saro na may pakasabot kisa sa paghampak sa sarong lolong nin sanggatos na beses,” an sabi kan Talinhaga 17:10.

An disiplina nin magurang maninigo na pirmeng itao na may kaibang pagkamoot asin kadonongan sa kapakinabangan nin mga aki. Dai iniignoro nin sarong mamomoton na magurang an mga sala kan saiyang aki. Al kontraryo, hinahanap nia an mga iyan tanganing mahale an mga iyan bago rumarom na marhay an pagkagamot kaiyan. Siempre, isinasapuso nin sarong mamomoton na magurang an konseho ni Pablo: “Mga ama, dai nindo pagpaanggoton an saindong mga aki, kundi padagos na padakulaon sinda sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova.”​—Efeso 6:4.

Kumusta kun an sarong magurang konsintidor asin dai nagtatao nin kinakaipuhan na pagtatanos? Papasalamatan daw sa huri an siring na magurang huli sa saiyang pagkakonsintidor? Dai nanggad! (Talinhaga 29:21) An Biblia nagsasabi: “An aki na pinapabayaan sana magdadara nin kasupganan sa saiyang ina.” (Talinhaga 29:15) An dai paggamit nin autoridad kan magurang nagpapaheling nin pagkaindiperente o kadaihan nin pagkamoot. Minsan siring, an paggamit nin autoridad sa maboot asin marigon na paagi nagpapaheling nin mamomoton na pagmakolog.

Bebendisyonan an tawong may isip asin tanos na naghihiro na may tunay na kaaraman. Inaasegurar kita ni Salomon: “An matanos nagkakakan sagkod na mabasog an saiyang kalag, alagad an tulak kan mga maraot magigin daing laog.” (Talinhaga 13:25) Aram ni Jehova kun ano an marahay para sa sato sa arin man na kabtang nin buhay​—an satong pampamilyang aktibidad, an satong relasyon sa iba, an satong ministeryo, o kun kita dinidisiplina. Asin paagi sa madonong na pag-aplikar kan konseho na manonompongan sa saiyang Tataramon, siertong makakamtan niato an pinakamarahay na pamumuhay.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 28]

Kun napapaatubang sa bakong makatanosan na pagkritika, pinopogolan kan alisto an isip an saiyang dila

[Ritrato sa pahina 29]

Dakol na karahayan an nagigibo kan maimbod na parabalangibog kan Kahadean

[Ritrato sa pahina 30]

Minsan ngani nakakaparigon nin boot an komendasyon, dapat na maogma niatong akoon an pagtatanos

[Ritrato sa pahina 31]

Dai iniignoro nin sarong mamomoton na magurang an mga sala kan saiyang aki