Pagsiyasat sa mga Kayamanan sa Chester Beatty

“PANO-PANO nin kayamanan kan kadakol na sibilisasyon na nawara na, . . . nakakagulat sa kagayonan an sararadit na representasyon asin mga ipininta na yaon dian.” Iyan an halipot na pagkaladawan kan dating kurador na si R. J. Hayes sa Chester Beatty Library sa Dublin, Irlandia. Iyan an kinamumugtakan kan kadakol na koleksion nin daing kaagid sa halagang mga bagay kan suanoy, magayonon an pagkagibong mga gibo nin arte, asin bihirang mga libro asin manuskrito na haros dai masokol an halaga. Kaya siisay si Chester Beatty? Asin anong mga kayamanan an tinipon nia?

Si Alfred Chester Beatty, na namundag kan 1875 sa Nueva York, E.U.A., may lahing Eskoses, Irlandes, asin Ingles. Kan sia 32 anyos na, yuminaman sia bilang sarong inhenyero asin asesor sa pagmina. Sa bilog niang buhay, ginamit nia an saiyang awad-awad na kayamanan tanganing mangolekta nin magagayon asin mahahalagang bagay. Kan magadan sia kan 1968 sa edad na 92, iwinalat ni Beatty an enterong koleksion nia sa mga taga Irlandia.

Ano an mga Kinolekta Nia?

Kadakol asin manlaenlaen an koleksion ni Beatty. Mga 1 porsiento sana an ilinaag sa eksibit sa kada panahon. Nagtipon sia nin bihirang manompongan asin mahalagang marhay na mga bagay hale sa dakol na laen-laen na kapanahonan asin kultura na rinibong taon an lawig​—hale sa Europa kan Edad Media asin Renasimiento siring man hale sa balakid na nasyon sa Asia asin Aprika. Halimbawa, an saiyang koleksion nin mga drowing na inukit sa kahoy na hale sa Hapon ibinibilang na saro sa pinakamarahay an kalidad sa bilog na kinaban.

An mga koleksion na biyong laen sa mga gibo nin belyas-artes (fine art) nakakapukaw nin interes na koleksion nin labing sanggatos na Babiloniko asin Sumerianong dalipay na mga tabla na may nakasurat na suanoy na cuneiforme. Inukit kan mga tawong nag-iistar sa Mesopotamia labing 4,000 na taon na an nakaagi an detalyadong pagkasaysay kan saindang buhay sa basang dalipay na mga tabla, na linuluto kaidto sa horno. Dakol na tablang arog kaiyan an nagdanay sagkod sa satong kaaldawan, na nagtatao sa sato nin malinaw na ebidensia kan pagkasuanoy kan pagsurat.

Sarong Pagkaakit sa mga Libro

Minalataw na naakit si Chester Beatty sa artistikong paggibo nin marahayon na mga libro. Nangolekta sia nin rinibong sekular asin relihiosong mga tomo, kaiba an nagkapirang kopya kan Koran na may komplikadong dekorasyon. Sia, an sabi kan sarong parasurat, “nabihag kan kagayonan kan tekstong Arabiko na biyong eksakto, . . . asin an saiyang pag-apresyar sa kolor napukaw kan maadornong surat-kamot na kinalupkopan nin mahimpis na bulawan asin pirak patin iba pang mga mineral na buhay na buhay an kolor.”

Naakit si Chester Beatty sa jaspe (jade), kun paanong naakit man dian an nagkapirang emperador kan Tsina kan enot na mga siglo. Para sainda an de kalidad na jaspe iyo an pinakamahal sa gabos na mineral, mas mamahalon nin labi-labi kisa bulawan. Nagsugo an mga namamahalang ini nin ekspertong mga artisano tanganing pakinison asin gibohon na mahimpis na mga pahina an mga bloke nin jaspe. Dangan pinano kan maabilidad na mga eksperto sa arte an mga pahinang ini na gibo sa jaspe nin pinong mga surat-kamot asin mga ilustrasyon na inukit sa bulawan, sa siring nagpoprodusir nin pinakamakangangalas na mga libro na ginibo kasuarin man. An mga librong ini na koleksion ni Beatty bantog sa bilog kinaban.

Daing Kaagid sa Halaga na mga Manuskrito kan Biblia

Para sa mga namomoot sa Biblia, an nakakalabi sa gabos na kayamanan ni Chester Beatty iyo an saiyang  kadakol na koleksion nin manuskrito kan Biblia kan suanoy asin Edad Media. An magayon asin linagan nin nagkikinang na dekorasyon na mga manuskrito nagpapabanaag sa pasensia asin pagkaartistiko kan mga eskriba na nagkopya kaiyan paagi sa surat-kamot. An imprentadong mga libro nagpapaheling kan abilidad asin pagkaeksperto kan enot na mga paragibo asin paraimprenta nin libro. Halimbawa, an Biblia Latina inimprenta sa Nuremberg kan 1479 ni Anton Koberger, na nabuhay kan panahon ni Johannes Gutenberg asin ilinaladawan bilang “saro sa pinakaimportante asin pinakaaktibo sa enot na mga paraimprenta.”

An saro sa pambihirang eksibit sa Chester Beatty Library iyo an manuskritong pergamino na ginibo sa kapinonan kan ikaapat na siglo, ni Ephraem, sarong intelektuwal na Sirio. Si Ephraem detalyadong nagkotar sa ikaduwang siglong reperensia na inapod na Diatessaron. Pinagsararo dian kan kagsurat na si Taciano an apat na Ebanghelyo kan pagkasaysay kan buhay ni Jesu-Cristo sa sarong nagkakaoroyon na estorya. Sinasambit kan mga parasurat kan huri an Diatessaron, alagad mayong natadang mga kopya kaiyan. Pinagdudahan ngani kan nagkapirang intelektuwal kan ika-19 siglo an pag-eksister kaiyan. Minsan siring, kan 1956, nadiskobre ni Beatty an komentaryo ni Ephraem sa Diatessaron ni Taciano​—sarong diskobremiento na nakadugang sa nag-eeksister na prueba kan pagkamasasarigan asin pagigin totoo kan Biblia.

Sarong Koleksion nin Kayamanan na Kompuesto nin Papirong mga Manuskrito

Si Beatty nangolekta man nin dakolon na papirong manuskrito, relihioso sagkod sekular. Labing 50 papirong kodise an pinetsahan na bago pa kan ikaapat na siglo C.E. An nagkapira sa mga papirong ini ikinasalbar sa darakulang tambak nin papiro​—sa pundamental sa mga aponan nin basurang papel​—na dakol na siglo nang nakatago sa desierto sa Egipto. Dakol sa papirong mga dokumento an biyo nang nagkasuruwaysuway kan ipinabakal. An mga negosyante minaabot na may darang mga kahon na karton na pano nin mga suruwaysuway na papiro. “An mga interesadong bumakal kaiyan makua sana kan pinakadakulang kabtang na may dakol na isinurat,” an sabi ni Charles Horton, kurador kan Mga Koleksion sa Solnopan sa Chester Beatty Library.

An “pinakanakakabiglang diskobremiento” ni Beatty, an sabi ni Horton, kompuesto nin mahalagang marhay na mga kodise sa Biblia na “kaiba an nagkapirang kaenot-enoteng midbid na kopya kan Kristianong Daan asin Bagong Tipan.” An mga negosyanteng aram an halaga kan mga kodise tibaad pinagsuruwaysuway iyan tanganing ipabakal an mga kabtang sa laen-laen na mga parabakal. Minsan siring, nabakal ni Beatty an mas dakol na kabtang kan diskobremientong iyan. Alagad gurano kahalaga an mga kodiseng ini? Si Sir Frederic Kenyon nagsabi na an saindang nadiskobre iyo “nanggad an pinakamahalaga” poon kan madiskobre ni Tischendorf an Kodise Sinaitico kan 1844.

An mga kodiseng ini pinetsahan na kaidto pang pag-oltanan nin ikaduwa asin ikaapat na siglo C.E. Kabilang sa mga libro kan Hebreong Kasuratan sa bersion na Griegong Septuaginta an duwang kopya nin Genesis. An mga ini may espesyal na halaga, an sabi ni Kenyon, “huli ta an libro [nin Genesis] haros mayo sa Batikano asin Sinaitico,” pergaminong mga manuskrito kan ikaapat na siglo. Tolong kodise an igwa kan mga libro kan Kristianong Griegong Kasuratan. An saro igwa kan kadaklan kan apat na Ebanghelyo asin dakol kan libro nin Gibo. An ikaduwang kodise, na may dagdag na mga pahina na nakua ni Beatty kan huri, igwa nin haros kompletong kopya kan mga surat ni apostol Pablo, kaiba an saiyang surat sa mga Hebreo. An ikatolong kodise igwa nin mga un-tersio kan libro nin Kapahayagan. Segun ki Kenyon, “pinakosog [kan mga papirong ini] paagi sa aktuwal na marhay na prueba an basehan​—na dati nang makosogon​—kan satong kompiansa sa teksto kan Bagong Tipan na yaon sato ngonyan.”

 Ipinapaheling kan mga papiro kan Biblia sa Chester Beatty na pinonan na gamiton kan mga Kristiano an kodise, o de-pahinang libro, kasalida kan masakit darahon na balumbon sa sarong amay na marhay na petsa, tibaad bago an katapusan kan enot na siglo C.E. Ipinapaheling man kan mga papiro na huling kulang an masusuratan na materyal, sa parate ginagamit giraray kan mga parakopya an daan nang mga pahina nin papiro. Halimbawa, an saro sa manuskritong Coptico na kabtang kan Ebanghelyo ni Juan nakasurat “sa garo baga libro nin pagpraktis sa eskuelahan na may nakasurat na mga pagkuenta sa Griego.”

An mga dokumentong papiro na ini dai man nakakagulat sa kagayonan, alagad an mga iyan daing kaagid sa halaga. An mga iyan naheheling asin nakakapotan na koneksion sa kapinonan kan Kristianismo. “Uya, sa mismong atubangan nindo,” an sabi ni Charles Horton, “maheheling nindo an klase nin mga libro na ginamit kan nagkapira sa kaenot-enoteng Kristianong mga komunidad​—mga libro na pinahalagahan nindang marhay.” (Talinhaga 2:​4, 5) Kun magkaoportunidad kamo na siyasaton an nagkapira sa mga kayamanan na ini sa Chester Beatty Library, dai masusudya an saindong linalaoman.

[Ritrato sa pahina 31]

Drowing na inukit sa kahoy na hale sa Hapon ni Katsushika Hokusai

[Ritrato sa pahina 31]

Kaiba an “Biblia Latina” sa kaenot-enoteng inimprentang mga kopya kan Biblia

[Ritrato sa pahina 31]

An komentaryo ni Ephraem sa “Diatessaron” ni Taciano orog pang nagpapatunay sa pagkamasasarigan kan Biblia

[Ritrato sa pahina 31]

An “Chester Beatty P45,” an pinakadaan na kodise sa kinaban, igwa kan kadaklan kan apat na Ebanghelyo asin dakol kan libro nin Gibo na nasa sarong tomo

[Picture Credit Line sa pahina 29]

Rineprodusir huli sa maboot na permiso kan The Trustees of the Chester Beatty Library, sa Dublin

[Picture Credit Line sa pahina 31]

Gabos na retrato: Rineprodusir huli sa maboot na permiso kan The Trustees of the Chester Beatty Library, sa Dublin