Dumiretso sa laog

Dumiretso sa mga laog

“Magkaigwa Kamo nin Mamomoton na Kapadangatan sa Lambang Saro”

“Magkaigwa Kamo nin Mamomoton na Kapadangatan sa Lambang Saro”

“Magkaigwa Kamo nin Mamomoton na Kapadangatan sa Lambang Saro”

“Sa pagkamoot na sa magturugang magkaigwa kamo nin mamomoton na kapadangatan sa lambang saro.”​—ROMA 12:10.

1, 2. Ano an nagin relasyon sa saindang mga tugang kan sarong misyonero sa presenteng aldaw asin ni apostol Pablo?

SA BILOG na 43 na taon nia sa paglilingkod bilang misyonero sa Harayong Sirangan, si Don midbid sa mainit na pakikiiba nia sa mga pinaglilingkodan nia. Mantang sia kaidto nasa higdaan na tinitios an helang na ikinagadan nia, an nagkapira sa mga tinokdoan nia kaidto sa Biblia nagbiahe nin rinibong kilometro tanganing sabihon nin personal, “Kamsahamnida, kamsahamnida!”​—“Salamat, salamat!” sa Koreano. An mamomoton na kapadangatan ni Don nakapahiro sa saindang puso.

2 An halimbawang ini ni Don bakong daing kapareho. Kan enot na siglo, si apostol Pablo nagpahayag nin odok na kapadangatan sa saiyang mga pinaglingkodan. Isinakripisyo ni Pablo an saiyang sadiri. Minsan ngani sia tawong may marigon na kombiksion, sia maboot asin may pagmakolog man, “arog kan pagmamahal nin nagpapasusong ina sa saiyang mga aki.” Sinuratan nia an kongregasyon sa Tesalonica: “Huli sa pagkaigwa nin mamomoton na kapadangatan sa saindo, kami naogmang gayo na itao sa saindo, bako sanang an maogmang bareta nin Dios, kundi siring man an samong kalag, huli ta kamo nagin mahal sa samo.” (1 Tesalonica 2:​7, 8) Sa huri, kan sabihan ni Pablo an saiyang mga tugang sa Efeso na dai na ninda sia maheheling liwat, “dakol-dakol na pagtangis an nangyari sa tahaw ninda gabos, asin kinugos ninda an liog ni Pablo saka mapagpadangat na hinadokan sia.” (Gibo 20:​25, 37) Malinaw nanggad, an relasyon ni Pablo asin kan saiyang mga tugang labi pa kisa pagkaigwa sana nin parehong pagtubod. Igwa sinda nin mamomoton na kapadangatan sa lambang saro.

Mamomoton na Kapadangatan Asin Pagkamoot

3. Paano magkakonektar an mga termino sa Biblia para sa kapadangatan asin pagkamoot?

3 Sa Kasuratan, an mamomoton na kapadangatan, pakikipagkapwa, asin pagkamadinamayon gabos konektadong marhay sa pinakanangongorog sa Kristianong mga kualidad​—an pagkamoot. (1 Tesalonica 2:8; 2 Pedro 1:7) Kapareho nin laen-laen na lalauogon nin sarong magayon na brilyante, an gabos na diosnon na kualidad na ini binabalanse an lambang saro asin magkakakomplemento. Iyan bako sanang orog na nagpapadayupot sa mga Kristiano sa lambang saro kundi siring man sa saindang langitnon na Ama. Huli kaini, sinadol ni apostol Pablo an mga kapagtubod nia: “An saindo logod na pagkamoot mayo nin pagsaginsagin. . . . Sa pagkamoot na sa magturugang magkaigwa kamo nin mamomoton na kapadangatan sa lambang saro.”​—Roma 12:​9, 10.

4. Ano an boot sabihon kan pananaram na “mamomoton na kapadangatan”?

4 An termino sa Griego na ginamit ni Pablo para sa “mamomoton na kapadangatan” may duwang kabtang, an saro nangangahulogan nin pakikikatood asin an saro pa, nin natural na kapadangatan. Siring kan ipinapaliwanag nin sarong iskolar sa Biblia, nangangahulogan ini na an mga Kristiano “mamimidbid paagi sa debosyon na arog kan sa sarong nagkakaminorootan, urugos, asin nagtitinarabangan na pamilya.” Iyan daw an saboot nindo sa saindong Kristianong mga tugang na lalaki asin babae? An sarong mamomoton na pag-iribanan​—an pakamate nin pagigin kapamilya​—maninigong mangibabaw sa Kristianong kongregasyon. (Galacia 6:10) Sa siring, trinadusir kan The New Testament in Modern English, ni J. B. Phillips, an Roma 12:10: “Magkaigwa kita nin tunay na mamomoton na kapadangatan para sa lambang saro na siring sa magturugang.” Asin an The Jerusalem Bible nagsasabi: “Kamotan an lambang saro nin siring sa maninigong gibohon nin magturugang.” Iyo, an pagkamoot sa tahaw nin mga Kristiano bako sanang huli ta iyan makatanosan asin paninimbagan. Igwa nin “bakong ipokritong kapadangatan na sa magturugang,” maninigong “magkaminorootmootan [kita] nin makosog gikan sa puso.”​—1 Pedro 1:22.

“Tinotokdoan nin Dios na Magkaminorootmootan”

5, 6. (a) Paano ginagamit ni Jehova an internasyonal na mga kombension tanganing tokdoan an saiyang banwaan manongod sa Kristianong kapadangatan? (b) Paano orog na minakosog an bogkos sa pag-oltanan nin magturugang sa laog nin sarong peryodo nin panahon?

5 Minsan ngani sa kinaban na ini “an pagkamoot nin dakol” naglilipot, tinotokdoan ni Jehova an saiyang banwaan sa presenteng aldaw na “magkaminorootmootan.” (Mateo 24:12; 1 Tesalonica 4:9) An internasyonal na mga kombension kan Mga Saksi ni Jehova marahayon na oportunidad sa pagsasanay na ini. Sa mga kombension na ini, nakakamidbid kan lokal na mga Saksi an mga tugang hale sa hararayong kadagaan, asin an dakol pinadagos sa saindang harong an mga delegado hale sa ibang nasyon. Sa sarong dai pa sana nahahaloy na kombension, an nagkapira nagdatong hale sa mga nasyon na an mga tawo daing gayo nagpapahayag kan saindang mga emosyon. “Kan bagong abot an mga delegadong ini, ninenerbios sindang marhay asin masusupgon,” an isinaysay nin sarong Kristiano na nag-asikaso sa mga dadagusan. “Alagad pakalihis sana nin anom na aldaw kan sinda nagpapaaram na sa lambang saro, sinda asin an saindang mga kag-istimar nagkukurugosan asin naghihiribian na. Naogma sindang marhay sa sarong klase nin Kristianong pagkamoot na dai ninda noarin man malilingawan.” An pagpaheling nin pagkamapag-istimar sa satong mga tugang, ano man an saindang pinaghalean, puedeng makapaluwas kan pinakamarahay na mga kualidad sa bisita sagkod sa kag-istimar.​—Roma 12:13.

6 An siring na mga eksperyensia sa kombension nakakapukaw sa boot, alagad may mas dayupot pa nganing relasyon na nagtatalubo kun an mga Kristiano iribang naglilingkod ki Jehova sa laog nin sarong peryodo nin panahon. Kun midbid niatong marhay an satong mga tugang, mas lubos na maaapresyar niato an saindang kawiliwiling mga kualidad​—an saindang pagkasadiosan, pagkamasasarigan, kaimbodan, kabootan, pagigin buka an palad, pagkamakonsiderasyon, pagkamadinamayon, asin kadaihan nin kaimotan. (Salmo 15:3-5; Talinhaga 19:22) Si Mark, na naglingkod bilang misyonero sa Sirangan na Aprika, nagsabi, “Paagi sa pag-iribanan niato kan satong mga tugang nagkakaigwa nin sarong bogkos na dai napapatod.”

7. Ano an kaipuhan tanganing maeksperyensiahan niato an Kristianong kapadangatan sa kongregasyon?

7 Tanganing kamtan asin mapagdanay an siring na bogkos sa laog nin kongregasyon, an mga miembro dapat na magin dayupot sa lambang saro. Paagi sa regular na pag-atender sa Kristianong mga pagtiripon, pinaparigon niato an satong pagkadayupot sa satong mga tugang na lalaki asin babae. Paagi sa pagigin presente asin pakikiasosyar bago, durante, asin pakatapos nin mga pagtiripon, kita nagpaparinigonan nin boot asin nagpapasaradolsadol “sa pagkamoot asin marahay na mga gibo.” (Hebreo 10:​24, 25) “May pagkawili kong nagigirumdoman,” an isinaysay nin sarong magurang sa kongregasyon sa Estados Unidos, “na kan ako aki pa, an samong pamilya pirmeng saro sa mga ultimong minahale sa Kingdom Hall, na ikinakaogma an makikatood asin kapakipakinabang na mga orolay sagkod na posible.”

Kaipuhan daw Nindong “Humiwas”?

8. (a) Ano an boot sabihon ni Pablo kan sadolon nia an mga taga Corinto na “humiwas”? (b) Ano an magigibo ta tanganing paoswagon an kapadangatan sa laog kan kongregasyon?

8 Tanganing lubos na ikapaheling an siring na kapadangatan, tibaad kaipuhan niatong ‘pahiwason’ an satong puso. Sa kongregasyon sa Corinto, si apostol Pablo nagsurat: “An samong puso huminiwas. Kamo dai napipiot sa samo.” Sinadol sinda ni Pablo na “humiwas” man. (2 Corinto 6:11-13) Puede man daw nindong ‘pahiwason’ an saindong kapadangatan? Dai nindo kaipuhan na halaton na an iba an rumani sa saindo. Sa saiyang surat sa mga taga Roma, ikinonektar ni Pablo sa pangangaipong magkaigwa nin mamomoton na kapadangatan an sadol na ini: “Sa pagtao nin onra sa lambang saro mangenot kamo.” (Roma 12:10) Tanganing makapaheling nin onra sa iba, puedeng kamo na an mag-enot na taratarahon sinda sa mga pagtiripon. Puede man nindo sindang imbitaran na ibanan kamo sa ministeryo sa langtad o sa pag-andam para sa pagtiripon. An paggibo kaiyan nakakatabang tanganing tumalubo an mamomoton na kapadangatan.

9. Anong mga paagi an ginibo nin nagkapira tanganing magin orog na dayupot na mga katood an mga kapwa Kristiano? (Iiba an ano man na lokal na mga halimbawa.)

9 An mga pamilya asin indibiduwal sa kongregasyon puedeng “humiwas” paagi sa pagdalaw sa lambang saro, na tibaad iriba sa simpleng karakanan, asin paagi sa pag-iribahan sa nakakarahay na mga aktibidad. (Lucas 10:42; 14:12-14) Si Hakop nag-aareglo paminsanminsan nin mga piknik para sa saradit na grupo. “Kaiba an aki asin gurang, siring man an mga nagsosolong magurang,” an isinaysay nia. “An gabos minapuli na may darang maogmang mga memorya, asin sinda nagigin mas dayupot sa lambang saro.” Bilang mga Kristiano, maninigo niatong pagmaigotan na magin bako sanang mga magkapagtubod kundi patin tunay na mga magkakatood.​—3 Juan 14.

10. Ano an magigibo niato kun may problema kita sa satong relasyon sa mga tugang?

10 Minsan siring, kun beses an mga pagkabakong sangkap tibaad magpagin depisil sa pagkultibar nin pakikikatood asin kapadangatan. Ano an puede niatong gibohon? Enot, puede niatong ipamibi na magkaigwa nin marahay na relasyon sa satong mga tugang. Kabotan nin Dios na magin marahay an relasyon kan saiyang mga lingkod, asin sisimbagon nia an siring na sinserong mga pamibi. (1 Juan 4:​20, 21; 5:​14, 15) Maninigo man kitang humiro kaoyon kan satong mga pamibi. Narurumdoman ni Ric, sarong nagbibiaheng ministro sa Sirangan na Aprika, an sarong tugang na lalaki na masakit pakiibanan huli sa saiyang makauuyam na personalidad. “Imbes na likayan an tugang, nagdesisyon akong orog pa siang mamidbid,” an paliwanag ni Ric. “An ama palan kan tugang estriktong magdisiplina kaidto. Kan masabotan ko kun gurano kaigot na naghingoa an tugang tanganing mapangganahan an inagihan niang ini asin kun gurano na an inoswag nia, hinangaan ko sia. Kami nagin dayupot na magkatood.”​—1 Pedro 4:8.

Ipahayag an Nasa Saindong Puso!

11. (a) Ano an kaipuhan tanganing magtalubo an kapadangatan sa laog kan kongregasyon? (b) Taano ta puedeng makadanyar sa espirituwal an dai pagpahayag kan satong emosyon sa iba?

11 Ngonyan, dakol na tawo an nabubuhay na dai lamang nagkakaigwa nin dayupot na katood. Makamomondo nanggad! Dai kaipuhan na magin arog kaini​—asin dai maninigong magin arog kaini​—an kamugtakan sa Kristianong kongregasyon. An tunay na pagkamoot na sa magturugang bako sanang magalang na pag-orolay-olay asin pagpaheling nin marahay na mga ugale; ni iyan labi-labing pagpaheling nin emosyon sa iba. Imbes, kita maninigong andam na ipahayag an nasa satong puso, siring kan ginibo ni Pablo sa mga taga Corinto, asin ipaheling sa satong mga kapagtubod na kita may pagmalasakit talaga sa saindang ikakarahay. Minsan ngani bakong gabos natural na mahilig makisama o matinaram, an sobrang pagigin daing girong puedeng magin nakakadanyar. “An isinusuway an sadiri mahanap kan maimot niang kamawotan,” an patanid kan Biblia. “Sasarongaton nia an gabos na praktikal na kadonongan.”​—Talinhaga 18:1.

12. Taano ta kaipuhan an marahay na komunikasyon sa pagkaigwa nin dayupot na mga relasyon sa kongregasyon?

12 An sadiosan na komunikasyon kaipuhan sa tunay na pagkakatood. (Juan 15:15) Kita gabos nangangaipo nin mga katood na masasabihan niato kan satong kairairaroming mga kaisipan asin saboot. Dugang pa, mientras na orog niatong midbid an lambang saro, mas pasil niatong ikakatao an pangangaipo kan lambang saro. Kun kita nagpapaheling nin pagmakolog sa kapakanan nin iba sa arog kaining paagi, pinapaoswag niato an mamomoton na kapadangatan, asin maeeksperyensiahan niato an pagigin totoo kan mga tataramon ni Jesus: “Igwang orog na kaogmahan sa pagtao kisa pag-ako.”​—Gibo 20:35; Filipos 2:1-4.

13. Ano an puede niatong gibohon tanganing ipaheling na igwa kita nin tunay na kapadangatan sa satong mga tugang?

13 Tanganing magin lubos na kapakipakinabang an satong kapadangatan, kaipuhan niatong ipahayag iyan. (Talinhaga 27:5) Kun tunay an satong kapadangatan, posibleng marhay na ipinapaheling iyan kan satong lalauogon, asin tibaad mapahiro man kaiyan an puso nin iba. “An liwanag kan mga mata nagpapagayagaya sa puso,” an isinurat kan madonong na tawo. (Talinhaga 15:30) An mga akto nin pagigin mapaggirumdom nagpapaoswag man sa mamomoton na kapadangatan. Minsan ngani mayo nin siisay man na makakabakal nin tunay na kapadangatan, an regalo na odok sa pusong itinao puedeng magin makahulogan na marhay. An sarong kard, surat, asin “tataramon na itinaram sa tamang kapanahonan”​—gabos ini puedeng magpahayag nin odok na kapadangatan. (Talinhaga 25:11; 27:9) Oras na magin katood na niato an iba, dapat niatong papagdanayon iyan paagi sa padagos na pagpaheling nin daing kaimotan na kapadangatan. Nangorogna sa mga panahon nin pangangaipo, bobooton niato na tumabang sa satong mga katood. An Biblia nagsasabi: “An tunay na kaibaiba mamomoton sa gabos na panahon, asin tugang na namundag manongod sa panahon nin kasakitan.”​—Talinhaga 17:17.

14. Ano an puede niatong gibohon kun an saro garo baga daing reaksion sa satong kapadangatan?

14 Sa totoo, dai niato puedeng laoman na kita magigin dayupot sa gabos na kabilang sa kongregasyon. Natural sanang mas dayupot kita sa nagkapira kisa sa iba. Kaya kun an saro garo baga bakong gayong makikatood sa saindo siring sa gusto kutana nindo, dai tolos magkonklusyon na kamo o an tawong iyan may diperensia. Asin dai nindo pagpiriton na magkaigwa nin dayupot na relasyon sa saiya. Kun ipapaheling sana nindo an pagigin makikatood sagkod sa itinotogot kan tawong iyan, ginigibo nindong bukas an oportunidad para sa mas dayupot na relasyon sa ngapit.

“Inooyonan Taka”

15. Ano an nagigin epekto sa iba kan komendasyon, o kun mayo kaiyan?

15 Siertong naggayagaya nanggad si Jesus kan madangog nia durante kan saiyang bautismo, an mga tataramon hale sa langit: “Inooyonan taka”! (Marcos 1:11) An kapahayagan na ini nin pag-ako siertong nakapararom sa panarig ni Jesus na padangat sia kan saiyang Ama. (Juan 5:20) Makamomondo, an nagkapira dai noarin man nakakadangog nin siring na komendasyon hale sa mga iginagalang asin namomotan ninda. “An dakol na hoben na arog ko mga bakong Kristianong kapagtubod an pamilya,” an sabi ni Ann. “Anas pagtatsar an nadadangog mi sa harong. Nakakapamondong marhay ini sa samo.” Minsan siring, kan sinda magin kabtang kan kongregasyon, namamatean ninda an init nin mapagsuportar, mapagmakolog na espirituwal na pamilya​—mga ama asin ina saka mga tugang na lalaki asin babae sa pagtubod.​—Marcos 10:​29, 30; Galacia 6:10.

16. Taano ta dai nakakatabang an pagpaheling nin mapagkritikang aktitud sa iba?

16 Sa nagkapirang kultura, an mga magurang, mas may edad, asin mga maestra bihirang magpahayag nin odok sa pusong pag-oyon sa mga hoben, na iniisip na dahel sa siring na pag-omaw tibaad sinda magin nang kontento sa sadiri o mapalangkaw. An siring na kaisipan puedeng makaapekto dawa ngani sa Kristianong mga pamilya asin sa kongregasyon. Sa pagkomento dapit sa sarong pahayag o iba pang paghihingoa, an mga mas may edad tibaad magsabi: “Puede na iyan, alagad orog pa dian an magigibo mo!” O sa iba pang paagi, tibaad sabihon pa ngani ninda na dai ninda nasosonoan an sarong hoben. Sa paggibo kaiyan, an dakol naniniwala na minomotibar ninda an mga hoben na aboton an saindang lubos na potensial. Alagad sa parate kabaliktaran an nagigin epekto kan paaging ini, huling an mga hoben tibaad sumuko o magsaboot na dai ninda kayang makaabot sa mga pamantayan.

17. Taano ta maninigo kitang humanap nin mga oportunidad na komendaran an iba?

17 Minsan siring, an komendasyon dai maninigong itao sana bilang pasakalye sa pagtao nin konseho. An sinserong komendasyon nagpapaoswag sa mamomoton na kapadangatan sa laog kan pamilya asin sa kongregasyon, sa siring nagpaparigon sa boot kan mga hoben na dolokon an may kabatidan na mga tugang na lalaki asin babae tanganing humagad nin sadol. Kaya imbes na togotan an kultura na iyong magdikta kun paano niato tatrataron an iba, “magsolog [kita] kan bagong personalidad na linalang segun sa kabotan nin Dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan.” Magtao nin komendasyon arog kan ginigibo ni Jehova.​—Efeso 4:24.

18. (a) Mga hoben, paano nindo maninigong mansayon an konseho hale sa mga mas may edad? (b) Taano an mga may edad ta maingat sa paagi nin saindang pagtao nin konseho?

18 Sa ibong na lado, mga hoben, dai kamo magkonklusyon na kun ikinokorehir o sinasadol kamo nin mga mas may edad, iyan nangangahulogan na dai ninda kamo nagugustohan. (Eclesiastes 7:9) Kabaliktaran nanggad iyan! Posibleng marhay na napapahiro sinda kan saindang pagmakolog asin odok na kapadangatan sa saindo. Ta kun dai, taano ta maghihingoa pa sindang ipakipag-olay sa saindo an bagay na iyan? Huling aram ninda an puedeng magin epekto nin mga tataramon, an mga mas may edad​—partikularmente an kamagurangan sa kongregasyon​—sa parate nagdudusay nin dakol na panahon sa paghorophorop asin pamibi bago magtao nin konseho, huli ta gusto sana nindang gumibo nin marahay.​—1 Pedro 5:5.

“Si Jehova Mamomoton na Marhay sa Kapadangatan”

19. Taano an mga nag-agi nin mga pagkadesganar ta makakalaom ki Jehova para sa suporta?

19 An dai nakakaogmang mga eksperyensia tibaad nagin dahelan na magsaboot an iba na an pagpaheling nin mamomoton na kapadangatan magbubunga sana nin lalo pang pagkadesganar. Kaipuhan an kosog nin boot asin makosog na pagtubod tanganing ikapahayag liwat ninda sa iba an nasa saindang puso. Alagad dai ninda noarin man maninigong lingawan na si Jehova “bakong harayo sa lambang saro sa sato.” Inaagda nia kita na rumani sa saiya. (Gibo 17:27; Santiago 4:8) Nasasabotan man nia an satong pagkatakot na makolgan, asin nanunuga sia na susuportaran asin tatabangan nia kita. Inaasegurar kita kan salmistang si David: “Si Jehova harani sa mga laglag an puso; asin an mga nasasakitan an espiritu saiyang iliniligtas.”​—Salmo 34:18.

20, 21. (a) Paano niato naaaraman na puede kitang magkaigwa nin dayupot na relasyon ki Jehova? (b) Ano an kaipuhan tanganing magin dayupot ki Jehova?

20 An dayupot na pakikikatood ki Jehova iyo an pinakamahalagang relasyon na makukultibar niato. Alagad posible daw talaga an siring na bogkos? Iyo. Ihinahayag kan Biblia kun nagin gurano kadayupot na marhay an matanos na mga lalaki asin babae sa satong langitnon na Ama. An saindang mamomoton na mga kapahayagan napreserbar tanganing magtao sato nin kompiansa na puede man kitang rumani ki Jehova.​—Salmo 23, 34, 139; Juan 16:27; Roma 15:4.

21 An mga kahagadan ni Jehova tangani na magin dayupot sa saiya kayang aboton nin lambang tawo. “O Jehova, siisay an magigin bisita sa saimong tolda?” an hapot ni David. “Sia na naglalakaw na daing sala asin naggigibo nin katanosan asin nagtataram nin katotoohan sa saiyang puso.” (Salmo 15:​1, 2; 25:14) Mientras na naheheling niato na an paglilingkod sa Dios nagbubunga nin marahay asin huli kaiyan nakakamtan ta an saiyang paggiya asin proteksion, maaaraman niato na “si Jehova mamomoton na marhay sa kapadangatan.”​—Santiago 5:11.

22. Anong klaseng relasyon an gusto ni Jehova na makamtan kan saiyang banwaan?

22 Kanigoan na bendisyon para sa sato na gusto ni Jehova na magkaigwa nin siring na personal na relasyon sa bakong sangkap na mga tawo! Kun siring bako daw na maninigo na kita man magpaheling nin mamomoton na kapadangatan sa lambang saro? Sa tabang ni Jehova, an lambang saro sa sato puedeng makakontribwir sa asin mag-ako nin mamomoton na kapadangatan na karakteristiko kan satong Kristianong kasararoan nin magturugang. Sa pagsakop kan Kahadean nin Dios, mamamatean kan gabos na yaon sa daga an kapadangatan na ini sagkod lamang.

Ikakapaliwanag daw Nindo?

• Anong klaseng pag-iribanan an maninigong mag-eksister sa Kristianong kongregasyon?

• Paano makakakontribwir sa pagkaigwa nin mamomoton na kapadangatan sa kongregasyon an lambang saro sa sato?

• Paano nagpapaoswag sa Kristianong kapadangatan an sinserong komendasyon?

• Paano kita sinusuportaran asin sinususteniran kan mamomoton na kapadangatan ni Jehova?

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Ritrato sa pahina 15]

An pagkamoot sa tahaw kan mga Kristiano bakong huli sa paninimbagan sana

[Mga Ritrato sa pahina 16, 17]

Puede daw kamong “humiwas” sa saindong kapadangatan?

[Ritrato sa pahina 18]

Kamo daw mapagkritika o nakakapagparigon nin boot?