Maimbod Asin Marigon​—Kaidto Asin Ngonyan

Sa timog na parte nin Polandia, na harani sa linderos kaiyan sa Eslovaquia asin Republikang Czech, igwa nin sadit na banwaan na inaapod na Wisła. Minsan ngani tibaad nungka pa nindong nadangog an Wisła, an kasaysayan kaiyan posibleng marhay na magigin interesanteng gayo sa tunay na mga Kristiano. Iyan kasaysayan na may tanda nin integridad asin kaigotan para sa pagsamba ki Jehova. Taano man?

AN Wisła yaon sa magayon asin mabukid na rehion, kun saen may pambihira nanggad na tanawon. An masulog na mga sapa-sapa asin duwang sapa minasaro sa Salog nin Vistula, na minasikosiko sa makahoy na kabukidan asin mga kababan. Huli sa maboot na lokal na mga tawo asin daing kaagid na klima sa lugar na iyan an Wisła nagin sarong popular na sentro medikal, lugar na bakasyonan kun tig-init, asin pasyaran kun tiglipot.

Garo baga an enot na kolonya na may arog kaining ngaran naestablisar kan mga taon nin 1950. Itinogdok an sarong tableriya, asin dai nahaloy nagkaigwa nin mga dayong nag-iistar sa mga langtad sa bukid, na nag-ataman nin mga karnero asin baka saka nagkultibar kan daga. Alagad naapektaran an mapakumbabang mga tawong ini nin marikas na mga pagbabago sa relihion. Naapektaran na marhay an rehion kan mga reporma sa relihion na pinonan ni Martin Luther, na an Luteranismo nagin nang “relihion kan Estado kan 1545,” segun sa parasiyasat na si Andrzej Otczyk. Pero, an Treintang Taon na Guerra asin an Kontra-Reporma na suminunod bigla asin risang marhay na binago an situwasyon. “Kan 1654 an gabos na simbahan kinua sa mga Protestante, ipinagprohibir an saindang mga seremonya, asin kinumpiskar an mga Biblia asin iba pang relihiosong libro,” an sabi pa ni Otczyk. Pero, an mayoriya sa lokal na populasyon nagdanay na Luterano.

An Enot na mga Banhi nin Katotoohan sa Biblia

Marahay sana ta nakatalaan nang mangyari an sarong mas mahalagang reporma sa relihion. Kan 1928 an pinakaenot na mga banhi nin katotoohan sa Biblia isinabwag nin duwang maigot na  Estudyante sa Biblia, na apod sa Mga Saksi ni Jehova kaidto. Kan suminunod na taon, uminabot si Jan Gomola sa Wisła na may darang ponograpo, na dian pinapatanog nia an nakarekord na mga pahayag na sono sa Kasuratan. Dangan buminalyo sia sa kaharaning kababan kun saen nakanompong sia nin atentong paradangog​—si Andrzej Raszka, sarong hababa asin maskuladong taga bukid na may mapaghimateng puso. Tolos-tolos na kinua ni Raszka an saiyang Biblia tanganing berepikaron an sinasabi sa mga diskurso sa ponograpo. Dangan sia nagkagsing: “Tugang ko, sa katapustapusi nanompongan ko na an katotoohan! Naghahanap na ako nin mga simbag magpoon pa kan ako yaon sa mga trintsera durante kan Guerra Mundial I!”

Nagsusulwak sa entusiasmo, iiniba ni Raszka si Gomola tanganing mamidbid an saiyang mga katood na si Jerzy asin Andrzej Pilch, na galagang naghimate sa mensahe kan Kahadean. Si Andrzej Tyrna, na nakaaram kan katotoohan sa Biblia sa Pransia, nagtabang sa mga tawong ini na pararomon an saindang kaaraman sa mensahe nin Dios. Dai nahaloy nabautismohan sinda. Tanganing matabangan an sadit na grupong ini nin Mga Estudyante sa Biblia sa Wisła, an mga tugang sa kataed na mga banwaan nagdadalaw durante kan kabangaan kan mga taon nin 1930. Makangangalas an mga resulta.

Nagkaigwa nin pambihirang pagdakol nin bagong mga interesado. Ugale na kan lokal na mga pamilyang Luterano na magbasa nin Biblia sa harong ninda. Kaya kan maheling ninda an nakakakombensir na mga argumento na sono sa Kasuratan mapadapit sa doktrina nin kalayo sa impierno asin Trinidad, namidbid kan dakol an pagkakalaen kan katotoohan asin kaputikan. Pinili nin dakol na pamilya na makabutas sa falsong mga katokdoan sa relihion. Huli kaini, an kongregasyon sa Wisła nagdakula, asin kan 1939 may kabilangan na iyan na mga 140. Pero, makangangalas na an kadaklan kan mga nasa edad na sa kongregasyon na iyan dai pa bautisado. “Dai ini nangangahulogan na an mga dai pa bautisadong mga parahayag na ini dai nakayang manindogan para ki Jehova,” an sabi ni Helena, saro sa enot na mga Saksing idto. Idinugang nia: “Sa mga pagbalo sa pagtubod na tolos na napaatubang sa sainda, pinatunayan ninda an saindang integridad.”

Kumusta man an mga aki? Naheling ninda na nanompongan kan saindang mga magurang an katotoohan. Si Franciszek Branc nagsaysay: “Kan maaraman ni tatay na nanompongan na nia an katotoohan, pinonan niang itadom iyan sa sako asin sa sakong tugang na lalaki. Kami otso asin dies anyos an edad. Hinahapot kami ni tatay nin simpleng mga hapot, arog baga nin: ‘Siisay an Dios, asin ano an ngaran nia? Ano an aram nindo manongod ki Jesu-Cristo?’ Kaipuhan ming isurat an samong mga simbag asin patunayan iyan paagi sa mga teksto sa Biblia.” An saro pang Saksi nagsasabi: “Huling gikan sa boot na naghimate an sakong mga magurang sa mensahe kan Kahadean asin binayaan an Iglesia Luterano kan 1940, inagihan ko an pagtumang asin mga pambubugbog sa eskuelahan. Nagpapasalamat ako sa sakong mga magurang sa pagtadom sa sako nin mga prinsipyo sa Biblia. Importante iyan sa pagtabang sa sako na makatagal sa depisil na mga panahon na idto.”

 Pagtubod sa Irarom nin Pagbalo

Kan pumutok an Guerra Mundial II asin sinakop kan mga Nazi an lugar na iyan, determinado sindang pohoon an mga Saksi ni Jehova. Kan enot, inenkaminar an mga nasa edad na​—espesyalmente an mga ama​—​na magpirma sa sarong listahan na nagsasabing sinda mga Aleman tanganing makakua nin nagkapirang pribilehio. An mga Saksi nagsayumang kumampi sa mga Nazi. Dakol na tugang na lalaki asin mga interesado na puedeng magsoldados an napaatubang sa sarong masakit na kamugtakan: Puede sindang umayon sa armi, o puede nindang papagdanayon an estriktong neutralidad alagad mapapadusahan sinda nin grabe. “An pagsayumang lumaog sa serbisyo militar nangangahulogan na ipapadara sinda sa kampo de konsentrasyon, posibleng marhay na sa Auschwitz,” an paliwanag ni Andrzej Szalbot, na inarestar kan Gestapo kan 1943. “Dai pa ako bautisado, alagad aram ko an pagpakosog liwat sa boot na itinao ni Jesus, sa Mateo 10:​28, 29. Aram ko na kun magadan ako huli sa pagtubod ko ki Jehova, kaya nia akong buhayon liwat.”

Amay kan 1942, inarestar kan mga Nazi an 17 tugang na lalaki sa Wisła. Sa laog nin tolong bulan, 15 sa sainda an nagadan sa Auschwitz. Ano an nagin epekto kaini sa mga Saksing nawalat sa Wisła? Imbes na magin dahelan na bayaan ninda an saindang pagtubod, pinarigon sinda kaini na magdanay ki Jehova na dai nagkokompromiso! Durante kan suminunod na anom na bulan, nadoble an kabilangan kan mga parahayag sa Wisła. Dai nahaloy suminunod an dakol pang pag-arestar. Sa kabilogan, 83 na tugang na lalaki, mga interesado, asin mga aki an naapektaran kan mapanlaglag na puersa ni Hitler. Singkuenta y tres sa sainda an ipinadara sa mga kampo de konsentrasyon (prinsipalmente sa Auschwitz) o sa mga kampo nin puersahan na pagtrabaho sa mga minahan asin tipakan nin gapo sa Polandia, Alemania, asin Bohemia.

Maimbod Asin Marigon

Sa Auschwitz, pinagmaigotan kan mga Nazi na enganyaron an mga Saksi paagi sa oportunidad nin ensegidang katalingkasan. Sinabihan nin sarong guardiang SS an sarong tugang na lalaki: “Kun pipirmahan mo sana an sarong papel na nagsasabing tinatalikodan mo na an Mga Estudyante sa Biblia, bubutasan mi ika, asin puede ka nang pumuli.” Dakol na beses na inotro an alok na iyan, pero dai ikinompromiso kan tugang an saiyang debosyon ki Jehova. Bilang resulta, inagihan nia an mga pambubugbog, pag-olog-olog, asin pagtrabaho bilang oripon, sa Auschwitz sagkod sa Mittelbau-Dora, sa Alemania. Bago mismo kan liberasyon, an tugang na ini dikit pang magadan durante kan pagbomba sa kampo kun saen sia nabibilanggo.

Nagigirumdoman kaidto ni Paweł Szalbot, sarong Saksi na nagadan kasuarin pa sana: “Durante kan mga pag-usisa paorootro akong hinahapot kan Gestapo kun taano ta nagsayuma akong makiayon sa hukbo nin Alemania asin magsabi nin heil Hitler.” Pagkatapos na ipaliwanag an mga basehan sa Biblia kan saiyang Kristianong neutralidad, sinentensiahan siang magtrabaho sa sarong pabrika nin mga armamento. “Siempre pa, dai maaako kan sakong konsensia an klaseng ini nin trabaho, kaya pinagtrabaho ninda ako sa sarong minahan.” Pero, nagdanay siang maimbod.

An mga dai nabilanggo​—mga babae asin aki—​nagpadara nin mga kakanon sa mga yaon sa Auschwitz. “Kun tig-init nagguguno kami nin mga cranberry sa mga kadlagan dangan iriniribay mi iyan nin trigo,” an sabi nin sarong tugang na lalaki na hoben pa kaidto. “An mga tugang na babae nagluluto sa horno nin mga tinapay asin pinapasagom iyan sa mantikilya. Dangan dikit-dikit ming ipinapadara an mga tinapay sa mga kapagtubod na nakabilanggo.”

Gabos-gabos, 53 na nasa edad nang Saksi hale sa  Wisła an ipinadara sa mga kampo de konsentrasyon asin puersahan na pinagtrabaho. Treinta y otso sa sainda an nagadan.

Buminangon an Mas Hoben na Henerasyon

An mga aki kan mga Saksi ni Jehova naapektaran man kan mapan-aping aksion na ginibo kan mga Nazi. An nagkapira ipinadara kaiba kan saindang mga ina sa temporaryong mga kampo sa Bohemia. An iba irinayo sa mga magurang ninda asin ipinadara sa bantog sa karatan na kampo para sa mga aki sa Lodz.

“Sa enot na pagdara sa Lodz,” an paggirumdom kan tolo sa sainda, “kinua kan mga Aleman an sampulo sa samo, na may edad na lima sagkod siyam. Nagparinigonan kami nin boot paagi sa pamimibi asin pag-orolay-olay dapit sa mga topiko sa Biblia. Bako nanggad pasil na magtagal.” Kan 1945 an gabos na aking idto nagpuruli sa harong. Buhay sinda alagad maniwang asin natrauma. Pero, mayo nin ano man na nakaraot sa integridad ninda.

Ano na an Nangyari Pagkatapos Kaiyan?

Mantang nagrarani na an pagtatapos kan Guerra Mundial II, makosog pa man giraray an pagtubod kan mga Saksi sa Wisła asin andam nang ponan liwat an saindang aktibidad na paghuhulit na may kaigotan asin determinasyon. Mga grupo nin mga tugang an nagdadalaw sa mga tawong nakaistar sagkod sa rayo na 40 kilometros hale sa Wisła, na naghuhulit asin nagdidistribwir nin literatura sa Biblia. “Dai nahaloy igwa na nin tolong aktibong kongregasyon sa samong banwaan,” an sabi ni Jan Krzok. Minsan siring, an relihiosong katalingkasan dai naghaloy.

Ipinagprohibir kan Komunistang gobyerno, na suminalida sa mga Nazi, an aktibidad kan Mga Saksi ni Jehova sa Polandia kan 1950. Kaya kinaipuhan kan lokal na mga tugang na magin mapamaagi sa saindang ministeryo. Kun beses nagdadalaw sinda sa mga tawo sa mga harong ninda na nagsasagin mabakal nin ataman na mga hayop o grano. An Kristianong mga pagtiripon parateng ginigibo sa banggi sa saradit na grupo. Minsan siring, nahimo kan mga espiya sa seguridad na arestaron an dakol sa mga parasamba ki Jehova, na sinasahotan sinda na nagtatrabaho sa serbisyo para sa impormasyon kan ibang nasyon​—sarong sahot na biyong daing basehan. May mga opisyal na mapagtuyang hinuma si Paweł Pilch: “Dai naraot ni Hitler an saindong integridad, alagad kami an magibo kaiyan.” Pero, nagdanay siang maimbod ki Jehova asin ibinilanggo sia nin limang taon. Kan an pirang hoben na Saksi magsayumang pumirma sa sarong dokumento kan politikal na sosyalista, pinahale sinda sa eskuelahan o sinisante sa saindang trabaho.

Si Jehova Nagdanay sa Kaibanan Ninda

Kan taon 1989 nagkaigwa nin pagbabago sa politikal na kamugtakan, asin an Mga Saksi ni Jehova legal na rinekonoser sa Polandia. An marigon na mga parasamba ki Jehova sa Wisła pinarikas an saindang aktibidad, arog kan maheheling sa kabilangan kan mga payunir, o bilog na panahon na mga ministro. May mga 100 na tugang sa lugar na ini an naglaog sa paglilingkod bilang payunir. Bakong makangangalas, kun siring, na an banwaan na ini inapod na Pabrika nin mga Payunir.

An Biblia nagsasabi manongod sa pagsuportar nin Dios sa saiyang mga lingkod kan nakaagi: “Kun bakong huli sa bagay na si Jehova nasa samong kampi kan an mga tawo magtirindog tumang sa samo, kun siring nahalon kutana ninda kami minsan buhay pa.” (Salmo 124:​2, 3) Sa satong panahon, sa ibong kan lakop na pagkaindiperente asin inmoral na mga tendensia sa kinaban sa tahaw kan pankagabsan na populasyon, an mga parasamba ki Jehova sa Wisła nagmamaigot na papagdanayon an saindang integridad asin sinda binalosan nin igo. An sunod-sunod na mga henerasyon nin mga Saksi sa lugar na iyan nagpapatunay sa pagigin totoo kan mga tataramon ni apostol Pablo: “Kun an Dios nasa kampi niato, siisay an matumang sa sato?”​—Roma 8:31.

[Ritrato sa pahina 26]

Ipinadara si Emilia Krzok kaiba kan saiyang mga aki na si Helena, Emilia, asin Jan sa temporaryong kampo sa Bohemia

[Ritrato sa pahina 26]

Kan magsayuma sia sa serbisyo militar, ipinadara si Paweł Szalbot tanganing magtrabaho sa sarong minahan

[Ritrato sa pahina 27]

Kan ipinadara asin magadan an mga tugang sa Auschwitz, dai uminontok sa pagtalubo an gibohon sa Wisła

[Ritrato sa pahina 28]

Dinara si Paweł Pilch asin Jan Polok sa sarong kampo para sa mga hoben sa Lodz

[Picture Credit Line sa pahina 25]

Saradit na bunga asin mga burak: © R.M. Kosinscy/www.kosinscy.pl