Sarong Napapalaen na Karakteristiko nin Tawo

Si Jodie kagsadiri nin sarong negosyo na nag-eebalwar nin mga propiedad nin sarong nagadan tanganing maaraman kun gurano an mamanahon kan mga eredero. Tinatabangan nia an sarong babae na laenlaenon asin ipabakal an mga gamit sa harong kan saiyang nagadan na tugang na babae. Mantang hinahalungkat an lumang alisabwan, nakakua sia nin duwang daan na kahon na lalagan nin mga kasangkapan. Kan hineling nia an laog kan saro sa kahon, sia nagngalas nin labi-labi. Nakapatos sa “aluminum foil” an mga lulon nin mga kuartang papel na tig-$100​—na may total na $82,000! Solo sana si Jodie sa kuarto. Ano an maninigo niang gibohon? Toninong na kuanon an kahon o sabihan sa saiyang kliente na may nakua siang kuarta?

AN PAGKAMUGTAK sa alanganon ni Jodie nagtatampok sa saro kan mga karakteristiko na ilinalaen kita sa mga hayop. An The World Book Encyclopedia nagsasabi: “An saro sa espesyal na karakteristiko nin katawohan iyo an kakayahan na mag-isip-isip kun ano an maninigo niatong gibohon o maninigong dai niato gibohon.” An gutom na ayam na nakakua nin karne sa sarong lamesa dai na mag-iisip-isip kun baga maninigo niang kakanon an karne. Pero si Jodie may kakayahan na turotimbangon an moralidad kan saiyang desisyon. Kun kukuanon nia an kuarta, sia naghahabon, alagad harayo an posibilidad na madakop sia. An kuarta bakong saiya; pero, dai aram kan saiyang kliente an manongod sa kuarta. Apuera kaiyan, iisipon kan kadaklan sa komunidad ni Jodie na loko-loko sia kun itatao nia sa saiyang kliente an kuarta.

Ano an gigibohon nindo kun kamo an yaon sa situwasyon ni Jodie? An simbag nindo sa hapot na iyan madepende sa mga susundon sa etika na pinili nindong otobon.

Ano an Kahulogan kan Etika?

An etika ilinaladawan bilang “an pag-adal sa mga hapot manongod sa kun ano an tama asin sala sa moral.” (Collins Cobuild English Dictionary) An autor na si Eric J. Easton nagsasabi: “An ‘etika’ asin ‘moralidad’ may magkaparehong  pundamental na kahulogan. An ginikanan kan enot iyo an Griego (ethikos) asin an ikaduwa Latin (moralis), asin pareho iyan nanonongod sa impluwensia nin kostumbre asin tradisyon.”

Sa halawig na panahon, dinedeterminaran kan relihion sa pankagabsan an etikong mga pamantayan na inootob kan mga tawo. An Tataramon nin Dios, an Biblia, nagin puersa na nag-iimpluwensia sa dakol na sosyedad. Minsan siring, hinahaboan kan nagdadakol na kabilangan nin mga tawo sa bilog na kinaban an manlaenlaen na mga pamantayan sa relihion bilang bakong praktikal asin an moral na mga ley sa Biblia bilang lihis na sa uso. Ano an nakapano sa kakulangan na ini? Sinasabi kan librong Ethics in Business Life na an “sekular na pangangatanosan . . . nakadaog sa impluwensia na dati kapot kan relihion.” Imbes na dumolok sa relihion para sa etikong mga pamantayan, dakol an naghahagad nin paggiya sa sekular na mga eksperto sa etika. An propesor sa etika asin ley na si Paul McNeill nagsasabi: “Sa opinyon ko an mga espesyalista sa etika iyo an sekular na mga padi. . . . An mga tawo ngonyan nagtataram basado sa etika mantang kaidto tibaad nagtaram sinda basado sa relihion.”

Kun napapaatubang kamo sa depisil na mga desisyon, paano nindo naaaraman an tama asin sala? An saindo daw na etikong mga pamantayan dinedeterminaran nin Dios o nindo?