Tama Asin Sala​—Paano Kamo Maninigong Magdesisyon?

SIISAY an may autoridad na magbugtak nin mga pamantayan nin tama asin sala? Luminataw an hapot na iyan sa kapoonpooni mismo kan kasaysayan nin tawo. Oyon sa libro sa Biblia na Genesis, ibinugtak nin Dios an sarong kahoy na yaon sa tatamnan sa Eden bilang “an kahoy kan pakaaram nin marahay asin maraot.” (Genesis 2:9) Pinagbotan nin Dios an enot na mag-agom na tawo na dai magkakan kan bunga kan kahoy na ini. Minsan siring, isinuherir kan kaiwal nin Dios, si Satanas na Diablo, na kun makakan sinda kan bunga hale sa kahoy na ini, an saindang mga mata “mabubuklat” asin sinda “magigin arog nin Dios, na nakakamidbid kan marahay asin maraot.”​—Genesis 2:​16, 17; 3:​1, 5; Kapahayagan 12:9.

Si Adan asin Eva napaatubang sa sarong desisyon​—maninigo daw nindang akoon an mga pamantayan nin Dios nin tama asin sala o maninigo nindang sunodon an gusto ninda? (Genesis 3:6) Pinili nindang makisuway sa Dios  asin magkakan kan bunga nin kahoy. Ano an ipinaparisa kan simpleng aktong ini? Paagi sa pagsayumang igalang an mga limitasyon na itinao sa sainda nin Dios, iininsistir ninda na sinda asin an saindang mga gikan mapapakarhay sa pagbugtak kan sadiri nindang mga pamantayan nin tama asin sala. Gurano na kamapanggana an katawohan sa pagprobar na gamiton an arog-Dios na kapangyarihan na ini?

Magkakalaen na mga Opinyon

Pagkatapos na siyasaton giraray an mga katokdoan kan prominenteng mga pensador sa bilog na nag-aging mga siglo, an Encyclopædia Britannica nagsabi na poon pa sa panahon kan Griegong pilosopo na si Socrates sagkod sa ika-20 siglo, nagkaigwa na nin “paorootrong mga debate kun ano talaga an kahulogan nin karahayan asin pamantayan nin tama asin sala.”

Halimbawa, an mga Sophist sarong prominenteng grupo nin Griegong mga paratokdo kan ikalimang siglo B.C.E. Itinokdo ninda na an mga pamantayan nin tama asin sala dinedeterminaran paagi sa popular na opinyon. Sinabi nin saro sa arog kaiyan na paratokdo: “Ano man na mga bagay na garo baga rasonable asin maaako sa lambang siudad, rasonable asin marahay sa siudad na iyan, basta iyan an saboot ninda.” Kun ini an sokolan, maninigong kuanon ni Jodie, na nasambitan sa naenot na artikulo, an kuarta, mantang an mayoriya sa saiyang komunidad, o “siudad,” posibleng marhay na iyan an gigibohon.

Ipinahayag ni Immanuel Kant, sarong bantog na pilosopo kan ika-18 siglo, an laen man na punto de vista. An magasin na Issues in Ethics nagsasabi: “Idinoon ni Immanuel Kant asin kan ibang arog man saiya . . . an deretso nin indibiduwal na pumili para sa sadiri nia.” Oyon sa pilosopiya ni Kant, sagkod na dai binabalga ni Jodie an deretso nin iba, sia sana an may deretsong magdesisyon kun ano an gigibohon nia. Maninigong dai nia pagtogotan an opinyon kan mayoriya na iyong magdeterminar kan mga pamantayan nia.

Kaya paano rinesolberan ni Jodie an saiyang problema? Pinili nia an ikatolong opsion. Iinaplikar nia an katokdoan ni Jesu-Cristo, na an moral na mga pamantayan inomaw pareho kan mga Kristiano asin bakong Kristiano. Itinokdo ni Jesus: “Kun siring, an gabos na boot nindong gibohon sa saindo nin mga tawo, gibohon man nindo sa sainda.” (Mateo 7:12) Nasorpresa an saiyang kliente kan itinao saiya ni Jodie an $82,000. Kan hinapot sia kun taano ta dai nia kinua iyan, ipinaliwanag ni Jodie na saro sia sa Mga Saksi ni Jehova asin nagsabi: “Bako man sako an kuartang iyan.” Sineryoso ni Jodie an mga tataramon ni Jesus na nakasurat sa Biblia sa Mateo 19:18: “Dai ka maghabon.”

Mapagtitiwalaan daw na Giya an Popular na Opinyon?

Posibleng marhay na may mga tawong magsabi na loko-loko si Jodie sa pagigin onestong marhay. Alagad an popular na opinyon dai masasarigan na giya. Halimbawa, kun nakaistar kamo sa sarong sosyedad na an mayoriya naniniwala na akseptable an mga pag-atang nin aki, arog kan saboot nin nagkapirang sosyedad kan nakaagi, magigin tama na daw an kaugalean na iyan? (2 Hade 16:3) Paano kun namundag kamo sa sarong sosyedad na minamansay an kanibalismo bilang marahay na gibo? Nangangahulogan daw iyan na bako man talagang sala an magkakan nin laman nin tawo? An pagigin popular nin sarong kaugalean dai iyan ginigibong tama. Kaidtong haloy na an nakaagi, an Biblia nagpatanid tumang sa silo na iyan, na  nagsasabi: “Dai ka sumunod sa kadaklan para sa karatan.”​—Exodo 23:2.

Sinabi ni Jesu-Cristo an saro pang dahelan sa pagigin mapagmaan sa pag-ako kan popular na opinyon bilang giya nin tama asin sala. Ibinuyagyag nia si Satanas bilang “an namamahala sa kinaban.” (Juan 14:30; Lucas 4:6) Ginagamit ni Satanas an saiyang posisyon tanganing ilagalag “an bilog na ineerokan na daga.” (Kapahayagan 12:9) Kun siring, kun dedeterminaran nindo an saindong mga pamantayan nin tama asin sala paagi sana sa kun ano an popular, tibaad inaako nindo an punto de vista ni Satanas sa moralidad, asin iyan malinaw na magigin kapahapahamak.

Mapagtitiwalaan daw Nindo an Sadiri Nindong Paghusgar?

Kun siring, maninigo daw na magdesisyon para sa sadiri ninda an lambang indibiduwal kun ano an tama asin kun ano an sala? An Biblia nagsasabi: “Dai ka manarig sa saimong sadiring pakasabot.” (Talinhaga 3:5) Taano ta dai? Huli ta an gabos na tawo nagmana nin sarong pundamental na depekto na puedeng magbiribid sa saindang paghusgar. Kan si Adan asin Eva magrebelde sa Dios, inako ninda an mga pamantayan kan maimot asin traydor na si Satanas asin pinili sia ninda bilang espirituwal na ama ninda. Sa siring ipinasa ninda sa saindang mga gikan an karakteristiko kan pamilya​—sarong madayang puso na may kakayahan na mamidbid kun ano an tama alagad may tendensiang sunodon kun ano an sala.​—Genesis 6:5; Roma 5:12; 7:21-24.

An Encyclopædia Britannica, sa pagtokar dapit sa etika, nagkokomento: “Garo baga bako nang makangangalas kun aram kan mga tawo an dapat nindang gibohon na tama sa moral alagad imbes ginigibo pa man giraray an para sa sadiri nindang intereses. Dakulang problema pa man giraray sa etika sa Solnopan kun paano matao sa arog kaiyan na mga tawo nin mga rason na gibohon an tama.” Tama sanang sinasabi ini kan Biblia: “Madaya an puso nin labi sa ano pa man na bagay asin desesperado. Siisay an makakamidbid kaiyan?” (Jeremias 17:9) Pagtitiwalaan daw nindo an saro na midbid sa pagigin madaya sagkod desesperado?

Totoo, dawa an mga dai nagtutubod sa Dios may kakayahan na gumawe nin tanos sa moral asin magpatalubo nin praktikal asin onorableng mga susundon sa etika. Pero, sa parate, an nobleng mga prinsipyo na yaon sa mga susundon ninda nagpapabanaag sana kan moral na mga pamantayan kan Biblia. Minsan ngani tibaad deharan kan siring na mga indibiduwal an pag-eksister nin Dios, an saindang mga ideya nagpapatunay na igwa sinda nin natural na potensial na ipabanaag an personalidad nin Dios. Pinapatunayan kaini na siring kan ihinahayag kan Biblia, an katawohan sa kapoonpooni linalang “sa ladawan nin Dios.” (Genesis 1:27; Gibo 17:26-28) Si apostol Pablo nagsabi: “Sinda mismo an nagpapaheling na an ley nasusurat sa saindang puso.”​—Roma 2:15.

Siempre, madali sana an makaaram kun ano an tama; pero iba nang orolay an magkaigwa nin moral na kosog na gibohon kun ano an tama. Paano nagkakaigwa an saro nin kinakaipuhan na kosog sa moral? Mantang an aksion minomotibar nin puso, an pagkultibar nin pagkamoot sa Autor kan Biblia, si Jehova Dios, puedeng makatabang sa saro na mapatalubo an kosog na iyan.​—Salmo 25:​4, 5.

Pakanompong nin Kosog na Gumibo nin Marahay

An enot na lakdang sa pakanood na mamotan an Dios iyo an pagdiskobre kun gurano karasonable asin kapraktikal kan saiyang mga togon. “Ini iyo an boot sabihon kan pagkamoot sa Dios,” an sabi ni apostol Juan, “na kuyogon niato an saiyang mga togon; pero an saiyang mga togon dai nakakapagabat.” (1 Juan 5:3) Halimbawa, an Biblia igwa nin praktikal na sadol na puedeng makatabang sa mga hoben na mamansayan an kalaenan kan tama asin sala kun nagdedesisyon kun baga maninigo sindang uminom nin inomon na de alkohol, magdroga, o makidorog bago kasalon. An Biblia puedeng makatabang sa mga mag-agom na mamansayan kun paano reresolberan an mga dai pagkaintindihan, asin puedeng magtao iyan nin mga giya sa mga magurang sa pagpadakula sa mga  aki. * Kun iaaplikar an moral na mga pamantayan sa Biblia parehong makikinabang an mga hoben asin gurang, ano man an saindang sosyal, edukasyonal, o kultural na pinaghalean.

Kun paanong an pagkakan nin masustansiang mga kakanon nagtatao saindo nin kosog tanganing magtrabaho, an pagbasa kan Tataramon nin Dios nagtatao saindo nin kosog na mamuhay sono sa saiyang mga pamantayan. Iinagid ni Jesus an mga tataramon nin Dios sa tinapay na nagsusustenir sa buhay. (Mateo 4:4) Sinabi man nia: “An sakong kakanon iyo an sakong paggibo kan kabotan nia na nagsugo sa sako.” (Juan 4:34) An pagkakan sa tataramon nin Dios nakatabang na sangkapan si Jesus na malabanan an mga sugot asin gumibo nin madonong na mga desisyon.​—Lucas 4:1-13.

Sa primero, tibaad madepisilan kamong pakakanon an saindong isip sa Tataramon nin Dios asin akoon an saiyang mga pamantayan. Alagad girumdomon na kan kamo aki pa, tibaad dai nindo gusto an namit kan kakanon na marahay para saindo. Tanganing tumalubong makosog, nanodan nindong ikaogma an siring na masustansiang mga kakanon. Sa kaparehong paagi, tibaad kaipuhan an panahon tanganing magustohan nindo an mga pamantayan nin Dios. Kun kamo magpapadagos, masusunoan na nindo iyan asin kamo magigin makosog sa espirituwal. (Salmo 34:8; 2 Timoteo 3:15-17) Makakanood kamong magtiwala ki Jehova asin mamomotibar kamo na ‘gumibo nin marahay.’​—Salmo 37:3.

Tibaad nungka kamong mapaatubang sa situwasyon na arog kan napaatubang ki Jodie. Minsan siring, kada aldaw minagibo kamo nin mga desisyon sa etika, saradit sagkod darakula. Kun siring, sinasadol kamo kan Biblia: “Magtiwala ka ki Jehova sa bilog mong puso asin dai ka manarig sa saimong sadiring pakasabot. Sa gabos mong dalan girumdomon mo sia, asin itatanos nia mismo an saimong mga dana.” (Talinhaga 3:​5, 6) An pakanood na magtiwala ki Jehova bako sanang pakikinabangon kamo ngonyan kundi mabukas man nin oportunidad para sa saindo na mabuhay sagkod lamang, huli ta an dalan nin pagkuyog ki Jehova Dios nagbubunga nin buhay.​—Mateo 7:​13, 14.

[Nota sa Ibaba]

[Blurb sa pahina 6]

An popular na opinyon tibaad naimpluwensiahan kan dai naheheling na mga puersa

[Mga Ritrato sa pahina 5]

Sa bilog na kasaysayan, pinagdebatehan kan mga pensador an isyu manongod sa tama asin sala

SOCRATES

KANT

CONFUCIO

[Credit Lines]

Kant: Hale sa librong The Historian’s History of the World; Socrates: Hale sa librong A General History for Colleges and High Schools; Confucio: Sung Kyun Kwan University, Seoul, Korea

[Mga Ritrato sa pahina 7]

An Biblia bako sanang tinatabangan kitang mamansayan an kalaenan kan tama asin sala kundi minomotibar man kita na gibohon an tama