‘Kun Ika Piriton na Maglingkod’

“HOY! Pumondo ka na sa ginigibo mo, asin madia, dalian mo, ika an magdara kaining dara-dara ko.” Ano daw sa paghona nindo an tibaad magin reaksion nin sarong sibot na Judio kan enot na siglo kun sabihon iyan sa saiya nin sarong soldados na Romano? Sa saiyang Sermon sa Bukid, irinekomendar ni Jesus: “Kun an saro na may autoridad piriton kang maglingkod nin sarong milya, umiba ka sa saiya nin duwang milya.” (Mateo 5:41) Paano daw sasaboton kan mga nagdadangog ki Jesus an hatol na iyan? Asin ano an maninigong magin kahulogan kaiyan para sa sato ngonyan?

Tanganing makua an simbag, kaipuhan na maaraman niato an manongod sa obligatoryong paglilingkod kan suanoy na mga panahon. An kaugalean na iyan pamilyar na marhay sa mga nag-iistar sa Israel kan kaaldawan ni Jesus.

Obligatoryong Paglilingkod

An prueba nin obligatoryong paglilingkod (o, trabahong daing sueldo) sa Haraning Sirangan may petsa na kaidto pang ika-18 siglo B.C.E. An mga libro sa pag-administrar hale sa suanoy na siudad nin Siria sa Alalakh sinasambit an grupo nin mga tawong pinapatrabaho na daing sueldo na inapod kan gobyerno para sa personal na serbisyo. Sa Ugarit, sa baybayon kan Siria, an enkargadong mga paraoma inapod man para sa siring na mga trabaho apuera sana kun tinatawan nin iksemsion kan hade.

Siempre, an nadaog o nasakop na mga banwaan sa parate puersahan na pinapatrabaho. An mga nagpapatrabahong Egipcio inobligar an mga Israelita na magpaoripon sa sainda sa paggibo nin mga ladrilyo. Kan huri, pinatrabaho kan mga Israelita an mga Cananeong nakaistar sa Dagang Panuga bilang oripon, asin an kaagid na kaugalean ipinadagos ni David asin Salomon.​—Exodo 1:​13, 14; 2 Samuel 12:31; 1 Hade 9:​20, 21.

Kan maghagad an mga Israelita nin sarong hade, ipinaliwanag ni Samuel kun ano an magigin lehitimong kahagadan kan hade. Papaglilingkodon nia an mga sakop nia bilang mga parakaruwahe asin parakabayo, paraarado asin paraani, paragibo nin mga armas, asin iba pa. (1 Samuel 8:4-17) Minsan siring, durante kan pagtogdok kan templo ni Jehova, mantang an mga taga ibang daga puersahan na pinapatrabaho bilang mga oripon, “mayo nin siisay man sa mga aki ni Israel an ginibong oripon ni Salomon; huli ta sinda an mga parapakilaban asin mga lingkod nia asin an mga prinsipe nia asin mga ayudante nia asin mga hepe kan saiyang mga parakaruwahe asin kan saiyang mga parakabayo.”​—1 Hade 9:22.

Para sa mga Israelita na nagtatrabaho sa mga proyekto nin pagtogdok, an 1 Hade 5:​13, 14 nagsasabi: “Padagos na dinara ni Hadeng Salomon an mga inapod para sa puersahan na pagtrabaho hale sa bilog na Israel; asin an mga inapod para sa puersahan na pagtrabaho uminabot sa tolong polong ribong lalaki. Asin isinusugo nia sinda sa Lebanon sa relyibo na sampulong ribo sa sarong bulan. Sa laog nin sambulan magdadanay sinda sa Lebanon, sa laog nin duwang bulan sa saindang harong.” “Daing duda,” an sabi nin sarong iskolar, “na ginamit kan mga hade kan Israel asin Juda an trabahong daing sueldo bilang paagi tanganing kumua nin daing bayad na mga trabahador para sa saindang mga pagtogdok saka sa patrabaho sa mga daga na sadiri kan hade.”

Magabat an pasan na ini kan naghahade si Salomon. Magabaton na iyan kaya kan maghuma si  Roboam na dagdagan an mga pasan na iyan, nagrebelde an bilog na Israel asin ginapo an opisyal na ninombrahan na mamahala sa mga inapod para sa puersahan na pagtrabaho. (1 Hade 12:12-18) Minsan siring, dai hinale an sistemang iyan. Ipinaapod ni Asa, na makoapo ni Roboam, an mga taga Juda tanganing itogdok an mga siudad nin Geba saka Mizpa, asin “mayo nin siisay man na nalibre.”​—1 Hade 15:22.

Sa Irarom kan Pagdominar nin Roma

Ipinapaheling kan Sermon sa Bukid na pamilyar an mga Judio kan enot na siglo sa posibilidad na sinda ‘piriton na maglingkod.’ An ekspresyon na iyan an traduksion kan Griegong termino na ag·ga·reuʹo, na sa orihinal may koneksion sa aktibidad kan mga mensaherong Persiano. Igwa sinda nin autoridad na hagadon an serbisyo nin mga tawo, kabayo, barko, o ano man na iba pang kaipuhan tanganing parikason an pampublikong gibohon.

Kan kaaldawan ni Jesus, an Israel sakop kan mga Romano, na naggamit kan kaparehong sistema. Sa mga probinsia sa Sirangan, apuera sa normal na mga buhis, an obligatoryong pagtrabaho puedeng hagadon sa mga namamanwaan sa normal o sa pambihirang kamugtakan. An siring na mga obligasyon ikinakauyam nanggad. Apuera kaini, ordinaryo na sana an dai autorisadong pagkua sa mga hayop, nagmamaneho, o karuwahe tanganing gamiton na transportasyon kan Estado. Oyon sa historyador na si Michael Rostovtzeff, an mga administrador “nagmaigot na kontrolon asin areglaron nin sistematiko [an sistemang iyan], alagad daing nangyari, huli ta sagkod na ginigibo an kaugalean na iyan, segurado na magkakaigwa iyan nin maraot na mga epekto. Sunod-sunod na edikto an ginibo kan mga namomoon na opisyal, na onestong nagmamaigot na pondohon an bakong makatanosan na paggamit nin kapangyarihan asin pan-aapi na natural na sa sistemang iyan . . . Alagad an sistemang iyan nagdanay na mapan-api.”

“An siisay man puedeng piriton na iyong magdara kan mga dara-dara kan hukbo sa sarong partikular na distansia,” an sabi nin sarong Griegong iskolar, asin “an siisay man puedeng piriton na gumibo nin ano man na paglilingkod na gustong ipagibo sa saiya kan mga nakakasakop.” Nangyari iyan ki Simon na taga Cirene, na ‘pinirit na maglingkod’ kan mga soldados na Romano na iyong magpasan kan hariging pasakitan ni Jesus.​—Mateo 27:32.

Sinasambit man kan Rabinikong mga libro an ikinakauyam na sistemang ini. Halimbawa, sarong rabi an dinakop tanganing iyo an magdara kan mga  mirto sa sarong palasyo. An mga trabahador puedeng kuanon sa mga among kaini asin iasignar sa ibang trabaho, mantang an among pa man giraray an mabayad kan mga sueldo ninda. Puedeng kuanon an mga hayop na pankargamento o mga baka. Kun iuli man iyan, tibaad dai na kaiyan kayang magtrabaho. Masasabotan nindo kun taano ta an pagkua kapareho nin pagkompiskar. Huli kaini, pinatunayan nin sarong Judiong kasabihan: “An angareia garo kagadanan.” An sabi nin sarong historyador: “An sarong baryo puedeng malaglag kun kukuanon an pan-aradong baka tanganing gamiton para sa angareia imbes na an autorisadong mga hayop na panguyod.”

Maiimahinar nanggad nindo kun gurano an pagkauyam sa siring na paglilingkod, nangorogna ta iyan parateng ipinapaotob na may pagkaarogante asin inhustisya. Kun iisipon an pagkaongis ninda sa Hentil na mga kapangyarihan na nagdodominar sa sainda, ikinakaanggot na marhay kan mga Judio an pagkapasupog na puersahon sinda sa siring na nakakauyam na pagtrabaho. Mayo nang nag-eeksister na ley na makakasabi sato kun sagkod saen puedeng piriton an sarong siudadano na iyong magdara nin sarong pasan. Posibleng marhay na dakol an dai magugustong dagdagan pa an hinahagad kan ley.

Pero, ini an sistema na sinasambit ni Jesus kan sia magsabing: “Kun an saro na may autoridad piriton kang maglingkod nin sarong milya, umiba ka sa saiya nin duwang milya.” (Mateo 5:41) Kan madangog iyan, siertong may mga nag-isip na sia bakong rasonable. Ano man nanggad an boot niang sabihon?

Kun Ano an Maninigong Magin Reaksion kan mga Kristiano

Sa simpleng pagtaram, sinasabihan ni Jesus an mga nagdadangog sa saiya na kun an sarong may autoridad piriton sindang gumibo nin sarong klase nin lehitimong paglilingkod, maninigo na gibohon ninda iyan nin gikan sa boot asin daing pagkaanggot. Sa siring, itatao ninda “ki Cesar an mga bagay na ki Cesar” alagad dai linilingawan an obligasyon na itao “sa Dios an mga bagay na sa Dios.”​—Marcos 12:17. *

Dugang pa, sinadol ni apostol Pablo an mga Kristiano: “An lambang kalag magpasakop sa superyor na mga autoridad, huli ta mayo nin autoridad na dai itinogot nin Dios; an nagdadanay na mga autoridad nagtitirindog sa saindang relatibong mga kamugtakan na itinogot nin Dios. Kun siring an minatumang sa autoridad minatumang sa areglo nin Dios . . . Kun ika naggigibo nin maraot, matakot ka: huli ta dai kaiyan dinadara an espada na basang sana.”​—Roma 13:1-4.

Sa siring, rinerekonoser ni Jesus asin ni Pablo an deretso nin sarong hade o gobyerno na magtao nin maninigong padusa sa mga minalapas kan saindang mga kahagadan. Anong klaseng padusa? An Griegong pilosopo na si Epictetus, kan enot asin ikaduwang siglo C.E., nagtatao nin sarong simbag: “Kun lumataw an sarong dai inaasahan na kahagadan asin kuanon nin sarong soldados an saindong ogbon na asno, itao nindo iyan. Dai kamo magkontra, dai maggumodgumod, ta tibaad kamo hampakon saka mawara saindo an asno.”

Pero, may mga pangyayari, kan suanoy pati sa presenteng mga panahon, na sa pagmate kan mga Kristiano dai ninda magigibong sunodon na may  marahay na konsensia an mga kahagadan kan gobyerno. Kun beses grabe an nagigin mga resulta. May mga Kristiano na nasentensiahan nin kagadanan. An iba nabilanggo nin dakol na taon sa pagsayumang magpartisipar sa ibinibilang nindang mga aktibidad na bakong neutral. (Isaias 2:4; Juan 17:16; 18:36) Sa ibang kamugtakan, sa pagmate kan mga Kristiano puede nindang sunodon an hinahagad sa sainda. Halimbawa, may mga Kristiano na sa pagmate ninda puede nindang gibohon na may marahay na konsensia an mga serbisyo sa irarom nin sibilyan na administrasyon na kalabot an mga trabaho na mayong koneksion sa militar asin kapakipakinabang sa komunidad. Tibaad mangahulogan iyan nin pagtabang sa mga may edad na o biadi, paglilingkod bilang mga bombero, paglinig sa mga baybayon, pagtrabaho sa mga parke, kadlagan, o libreriya, asin iba pa.

Naturalmente, nagkakalaenlaen an mga situwasyon sa laen-laen na nasyon. Kun siring, tanganing makapagdesisyon kun baga masunod sa mga kahagadan o dai, kaipuhan na sunodon kan lambang Kristiano an saiyang konsensia na sinanay sa Biblia.

Umiba sa Ikaduwang Milya

An prinsipyong itinokdo ni Jesus, na magin andam na gibohon an lehitimong mga kahagadan, bako sanang balido para sa mga kahagadan kan gobyerno kundi pati sa pangaroaldaw na mga relasyon nin tawo. Halimbawa, tibaad hagadon nin sarong tawo na may autoridad saindo na gibohon nindo an sarong bagay na habo kutana nindong gibohon alagad bako man na kontra sa ley nin Dios. Ano an magigin reaksion nindo? Tibaad magsaboot kamo na bakong rasonable an hinahagad na panahon saka kosog nindo, asin kun siring tibaad maaanggot kamo. Puedeng magresulta iyan sa karaotan nin boot. Sa ibong na lado, kun kamo masunod na naaanggot, tibaad mawara an saindong panlaog na katoninongan. An solusyon? Sunodon an irinerekomendar ni Jesus​—umiba ka sa ikaduwang milya. Gibohon bako sanang an hinahagad saindo kundi labi pa ngani sa hinahagad saindo. Gibohon iyan nin gikan sa boot. Kun arog kaiyan an saindong aktitud, dai na kamo magsasaboot na kamo inaaprobetsaran, pero kamo pa man giraray an kagurangnan kan sadiri nindong mga paghiro.

“Dakol na tawo na sa bilog nindang buhay an ginigibo sana ninda iyo an mga bagay na pirit na ipinapagibo sainda,” an komento nin sarong autor. “Para sainda an buhay dai nakakaogmang eksperyensia, asin pirme sindang pagal. An iba an ginigibo labi pa sa ipinapagibo sainda asin bulaos na itinatao an panahon asin kosog ninda para sa iba.” Sa dakol na situwasyon an saro garo man sana nagpipili na umiba nin saro sanang milya na napipiritan​—o nin duwang milya. Sa enot na kamugtakan, an saro tibaad interesadong hagadon an saiyang mga deretso. Sa ikaduwa, tibaad magkaigwa sia nin nakakakontentong marhay na mga eksperyensia. Anong klase kamong tawo? Tibaad magigin mas maogma kamo asin mas mabunga kun magigibo nindong mansayon an saindong mga aktibidad, bakong bilang mga obligasyon sana o mga bagay na dapat nindong gibohon, kundi bilang mga bagay na gusto nindong gibohon.

Asin paano kun kamo tawong may autoridad? Malinaw nanggad na bakong mamomoton ni sa Kristiano na gamiton an autoridad tanganing puersahon an iba na gibohon na magabat sa boot an ipinapagibo nindo sainda. “An mga namamahala sa mga nasyon nagpapakangkagurangnan sa sainda asin an darakulang tawo nagkakapot nin autoridad sa sainda,” an sabi ni Jesus. Alagad bako iyan sa Kristiano. (Mateo 20:​25, 26) Minsan ngani tibaad may nahahaman an pagigin autoritaryo, magigin orog karahay nanggad an relasyon kan gabos na imbuelto kun an may kabootan asin angay na mga kahagadan ginigibo na may magalang asin masinggayang pagkuyog! Iyo, an pagigin andam na umiba nin duwang milya imbes na saro sanang milya talagang makakapaoswag sa kualidad kan saindong buhay.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 25]

PAG-ABUSO SA PUERSAHAN NA PAGTRABAHO KAN SUANOY

An puersahan na pagtrabaho parateng ginagamit bilang sarahotan tanganing ipirit an paglilingkod asin maheheling ini sa mga regulasyon tanganing pondohon an siring na mga pag-abuso. Kan 118 B.C.E., si Tolomeo Euergetes II kan Egipto nagpaluwas nin dekreto na an saiyang mga opisyal “dai maninigong magpirit sa siisay man na nag-iistar sa nasyon para sa pribadong paglilingkod, ni hagadon (aggareuein) an mga baka ninda para sa ano man na katuyohan ninda man sana.” Saro pa: “Mayo nin siisay man na mahagad . . . nin mga baroto tanganing gamiton nia man sana sa ano man na sarahotan.” Sa sarong inskripsion na may petsang 49 C.E., sa Templo kan Dakulang Oasis, sa Egipto, inadmitir kan Romanong prefecto na si Vergilius Capito na an mga soldados naggibo nin ilegal na mga kahagadan, asin ipinagboot nia na “mayo nin siisay man an makua o mahagad . . . nin ano man, apuera sana kun igwa sia nin nakasurat na autorisasyon hale sa sako.”

[Ritrato sa pahina 24]

Pinirit si Simon na taga Cirene na maglingkod

[Ritrato sa pahina 26]

Dakol na Saksi an nabilanggo huli sa pagpapadanay kan saindang Kristianong paninindogan