Estorya nin Buhay

Nakanompong nin Mamomoton na Ama an Sarong Nabayaan na Ilo

ISINAYSAY NI DIMITRIS SIDIROPOULOS

“Sige, kuana an armas na iyan asin magpaputok ka,” an silyak kan pulis, na isinasangsang an sarong riple sa atubangan ko. Kalmado akong nagsayuma. Sa pagkakubhan kan nagheheling na mga soldados, an mga bala hale sa badil kan pulis suminaragitsit sa tangod kan sakong abaga. Garo baga magagadan na ako. Marahay sana ta nakaligtas ako. Alagad bako ini an kaenot-enoteng pangyayari na nameligro an sakong buhay.

AN SAKONG pamilya kabilang sa sarong etnikong minoriya na nakaistar harani sa Kayseri, sa Cappadocia, Turkiya. Minalataw na may mga indibiduwal hale sa lugar na ini na uminako kan Kristianismo kan enot na siglo C.E. (Gibo 2:9) Minsan siring, sa kapinonan kan ika-20 siglo, biglang nagbago an mga kamugtakan.

Hale sa Pagigin Dulag Pasiring sa Pagigin Ilo

Pakalihis nin pira sanang bulan pagkamundag ko kan 1922, huli sa etnikong ralaban an sakong pamilya nagpasiring sa Grecia bilang mga dulag. An sakong mga magurang na natakot na marhay huminale na mayo nin ibang dara kundi an saindang pirang bulan pa sanang omboy, ako. Pagkatapos na mag-agi nin grabeng kasakitan, nag-abot sinda na miserable an kamugtakan sa baryo nin Kiria, harani sa Drama, sa amihanan na Grecia.

Kan ako kuatro anyos asin pagkamundag kan sakong nguhod na tugang na lalaki, an sakong ama nagadan. Sia 27 anyos pa sana, alagad an kasakitan kan makamomondong mga panahon na idto iyo an nagpaluya sa saiya. Si Nanay nag-agi nin grabeng pagtios, asin dai nahaloy sia nagadan man. Kami kan tugang ko nabayaan na dukhang-dukha. Ipinadara kami sa laen-laen na mga amponan, asin sa edad na 12, ipinadara ako sa sarong amponan sa Tesalonica, kun saen ako nagkua  nin eksperyensia sa trabaho bilang sarong mekaniko.

Mantang nagdadakula ako sa laog kan daing pakiaram asin indiperenteng kamugtakan sa mga amponan, iniisip-isip ko kun taano ta may mga tawo na nakakaeksperyensia nin grabeng pagdusa asin inhustisya. Hinahapot ko an sakong sadiri kun taano ta tinotogotan nin Dios an siring na makamomondong mga kamugtakan. Sa samong klase sa relihiosong edukasyon, itinokdo sa samo na an Dios makapangyarihan sa gabos, alagad mayo nin itinataong rasonableng paliwanag manongod sa pag-eksister asin pagigin lakop nin karatan. An sarong popular na ekspresyon nagsasabi na an Iglesia Griego Ortodokso iyo an pinakamarahay na relihion. Kan maghapot ako, “Kun an Ortodoksia iyo an pinakamarahay na relihion, taano ta bakong Ortodokso an gabos?” Dai ako nakakua nin nakakakontentong simbag.

Minsan siring, an samong maestro may hararom na paggalang sa Biblia, asin idinoon nia samo na iyan sagradong libro. An direktor kan amponan nagpaheling man nin kaparehong aktitud, alagad sa dai aram na dahelan dai sia nagpapartisipar sa mga serbisyo relihioso. Kan maghapot ako dapit kaini, may nagsabi sako na dati siang nakikipag-adal sa mga Saksi ni Jehova, sarong relihion na dai ko midbid.

Kan matapos an sakong edukasyon sa amponan sa Tesalonica, 17 anyos na ako. Nagpoon na an Guerra Mundial II, asin an Grecia nasa irarom kan pananakop kan Nazi. An mga tawo nagagadan sa tinampo huli sa gutom. Tanganing mabuhay, duminulag ako pasiring sa probinsia tanganing magtrabaho para sa kadikit na tangdan bilang trabahador sa oma.

An Biblia Nagtao nin mga Simbag

Kan magbuelta ako sa Tesalonica kan Abril 1945, binisita ako kan tugang na babae kan saro sa sakong mga katood sa pagkaniaki na nakaiba ko sa nagkapirang amponan. Sinabi sako ni Paschalia na nawara an saiyang tugang na lalaki asin hinapot nia ako kun aram ko kun haen sia. Durante kan pag-oolay, sinabi nia na saro sia sa Mga Saksi ni Jehova asin sinambit nia na interesado an Dios sa mga tawo.

May paghinanakit na nagpalataw ako nin dakol na pagkontra. Taano ta nagsasakit ako poon pa sa sakong pagkaniaki? Taano ta nagin ilo ako? Haen an Dios kan kaipuhan mi siang marhay? Sia nagsimbag, “Nakakasierto ka daw na an Dios an dapat basolon sa mga kamugtakan na ini?” Ginagamit an saiyang Biblia, ipinaheling nia sako na dai pinapagsakit nin Dios an mga tawo. Natabangan akong masabotan na namomotan kan Kaglalang an mga tawo asin sa dai na mahahaloy papakarhayon nia an mga kamugtakan. Ginagamit an mga teksto na arog kan Isaias 35:5-7 asin Kapahayagan 21:​3, 4, ipinaheling nia sako na dai na mahahaloy an guerra, iriwal, helang, asin kagadanan hahaleon na, asin an maimbod na mga tawo mabubuhay sagkod lamang sa daga.

Nakakua nin Mapagsuportar na Pamilya

Naaraman ko na an tugang ni Paschalia nagadan sa sarong pakibakbakan kan mga hukbo nin mga gerilya. Binisita ko an saiyang pamilya tanganing rangahon sinda, alagad imbes sinda an nagtao nin karangahan sa sako na sono sa Kasuratan. Nagbuelta ako tanganing mag-ako nin dugang pang nakakarangang mga punto hale sa Biblia, asin dai nahaloy nagin kabtang ako nin sarong sadit na grupo nin Mga Saksi ni Jehova na nagtitiripon nin patago tanganing mag-adal asin sumamba. Sa ibong kan ostrasismo sa mga Saksi, determinado akong padagos na makiasosyar sa sainda.

Sa grupong iyan nin mapakumbabang mga Kristiano, nanompongan ko an mainit asin mamomoton na kamugtakan nin pamilya na hinahanaphanap ko. Itinao ninda an espirituwal na suporta asin tabang na kaipuhan kong marhay. Nanompongan ko sainda an daing kaimotan asin may pagmakolog na mga katood, na andam asin gustong tumabang patin rangahon ako. (2 Corinto 7:5-7) Mas mahalaga, natabangan ako na magin mas dayupot ki Jehova, na para sako iyo na ngonyan an sakong mamomoton na langitnon na Ama. Nakakaakit na marhay an saiyang mga kualidad na pagkamoot, pagmalasakit, asin hararom na pagmakolog. (Salmo 23:1-6) Sa katapustapusi nakanompong ako nin espirituwal na pamilya asin mamomoton na Ama! Napahiro an sakong puso. Dai nahaloy napahiro ako na idusay an sakong sadiri ki Jehova, asin nabautismohan ako kan Setyembre 1945.

An pag-atender sa Kristianong mga pagtiripon  bako sanang nakadagdag sa sakong kaaraman kundi nakapararom man kan sakong pagtubod. Huling mayo nin ibang transportasyon, dakol samo an parateng linalakaw an limang kilometrong distansia kan samong baryo asin kan pinagtitiriponan, na nakikikabtang sa dai malilingawan na espirituwal na mga pag-orolay. Kan huring mga kabtang kan 1945, kan maaraman ko an oportunidad na makikabtang sa bilog na panahon na pag-ebanghelyo, nagpoon akong magpayunir. Mahalagang marhay an makosog na relasyon ki Jehova, huli ta an sakong pagtubod asin integridad mababalo nin grabe sa dai na mahahaloy.

An Pagtumang Kabaliktaran an Resulta

An samong tiriponan parateng sinasakyada kan mga pulis na may nakaumang na badil. An nasyon nasa irarom kan ley militar, huli ta nasa kasagsagan an guerra sibil sa Grecia. Nagralabanlaban an magkakontrang mga grupo na may maringis na pagkaongis. Inaaprobetsaran an situwasyon, pinapaniwala kan klero an mga autoridad na kami mga Komunista asin dapat na maringis kaming paglamagon.

Durante nin duwang taon, inarestar kami nin dakol na beses, asin anom na beses kaming sinentensiahan nin sagkod sa apat na bulan. Minsan siring, an mga bilanggoan pano na nin mga preso politikal, kaya binutasan kami. Ginamit mi an samong dai linalaoman na katalingkasan sa padagos na paghuhulit, alagad pakalihis nin dikit na panahon inarestar giraray kami​—tolong beses sa laog kan semana man sanang iyan. Aram mi na dakol sa samong mga tugang an idinistiero sa mga isla na daing tawo. An sako daw na pagtubod makosog na tanganing maatubang ko an siring na pagbalo?

An mga kamugtakan nagin masakiton kan ako ilaag sa probasyon nin pulis. Tanganing mamanmanan ako, ipinadara ako kan mga autoridad sa Evosmos, harani sa Tesalonica, na may estasyon nin pulis. Nag-arkila ako nin sarong kuarto sa kaharani, asin tanganing masuportaran an sakong sadiri, nagpoon akong magtrabaho bilang nagbibiaheng artesano, na nagpapakintab nin mga kaldero asin kawaling tanso. Mantang nagpapayunir ako sa nakapalibot na mga baryo, an hanap-buhay na ini nagpangyari na pasil akong makalaog sa mga harong na dai nagsususpetsa an mga pulis. Bilang resulta, nagkapirang tawo an nakadangog kan maogmang bareta asin naghimate. Labing sampulo sa sainda an sa kahurihurihi nagin nagdusay na parasamba ki Jehova.

Sampulong Taon, Walong Bilanggoan

Nagdanay akong minanmanan kan mga pulis sagkod sa katapusan kan 1949, dangan nagbuelta ako sa Tesalonica, na galagang magpadagos sa bilog na panahon na ministeryo. Kan iniisip ko na tapos na an sakong kasakitan, kan 1950, bigla akong pinagbotan na mag-ayon sa armi. Huli sa sakong Kristianong neutralidad, determinado ako na dai ‘mag-adal nin pakilaban.’ (Isaias 2:4) Sa siring nagpoon an halawig asin masakiton na pagkakarsel sa pinakamaringis na mga bilanggoan sa Grecia.

Iyan gabos nagpoon sa siudad nin Drama. Durante kan primerong mga semana kan pagkabilanggo ko duman, an mga bagong pinirit na magsoldados nagpoon kan saindang pag-ensayo sa pagbadil. Sarong aldaw, dinara ako sa praktisan nin pagbadil. Isinangsang nin sarong pulis an riple sa atubangan ko asin pinagbotan akong magpaputok. Kan magsayuma ako, pigparabadil nia ako. Kan maheling kan ibang pulis na dai ako makompromiso, maringis ninda akong binugbog. Nagsolo sinda nin mga sigarilyo asin pinaparong an apos kaini sa sakong mga palad. Pagkatapos, ininkomunikado ninda ako. Nagpadagos ini sa laog nin tolong aldaw. Makologon an mga paso kan sigarilyo, asin sa laog nin dakol na taon yaon pa an mga pinilaan sa sakong mga kamot.

Bago ako bistahon kan korte militar, ibinalyo ako sa sarong kampo militar sa Iráklion, Creta. Duman, binugbog ako nin grabe sa paghingoang raoton  an sakong integridad. Huling natakot ako na tibaad makakompromiso ako, namibi ako nin odok, na hinahagad sa sakong langitnon na Ama na pakosogon ako. An mga tataramon sa Jeremias 1:19 suminabong sa sako: “Sierto na sinda makikilaban tumang sa saimo, alagad ta dai sinda manggagana sa saimo, huling ‘ako nasa saimo,’ an sabi ni Jehova, ‘tanganing iligtas ka.’ ” An nakakakalmanteng “katoninongan nin Dios” an nagpakalmado asin nagtao sako nin katrangkilohan. Nasabotan ko an kadonongan nin pagtiwala nin lubos ki Jehova.​—Filipos 4:​6, 7; Talinhaga 3:5.

Kan suminunod na pagbista, nasentensiahan ako nin bilog na buhay na pagkabilanggo. An Mga Saksi ni Jehova an ibinibilang na pinakamaraot na “kaiwal kan Estado.” An bilog na buhay na sentensia nagpoon sa bilanggoan nin mga kriminal sa Itsedin, sa luwas nin Canea, kun saen ininkomunikado ako. An Itsedin sarong lumang kuta, asin gulping kino sa sakong selda. Pirme akong nagkukurumon sa maati asin lumang tamong poon sa payo sagkod sa moro sa bitis tangani na an mga kino dai makadukot sa sakong hawak kun nagkakaramang an mga ini sa ibabaw kan bilog kong hawak. Nagkapulmoniya ako nin grabe. Sinabi kan doktor na kaipuhan kong magpasaldang, asin sa siring nakaolay ko an dakol na bilanggo sa patyo. Minsan siring, gruminabe an sakong kamugtakan, asin pakatapos nin grabeng pagdugo sa pulmon, ibinalyo ako sa ospital sa Iráklion.

Sa giraray, an sakong espirituwal na pamilya nin mga kapwa Kristiano yaon kan kaipuhan ko sinda. (Colosas 4:11) Dinalaw ako nin regular kan mga tugang sa Iráklion, na rinaranga asin pinaparigon an boot ko. Sinabi ko sainda na kaipuhan ko nin mga babasahon tanganing makapagpatotoo sa mga interesado. Dinarahan ninda ako nin sarong maleta na may sekretong irarom kun saen ikakatago ko an mga babasahon. Kanigoan an sakong kaogmahan na durante kan yaon ako sa mga bilanggoan na iyan, kisuerra anom na kapwa bilanggo an natabangan na magin tunay na Kristiano!

Mientras tanto natapos na an guerra sibil, asin an sakong sentensia ibinaba sa sampulong taon na pagkabilanggo. Tinapos ko an natatada pa kan sakong sentensia sa bilanggoan sa Rethimno, Genti Koule, asin Cassandra. Pakatapos nin haros sampulong taon sa walong bilanggoan, pinaluwas ako, asin nagbuelta ako sa Tesalonica, kun saen mainit akong inako kan sakong namomotan na mga tugang na Kristiano.

Nag-ooswag sa Kristianong Kasararoan nin Magturugang

Kan panahon na idto an mga Saksi sa Grecia puede nang sumamba na may relatibong katalingkasan. Tolos na inaprobetsaran ko an oportunidad na magpadagos sa bilog na panahon na ministeryo. Dai nahaloy saro pang bendisyon an nakadagdag, kan mamidbid ko an sarong maimbod na Kristiana, si Katina, na namomoot ki Jehova asin aktibong marhay sa paghuhulit.  Kinasal kami kan Oktubre 1959. An pagkamundag kan aki ming babae, si Agape, asin an pagkaigwa ko nin sadiring Kristianong pamilya orog pang nakatabang na malingawan ko an maraot na mga epekto kan sakong pagigin ilo. Orog sa gabos, an samong pamilya kontento nang maglingkod sa irarom kan nagpoprotehir na pag-asikaso kan samong mamomoton na langitnon na Ama, si Jehova.​—Salmo 5:11.

Huli sa mga sirkonstansia na bako kong kontrolado, napiritan akong pumondo sa pagpayunir, alagad sinuportaran ko an sakong agom mantang nagpapadagos sia sa paglilingkod nin bilog na panahon. Sarong totoong importanteng pangyayari sa sakong buhay bilang Kristiano an uminabot kan 1969 kan ginibo an internasyonal na kombension kan Mga Saksi ni Jehova sa Nuremberg, Alemania. Mantang nag-aandam ako sa pagbiahe pasiring duman, nag-aplay ako para sa pasaporte. Kan magduman sa estasyon nin pulis an agom ko tanganing maghapot kun taano ta labing duwang bulan na an nakaagi pero mayo pa akong pasaporte, kinua nin sarong pulis an mahibog na mga papeles sa saiyang sulong-sulong asin nagsabi: “Ano, naghahagad ka nin pasaporte para sa tawong ini tanganing gibohon niang proselito an mga tawo sa Alemania? Dai puede! Peligroso siang tawo.”

Sa tabang ni Jehova asin kan nagkapirang tugang, nakaiba ako sa pasaporte para sa sarong grupo asin sa siring nakaatender sa marahayon na kombension na iyan. An nag-atender uminabot sa pinakahalangkaw na kabilangan na labing 150,000, asin malinaw na naheling ko an espiritu ni Jehova na naggigiya asin pinagsasararo an internasyonal na espirituwal na pamilyang ini. Sa huring kabtang kan sakong buhay, mas lalo ko pang maaapresyar an halaga kan Kristianong kasararoan nin magturugang.

Kan 1977 nagadan an sakong namomotan na agom asin maimbod na kadamaydamay. Pinagmaigotan kong gibohon an sakong pinakamakakaya na padakulaon an sakong aki oyon sa mga prinsipyo sa Biblia, alagad dai ako nagsosolo. Sa giraray, an sakong espirituwal na pamilya tuminabang sa sako. Pirme kong papasalamatan an suporta kan mga tugang durante kan depisil na panahon na iyan. An nagkapira sa sainda nagbalyo pa ngani sa samong harong nin kadikit na panahon tanganing atamanon an sakong aki. Dai ko noarin man malilingawan an saindang mapagsakripisyong pagkamoot.​—Juan 13:​34, 35.

Nagdakula si Agape asin naagom nin sarong kapagtubod, si Elias. Igwa sinda nin apat na aking lalaki, na gabos yaon sa katotoohan. Kasuarin pa sana, nagkapirang beses akong nagkaigwa nin atake serebral asin luminuya an sakong salud. Inaataman akong marhay kan sakong aki asin kan saiyang pamilya. Sa ibong kan maluyang salud, igwa pa man giraray ako nin dakol na dahelan tanganing maggayagaya. Nagigirumdoman ko an panahon na igwa sana nin mga sanggatos na tugang sa bilog na Tesalonica, na nagtitiripon nin patago sa pribadong mga harong. Ngonyan igwa nang labing dies mil na maigot na Saksi sa lugar na iyan. (Isaias 60:22) Sa mga kombension, minadolok sa sako an hoben na mga tugang, na naghahapot: “Nagigirumdoman po nindo na kaidto nagdadara kamo nin mga magasin sa samong harong?” Maski ngani tibaad dai binabasa kan mga magurang an mga magasin na idto, an saindang mga aki binasa iyan, asin sinda uminoswag sa espirituwal!

Mantang naoobserbaran ko an pag-oswag kan organisasyon ni Jehova, iniisip ko na sulit an gabos na pagbalo na tinios ko. Pirme kong sinasabi sa mga makoapo ko asin sa iba pang mga hoben na girumdomon an saindang langitnon na Ama sa saindang pagkahoben, asin nungka niang babayaan sinda. (Eclesiastes 12:1) Inotob ni Jehova an saiyang tataramon, na para sako nagin “Ama nin mga aking lalaki na daing ama.” (Salmo 68:5) Maski ngani ako nabayaan na ilo kan ako aki pa, sa kahurihurihi nakanompong ako nin mapagmakolog na Ama!

[Ritrato sa pahina 22]

Nagtrabaho ako bilang paraluto sa bilanggoan sa Drama

[Ritrato sa pahina 23]

Kaiba si Katina sa aldaw kan samong kasal, 1959

[Ritrato sa pahina 23]

Asamblea sa sarong kadlagan harani sa Tesalonica, huring kabtang kan dekada nin 1960

[Ritrato sa pahina 24]

Kaiba an samong aking babae, 1967